栽培歷史
蕎麥最早(zao)起源于中國,栽培(pei)歷史非常悠久,種植經驗也(ye)很豐富(fu)。最早(zao)的蕎麥實物(wu)出土(tu)于陜(shan)西咸(xian)陽(yang)楊家灣四(si)號漢墓中,距今已有2000多年。另外陜(shan)西咸(xian)陽(yang)馬泉和(he)甘(gan)肅武威磨嘴子也(ye)分(fen)別出土(tu)過前(qian)漢和(he)后漢時的實物(wu)。
關(guan)于蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)起源于中國(guo)的(de)(de)(de)(de)說(shuo)法(fa),除了(le)(le)(le)有(you)實物(wu)為(wei)(wei)證(zheng)外,在古代(dai)的(de)(de)(de)(de)很(hen)多書籍也都(dou)有(you)記載。如公元前5世紀的(de)(de)(de)(de)《神農書》中,就有(you)關(guan)于蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)是當時栽培的(de)(de)(de)(de)八谷之一的(de)(de)(de)(de)記載。后魏《齊民要術》、唐(tang)代(dai)《食(shi)療本草》和(he)宋代(dai)《嘉(jia)祜本草》等(deng)著(zhu)作中,對蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)的(de)(de)(de)(de)栽培技術、食(shi)用方法(fa)和(he)食(shi)療作用等(deng),已有(you)較詳細(xi)的(de)(de)(de)(de)記述。很(hen)早的(de)(de)(de)(de)時候就有(you)青藏(zang)高(gao)原是蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)故鄉(xiang)的(de)(de)(de)(de)說(shuo)法(fa),這(zhe)是因為(wei)(wei)中國(guo)東北(bei)、青藏(zang)高(gao)原、蒙(meng)(meng)古高(gao)原和(he)西(xi)南各地(di)(di)區(qu)廣(guang)泛分布著(zhu)野(ye)生蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)。青藏(zang)高(gao)原地(di)(di)區(qu)的(de)(de)(de)(de)人們(men)發現了(le)(le)(le)野(ye)生蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)這(zhe)種植物(wu),并且發現了(le)(le)(le)這(zhe)種植物(wu)還能食(shi)用,于是人們(men)就開始嘗試著(zhu)對它進行人工(gong)栽培。在栽培蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)的(de)(de)(de)(de)過(guo)程中,人們(men)慢(man)慢(man)地(di)(di)總結了(le)(le)(le)蕎(qiao)(qiao)麥(mai)(mai)的(de)(de)(de)(de)種植經驗并廣(guang)為(wei)(wei)流(liu)傳(chuan):首先由中國(guo)傳(chuan)至(zhi)蒙(meng)(meng)古和(he)俄國(guo),而后傳(chuan)至(zhi)歐洲(zhou)。
通(tong)過(guo)對(dui)古物的(de)挖掘(jue)得(de)知早在(zai)2000多年以(yi)前中國就種植了蕎麥(mai),但是真正開(kai)始(shi)大范圍普及(ji)種植的(de)時間(jian)是在(zai)唐(tang)朝。這(zhe)個(ge)說(shuo)(shuo)(shuo)法的(de)證(zheng)據有(you)兩(liang)個(ge),首(shou)先《齊民(min)要(yao)術.雜說(shuo)(shuo)(shuo)》中有(you)關于(yu)蕎麥(mai)的(de)記(ji)載,其中《齊民(min)要(yao)術.大小(xiao)麥(mai)第十》提(ti)出的(de)“瞿麥(mai)”即蕎麥(mai),一般認為,《齊民(min)要(yao)術.雜說(shuo)(shuo)(shuo)》并(bing)非賈思勰所作(zuo),而可能出自(zi)唐(tang)人之手。所以(yi)說(shuo)(shuo)(shuo)蕎麥(mai)是在(zai)唐(tang)代開(kai)始(shi)普及(ji)的(de)。
