從(cong)前,有個(ge)瑤家(jia)老人叫卜努(nu),住在平湖(hu)大江旁邊,祖祖輩(bei)輩(bei)都是給侯(hou)(hou)爺幫(bang)工(gong),受盡凄苦(ku)。到了卜努(nu)這一輩(bei),侯(hou)(hou)爺與(yu)隔江的(de)萬戶侯(hou)(hou)爺爭奪地盤打起仗來(lai)了。侯(hou)(hou)爺為了取勝,就(jiu)要所有的(de)幫(bang)工(gong)上戰場,不(bu)去的(de)就(jiu)要挨千刀萬剮。卜努(nu)看到侯(hou)(hou)爺這般兇(xiong)惡,再也不(bu)能(neng)在這里等(deng)死(si)了,就(jiu)暗地告(gao)訴瑤家(jia)弟兄(xiong)——三十(shi)六計,跑為上計。
瑤(yao)家兄弟聽了卜努的話,一天夜晚大家匯攏起(qi)來,就往有山嶺的地方逃跑了。
卜努帶起一般人(ren)(ren)逃了(le)(le)不久,就被侯爺曉得了(le)(le)。他(ta)氣死(si)啦,本來想親自帶兵去把逃跑(pao)的(de)(de)人(ren)(ren)抓回來千刀萬剮的(de)(de),因為正在與萬戶侯打仗,脫不了(le)(le)身,他(ta)就向皇(huang)上(shang)告了(le)(le)一狀,說卜努帶起一般人(ren)(ren)謀(mou)反南逃,請皇(huang)上(shang)派兵追(zhui)剿。那(nei)時(shi)的(de)(de)皇(huang)上(shang)是(shi)專護下屬的(de)(de),接到(dao)侯爺的(de)(de)稟報(bao),馬上(shang)派兵將往南,去追(zhui)逃跑(pao)的(de)(de)瑤人(ren)(ren)。皇(huang)家兵將一路追(zhui)趕(gan),好多的(de)(de)瑤胞都挨他(ta)們(men)殺了(le)(le)。卜努呢,是(shi)個有計謀(mou)的(de)(de)人(ren)(ren),一路上(shang)躲過(guo)追(zhui)捕,帶起一般人(ren)(ren)跑(pao)進(jin)了(le)(le)一座大(da)山。這(zhe)座大(da)山里長寬(kuan)百里,古樹(shu)參天,野獸成群。山頂上(shang)有一個巖洞(dong),卜努見這(zhe)里是(shi)個藏身的(de)(de)好地方,就帶領同胞走進(jin)大(da)巖洞(dong)里躲了(le)(le)起來。
卜(bu)努(nu)(nu)躲進山洞(dong)還(huan)沒(mei)滿三天(tian),皇家兵將又(you)(you)追趕上來(lai)(lai)了。他們(men)四路(lu)圍合,從下而上,離巖(yan)(yan)洞(dong)越來(lai)(lai)越近(jin)了。卜(bu)努(nu)(nu)這(zhe)時一(yi)看兵將逼近(jin),又(you)(you)無退路(lu),正在唉聲(sheng)嘆氣等死時,山巖(yan)(yan)的(de)(de)旁邊,突然竄(cuan)出一(yi)只大猴(hou)(hou)子(zi)(zi)(zi)(zi),帶著(zhu)一(yi)群(qun)小(xiao)猴(hou)(hou)子(zi)(zi)(zi)(zi),跑在卜(bu)努(nu)(nu)的(de)(de)前(qian)面,舞著(zhu)毛絨(rong)絨(rong)的(de)(de)手(shou)臂(bei),“吱(zhi)吱(zhi)喳喳”地叫個(ge)不停。卜(bu)努(nu)(nu)不懂猴(hou)(hou)子(zi)(zi)(zi)(zi)在說什么(me),沒(mei)理它(ta)們(men)。大猴(hou)(hou)子(zi)(zi)(zi)(zi)就(jiu)把卜(bu)努(nu)(nu)拉到巖(yan)(yan)門口。他往下一(yi)看,皇兵直朝(chao)巖(yan)(yan)洞(dong)走來(lai)(lai),知道大勢不好。卜(bu)努(nu)(nu)這(zhe)時沒(mei)了主意,便對(dui)大猴(hou)(hou)子(zi)(zi)(zi)(zi)說:“猴(hou)(hou)子(zi)(zi)(zi)(zi)老(lao)兄啊,你如果有靈性的(de)(de)話,就(jiu)請幫(bang)個(ge)忙,把皇家兵將引(yin)走,我們(men)瑤家世代不會忘(wang)記(ji)你們(men)的(de)(de)。”
卜(bu)努一講,大猴子叫(jiao)了一聲,帶著(zhu)群(qun)猴一溜竄到巖(yan)背(bei)去了。
不多(duo)久(jiu),只聽得山(shan)林深處的(de)對面大嶺(ling)上,傳(chuan)(chuan)來一陣陣鐘(zhong)鼓、銅鑼(luo)的(de)聲(sheng)(sheng)音。那響聲(sheng)(sheng)有強(qiang)有弱,時(shi)疾時(shi),叮(ding)叮(ding)咚(dong)咚(dong),活象有人在嶺(ling)頭慶(qing)賀(he)什么。這時(shi),皇家追(zhui)剿(jiao)瑤家的(de)兵將(jiang),聽到山(shan)頭傳(chuan)(chuan)來鼓鑼(luo)的(de)聲(sheng)(sheng)音,以為是卜努他們在慶(qing)賀(he)勝利(li),于(yu)是大喊道:“追(zhui)呀(ya)!他們在那個山(shan)頭打鼓跳(tiao)舞呀(ya)!”
