1、黃帝祭典(縉云軒轅祭典),編號:Ⅹ-32
(1)批次/類型:2011年(第三批),擴展項目
(2)申報地區或單位:浙江省縉云縣
(3)保護單位:縉云縣仙都旅游文化產業有限公司
2、黃帝祭典(新鄭黃帝拜祖祭典),編號:Ⅹ-32
(1)批次/類型:2008年(第二批),擴展項目
(2)申報地區或單位:河南省新鄭市
(3)保護單位:新鄭市文化館
3、黃帝陵祭典(陜西省),編號:Ⅹ-32
(1)批次/類型:2006年(第一批),新增項目
(2)申報地區或單位:陜西省黃陵縣
(3)保護單位:黃陵縣非物質文化遺產辦公室(黃陵縣文化藝術中心)
中(zhong)華民族始(shi)(shi)祖(zu)軒(xuan)轅皇帝(di)(di)在5000年前的(de)蠻荒時(shi)(shi)代,降服炎帝(di)(di)、誅殺蚩尤,結束戰爭,建立(li)起世(shi)界上第一個有共(gong)主的(de)國(guo)家,人類文(wen)明(ming)從此(ci)開始(shi)(shi)。之后,軒(xuan)轅皇帝(di)(di)造文(wen)字(zi)、制衣冠、做舟(zhou)車、創醫學、筑房屋、賜姓氏、燒陶(tao)器,為中(zhong)華民族的(de)繁衍生息和(he)發(fa)展壯(zhuang)大(da)奠定了基礎。因(yin)此(ci),傳說黃(huang)帝(di)(di)去世(shi)后,當時(shi)(shi)的(de)人們就設立(li)神(shen)廟(miao)、祭(ji)(ji)(ji)壇,用各(ge)種精美的(de)器物祭(ji)(ji)(ji)祀(si)黃(huang)帝(di)(di)。黃(huang)帝(di)(di)陵祭(ji)(ji)(ji)典活動分為公(gong)祭(ji)(ji)(ji)和(he)民祭(ji)(ji)(ji)兩(liang)部分,公(gong)祭(ji)(ji)(ji)黃(huang)帝(di)(di)陵即為以官方(fang)名義組織的(de)有嚴格規模、等(deng)級和(he)儀式的(de)大(da)型祭(ji)(ji)(ji)祀(si)活動。據《繹史》記載(zai):“黃(huang)帝(di)(di)崩,其臣左徹取衣冠幾杖而廟(miao)祀(si)之。”黃(huang)帝(di)(di)祭(ji)(ji)(ji)祀(si)從此(ci)開始(shi)(shi)。之后,從《國(guo)語》、《禮(li)(li)記》、《禮(li)(li)祀(si)》等(deng)書籍的(de)零星記載(zai)中(zhong)可(ke)以看出,從堯、舜、禹時(shi)(shi)代直至(zhi)春秋時(shi)(shi)期,公(gong)祭(ji)(ji)(ji)黃(huang)帝(di)(di)的(de)活動從未間(jian)斷。
最早有記(ji)載的(de)公祭(ji)(ji)(ji)活動(dong)源(yuan)于春秋時(shi)期。據《史記(ji)》記(ji)載,周威列王四年(nian)(nian)(前(qian)422年(nian)(nian)),“秦靈(ling)公作吳陽上(shang)(shang)(shang)疇(chou),祭(ji)(ji)(ji)黃(huang)帝(di),作下疇(chou),祭(ji)(ji)(ji)炎(yan)帝(di)。”漢(han)高祖劉(liu)邦建立(li)西漢(han)政權后(hou)(hou),在政治治理上(shang)(shang)(shang)以(yi)黃(huang)帝(di)為榜樣,所以(yi)自然(ran)很重視對黃(huang)帝(di)的(de)祭(ji)(ji)(ji)祀。漢(han)武(wu)(wu)帝(di)劉(liu)徹即位后(hou)(hou),“先(xian)振(zhen)兵澤旅,然(ran)后(hou)(hou)封(feng)(feng)禪。”