農書(shu)中(zhong)關于蕎麥(mai)最(zui)為(wei)確切的(de)記載(zai)則首見于《四時纂要》和孫思邈《備急(ji)千金要方》。這(zhe)兩部書(shu)都(dou)是(shi)(shi)唐代(dai)出版的(de)。同時蕎麥(mai)在這(zhe)一時期的(de)相關詩(shi)文也(ye)累(lei)累(lei)提及。因此,一般認為(wei)蕎麥(mai)是(shi)(shi)在唐代(dai)開始普(pu)及的(de)。
形態特征
一(yi)(yi)年生(sheng)草本。莖直立(li),高30-90厘米,上部(bu)分枝,綠色(se)或紅色(se),具縱棱,無(wu)毛或于(yu)一(yi)(yi)側沿縱棱具乳頭(tou)狀突(tu)起。
葉(xie)三角(jiao)(jiao)形或卵狀三角(jiao)(jiao)形,長2.5-7厘米(mi),寬(kuan)2-5厘米(mi),頂端(duan)漸尖(jian),基部心形,兩面沿葉(xie)脈具乳頭狀突起;下(xia)部葉(xie)具長葉(xie)柄,上部較小近無梗;托葉(xie)鞘膜(mo)質(zhi),短(duan)筒狀,長約(yue)5毫米(mi),頂端(duan)偏斜,無緣毛,易破裂脫落。
花(hua)(hua)(hua)(hua)序總狀或(huo)傘房狀,頂生或(huo)腋生,花(hua)(hua)(hua)(hua)序梗(geng)一側具小突起;苞(bao)(bao)片卵形(xing),長(chang)(chang)(chang)約2.5毫(hao)米(mi),綠色(se),邊緣膜(mo)質,每苞(bao)(bao)內具3-5花(hua)(hua)(hua)(hua);花(hua)(hua)(hua)(hua)梗(geng)比(bi)(bi)苞(bao)(bao)片長(chang)(chang)(chang),無(wu)關節,花(hua)(hua)(hua)(hua)被5深裂,白色(se)或(huo)淡紅色(se),花(hua)(hua)(hua)(hua)被片橢圓(yuan)形(xing),長(chang)(chang)(chang)3-4毫(hao)米(mi);雄蕊8,比(bi)(bi)花(hua)(hua)(hua)(hua)被短,花(hua)(hua)(hua)(hua)藥淡紅色(se);花(hua)(hua)(hua)(hua)柱3,柱頭頭狀。瘦果卵形(xing),具3銳(rui)棱,頂端漸尖,長(chang)(chang)(chang)5-6毫(hao)米(mi),暗褐色(se),無(wu)光(guang)澤,比(bi)(bi)宿存(cun)花(hua)(hua)(hua)(hua)被長(chang)(chang)(chang)。花(hua)(hua)(hua)(hua)期(qi)5-9月(yue),果期(qi)6-10月(yue)。
生(sheng)長習性(xing)生(sheng)荒地、路邊。蕎麥喜涼爽濕潤,不耐高溫旱風,畏霜凍。積溫1000~1 500℃即可(ke)滿足其對熱(re)量(liang)的(de)要(yao)求。種子在土溫16℃以(yi)上時約(yue)4~5天即可(ke)發(fa)芽;開花(hua)(hua)結(jie)果最適宜溫度為26~30℃,當氣溫在-1℃時花(hua)(hua)即死亡(wang)(wang),-2℃時葉甚至全(quan)株死亡(wang)(wang)。
蕎麥是短(duan)日(ri)性作(zuo)物,當(dang)日(ri)照長(chang)度(du)由15~16小時(shi)(shi)減少到12~14小時(shi)(shi),生育期就縮短(duan),晚(wan)熟品(pin)(pin)種比中、早熟品(pin)(pin)種敏感。每(mei)株可(ke)開花(hua)2000多朵,但(dan)結實率(lv)很(hen)低。僅10%左右(you),加之葉片同化能力弱(ruo),花(hua)果脫落嚴重。
蕎麥是(shi)需(xu)水(shui)較多的(de)作物,需(xu)水(shui)量比黍(shu)多兩倍,比小麥多一(yi)倍。種子萌發時約需(xu)吸收(shou)其自身干重50%的(de)水(shui)分(fen)。在開花(hua)(hua)(hua)結(jie)果期(qi)(qi)間需(xu)消耗大量的(de)水(shui)分(fen)。從開花(hua)(hua)(hua)到(dao)收(shou)獲比出苗到(dao)開花(hua)(hua)(hua)需(xu)水(shui)要多一(yi)倍。開花(hua)(hua)(hua)盛期(qi)(qi)是(shi)需(xu)水(shui)高峰期(qi)(qi)。其蒸騰系數(shu)一(yi)般(ban)為450~630。要求空氣相(xiang)對(dui)濕(shi)度(du)不能低于30~40%。