卜努聽(ting)到(dao)喊聲,從巖(yan)洞口撥開樹葉(xie)往對面山(shan)頂(ding)上(shang)一(yi)看,只(zhi)見幾只(zhi)猴(hou)(hou)子在(zai)巖(yan)壁上(shang)用石頭(tou)敲著(zhu)鐘乳(ru)石,一(yi)邊敲,一(yi)邊跳,歡樂得(de)很。皇家兵(bing)將,跑(pao)(pao)得(de)氣(qi)喘吁吁,爬到(dao)山(shan)頭(tou)一(yi)看,是一(yi)群猴(hou)(hou)子在(zai)游戲,他們(men)(men)氣(qi)得(de)要命(ming),抓不到(dao)卜努,就要抓猴(hou)(hou)子來(lai)(lai)解恨。他們(men)(men)撲上(shang)去,猴(hou)(hou)子又跑(pao)(pao)開了(le),他們(men)(men)停(ting)下來(lai)(lai),猴(hou)(hou)子也停(ting)下來(lai)(lai),朝著(zhu)他們(men)(men)跳舞。就這(zhe)樣一(yi)追一(yi)停(ting),接連跑(pao)(pao)過了(le)幾個山(shan)梁(liang),猴(hou)(hou)子把皇家兵(bing)將引到(dao)了(le)蟲(chong)蛇遍地的山(shan)里。皇家兵(bing)將再也不敢亂(luan)竄了(le),只(zhi)好退兵(bing)回朝。
猴(hou)子(zi)(zi)引走皇家(jia)追兵后(hou),卜努帶著瑤(yao)家(jia)弟兄在(zai)這(zhe)深(shen)山(shan)大嶺(ling)里住了下來(lai)(lai)。他們(men)一邊打野獸,一邊開(kai)荒種地(di),雖然與世隔(ge)絕,生活(huo)倒也安靜(jing)。后(hou)來(lai)(lai),卜努想起瑤(yao)家(jia)能在(zai)這(zhe)高山(shan)上(shang)住下來(lai)(lai),沒遭到追來(lai)(lai)的(de)皇家(jia)兵將的(de)殺害(hai),全靠有靈性的(de)猴(hou)子(zi)(zi)幫了大忙。為(wei)了報答猴(hou)子(zi)(zi)的(de)恩情,每(mei)年開(kai)春,卜努就選定日子(zi)(zi),帶領瑤(yao)家(jia)兄弟,備(bei)辦三牲酒禮,燒(shao)香祭(ji)奠,并(bing)叫(jiao)大家(jia)敲(qiao)起鼓,打起鑼,帶上(shang)猴(hou)子(zi)(zi)面(mian)具,學(xue)著猴(hou)子(zi)(zi)們(men)的(de)動作,歡(huan)樂地(di)跳起猴(hou)鼓舞來(lai)(lai)、敲(qiao)起猴(hou)鼓來(lai)(lai)。
瑤(yao)(yao)民(min)(min)為(wei)紀念(nian)先(xian)(xian)(xian)祖(zu)(zu)(zu)的(de)(de)(de)遷(qian)徙之苦和(he)神(shen)(shen)猴(hou)護送之功,模仿著先(xian)(xian)(xian)祖(zu)(zu)(zu)爬山(shan)涉水的(de)(de)(de)情景及(ji)神(shen)(shen)猴(hou)攀爬跳(tiao)躍的(de)(de)(de)神(shen)(shen)態(tai)起舞(wu)(wu)而成(cheng)的(de)(de)(de)舞(wu)(wu)蹈,久而久之,這種(zhong)祭祀先(xian)(xian)(xian)祖(zu)(zu)(zu)和(he)紀念(nian)神(shen)(shen)猴(hou)的(de)(de)(de)舞(wu)(wu)蹈演化為(wei)瑤(yao)(yao)族喪(sang)葬(zang)祭祀活動中的(de)(de)(de)一個重要儀式。它是白(bai)(bai)褲瑤(yao)(yao)民(min)(min)族祭祀先(xian)(xian)(xian)祖(zu)(zu)(zu)的(de)(de)(de)民(min)(min)間祭舞(wu)(wu),僅流傳(chuan)于(yu)荔波縣(xian)境內瑤(yao)(yao)山(shan)瑤(yao)(yao)族鄉的(de)(de)(de)白(bai)(bai)褲瑤(yao)(yao)地區。
“猴鼓(gu)舞(wu)(wu)”主(zhu)要由單人(ren)舞(wu)(wu)、雙(shuang)人(ren)舞(wu)(wu)、群舞(wu)(wu)三個(ge)部(bu)分組成,分別(bie)為(wei)開(kai)路(lu)、走路(lu)、送老人(ren)之意。它(ta)以木鼓(gu)手敲(qiao)擊木鼓(gu)發(fa)出的鼓(gu)點(dian)為(wei)節奏(zou),舞(wu)(wu)姿以扣胸屈(qu)膝(xi)蹲(dun)顫、實踏(ta)、來回跳動(dong)擊鼓(gu),伴以模仿(fang)猴子(zi)的各(ge)種姿態神(shen)情為(wei)特(te)點(dian);其動(dong)作有“三擊鼓(gu)面”、“蓮花”、“反背(bei)”、“穿(chuan)腳”等,舞(wu)(wu)蹈動(dong)作柔中帶剛(gang)、粗獷(guang)拙樸(pu)、輕重分明、節奏(zou)感(gan)強,跳躍(yue)姿態生(sheng)動(dong)活潑別(bie)具韻味(wei)。
