1、漁歌(洞庭漁歌),編號:Ⅱ-157
(1)批次/類型:2014年(第四批),新增項目
(2)申報地區或單位:湖南省岳陽市
(3)保護單位:岳陽市岳陽樓區文化館(岳陽市岳陽樓區美術館)
2、漁歌(汕尾漁歌),編號:Ⅱ-157
(1)批次/類型:2014年(第四批),新增項目
(2)申報地區或單位:廣東省汕尾市
(3)保護單位:汕尾市城區文化館
3、漁歌(嵊泗漁歌),編號:Ⅱ-157
(1)批次/類型:2021年(第五批),擴展項目
(2)申報地(di)區或單位:浙江省舟山市嵊泗縣(xian)
[fisherman's song] 打魚人唱的歌漁歌互(hu)答。——宋·范仲淹《岳陽樓記》
亦作(zuo)“ 漁(yu)謌(ge) ”。漁(yu)人唱的民歌(ge)小(xiao)調。 唐王勃《上巳浮江宴序》:“榜謳齊引,漁(yu)歌(ge)互(hu)起。” 明徐(xu)禎(zhen)卿《送耿晦之守湖州(zhou)》詩(shi):“郵(you)渚頻撾津吏鼓,漁(yu)歌(ge)唱近使君(jun)船(chuan)。” 清秦蕙田《燕子(zi)磯》詩(shi):“帆影懸(xuan)殘照,漁(yu)謌(ge)入暮煙。”
歌(ge)詞格(ge)式一般為七字(zi)(zi)句(ju),兩句(ju)一首,間有(you)四(si)(si)句(ju)或(huo)八句(ju)一首。四(si)(si)句(ju)中也有(you)用(yong)五字(zi)(zi)句(ju)或(huo)三字(zi)(zi)句(ju)作起句(ju)的(de),第二句(ju)或(huo)第四(si)(si)句(ju)的(de)最后三字(zi)(zi)常(chang)(chang)加上襯詞重(zhong)(zhong)復,或(huo)整句(ju)重(zhong)(zhong)復。襯詞富有(you)特色(se),常(chang)(chang)用(yong)來(lai)區別不同曲(qu)調(diao)(diao)的(de)調(diao)(diao)名,如“呵(he)呵(he)香(xiang)調(diao)(diao)”、“哩哩美(mei)調(diao)(diao)”等,曲(qu)調(diao)(diao)活潑(po)優美(mei),如廣東海豐漁(yu)歌(ge)《迎親花(hua)船到漁(yu)村》。又如流行于(yu)江西鄱陽湖的(de)漁(yu)歌(ge),為打(da)魚者所唱,歌(ge)詞多為七字(zi)(zi)句(ju),四(si)(si)句(ju)一段,曲(qu)調(diao)(diao)以徵(zhi)調(diao)(diao)式為主,遼闊悠揚,如歌(ge)曲(qu)《一網(wang)魚蝦(xia)一網(wang)糧》。
樂曲描繪(hui)了(le)一幅北方各(ge)(ge)少數(shu)民族充滿(man)生活氣(qi)息而(er)又形(xing)象各(ge)(ge)異(yi)的(de)風情(qing)畫(hua)。曲共(gong)分(fen)四段。其(qi)中第三(san)段——漁(yu)歌(ge)描寫了(le)以捕魚為(wei)生的(de)赫(he)哲人在漁(yu)舟晚歸時的(de)歡(huan)樂歌(ge)聲和愉(yu)悅心情(qing)。第四段——冬獵(lie)描寫了(le)居住在大小興安嶺的(de)鄂倫春(chun)人的(de)狩獵(lie)場面。
流傳(chuan)最(zui)廣泛的(de)當(dang)屬唐代詩人張(zhang)志和的(de)《漁歌子》:
青箬笠,綠蓑衣(yi),
斜風細(xi)雨不(bu)須歸。
《漁歌》是(shi)南宋末年著名(ming)(ming)琴師毛敏仲最(zui)有影響的作品(pin),樂(le)曲表現柳宗元“欸乃一(yi)聲山(shan)水綠(lv)”的詩意,表達了一(yi)種視(shi)名(ming)(ming)利若敝屣,寄情山(shan)水的情趣。這首作品(pin)曾(ceng)名(ming)(ming)《山(shan)水綠(lv)》、《欸乃歌》,在名(ming)(ming)稱改變的同時,音(yin)樂(le)本身也經浙派徐門不斷(duan)加工,精益(yi)求精。樂(le)曲中運用主題貫(guan)穿和(he)轉調等手法,顯示出作曲藝術的新水平。
“欸乃”是船(chuan)夫拉纖的號子(zi)聲,在樂(le)曲(qu)中欸乃聲以不同形式先后出(chu)現,巧(qiao)妙地表達了(le)一種靜中有動的意(yi)境(jing),贊(zan)頌了(le)大自(zi)然秀麗的景色,也反映(ying)了(le)作(zuo)者孤(gu)芳自(zi)賞的情緒。
《二(er)香琴譜》(1833)記載:欸乃(nai)(nai)俗呼北漁歌(ge),諳舊始太古遺音(yin)文會堂(tang),《陽春堂(tang)》亦竟名潐歌(ge),尾(wei)或(huo)收三五,或(huo)收一(yi)六,皆非是(shi)曲(qu),采自《澄鑒堂(tang)》,尾(wei)收二(er)四乃(nai)(nai)羽曲(qu)也,而北之(zhi)一(yi)字(zi)未見(jian)于(yu)刻本(ben),俗或(huo)呼北漁歌(ge)者別于(yu)正調高音(yin)之(zhi)漁歌(ge)也,漁歌(ge)取七音(yin)欸乃(nai)(nai)取五音(yin)豈有欸乃(nai)(nai)反為北曲(qu)乎,此曲(qu)亦是(shi)漁歌(ge)蓋(gai)正調之(zhi)漁歌(ge)在前恐其相混故取柳宗(zong)元的詩《漁翁》。
此(ci)曲取意于柳宗元(yuan)謫(zhe)居永州時(shi)的名作《漁(yu)翁》:漁(yu)翁夜(ye)伴西巖宿,曉汲(ji)清湘燃楚竹。煙消日(ri)出不見人,欸乃一聲(sheng)山(shan)水綠。回看天際下中(zhong)流,巖上無心云(yun)相逐。故(gu)亦認為此(ci)曲是柳宗元(yuan)所作。曲譜初見于1549年(nian)(nian)《西麓堂琴(qin)統》,有(you)多(duo)種傳譜,現琴(qin)家所奏多(duo)以《琴(qin)譜正傳》(明黃(huang)獻(xian)撰于1547年(nian)(nian))的十段無詞《漁(yu)歌》為藍本發展(zhan)而(er)成(cheng)。
據(ju)楊掄《太古遺音(yin)》解題,此曲表達“緣綠綺以寫漁情(qing)(qing),撫焦桐而舒雅況(kuang)……沽美酒,醉臥蘆花,視(shi)名利若敝屣”的(de)情(qing)(qing)趣。
查阜西據《自遠堂(tang)琴譜》所奏(zou)(zou)《漁歌》為(wei)(wei)十(shi)八段(duan)加(jia)一(yi)尾聲。曲(qu)調(diao)恬淡(dan),琴韻悠長,意境深遠。全(quan)曲(qu)以首段(duan)吟唱性的音調(diao)為(wei)(wei)原型,通過移位(wei)及不同(tong)音區節奏(zou)(zou)變(bian)化、調(diao)式轉換與展衍等手法貫(guan)穿全(quan)曲(qu)。起(qi)而低回,轉而高(gao)揚(yang),使人聯想到放(fang)情山水,高(gao)歌欸乃的情景(jing)。第四段(duan),用(yong)散音奏(zou)(zou)出深沉有(you)力的音調(diao);而當第八段(duan)再現時,則采用(yong)泛音彈奏(zou)(zou),顯示出一(yi)種飄逸的意趣。第十(shi)八段(duan),短暫地出現了(le)C徵調(diao),為(wei)(wei)樂曲(qu)增加(jia)了(le)新的色彩,最后終止在這(zhe)一(yi)新調(diao)上,有(you)“柳暗花明又一(yi)村”之(zhi)妙。
美籍華(hua)人作曲家周文中曾(ceng)將此曲改編(bian)用小型西洋樂隊(dui)演奏,模(mo)擬古琴音響、手法,別(bie)具風格。
《漁(yu)歌》,巴烏獨奏曲(qu),嚴鐵(tie)明作曲(qu)。基本音調采自云(yun)南紅(hong)河州哈(ha)尼族、彝族民(min)間音樂。
全曲由晨曦(引子)、漁歌、歡(huan)唱、跳月(yue)、漁歌、遠(yuan)去(qu)(尾聲)等部分組(zu)成。曲調優美清新(xin),在塑造音樂(le)形象,發(fa)展巴烏技巧及(ji)民族(zu)風格方(fang)面較為成功。
樂曲開始,巴(ba)烏(wu)(wu)奏(zou)出遼(liao)闊自(zi)由的(de)散板引子,旋(xuan)律優(you)美(mei)舒展,展現了悠美(mei)的(de)紅(hong)河風光。然后巴(ba)烏(wu)(wu)以(yi)濃郁的(de)哈(ha)尼歌調奏(zou)出漁歌主(zhu)題,節奏(zou)輕巧,表(biao)現了邊疆人民對(dui)新(xin)生活的(de)贊美(mei)。歡(huan)唱是(shi)(shi)以(yi)漁歌主(zhu)題音(yin)調變奏(zou)發展的(de)。跳月則(ze)是(shi)(shi)巴(ba)烏(wu)(wu)與(yu)樂隊的(de)問答的(de)紅(hong)河彝(yi)族歌舞旋(xuan)律,三(san)拍子與(yu)二拍子的(de)交替(ti)節奏(zou)富(fu)于特(te)色,把音(yin)樂引向高潮。最后是(shi)(shi)再現漁歌主(zhu)題,全(quan)曲結(jie)束。
三沙(sha)魚名歌(ge)流傳于福建霞浦縣(xian)三沙(sha)鎮(zhen),自古(gu)以來(lai),代代相傳,確(que)切的(de)(de)起源年代已(yi)無從(cong)考證,亦無文(wen)字(zi)腳(jiao)本,純粹依靠口頭傳授(shou),漁民根(gen)據他(ta)們所熟悉的(de)(de)魚類形態和習性,編(bian)成(cheng)歌(ge)詞,內容生動(dong)風趣,用當地(di)(di)閩(min)(min)南(nan)方言歌(ge)唱,土(tu)(tu)腔土(tu)(tu)調,獨具一(yi)格,是閩(min)(min)東(dong)地(di)(di)區唯一(yi)保留使用閩(min)(min)南(nan)方言的(de)(de)原(yuan)生態民歌(ge),今已(yi)瀕(bin)臨失傳,亟(ji)需(xu)加以保護和傳承(cheng)。現經過廣泛搜(sou)集,初步整理出二十(shi)余首,正擬申報為霞浦縣(xian)非(fei)物(wu)質文(wen)化遺產。
大海咸水(shui)起浪花 漁民最愛(ai)唱(chang)魚歌(ge) 魚名(ming)編(bian)作曲來唱(chang) 自(zi)古流傳在三沙