蕎(qiao)麥(mai)對土(tu)(tu)壤要(yao)求不嚴。根(gen)(gen)系弱,種(zhong)子頂土(tu)(tu)力差,要(yao)求土(tu)(tu)層疏松,以(yi)利幼(you)苗出(chu)土(tu)(tu)和促進根(gen)(gen)系發(fa)育(yu)。生(sheng)殖生(sheng)長(chang)迅速,吸肥力強,適于新墾地種(zhong)植。要(yao)求土(tu)(tu)壤酸度為pH6~7,堿性(xing)較重的土(tu)(tu)壤,不宜(yi)種(zhong)植,每產100千(qian)(qian)克蕎(qiao)麥(mai)籽實,約從土(tu)(tu)壤中吸收氮3.3千(qian)(qian)克,磷(lin)(P2O5)1.5千(qian)(qian)克,鉀(K2O)4.3千(qian)(qian)克。
蕎麥(mai)是一種對肥(fei)料敏(min)感的(de)(de)作物(wu)。施肥(fei)充足莖能(neng)產(chan)生(sheng)大量分枝。磷肥(fei)可促(cu)進籽粒的(de)(de)形成,并能(neng)增加蜜腺的(de)(de)分泌。利用蜜蜂輔助(zhu)授粉,從而提高(gao)產(chan)量。對鉀肥(fei)的(de)(de)需要量較多,但含(han)氯的(de)(de)鉀鹽(yan)易引起葉斑病。
蕎麥開(kai)花時(shi)(shi)要求晝(zhou)夜(ye)溫差大;夜(ye)間較冷(leng)而白天(tian)氣(qi)(qi)溫高,晴朗無風(feng),開(kai)花多,泌(mi)蜜(mi)豐富(fu)。早晨開(kai)始泌(mi)蜜(mi)吐粉,中午時(shi)(shi)泌(mi)蜜(mi)最多,以后(hou)逐(zhu)漸減少(shao),14時(shi)(shi)后(hou)停止。但由(you)于高原地區日照充足,晝(zhou)夜(ye)溫差大,泌(mi)蜜(mi)能延遲到(dao)下午。雨(yu)后(hou)早霧即晴的天(tian)氣(qi)(qi),泌(mi)蜜(mi)最盛。泌(mi)蜜(mi)最適氣(qi)(qi)溫是25~28℃。氣(qi)(qi)溫在(zai)25℃以下時(shi)(shi),隨氣(qi)(qi)溫下降(jiang)而泌(mi)蜜(mi)遞減。
地理分布
國內(nei)分(fen)(fen)布:蕎麥在(zai)中(zhong)國分(fen)(fen)布甚廣,南到海南省,北(bei)至黑(hei)龍(long)江,西(xi)至青(qing)藏(zang)高原,東(dong)抵臺灣省。主要產區(qu)在(zai)西(xi)北(bei)、東(dong)北(bei)、華北(bei)以(yi)及西(xi)南一帶(dai)高寒山區(qu),尤以(yi)北(bei)方為多,分(fen)(fen)布零散,播種面積因(yin)年(nian)度氣候而異(yi),變化(hua)較(jiao)大。
世界(jie)分(fen)布(bu):栽培蕎麥的國(guo)家還有俄羅斯、加(jia)拿大(da)、法國(guo)、波(bo)蘭、澳大(da)利亞等。
據1975年統計,世界種植面積161.6萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing),其(qi)中(zhong)蘇聯種植150萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing),波蘭(lan)是(shi)(shi)3.5萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing),日本是(shi)(shi)2.2萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing),加拿大是(shi)(shi)1.9萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing),美國是(shi)(shi)1.3萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing),法國是(shi)(shi)1萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing)。平均產量約400千(qian)克/公(gong)(gong)頃(qing)(qing)。80年代(dai)初統計,中(zhong)國常年種植面積約50萬公(gong)(gong)頃(qing)(qing)。