舞(wu)(wu)時,眾(zhong)人(ren)圍(wei)成一(yi)(yi)大圈,皮鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)立于圈中,另一(yi)(yi)側懸吊(diao)著(zhu)(zhu)數面乃至(zhi)十幾面銅鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)。每面銅鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)兩名樂手,一(yi)(yi)人(ren)擊鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu),一(yi)(yi)人(ren)在鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)后手持(chi)飯甑一(yi)(yi)般(ban)的(de)“共(gong)鳴箱”,戽水一(yi)(yi)樣(yang)在銅鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)背后一(yi)(yi)進一(yi)(yi)出,以使銅鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)聲更加常(chang)深沉、厚重和悅耳。銅鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)聲中,皮鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)手圍(wei)著(zhu)(zhu)皮鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)一(yi)(yi)邊(bian)敲擊,一(yi)(yi)邊(bian)舞(wu)(wu)蹈跳(tiao)(tiao)躍,皮鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)手是(shi)(shi)領舞(wu)(wu),也(ye)是(shi)(shi)指揮。他一(yi)(yi)忽(hu)兒敲擊鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)面,一(yi)(yi)忽(hu)兒敲擊鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)身。眾(zhong)人(ren)踩著(zhu)(zhu)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)聲紛紛起舞(wu)(wu),摹仿猴(hou)子的(de)各種姿(zi)(zi)態和動作,攀(pan)、爬、跳(tiao)(tiao)、躍,舞(wu)(wu)姿(zi)(zi)柔中有(you)剛,輕重分明,充分體現了(le)瑤(yao)族人(ren)民(min)的(de)慓悍(han)英武的(de)形象。
演奏(zou)時,多將鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)置于(yu)(yu)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)架上,奏(zou)者站立鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)旁,雙手執棰擊(ji)(ji)奏(zou)。也可鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)身(shen)系帶掛于(yu)(yu)頸項,鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)置腹(fu)前,邊(bian)擊(ji)(ji)邊(bian)舞。還可一(yi)人背鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu),另(ling)一(yi)人邊(bian)擊(ji)(ji)邊(bian)舞。音(yin)色鏗鏘粗(cu)獷(guang)。