大海咸(xian)水深又深 正(zheng)月(yue)十五唱漁情(qing) 章茲出在元宵水 鯉魚出世(shi)鬧花燈
大海(hai)咸水深又(you)深 龍王點將在龍宮 蝦兵(bing)蝦將騎(qi)海(hai)馬(ma) 刺魴藤牌做頭陣
大海咸水思又思 海龜背脊八卦(gua)書(shu) 龍蝦威武當元帥 奇門遁甲做軍師
大海咸水浪又(you)浪 鯊魚海上稱(cheng)霸王 紅瓜披(pi)掛黃金(jin)甲 身穿銀袍(pao)帶魚郎
大海咸水藍又藍 鎖(suo)管大來變(bian)魷(you)筒(tong) 黃實腹臍插黃旗 紅(hong)蝦頭上一枚針
大海咸水浪濤(tao)濤(tao) 先(xian)鋒出陣是(shi)馬頭 國(guo)公(gong)身上生(sheng)翅膀(bang) 跳(tiao)魚步步向(xiang)前跑
大海(hai)咸水(shui)向東來 蛤蟆嘴闊透腹(fu)臍 蝦蛄紗(sha)帽倒頭戴 笑煞(sha)水(shui)蝊脫(tuo)下(xia)頜
大(da)海咸水浪(lang)花浮 紅梅頭(tou)內二粒珠 鮸魚膘(biao)上四個角(jiao) 章茲頭(tou)上八腳嘟(du)
大(da)海(hai)咸水咸又咸 愛仔(zi)一生在土(tu)坪 門蟹出世撩草庫 青蟳名(ming)譽透京城
大海咸水咸又咸 馬加公(gong)子上京城 紅瓜來(lai)住招商店 丁香(xiang)小姐(jie)出來(lai)迎
大海咸(xian)水咸(xian)又甜 蛤蟆貪財釣金(jin)錢(qian) 身(shen)穿紅杉硬殼竄 水蝊無骨軟綿(mian)綿(mian)
大海咸(xian)水(shui)流向西(xi) 烏賊落籠(long)做(zuo)媒來 無形無骸虎魚母 一心思想岐(qi)頭獅
大海咸水浪滔(tao)滔(tao) 鲙魚(yu)上街去七(qi)桃注碰著黃實做媒人(ren) 一(yi)心想娶打鐵婆
大海(hai)咸水(shui)長(chang)又長(chang) 昌(chang)魚小(xiao)姐坐眠床 蘆(lu)鰻歡喜脫剝體 鯊魚也想跳龍門
大海咸水奇又(you)奇 飛(fei)烏(wu)生卵著草枝 紅梅不(bu)是(shi)紅瓜仔 帶(dai)柳不(bu)是(shi)帶(dai)魚(yu)生
大海咸水透九洲(zhou) 烏賊頭上兩條楸(qiu) 紅古一身六點痣 鰻(man)魚身體滑溜溜
大海咸水幽(you)又(you)幽(you) 烏賊吐(tu)煙倒頭溜 海蜇沒目難(nan)行走 蝦仔幫忙做(zuo)目睭
大(da)海咸水清又(you)清 青蟳戈仔都(dou)橫行 刀魚身長刀法(fa)好 仗義行俠打不平
大海咸水清又(you)清 白力比武來(lai)招親 春只使(shi)包大合唱(chang) 又(you)請蝦蛄來(lai)彈琴
大海咸水寬又寬 鯉魚傳信過臺灣 四海同心歸(gui)一統 海中魚蝦(xia)慶團圓
注:(1)凡帶下劃線均為魚名,以三沙本地習慣(guan)稱呼。
(2)用三沙(sha)民間流行的“石(shi)榴歌”曲調演(yan)唱。
(3)文中部份(fen)方言暫用同音字代替如“七桃”即游玩的意思。
2004年,水彩(cai)畫《漁歌》獲第十屆全國美(mei)術(shu)作品展金獎,為山東省(sheng)在國家級最高層次的全國美(mei)展中(zhong)實現了“金獎零(ling)的突破”。并(bing)被中(zhong)國美(mei)術(shu)館收藏。
2008年,該作品(pin)又獲山(shan)東省(sheng)首屆泰(tai)山(shan)文(wen)藝獎一等獎。
水彩畫作品《漁歌》通過對(dui)滿載而(er)歸的漁民勞動場(chang)景的渲染和(he)描(miao)繪,展(zhan)現了一幅充滿風雨和(he)性格,收獲和(he)喜(xi)悅的壯美生活畫卷。
作品以(yi)藝(yi)術(shu)(shu)觀(guan)照生活的(de)(de)新現(xian)實主(zhu)(zhu)義創作理念為主(zhu)(zhu)導,力求(qiu)突破水(shui)彩(cai)畫(hua)在大題材、大場面、大制作方面的(de)(de)創作局限(xian),以(yi)期對(dui)水(shui)彩(cai)畫(hua)寫實主(zhu)(zhu)義表(biao)現(xian)手法進行深入的(de)(de)探索和(he)推進,進一(yi)步豐富(fu)水(shui)彩(cai)畫(hua)的(de)(de)藝(yi)術(shu)(shu)表(biao)現(xian)語言,強化(hua)水(shui)彩(cai)畫(hua)的(de)(de)藝(yi)術(shu)(shu)表(biao)現(xian)力度,拓展水(shui)彩(cai)畫(hua)的(de)(de)藝(yi)術(shu)(shu)表(biao)現(xian)內涵(han)。
靈感(gan)在青島(dao)《漁歌(ge)》由心生(sheng)——訪十屆(jie)美展金獎得主
在(zai)第十屆全(quan)國(guo)美展中(zhong)(zhong),青島市市王(wang)紹波的(de)《漁歌》摘取了最高分量的(de)金(jin)獎,為山東(dong)省在(zai)國(guo)家級最高層(ceng)次的(de)全(quan)國(guo)美展中(zhong)(zhong)實現了“金(jin)獎零的(de)突(tu)破”。記者與王(wang)紹波進行了一次“面(mian)對面(mian)”,關(guan)于(yu)《漁歌》獲獎、關(guan)于(yu)水彩畫的(de)創作,王(wang)紹波這樣娓娓道來(lai)。
20年前,青(qing)島六中(zhong)(zhong)美術班高(gao)材(cai)生(sheng)王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)考上全國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)最頂級(ji)(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)浙(zhe)江美院(yuan)(yuan)卻轉而(er)走進(jin)山東(dong)紡(fang)院(yuan)(yuan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)事(shi),曾(ceng)讓許多(duo)認識他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)深(shen)深(shen)為(wei)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)惋惜(xi)。20年后,當記者向已是(shi)(shi)(shi)青(qing)島大(da)學(xue)(xue)美術學(xue)(xue)院(yuan)(yuan)副院(yuan)(yuan)長、教授的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)重(zhong)(zhong)提(ti)舊事(shi)時(shi)(shi),王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)淡(dan)淡(dan)地說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“其實(shi)沒什么遺(yi)憾。我的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)成長根(gen)植于(yu)茲,我的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)創(chuang)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)靈感來源于(yu)茲。”是(shi)(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),原型取自麥島漁(yu)民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)這(zhe)(zhe)(zhe)幅(fu)(fu)剛剛獲得最頂級(ji)(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)全國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)美展(zhan)水彩(cai)(cai)金獎(jiang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)《漁(yu)歌》,就(jiu)是(shi)(shi)(shi)青(qing)島美麗(li)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)大(da)海(hai)(hai)給王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)回報。 對(dui)(dui)此,王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)難(nan)掩喜悅和感激之情。他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),當初從(cong)高(gao)校(xiao)(xiao)畢業,一(yi)(yi)(yi)些優(you)秀生(sheng)選(xuan)(xuan)(xuan)(xuan)擇去了(le)(le)好(hao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)企業效力(li),而(er)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)因喜歡研究(jiu)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)畫(hua)(hua)(hua),而(er)選(xuan)(xuan)(xuan)(xuan)擇了(le)(le)留校(xiao)(xiao)任(ren)教。