元(yuan)封(feng)(feng)元(yuan)年(nian)(nian)冬(dong)(前(qian)110年(nian)(nian))武(wu)(wu)帝(di)巡邊,也曾“祠黃(huang)帝(di)于橋山(shan)”,他還曾率(lv)軍18萬人來(lai)這里祭(ji)(ji)(ji)祀祖先(xian),修筑了漢(han)武(wu)(wu)仙臺,供人們攀登懷(huai)古,這是歷史上(shang)(shang)(shang)規模最大的(de)一(yi)次官方祭(ji)(ji)(ji)祖活動(dong)。東漢(han)開國(guo)黃(huang)帝(di)劉(liu)秀于建武(wu)(wu)二年(nian)(nian)(公元(yuan)26年(nian)(nian)),“為圓(yuan)壇八陛,中又為重壇,天地位其上(shang)(shang)(shang),皆南向,西上(shang)(shang)(shang)。其外壇上(shang)(shang)(shang)為五帝(di)位……黃(huang)帝(di)位在丁末(mo)之(zhi)地。”進行(xing)了一(yi)次重大的(de)祭(ji)(ji)(ji)祀活動(dong)。
魏晉(jin)南北(bei)朝(chao)(chao)時期及隋朝(chao)(chao),公祭(ji)(ji)規模越(yue)來越(yue)大,祭(ji)(ji)典亦越(yue)來越(yue)隆重(zhong),據《魏書(shu)·太(tai)(tai)宗紀(ji)》記(ji)載(zai):神(shen)瑞二年(nian)(nian)(公元(yuan)(yuan)415年(nian)(nian)),明元(yuan)(yuan)皇(huang)帝(di)(di)(di)(di)“幸涿鹿,登橋山(shan),觀溫(wen)(wen)泉(quan),使(shi)使(shi)者以太(tai)(tai)牢(lao)祠(ci)黃(huang)帝(di)(di)(di)(di)廟”。《魏書(shu)·世祖紀(ji)》還記(ji)載(zai)了太(tai)(tai)武(wu)帝(di)(di)(di)(di)拓跋燾于公元(yuan)(yuan)428年(nian)(nian) “東幸廣寧,臨觀溫(wen)(wen)泉(quan),以太(tai)(tai)牢(lao)祭(ji)(ji)黃(huang)帝(di)(di)(di)(di)”。《魏書(shu)·禮志(zhi)》也記(ji)載(zai)文成(cheng)帝(di)(di)(di)(di)和(he)平(ping)元(yuan)(yuan)年(nian)(nian)(公元(yuan)(yuan)460年(nian)(nian))“帝(di)(di)(di)(di)東巡,歷橋山(shan),祀黃(huang)帝(di)(di)(di)(di)”時的(de)情景。隋朝(chao)(chao)雖(sui)然存在(zai)時間不長,但據史書(shu)記(ji)載(zai),隋文帝(di)(di)(di)(di)和(he)隋煬(yang)帝(di)(di)(di)(di)也對黃(huang)帝(di)(di)(di)(di)進行(xing)過祭(ji)(ji)祀。
唐(tang)宋(song)時(shi)期(qi)(qi),黃(huang)帝(di)(di)(di)陵(ling)(ling)祭(ji)(ji)祀(si)活(huo)動沿襲(xi)了前朝的(de)(de)各項儀(yi)程。唐(tang)代宗時(shi)期(qi)(qi),黃(huang)帝(di)(di)(di)陵(ling)(ling)公(gong)祭(ji)(ji)活(huo)動升格為國家級祭(ji)(ji)典,之(zhi)后即(ji)使是(shi)唐(tang)代戰亂(luan)時(shi)期(qi)(qi),公(gong)祭(ji)(ji)黃(huang)帝(di)(di)(di)陵(ling)(ling)的(de)(de)活(huo)動仍未中斷。元(yuan)代沿襲(xi)唐(tang)宋(song)時(shi)期(qi)(qi)公(gong)祭(ji)(ji)黃(huang)帝(di)(di)(di)之(zhi)禮制(zhi),《元(yuan)典章》規定:伏羲(xi)、神(shen)農、黃(huang)帝(di)(di)(di)是(shi)開(kai)天(tian)辟地的(de)(de)先祖(zu),國家應(ying)當(dang)祭(ji)(ji)祀(si),但祭(ji)(ji)祀(si)儀(yi)式不再由皇帝(di)(di)(di)親(qin)自主(zhu)持。