主要用于(yu)(yu)瑤族(zu)民間舞蹈 《猴(hou)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)舞》伴(ban)奏(zou)。舞者通常(chang)為(wei)十二(er)人,多少不(bu)限。表演人都化裝成猴(hou)子(zi),分(fen)別敲擊(ji)(ji)猴(hou)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)、小鑼、小鈸(ba),或手執金箍棒(bang)、芭蕉(jiao)扇等(deng)各種道具,模擬猴(hou)子(zi)的跳躍、抓癢、嬉戲等(deng)動作,歡躍起舞,整個(ge)舞蹈的起始(shi)、疾(ji)徐,也都以(yi)猴(hou)鼓(gu)(gu)(gu)(gu)(gu)的節奏(zou)為(wei)據。
在瑤族(zu)的(de)達努節,人們集體表演《猴鼓舞》,高亢的(de)鼓聲,矯健(jian)的(de)舞步,為節日(ri)增添了熱烈的(de)氣氛。一連數日(ri),通宵達旦,盡興方散。
瑤(yao)族(zu)猴(hou)鼓,瑤(yao)族(zu)棰擊膜鳴樂器(qi)。因其(qi)為(wei)《猴(hou)鼓舞》伴奏而得名(ming)。流行于廣西壯族(zu)自(zi)治區中部(bu) 的上林縣一帶瑤(yao)族(zu)地(di)區。
相傳,每逢瑤族(zu)(zu)(zu)的(de)達努節(又(you)稱瑤年或祖(zu)娘節),布努支(zhi)系(xi)的(de)瑤族(zu)(zu)(zu)人(ren)民,便在農歷五月二(er)十七至二(er)十九日(ri),舉行(xing)三天(tian)盛(sheng)(sheng)大的(de)民族(zu)(zu)(zu)節日(ri),紀(ji)念祖(zu)先反抗封(feng)建王朝取得的(de)重大勝利。屆時,瑤族(zu)(zu)(zu)男女老少(shao)身著盛(sheng)(sheng)裝,從四面(mian)八方匯集于鼓(gu)堂(tang)進行(xing)慶祝活動。鑼鼓(gu)喧天(tian),人(ren)們載(zai)歌(ge)載(zai)舞(wu),表(biao)演(yan)的(de)民間舞(wu)蹈(dao)有猴鼓(gu)舞(wu)、銅鼓(gu)舞(wu)、蘆笙舞(wu)、牛角(jiao)舞(wu)等,舞(wu)者邊奏邊舞(wu),氣氛極(ji)為熱(re)烈,反映出(chu)瑤族(zu)(zu)(zu)祖(zu)先的(de)對敵斗爭和生產活動。
鼓(gu)(gu)框多用整段(duan)樟木(mu)掏空制成(cheng),呈(cheng)圓形(xing)坐墩狀(zhuang),兩(liang)端(duan)鼓(gu)(gu)口(kou)直(zhi)徑(jing)(jing)25厘(li)(li)米(mi)、鼓(gu)(gu)高35厘(li)(li)米(mi),鼓(gu)(gu)腰稍大 ,腰徑(jing)(jing)27厘(li)(li)米(mi),兩(liang)端(duan)蒙以(yi)山羊皮(pi),皮(pi)面大于(yu)鼓(gu)(gu)口(kou)20厘(li)(li)米(mi),周(zhou)圍邊緣鉆有若干小孔,每兩(liang)孔間穿以(yi)小木(mu)棒(bang),兩(liang)鼓(gu)(gu)皮(pi)相對應的(de)小木(mu)棒(bang)用繩(sheng)索往返勒(le)緊,繩(sheng)索中間穿以(yi)小木(mu)棒(bang)絞緊,后再(zai)打進(jin)木(mu)楔,鼓(gu)(gu)皮(pi)即可繃緊。鼓(gu)(gu)棰木(mu)制,直(zhi)棒(bang)形(xing),棰長30厘(li)(li)米(mi)。
“猴(hou)鼓(gu)舞”的(de)(de)傳承方(fang)式至今仍保持著(zhu)家族口傳心授的(de)(de)形式,具有(you)獨(du)特(te)的(de)(de)民(min)(min)族特(te)色和(he)遠古的(de)(de)遺風(feng)。隨著(zhu)經濟(ji)社(she)會的(de)(de)快速(su)發展,城鄉人(ren)民(min)(min)生活的(de)(de)日趨(qu)變化(hua),各(ge)種外(wai)來文化(hua)滲透(tou),加(jia)之瑤族青年男女外(wai)出務(wu)工,民(min)(min)間(jian)傳承人(ren)已寥寥無幾。加(jia)之“猴(hou)鼓(gu)舞”是民(min)(min)間(jian)自發組織形成、自生自滅的(de)(de)祭舞,面臨(lin)同化(hua)、異化(hua)、失傳、消亡的(de)(de)威脅,其技(ji)藝傳承岌岌可(ke)危,瀕危程(cheng)度十分嚴重(zhong)。
全舞風(feng)格(ge)古樸粗(cu)獷、熱(re)烈激越(yue),又不(bu)乏矯健敏捷跳躍奔狂(kuang)的場面,充分(fen)體現瑤(yao)族人(ren)民奔放粗(cu)狂(kuang)的原始民族性格(ge)。