在(zai)(zai)(zai)(zai)水彩(cai)(cai)上,他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)潛(qian)心(xin)寫生(sheng),潛(qian)心(xin)探索,他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)創(chuang)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)水彩(cai)(cai)畫(hua)(hua)(hua)曾(ceng)兩次(ci)獲得國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)家級(ji)(ji)全國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)水彩(cai)(cai)大(da)展(zhan)金獎(jiang),從(cong)1989年開(kai)始,連續入選(xuan)(xuan)(xuan)(xuan)每五(wu)年一(yi)(yi)(yi)屆(jie)(jie)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)第七屆(jie)(jie)、第八(ba)屆(jie)(jie)全國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)美展(zhan),獲得過第九屆(jie)(jie)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)銅(tong)獎(jiang),而(er)今更摘得第十(shi)屆(jie)(jie)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)重(zhong)(zhong)“金”。 留在(zai)(zai)(zai)(zai)青(qing)島作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)學(xue)(xue)問的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),北(bei)京、江浙(zhe)等有(you)很(hen)大(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)發(fa)展(zhan)空間(jian),但青(qing)大(da)在(zai)(zai)(zai)(zai)水彩(cai)(cai)方(fang)面的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)優(you)勢是(shi)(shi)(shi)全國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)領(ling)先的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)為(wei)綜合性大(da)學(xue)(xue),青(qing)大(da)對(dui)(dui)其藝術類學(xue)(xue)科的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)支(zhi)持也得以(yi)使他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)安心(xin)創(chuang)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo),而(er)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)們(men)美術系的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)陶院(yuan)(yuan)長更是(shi)(shi)(shi)在(zai)(zai)(zai)(zai)水彩(cai)(cai)畫(hua)(hua)(hua)上成為(wei)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)們(men)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)領(ling)軍人(ren)。王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),學(xue)(xue)院(yuan)(yuan)坐落在(zai)(zai)(zai)(zai)海(hai)(hai)邊(bian)(bian),他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)多(duo)少次(ci)有(you)過畫(hua)(hua)(hua)海(hai)(hai),畫(hua)(hua)(hua)畫(hua)(hua)(hua)漁(yu)民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)沖動和構思。這(zhe)(zhe)(zhe)次(ci)全國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)美展(zhan)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)很(hen)堅定(ding)地把目光對(dui)(dui)準了(le)(le)這(zhe)(zhe)(zhe)首(shou)在(zai)(zai)(zai)(zai)心(xin)中(zhong)(zhong)歌唱過無(wu)數遍(bian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“漁(yu)歌”。 有(you)三個(ge)月(yue)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)時(shi)(shi)間(jian),他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)幾乎天天往海(hai)(hai)邊(bian)(bian)跑,站在(zai)(zai)(zai)(zai)那(nei)兒看漁(yu)民(min)收網勞(lao)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo),跟他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)們(men)嘮(lao)嗑,交(jiao)談。他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)在(zai)(zai)(zai)(zai)紙上畫(hua)(hua)(hua)了(le)(le)一(yi)(yi)(yi)百多(duo)個(ge)漁(yu)民(min),他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)感覺自己已經走進(jin)了(le)(le)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)們(men)當中(zhong)(zhong)。“海(hai)(hai)與漁(yu)民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)畫(hua)(hua)(hua)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)很(hen)多(duo),關鍵(jian)是(shi)(shi)(shi)怎樣重(zhong)(zhong)新詮釋他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)們(men),怎樣重(zhong)(zhong)新提(ti)煉。作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)為(wei)藝術創(chuang)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)者,有(you)這(zhe)(zhe)(zhe)個(ge)責任(ren)去反映身邊(bian)(bian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)和事(shi)。”王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)選(xuan)(xuan)(xuan)(xuan)擇了(le)(le)現(xian)實(shi)主(zhu)義的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)手法(fa),表(biao)現(xian)漁(yu)民(min)們(men)勞(lao)動之余的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)那(nei)份恬(tian)淡(dan)與快樂。 水彩(cai)(cai)畫(hua)(hua)(hua)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)傳統語(yu)言(yan)是(shi)(shi)(shi)輕音樂式的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),這(zhe)(zhe)(zhe)些年,王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)一(yi)(yi)(yi)直在(zai)(zai)(zai)(zai)尋(xun)求(qiu)一(yi)(yi)(yi)種突(tu)破(po),他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)靜物水彩(cai)(cai)輕淡(dan)如菊茶,他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)沂蒙(meng)山水淡(dan)雅如秋(qiu)云,而(er)在(zai)(zai)(zai)(zai)他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)眼界更加開(kai)闊之后,他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)在(zai)(zai)(zai)(zai)思索,自己能(neng)不(bu)(bu)能(neng)用(yong)(yong)水彩(cai)(cai)畫(hua)(hua)(hua)出油畫(hua)(hua)(hua)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)那(nei)種厚(hou)重(zhong)(zhong)和攝(she)人(ren)心(xin)魄。