元(yuan)代對黃(huang)帝(di)(di)(di)陵(ling)(ling)廟(miao)的(de)(de)祭(ji)(ji)祀(si)也很(hen)重視(shi)。泰(tai)定二年(公(gong)元(yuan)1325年),黃(huang)帝(di)(di)(di)廟(miao)保(bao)(bao)生(sheng)宮發生(sheng)火(huo)災,廟(miao)宇建筑均被毀壞,泰(tai)定皇帝(di)(di)(di)也孫鐵木兒盛怒之(zhi)下,寫(xie)了一道圣旨命令盡快搶修(xiu)燒毀的(de)(de)黃(huang)帝(di)(di)(di)陵(ling)(ling)廟(miao),這道圣旨用蒙語和漢語刻成碑(bei)文存(cun)放在廟(miao)內,至今已保(bao)(bao)存(cun)660余年,可以說是(shi)現存(cun)最(zui)早的(de)(de)一道保(bao)(bao)護黃(huang)帝(di)(di)(di)陵(ling)(ling)廟(miao)的(de)(de)法令。
明(ming)洪武四年(nian)(公元(yuan)1371年(nian)),明(ming)太祖朱元(yuan)璋降旨撥款維修黃帝陵(ling)廟,并親自撰寫(xie)祭(ji)(ji)(ji)文派大臣中書管勾甘(gan)赴(fu)黃帝陵(ling)致祭(ji)(ji)(ji),贊(zan)頌軒轅(yuan)黃帝的(de)(de)功德。同時,朱元(yuan)璋還寫(xie)了一(yi)篇親筆手(shou)稿的(de)(de)祭(ji)(ji)(ji)文,這(zhe)個(ge)祭(ji)(ji)(ji)文現在還保(bao)存在軒轅(yuan)廟碑廊里,是(shi)迄(qi)今所(suo)見最早的(de)(de)一(yi)篇祭(ji)(ji)(ji)文。之后(hou)的(de)(de)明(ming)洪武二十九年(nian)、永(yong)樂十二年(nian)、宣(xuan)德元(yuan)年(nian)、景泰元(yuan)年(nian)、天順六年(nian)、正德元(yuan)年(nian)、嘉(jia)靖(jing)十年(nian)、隆慶四年(nian)、萬歷元(yuan)年(nian)、天啟元(yuan)年(nian)等,均派專官赴(fu)黃陵(ling)橋山(shan)主持祭(ji)(ji)(ji)祀活動。清(qing)代對黃帝的(de)(de)公祭(ji)(ji)(ji)活動基本保(bao)持了明(ming)代規格,而且祭(ji)(ji)(ji)祀規模更加宏大,儀式更加隆重。據統計(ji),從清(qing)世祖到溥儀皇帝的(de)(de)260年(nian)間,共祭(ji)(ji)(ji)祀黃帝26次,為歷朝之最。
辛亥革命(ming)后,黃帝已成(cheng)為(wei)(wei)中華民(min)(min)族自(zi)立于(yu)世界民(min)(min)族之林(lin)這一精(jing)神信念的載體。1912年1月,孫中山(shan)先生在南京(jing)就任中華民(min)(min)國(guo)臨時(shi)大總統(tong),宣告中華民(min)(min)國(guo)成(cheng)立。同年3月,委派要員15人(ren)組成(cheng)代表團專(zhuan)程祭(ji)祀黃帝陵。孫中山(shan)曾親自(zi)書(shu)寫了熱(re)情洋(yang)溢(yi)的祭(ji)文一篇,可惜散(san)佚不存,只(zhi)留下(xia)“中華開國(guo)五千(qian)年,神州軒轅自(zi)古傳(chuan)。創造指南車,平定蚩尤亂,世界文明,唯有我先”這些膾炙人(ren)口、廣為(wei)(wei)傳(chuan)誦的詞句。民(min)(min)國(guo)時(shi)期(qi)至新中國(guo)成(cheng)立前,黃帝陵祭(ji)祀活動主(zhu)(zhu)要由國(guo)民(min)(min)政府主(zhu)(zhu)持,但在以(yi)抗日戰(zhan)爭(zheng)為(wei)(wei)標志的第(di)二次國(guo)共(gong)合(he)作時(shi)期(qi),也(ye)有兩黨共(gong)派代表祭(ji)黃帝陵的情形。