“這(zhe)(zhe)(zhe)次(ci)創(chuang)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)《漁(yu)歌》我選(xuan)(xuan)(xuan)(xuan)擇了(le)(le)四(si)點(dian)表(biao)現(xian)力(li):大(da)、厚(hou)、重(zhong)(zhong)、強烈。” 王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),“通(tong)常水彩(cai)(cai)畫(hua)(hua)(hua)畫(hua)(hua)(hua)幅(fu)(fu)都不(bu)(bu)大(da),但是(shi)(shi)(shi)《漁(yu)歌》打(da)破(po)材(cai)料的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)局限(xian),選(xuan)(xuan)(xuan)(xuan)擇1.7米(mi)×1.4米(mi)在(zai)(zai)(zai)(zai)全國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)品中(zhong)(zhong)都少見(jian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)畫(hua)(hua)(hua)幅(fu)(fu)。水彩(cai)(cai)畫(hua)(hua)(hua)水色透明,不(bu)(bu)能(neng)涂(tu)改,所以(yi)畫(hua)(hua)(hua)大(da)幅(fu)(fu)水彩(cai)(cai)很(hen)難(nan)。”在(zai)(zai)(zai)(zai)水彩(cai)(cai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)運用(yong)(yong)上,他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)借鑒了(le)(le)中(zhong)(zhong)國(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)(guo)畫(hua)(hua)(hua)與西(xi)畫(hua)(hua)(hua)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)些技(ji)法(fa),控制色彩(cai)(cai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)運用(yong)(yong),著力(li)表(biao)現(xian)光與影的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)力(li)度。既要胸有(you)成竹,又是(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)氣呵成,王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),集中(zhong)(zhong)創(chuang)作(zuo)(zuo)(zuo)(zuo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)那(nei)14天,一(yi)(yi)(yi)天就(jiu)睡三四(si)個(ge)小時(shi)(shi),他(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)(ta)把精氣神全用(yong)(yong)在(zai)(zai)(zai)(zai)了(le)(le)這(zhe)(zhe)(zhe)幅(fu)(fu)畫(hua)(hua)(hua)上。 用(yong)(yong)水彩(cai)(cai)繪畫(hua)(hua)(hua)美麗(li)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)青(qing)島和絢麗(li)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)生(sheng),王(wang)(wang)(wang)紹(shao)波(bo)(bo)(bo)(bo)對(dui)(dui)未來充滿了(le)(le)憧憬。
古琴(qin)曲,又(you)名《山水(shui)(shui)綠》、《欸乃歌》。取意于柳宗元(yuan)謫居永州(zhou)時的(de)名作(zuo)(zuo)《漁(yu)翁(weng)》:漁(yu)翁(weng)夜伴西巖宿(su),曉汲(ji)清湘燃楚(chu)竹(zhu)。煙消日出(chu)不見人,欸乃一(yi)聲山水(shui)(shui)綠。回看天(tian)際(ji)下中流,巖上(shang)無(wu)心云相逐。故亦認為此曲是柳宗元(yuan)所作(zuo)(zuo),有多種傳(chuan)譜,現琴(qin)家所奏(zou)多以《琴(qin)譜正(zheng)傳(chuan)》(明黃獻撰于1547年)的(de)十(shi)段無(wu)詞《漁(yu)歌》為藍本發展而成。
據《楊掄太古遺音》解題,此曲表達“緣(yuan)綠(lv)綺(qi)以寫漁(yu)情(qing),撫焦桐而舒雅況……沽美酒,醉臥蘆(lu)花,視名利若敝屣”的(de)情(qing)趣。
查(cha)阜西據(ju)《自遠堂琴譜》所奏(zou)(zou)《漁(yu)歌(ge)》為(wei)十八段(duan)(duan)加一(yi)尾(wei)聲。曲調恬淡,琴韻悠長,意(yi)(yi)境深遠。全曲以(yi)首段(duan)(duan)吟唱(chang)性的(de)音調為(wei)原型,通(tong)過(guo)移位(wei)及不同(tong)音區節奏(zou)(zou)變(bian)化(hua)、調式(shi)轉換與展衍等手法貫(guan)穿全曲。起而低(di)回,轉而高揚,使人(ren)聯(lian)想到放情山水(shui),高歌(ge)欸乃(nai)的(de)情景。第四段(duan)(duan),用散音奏(zou)(zou)出深沉有力的(de)音調;而當第八段(duan)(duan)再現(xian)時(shi),則采用泛音彈奏(zou)(zou),顯示出一(yi)種飄逸的(de)意(yi)(yi)趣。第十八段(duan)(duan),短暫(zan)地出現(xian)了C徵調,為(wei)樂曲增加了新(xin)的(de)色彩,最(zui)后終止(zhi)在這一(yi)新(xin)調上,有“柳暗花明又(you)一(yi)村”之妙(miao)。
以下摘自《琴道(dao)瑣言》作(zuo)者:老桐
曾讀《今(jin)虞琴刊》,知(zhi)民(min)國(guo)時彭祉卿先(xian)生善(shan)彈“漁(yu)(yu)歌(ge)”,出神入化,南北聞名(ming),時人稱為(wei)(wei)“彭漁(yu)(yu)歌(ge)”。可惜當時未有(you)(you)(you)錄音(yin)技術,后世(shi)(shi)不(bu)能(neng)得聞。當世(shi)(shi)琴家(jia)善(shan)彈“漁(yu)(yu)歌(ge)”者以蘇州吳(wu)(wu)兆基(ji)先(xian)生最為(wei)(wei)著(zhu)名(ming),然(ran)緣慳(qian)一(yi)面(mian),吳(wu)(wu)先(xian)生已于三年(nian)前仙去。數(shu)月前,有(you)(you)(you)緣得聆吳(wu)(wu)兆基(ji)先(xian)生胞弟吳(wu)(wu)兆奇先(xian)生之(zhi)“漁(yu)(yu)歌(ge)”,一(yi)曲(qu)終罷,嘆為(wei)(wei)希有(you)(you)(you),不(bu)意世(shi)(shi)間(jian)仍有(you)(you)(you)此沖(chong)(chong)和恬(tian)(tian)淡之(zhi)古音(yin)。吳(wu)(wu)兆奇先(xian)生閑居金陵(ling),雅好孔孟,并及佛學,善(shan)養生,修(xiu)(xiu)習靜功有(you)(you)(you)素(su),居常不(bu)喜外出。吳(wu)(wu)老操縵純為(wei)(wei)修(xiu)(xiu)身養性,迄(qi)今(jin)已逾六十年(nian),因世(shi)(shi)事(shi)變(bian)更(geng),操琴也時斷時續。近些年(nian)來,常操“漁(yu)(yu)歌(ge)”、“陽春(chun)”兩曲(qu),近又彈“普(pu)庵(an)咒(zhou)”。據吳(wu)(wu)老云(yun),此曲(qu)當年(nian)在抗戰(zhan)前彈過,已是六十年(nian)前之(zhi)事(shi)了,近乃重溫(wen)。謂“普(pu)庵(an)咒(zhou)”一(yi)曲(qu)易能(neng)便人入靜。吳(wu)(wu)老之(zhi)琴韻,沖(chong)(chong)和恬(tian)(tian)淡,慢而(er)有(you)(you)(you)味,聽之(zhi)令人習心態安和,有(you)(you)(you)靜心之(zhi)力量,境界之(zhi)高,實非泛泛。今(jin)得允從學,敬拜為(wei)(wei)師,執(zhi)弟子禮,幸何(he)如之(zhi)!