中華(hua)人(ren)(ren)民共和國成立后,于1949年(nian)舉(ju)辦了第一次黃(huang)帝陵(ling)祭祀(si)活動,后停祭了5年(nian),1955年(nian)至1961年(nian)均為每(mei)年(nian)一祭。文化大革命(ming)期間(jian),黃(huang)帝陵(ling)祭祀(si)再度中斷,1980年(nian)恢復(fu)公祭。建(jian)國后的清明節(jie)黃(huang)帝陵(ling)公祭活動均由陜西省級領(ling)導(dao)人(ren)(ren)主(zhu)持(chi),陜西省政府主(zhu)辦,參祭人(ren)(ren)員包(bao)括國家領(ling)導(dao)人(ren)(ren),此外還有許多省區代表、港(gang)澳(ao)臺人(ren)(ren)士和海(hai)外華(hua)僑參加。建(jian)國后的祭文內容主(zhu)要是宣傳民族團(tuan)結、祖(zu)國統一和愛國主(zhu)義思想(xiang)。
⒈黃(huang)帝陵祭祀對(dui)中國(guo)民族文化(hua)(hua)產生(sheng)了重大影響,具有(you)多元文化(hua)(hua)性特征。
⒉黃帝陵祭(ji)祀在中國沿(yan)續了幾千年的歷(li)史,具有鮮(xian)明的傳(chuan)承性特征。
⒊黃帝陵祭祀在(zai)中(zhong)華(hua)民(min)族(zu)的整個生活中(zhong),是(shi)中(zhong)國人精神(shen)生活的內在(zai)規范(fan)機制,是(shi)中(zhong)華(hua)文化(hua)內化(hua)到個體(ti)人格和(he)民(min)族(zu)心理中(zhong)的深層意識,所以(yi)她(ta)具有規范(fan)性特(te)征。
⒋黃帝陵祭(ji)祀(si)經過長期(qi)的繼承和發展,逐漸(jian)形成了程式(shi)(shi)化的祭(ji)祀(si)方(fang)式(shi)(shi),因而具(ju)有程序性特(te)征。
⒌黃(huang)帝(di)陵祭祀由(you)來已(yi)久(jiu),深入人(ren)心,一些祭祀方式逐漸向民(min)間演化(hua),形成了本土人(ren)及其(qi)及周邊(bian)地(di)區(qu)約定成俗的祭祀禮儀,所(suo)以具(ju)有民(min)俗化(hua)特征(zheng)。
⒍黃帝陵(ling)祭祀從規模、禮儀、供品等方面(mian)能體現(xian)出(chu)當時文化、經濟、農業、政治、軍(jun)事(shi)、生活習俗、民間傳(chuan)統,所以具有歷史時代特征。
⒎黃(huang)帝陵祭祀在漫長的歷(li)史中,代代相(xiang)傳,表現出鮮(xian)明的延傳性特征。
⒏黃帝陵祭祀進入現代社會,演變成為(wei)一種(zhong)自(zi)覺自(zi)愿的(de)(de)、自(zi)主(zhu)的(de)(de)活動(dong),億萬華夏(xia)兒女崇(chong)拜黃帝,完(wan)全是主(zhu)體意識、主(zhu)體人(ren)格和主(zhu)題實踐活動(dong)發展到(dao)社會主(zhu)義初級階段的(de)(de)一種(zhong)現代行為(wei),所以(yi)具有自(zi)我調節性特征(zheng)。
⒐黃帝陵祭祀是人們為(wei)了追憶和緬懷黃帝為(wei)中華民族的創立(li),告別飲毛茹血的蠻荒時代和開(kai)創中華文(wen)明所作出的貢獻,告慰先人,傳(chuan)承后(hou)世,繼往開(kai)來的開(kai)創性特征。
⒑黃帝陵(ling)祭祀是(shi)增強民(min)族自豪感和對中華文化的(de)認同感,保持民(min)族統一(yi),維護民(min)族尊嚴的(de)凝聚精(jing)神特征。
(一)文(wen)(wen)化(hua)(hua)歷(li)史價(jia)值(zhi):黃(huang)帝(di)陵(ling)祭祀是(shi)中華民族(zu)具有(you)悠久(jiu)歷(li)史的(de)文(wen)(wen)化(hua)(hua)傳統。幾千(qian)年來,伴(ban)隨著民族(zu)歷(li)史的(de)發展(zhan)(zhan)(zhan)演(yan)變,黃(huang)帝(di)陵(ling)祭祀所衍生出(chu)的(de)文(wen)(wen)化(hua)(hua)積(ji)淀形(xing)成了十(shi)分豐富的(de)文(wen)(wen)化(hua)(hua)精神內涵,對于研究中華文(wen)(wen)化(hua)(hua)發展(zhan)(zhan)(zhan)脈(mo)絡,探索中華文(wen)(wen)化(hua)(hua)之源,啟迪后人,發展(zhan)(zhan)(zhan)社會主義先(xian)進(jin)文(wen)(wen)化(hua)(hua)具有(you)深遠的(de)影響。
(二)藝(yi)術價(jia)值:黃(huang)帝祭祀(si)過程的(de)服裝、旗仗、供(gong)奉(feng)、木刻、花(hua)供(gong)(面花(hua))、剪紙、樂(le)舞等都具(ju)有鮮明的(de)地(di)方(fang)特色,所折射(she)出(chu)的(de)黃(huang)陵民俗(su)文化(hua),及其傳承(cheng)歷史,在(zai)陜西(xi)乃(nai)至(zhi)國(guo)內都具(ju)有很高的(de)地(di)位。發掘、整理、保護(hu)這些文化(hua)藝(yi)術表現形式,不僅對豐富和完善黃(huang)陵民俗(su)文化(hua)乃(nai)至(zhi)中國(guo)文化(hua)藝(yi)術都將(jiang)產生一(yi)定的(de)作用。
(三)黃陵祭祀的現實價(jia)值:
⒈從橫的時代(dai)坐標來看,黃帝陵祭祀活動(dong)是增強(qiang)民族(zu)凝(ning)聚力的精神支柱和不(bu)老源泉(quan);
⒉黃帝陵祭祀能夠促(cu)進祖(zu)國統一,是解決好港、澳問題(ti)和祖(zu)國大(da)陸和臺(tai)灣的(de)和平統一的(de)最為堅實(shi)的(de)民(min)族(zu)心理和傳統文化基(ji)礎。
⒊黃帝陵祭祀能使(shi)華夏兒女對(dui)祖國(guo)(guo)對(dui)民(min)族的(de)感情不斷(duan)升華,使(shi)華夏兒女的(de)愛(ai)國(guo)(guo)情感與(yu)對(dui)民(min)族文(wen)化(hua)的(de)高(gao)度自覺和對(dui)中國(guo)(guo)特色社會主義的(de)深刻理解緊(jin)密(mi)結合在(zai)一起;
⒋從個(ge)體(ti)人格而言,黃帝陵祭祀(si)能激發(fa)個(ge)人的(de)創(chuang)造(zao)(zao)力,黃陵祭祀(si)為個(ge)體(ti)創(chuang)造(zao)(zao)性的(de)發(fa)揮(hui),提供了華夏文(wen)(wen)化(hua)的(de)廣闊背景,構成了個(ge)體(ti)創(chuang)造(zao)(zao)性的(de)民(min)族文(wen)(wen)化(hua)根源和科學文(wen)(wen)化(hua)基礎。
為了(le)加大對(dui)黃帝陵(ling)的保護(hu),1961年,國務院(yuan)公布(bu)為第(di)(di)(di)一批全國重點文物(wu)保護(hu)單位,編為“古墓葬第(di)(di)(di)一號”,號稱“天下第(di)(di)(di)一陵(ling)”。2006年黃帝陵(ling)祭典被國務院(yuan)列入第(di)(di)(di)一批國家級(ji)非物(wu)質文化遺產(chan)名錄。隨后又被確定為全國首批5A級(ji)旅游景區(qu)。