從吳(wu)(wu)(wu)老學彈(dan)“漁(yu)歌”,不(bu)惟學指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)法,記曲調,更學其(qi)(qi)琴(qin)(qin)(qin)(qin)容(rong)、味(wei)其(qi)(qi)琴(qin)(qin)(qin)(qin)旨。吳(wu)(wu)(wu)老撫琴(qin)(qin)(qin)(qin)時,身姿(zi)凝然,神(shen)定氣(qi)閑,從容(rong)不(bu)迫,琴(qin)(qin)(qin)(qin)容(rong)極雅(ya)。可以六字概之(zhi)(zhi)(zhi):身端、意嫻、手靜(jing)。初時覺其(qi)(qi)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)法近乎(hu)(hu)拙(zhuo),手指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)似粘(zhan)于(yu)琴(qin)(qin)(qin)(qin)面(mian),極不(bu)靈活,迥異(yi)一般彈(dan)琴(qin)(qin)(qin)(qin)者(zhe)雙手活潑翩(pian)翩(pian),乃至跳躍起伏。久之(zhi)(zhi)(zhi),漸覺有味(wei),古(gu)(gu)時琴(qin)(qin)(qin)(qin)書(shu)中所說(shuo)“指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)法貴(gui)簡靜(jing)”,大(da)概就(jiu)是(shi)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)此了(le)。學彈(dan)既(ji)久,一日忽悟中正(zheng)平和(he)之(zhi)(zhi)(zhi)音(yin)(yin)(yin)、吟(yin)猱飽滿之(zhi)(zhi)(zhi)韻端出乎(hu)(hu)簡靜(jing)近拙(zhuo)之(zhi)(zhi)(zhi)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)法。吳(wu)(wu)(wu)老后來(lai)(lai)回(hui)憶幼時家居姑蘇盤門城墻根(gen)下,宅(zhai)名“琴(qin)(qin)(qin)(qin)園”,極為(wei)幽(you)靜(jing),其(qi)(qi)時吳(wu)(wu)(wu)浸(jin)陽(yang)先(xian)生(sheng)與其(qi)(qi)父吳(wu)(wu)(wu)蘭蓀(sun)先(xian)生(sheng)常相往來(lai)(lai)。吳(wu)(wu)(wu)浸(jin)陽(yang)先(xian)生(sheng)清夜(ye)撫琴(qin)(qin)(qin)(qin),“漁(yu)歌”一曲已臻化境,給幼時的吳(wu)(wu)(wu)老留下了(le)極深印象,時過半個世紀,當(dang)年之(zhi)(zhi)(zhi)曲調尤盤桓于(yu)腦際(ji)。吳(wu)(wu)(wu)浸(jin)陽(yang)先(xian)生(sheng)之(zhi)(zhi)(zhi)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)法,即(ji)走古(gu)(gu)拙(zhuo)一路,雙手如(ru)膠粘(zhan)于(yu)琴(qin)(qin)(qin)(qin)面(mian),指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)不(bu)離(li)弦。今時琴(qin)(qin)(qin)(qin)人操縵,頗(po)多(duo)手勢翩(pian)翩(pian)、落(luo)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)繁(fan)復(fu)、甚或躍動(dong)者(zhe),應(ying)于(yu)重濁繁(fan)促(cu)之(zhi)(zhi)(zhi)音(yin)(yin)(yin),應(ying)非偶(ou)然。琴(qin)(qin)(qin)(qin)為(wei)大(da)雅(ya)之(zhi)(zhi)(zhi)樂(le)(le),貴(gui)中正(zheng)平和(he),忌繁(fan)手淫聲(sheng)。沖和(he)之(zhi)(zhi)(zhi)音(yin)(yin)(yin),雖一兩聲(sheng),也足以養心;濁音(yin)(yin)(yin)異(yi)調,或資動(dong)聽,只(zhi)是(shi)娛耳,實有違琴(qin)(qin)(qin)(qin)道琴(qin)(qin)(qin)(qin)旨。身外喧囂熱惱之(zhi)(zhi)(zhi)現代社(she)會,繁(fan)促(cu)之(zhi)(zhi)(zhi)音(yin)(yin)(yin)、怪異(yi)之(zhi)(zhi)(zhi)調多(duo)矣,狂(kuang)躁如(ru)迪斯科(ke),奇(qi)異(yi)如(ru)種(zhong)種(zhong)現代派之(zhi)(zhi)(zhi)新聲(sheng)。古(gu)(gu)樂(le)(le)雖箏聲(sheng)琶音(yin)(yin)(yin)也不(bu)多(duo)聞,況沖虛淡(dan)逸之(zhi)(zhi)(zhi)大(da)雅(ya)元音(yin)(yin)(yin)。較之(zhi)(zhi)(zhi)前代,在今日社(she)會,中和(he)雅(ya)正(zheng)、最能怡情養性(xing)之(zhi)(zhi)(zhi)琴(qin)(qin)(qin)(qin)樂(le)(le)就(jiu)更為(wei)希有、彌足珍貴(gui)了(le)。近些年來(lai)(lai),琴(qin)(qin)(qin)(qin)界頗(po)有致力于(yu)普(pu)(pu)及、改進古(gu)(gu)琴(qin)(qin)(qin)(qin)音(yin)(yin)(yin)樂(le)(le)而忽視其(qi)(qi)特質(zhi)者(zhe)。本來(lai)(lai),普(pu)(pu)及琴(qin)(qin)(qin)(qin)樂(le)(le)實為(wei)大(da)好(hao)之(zhi)(zhi)(zhi)事,吾儕當(dang)合力共勉,但(dan)若(ruo)失(shi)其(qi)(qi)根(gen)本,流(liu)同(tong)俗響,則(ze)實在是(shi)一件令(ling)人扼腕嘆(tan)惜的事了(le)。
《漁歌》題解
《西麓堂琴統》:奇握溫氏受(shou)歷,毛(mao)敏(min)仲恥(chi)事異姓(xing),播弄(nong)動云水,樂道辟世,作此(ci)以招同志。大抵(di)模擬(ni)樵歌之意,但其(qi)音調不無(wu)古今之殊耳(er)。
《杏莊太音(yin)補遺(yi)》:一葉扁舟,往來湖(hu)海(hai);托萍梗,侶鷗鷺,朝東暮西(xi),雖天子亦不得(de)物色。披簑而(er)漁,對酒而(er)歌(ge),其樂何臺(tai)?此曲志於煙(yan)波高(gao)士所作。
《重修真(zhen)傳琴譜》:些是柳子厚(hou)所(suo)作也。是歌有脫塵寓江(jiang)海河漢之游,物外煙霞之思,頤養至(zhi)靜,樂守天和也。
《揚掄(lun)太(tai)古遺音(yin)》:按(an)斯曲乃柳子厚所作也,公(gong)之(zhi)仁唐,獨步文林,世稱韓柳。於(wu)時憲(xian)宗(zong)惑志佛(fo)骨,忠言弗庸(yong),潮陽之(zhi)貶(bian),公(gong)蓋傷(shang)之(zhi)。遂希(xi)跡嚴陵,緣(yuan)(yuan)緣(yuan)(yuan)綺以寫漁情(qing),撫焦桐而(er)舒雅況,直(zhi)欲垂綸江漢(han),剖活(huo)魚,沽美酒,醉(zui)臥蘆花(hua),視名利若(ruo)敝屣爾。是曲音(yin)調雅暢清逸,獨出塵表(biao),聽者當(dang)自得之(zhi)。
《琴(qin)苑心傳全編》:期曲柳子厚作。時憲宗惑志佛骨,忠言弗庸,潮陽之貶,公蓋(gai)傷之。遂希跡嚴陵,因漁情以寫意焉。是曲音調雅暢清逸,獨出塵表(biao),達者自得之。
《五(wu)知(zhi)齋琴(qin)譜》:漁(yu)歌者(zhe),河東(dong)柳(liu)子厚(hou)所作(zuo)也(ye)。子厚(hou)即謫楚南,遂欲厭(yan)棄塵俗,放浪山(shan)水間。其(qi)作(zuo)為漁(yu)歌,幽情冷韻,逍遙物外(wai),真有(you)賣魚(yu)沽酒,醉臥蘆花之意。故(gu)其(qi)曲(qu)蕭疏清越,可以開(kai)拓心(xin)胸(xiong),攄和懷抱者(zhe)也(ye)。
《張鞠田(tian)琴譜》:河東柳子厚所作(zuo)。子厚即謫楚南,遂欲(yu)厭棄塵俗,放(fang)浪山水(shui)間(jian)。其作(zuo)為漁(yu)歌(ge),幽情(qing)冷(leng)韻,逍遙物外,真有賣魚沽酒,臥蘆(lu)花之(zhi)意。故其曲蕭疏清越(yue),可以開拓(tuo)心胸,攄(shu)和懷抱者也。
《蕉庵琴譜》:……子(zi)厚(hou)既謫永州(zhou),得愚(yu)溪而居(ju)之,……(其余同五知(zhi)齋(zhai)琴譜)。
《天聞(wen)閣琴譜》:唐柳子厚,河東人,謫居(ju)楚南。遂厭棄塵寰,怡(yi)情山(shan)水,乃作是操。各(ge)譜皆用(yong)正調(diao),惟琴苑(yuan)獨緊五弦一徽,似(si)覺超出乎眾。惜作者失傳,亦妙品也。(琴苑(yuan)譜)
《希韶(shao)閣琴譜(pu)(pu)集成(cheng)》:與五知齋(zhai)琴譜(pu)(pu)同。
《雙琴書屋琴譜集成(cheng)》:此歌(ge),乃柳子(zi)厚所作。首段即“漁翁夜半西崖”一章。詞載五知齋、自遠堂(tang)皆(jie)有,惟所注指法特詳(xiang),當系妙手增(zeng)訂(ding),故能音節(jie)綿綿。此抄本系得之江南(nan)人手錄,此譜,其聲真覺煙(yan)波(bo)浩(hao)淼(miao),在人襟補(bu)間也(ye)。但原本操目下注二(er)十四段,而所列乃十八段,殊(shu)為矛盾(dun)。……實慶(qing)鳳成(cheng)歐陽儀注。
《枯木禪(chan)琴譜》:唐柳子厚所作。音節灑脫,曲意悠然,有鼓柵(zha)高吟自樂其(qi)志之意。
《漁歌》后記
《五(wu)知(zhi)齋琴(qin)(qin)譜(pu)》:五(wu)音奧旨(zhi)(zhi),難(nan)言而難(nan)明(ming)者也,如關睢有哀(ai)而不淫樂而不傷王化之(zhi)(zhi)(zhi)旨(zhi)(zhi);山居(ju)吟,有枕流漱石,倘徉(yang)其間,樂天(tian)安命之(zhi)(zhi)(zhi)意。搔首問(wen)天(tian),悠(you)悠(you)不平;塞上鴻有聲(sheng)嚦(li)嚦(li),語哀(ai)哀(ai),西風(feng)砭(bian)骨之(zhi)(zhi)(zhi)景;樵(qiao)歌(ge)(ge)發木丁丁,振衣(yi)之(zhi)(zhi)(zhi)態;醉(zui)漁(yu)唱(chang)晚有飲中醉(zui)仙,天(tian)空(kong)地(di)闊之(zhi)(zhi)(zhi)意。惟有漁(yu)歌(ge)(ge)自(zi)一段(duan)至十八(ba)段(duan)聲(sheng)聲(sheng)逸(yi)揚(yang),飄(piao)飄(piao)欲仙,然(ran)琴(qin)(qin)中止(zhi)漁(yu)歌(ge)(ge)羽化驗室二(er)曲,舒心(xin)暢意,漁(yu)歌(ge)(ge)仍在(zai)羽化之(zhi)(zhi)(zhi)上,可作神品,且有夢寐仙傳(chuan),妙句入(ru)內,作者細心(xin)體(ti)察之(zhi)(zhi)(zhi)。
《二(er)香琴譜》:琴中之舒溫曠大者(zhe),其(qi)惟(wei)漁歌乎!雖一氣疾(ji)彈(dan)之處,而無迫促之態。
《悟(wu)雪山(shan)房琴譜(pu)(pu)》:漁歌原譜(pu)(pu),各本皆大同小異(yi),春草(cao)堂譏其誤用(yong)變律(lv),蓋長操(cao)必用(yong)跌(die)宕,方有(you)步驟,否則由(you)緩至急,有(you)何意趣?春草(cao)堂一譜(pu)(pu),音律(lv)甚善,但每(mei)將古譜(pu)(pu)吟猱停頓刪去,實(shi)避難求易耳(er)。至五知(zhi)齋(zhai)吟猱細密矣,而又不免太繁(fan),惟去繁(fan)就簡,不致草(cao)率,方為盡美盡善也。悟(wu)雪山(shan)人識(shi)。
《琴學尊聞》:唐柳子(zi)厚謫居(ju)楚南,而作漁(yu)歌。蕭疏清越,可(ke)稱神品。舊譜有(you)十八段(duan)者,末數段(duan)繁(fan)冗,此獨雅潔。
《琴學初(chu)津》:是(shi)(shi)(shi)侶(lv)采於自遠譜(pu)中,全體(ti)統(tong)收黃(huang)鐘商音(yin)(yin)(yin),惟(wei)泛音(yin)(yin)(yin)與(yu)末段,作(zuo)四弦(xian)主(zhu)宮之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)音(yin)(yin)(yin),然祗在(zai)五弦(xian)九徽,及二(er)五七弦(xian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)徽外(wai),今是(shi)(shi)(shi)譜(pu)移(yi)上一律(lv),則(ze)(ze)(ze)音(yin)(yin)(yin)純(chun)矣。惟(wei)其(qi)(qi)(qi)調(diao)(diao)尚疑,而(er)(er)(er)未有便妄訣,視(shi)其(qi)(qi)(qi)吟猱(nao)上下之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)位(wei)(wei),移(yi)下一律(lv)師,適合(he)太簇(cu)方(fang)(fang)調(diao)(diao),全體(ti)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)猱(nao),實原系下一律(lv)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)吟也(ye)(ye)。三準應(ying)位(wei)(wei),曲中略(lve)舉大(da)綱而(er)(er)(er)類推之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),欲明(ming)析,查第七調(diao)(diao)太簇(cu)全圖便知。至於正(zheng)填商音(yin)(yin)(yin),非此體(ti)例也(ye)(ye)。舊稱北漁(yu)(yu)歌者,因但知其(qi)(qi)(qi)用(yong)正(zheng)調(diao)(diao)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)二(er)變(bian),而(er)(er)(er)不(bu)(bu)知化黃(huang)鐘正(zheng)調(diao)(diao),為(wei)四弦(xian)方(fang)(fang)宮之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)太簇(cu)調(diao)(diao),故混名其(qi)(qi)(qi)為(wei)北漁(yu)(yu)歌也(ye)(ye)。按(an)正(zheng)調(diao)(diao)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)二(er)變(bian),即太簇(cu)調(diao)(diao)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)羽角,用(yong)其(qi)(qi)(qi)二(er)變(bian),必避宮徵(zhi),方(fang)(fang)能成調(diao)(diao)。春草堂(tang)刪(shan)作(zuo)十四段仍(reng)定黃(huang)鐘商音(yin)(yin)(yin),未知其(qi)(qi)(qi)所屬(shu)何(he)譜(pu)也(ye)(ye)。閻晴峰先生所論(lun)云,漁(yu)(yu)歌音(yin)(yin)(yin)節(jie)古(gu)茂,濃淡合(he)度,當作(zuo)一則(ze)(ze)(ze)好古(gu)文讀,毋(wu)徒(tu)求其(qi)(qi)(qi)聲(sheng)音(yin)(yin)(yin)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)末。按(an)是(shi)(shi)(shi)語,亦權疑之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)辭,未有若大(da)名操,而(er)(er)(er)論(lun)聲(sheng)律(lv)者,而(er)(er)(er)志在(zai)漁(yu)(yu)樵者,以(yi)此移(yi)情,更(geng)復不(bu)(bu)淺(qian),所以(yi)審音(yin)(yin)(yin)辨調(diao)(diao)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)余,尚須察其(qi)(qi)(qi)體(ti)用(yong),而(er)(er)(er)后(hou)取舍得宜,庶不(bu)(bu)失作(zuo)者之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)深思。是(shi)(shi)(shi)為(wei)河東柳子(zi)厚先生所作(zuo)。子(zi)厚即謫楚南,遂欲棄塵俗(su)而(er)(er)(er)作(zuo)是(shi)(shi)(shi)曲,當以(yi)四弦(xian)主(zhu)調(diao)(diao),凡楚聲(sheng)曲操者,太簇(cu)主(zhu)調(diao)(diao)居多,則(ze)(ze)(ze)合(he)其(qi)(qi)(qi)體(ti)例,如(ru)欲學斯操者,須依四弦(xian)太簇(cu)圖內,核(he)正(zheng)音(yin)(yin)(yin)位(wei)(wei),另抄而(er)(er)(er)后(hou)彈(dan)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),則(ze)(ze)(ze)無混淆之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)病,倘作(zuo)商音(yin)(yin)(yin)奏(zou)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),依譜(pu)可也(ye)(ye)。千(qian)里氏志。
至(zhi)於(wu)琴曲,用音已(yi)純,何必吹毛求疵,然非此(ci)之謂也。蓋(gai)琴為六(liu)藝之一,曲有義理所(suo)關(guan),古人精神(shen)寄托,性(xing)情(qing)所(suo)注(zhu),立意深微,制體(ti)嚴正,而后人得此(ci),可(ke)以見性(xing)明心,猶為文墨(mo)相同,不可(ke)隨筆(bi)亂涂,否(fou)則為能(neng)明其神(shen)妙哉。
《漁歌》段標題
《浙音釋(shi)字琴譜》:一、瀟湘(xiang)水(shui)云(yun);二、秋(qiu)江(jiang)如練;三、洞庭(ting)秋(qiu)思;四、楚(chu)湘(xiang)煙波;五、天闊明朗;六(liu)、漁歌互答;七(qi)、嗈嗈鳴雁;八、夜傍(bang)西巖;九、漁人唱晚;十(shi)(shi)(shi)、醉(zui)臥蘆花;十(shi)(shi)(shi)一、蓬(peng)窗夜雨(yu);十(shi)(shi)(shi)二、梧(wu)桐葉落;十(shi)(shi)(shi)三、曉(xiao)汲(ji)湘(xiang)江(jiang);十(shi)(shi)(shi)四、漁舟(zhou)蕩漿;十(shi)(shi)(shi)五、寒江(jiang)撒網;十(shi)(shi)(shi)六(liu)、日出煙消;十(shi)(shi)(shi)七(qi)、欸乃一聲(sheng);十(shi)(shi)(shi)八、山高水(shui)長。
《風宣玄品》:與前譜同,惟(wei)第二段作“秋江(jiang)入練(lian)”。
《琴譜正傳(chuan)》:一、遁跡滄浪;二、放情(qing)象外(wai);三、欸(e^)乃風(feng)傳(chuan);四、扣舷谷應;五、響遏巖云;六(liu)、聲分(fen)湘(xiang)浦;七、曲(qu)同棹歌;八(ba)、蠡和合志;九(jiu)、煙波自如;十、漚盟(meng)壽世。
《西麓堂琴統》:一、遁跡(ji)滄浪(lang);二(er)(er)、放情煙水(shui);三(san)(san)、洗耳(er)清湍(tuan);四、濯(zhuo)纓(ying)回溆;五、緩棹(zhao)溯(su)游;六、高(gao)歌(ge)欸乃;七(qi)、響遏巖云;八(ba)、聲分淞浦;九、聲楫煙江;十(shi)(shi)、扣舷云渚;十(shi)(shi)一、施(shi)罛橫(heng)渡;十(shi)(shi)二(er)(er)、撒網(wang)絕(jue)流;十(shi)(shi)三(san)(san)、得(de)魚沽酒;十(shi)(shi)四、燃竹烹鮮;十(shi)(shi)五、醉倚蓬窗;十(shi)(shi)六、閑眠(mian)柳岸;十(shi)(shi)七(qi)、蠡和同志;十(shi)(shi)八(ba)、軒冕無心(xin)。
《杏莊太音(yin)補(bu)遺》:同琴(qin)譜(pu)正傳(chuan)。
《重(zhong)修真傳琴譜》:一、瀟(xiao)湘(xiang)(xiang)水云;二、秋(qiu)江(jiang)如練;三、洞庭煙(yan)云;四、楚(chu)水湘(xiang)(xiang)波;五(wu)、天(tian)闊月(yue)明;六(liu)、漁歌互答;七、嗈嗈鳴雁(yan);八(ba)、夜(ye)傍西巖;九、漁人唱晚;十(shi)、醉臥蘆花;十(shi)一、蓬窗夜(ye)雨;十(shi)二、梧桐葉落;十(shi)三、曉(xiao)及湘(xiang)(xiang)江(jiang);十(shi)四、漁舟蕩(dang)漿;十(shi)五(wu)、寒江(jiang)撒網;十(shi)六(liu)、日出煙(yan)消;十(shi)七、欸乃一聲;十(shi)八(ba)、山(shan)高(gao)水長。
[20]
《漁歌》歌詞
《真傳正宗琴譜(pu)》中《漁歌》歌詞
第壹段(duan) 一葉(xie)扁舟(zhou)
家(jia)住吳楚(chu)大江(jiang)頭,浪潮中也(ye),一葉扁舟。任南(nan)北(bei)隨(sui)東西而遨游,無累亦(yi)無憂,老天(tian)有(you)意難(nan)留(liu)。去年今日(ri),瀾江(jiang)渡口,今日(ri)湘浦也(ye)巴丘,任消愁(chou)。只見碧莎紅蓼,湘江(jiang)湘江(jiang),兩岸兩岸兩岸秋。靑(qing)篛笠,身著(zhu)綠簑衣,絲綸(lun)長竿也(ye)在手,何拘(ju)何束又何憂。
第貳段 秋江如練(lian)
只見一天(tian)(tian)茫茫也(ye)白蘋洲,又(you)見水(shui)月一色輕(qing)浮,畫橋(qiao)綠水(shui)通(tong)天(tian)(tian)流。惟我在水(shui)云鄕,落霞與孤騖相飛也(ye)忘欲,洞(dong)仙也(ye)為(wei)儔。一時睡齁齁,夢里(li)也(ye)悠悠,逺迷蝴蝶到莊周,忘愁忘慮又(you)忘憂(you)。絕(jue)塵累(lei),相忘煙水(shui)里(li),綸竿手中掌。渭水(shui)釣藏名呂望,嚴子陵,隱於富春山。
第叁段 洞庭秋思
海天萬頃蕩漾波光浮,但見洪濤(tao)巨浪,錦鯉往(wang)來游。又見漁父載網乘(cheng)舟,長江皎(jiao)月(yue)終日(ri)夜流。
第肆段 漁(yu)人指路
漁歌漁歌,悠(you)悠(you)楚(chu)水姻波,旅客(ke)忙爭逐(zhu)也(ye)(ye)去如梭。漁夫漁婦,暢(chang)此中流也(ye)(ye),輕歌樂。無(wu)榮也(ye)(ye)無(wu)辱,無(wu)福(fu)也(ye)(ye)無(wu)禍,臺鼎無(wu)過(guo),儒釋道無(wu)過(guo),百家眾技(ji)無(wu)過(guo),權謀術數(shu),總是(shi)也(ye)(ye)無(wu)過(guo),不如長江樂。
第伍段天空海濶
天暮,萬(wan)籟(lai)無聲,好寂靜。皎月(yue)也露冷泠,明星朗朗,大(da)笑一聲月(yue)沉(chen)沉(chen)。漁翁,隱跡江流,得箇漁名,養性共怡(yi)情。
第陸段 漁歌互答
古(gu)今興廢皆若夢,魏(wei)耶晉(jin)耶成(cheng)何(he)用。惟(wei)流水不記年,浪里陶情也,水云仙。淺斟低唱,三五漁朋,柳堤(di)欸乃,連舟并(bing)纜也,共話(hua)衷腸傷往(wang)事,嘆興亡,終日伴斜陽。
第柒段 漁(yu)人唱晚
只見出桃花(hua)(hua)灘,悠(you)悠(you),離(li)(li)離(li)(li)芳(fang)草(cao)渡(du)頭。遙望蘆花(hua)(hua)深(shen)?也(ye)楊柳邉,但見漁夫漁婦漁歌也(ye)唱一篇。好(hao)教我,看(kan)看(kan)紅日墜落也(ye),西山景蒼蒼。月(yue)團(tuan)團(tuan),又往東(dong)來(lai)漫漫上,淸輝皓魄(po)射秋江。
第(di)捌段 嗈嗈鳴鴈
蘋洲蘆岸,蓼汀(ting)也那魚驚,賓鴻鴈鳴空,嗈(yong)嗈(yong)聲相(xiang)應。漁翁伴(ban)侶(lv)鴻鴈為弟兄,對淸風明(ming)月也為朋(peng),海(hai)島作行宮。
第玖(jiu)段 煙波(bo)訊渡
離群吊影孤形,一舉兮九萬程。你那問(wen)漁郞(lang)也,問(wen)漁郞(lang)也,風(feng)波(bo)穩?乘(cheng)舟。長江浪凈(jing)悠悠,聽所止,與(yu)波(bo)上下任自流。鴻鴈(yan)(yan)鴻鴈(yan)(yan)也,飛鳴沙(sha)渚,盤(pan)聚相(xiang)依(yi),似喚漁翁(weng)為伴侶。
第拾段(duan) 夜傍(bang)西巖
漁(yu)翁夜傍西巖(yan)宿,酒樂(le)忘(wang)年也,高歌那數聲曲。淸濁隨呼吸,霎時間黃梁夢(meng)(meng)熟,漁(yu)燈(deng)一點,照古岸而宿。三(san)竿日也不(bu)(bu)足,繼跡(ji)陳(chen)搏,高臥心無(wu)欲(yu)。久矣,不(bu)(bu)夢(meng)(meng)周公也,逺市朝(chao)。棲(qi)林木,憂(you)兮游兮不(bu)(bu)足,還無(wu)辱。
第拾壹段 醉臥蘆(lu)花(hua)
漁翁(weng)得魚沽(gu)酒也(ye),斜陽影里(li),陶然擊楫也(ye)發狂歌。醒復(fu)醉,醉還醒,眞樂,蘆花蕩里(li)寥(liao)落。悠(you)悠(you)。高枕外(wai)有(you)馀淸,似我(wo)眞快活。何(he)必戴朝簪,執象(xiang)簡,拘(ju)束的寤寐也(ye),營營蝸角(jiao)。只見一身放蕩,輕閑也(ye)為(wei)樂,寧知(zhi)治亂那如何(he)。
第(di)拾貳(er)段(duan) 梧桐(tong)落(luo)葉
金(jin)井梧桐也,落一葉(xie)飄飄,風(feng)也颷颷,涼蕭(xiao)蕭(xiao)。任(ren)那漁(yu)人(ren)樂(le)淂也逍遙,月光長夜迢迢,風(feng)色(se)寂靜寥寥。在寒江,敲(qiao)直釣(diao),那意不在其魚,風(feng)月趣,江頭(tou)上,時(shi)把(ba)七弦琴弄調(diao)。
第拾叁段 曉汲湘江
汀(ting)洲鷗鷺齊飛(fei)吳江內,三秋鱸鱖(gui)齊肥湘江里,載氷廚曉煙浮。魚膾飽(bao)醉(zui)臥也陶情,柳(liu)條靑,蘆荻(di)灘(tan)頭逍遙境。
第拾肆段 漁(yu)舟(zhou)湯(tang)槳
湯(tang)槳漁人,只見湯(tang)槳漁人,吚(yi)(yi)啞,的那吚(yi)(yi)啞吚(yi)(yi)啞榣櫓(lu)聲(sheng)。那櫓(lu)那櫓(lu)聲(sheng)也慢(man)慢(man)湯(tang),隨煙(yan)(yan)霧(wu)(wu)而行(xing)。煙(yan)(yan)霾霧(wu)(wu)朦朧,浮云開天霽,楚水途程。天空鳥(niao),海(hai)濶浪濤(tao)生。遙看湯(tang)槳漁歌(ge)唱,慢(man)和(he)也,輕(qing)淸(qing)(qing)(qing)撥(bo)棹而行(xing)。月白(bai)風淸(qing)(qing)(qing),月白(bai)風淸(qing)(qing)(qing),云移斗轉,星(xing)遙光影,云移斗轉,星(xing)遙光影,月正(zheng)明。髙(gao)竿潛向(xiang)柳陰濃,驚散鷗鳥(niao),遙思夜宿江城。
第拾伍段 蓬窗(chuang)夜雨
雨(yu)聲不息,一更(geng)(geng)二更(geng)(geng)息,靜聽三更(geng)(geng)四更(geng)(geng)五更(geng)(geng)點滴(di)(di)滴(di)(di)。獨坐蓬窓,夜雨(yu)吟詩,颷風細浪,無定蹤跡。
第拾陸段 寒江撒網(wang)
江(jiang)岸,寒(han)風輕刮輕刮,霜(shuang)凜冽,看(kan)漁(yu)看(kan)漁(yu)人,舉網輕撒。因(yin)筌治魚(yu),六(liu)物(wu)具(ju)得呵。釣有權(quan),三理近呵,釣不綱,內寓仁,磻谿翁無心遇(yu)其君。將(jiang)魚(yu)換村醪(lao)共(gong)酌(zhuo),舉杯邀月,脫(tuo)落(luo)形骸也(ye),只(zhi)見寒(han)江(jiang)也(ye),眞(zhen)快活(huo)。
第拾柒段 日出煙消
搖搖那聲相應慢撒(sa),東(dong)撒(sa)西撒(sa)撥(bo)刺,魚厥呵,網收呵網撒(sa)。潮(chao)聲夢醒,俄然乍見,天(tian)光(guang)紅日影(ying),曙色四野。煙消霧散也水迢迢,千(qian)頃煙波(bo),一葦中流也,舒卷乾坤里一釣竿,恣意遨游,任志逍遙,渠知天(tian)子何(he)官。亂飄(piao)飄(piao),浪花浮,樂得箇自在(zai)也,江湖中的老叟高風,辭爵祿的范蠡歸舟。
第(di)拾(shi)捌段(duan) 欸乃一(yi)聲
釣魚(yu)(yu)人原是(shi)靑云客,逸民(min)。不事王矦,寄跡也在渭濱。只(zhi)見山高水長(chang),立危朝,輸我笑狂徉。屠龍手(shou)也,假(jia)托(tuo)箇釣魚(yu)(yu)名聲揚,看林泉晦跡韜(tao)光。