項目(mu)序(xu)號(hao):1407
項目編號:Ⅲ-135
公(gong)布時間:2021(第五批)
類別:傳統舞蹈
所(suo)屬(shu)地區:福(fu)建省
類型:新增項目
申(shen)報(bao)地(di)區(qu)或單位:福(fu)建省福(fu)州市福(fu)清市
保護單位:福清市(shi)立達孔學會
佾(yi)(yi),讀(du)作yì,本意為古代樂(le)(le)舞(wu)的行(xing)列。佾(yi)(yi)舞(wu),是(shi)行(xing)列人(ren)(ren)(ren)數相(xiang)等的雅樂(le)(le)舞(wu)蹈。祭孔(kong)(kong)(kong)大(da)典中的舞(wu)蹈稱為祭孔(kong)(kong)(kong)樂(le)(le)舞(wu),也就是(shi)佾(yi)(yi)舞(wu)。佾(yi)(yi)舞(wu)的人(ren)(ren)(ren)數根據等級來分明:天(tian)子(zi)八佾(yi)(yi),六(liu)十四(si)(si)人(ren)(ren)(ren);諸侯六(liu)佾(yi)(yi),三(san)十六(liu)人(ren)(ren)(ren);大(da)夫四(si)(si)佾(yi)(yi),十六(liu)人(ren)(ren)(ren);士二佾(yi)(yi),四(si)(si)人(ren)(ren)(ren)。雄(xiong)健壯妙的祭孔(kong)(kong)(kong)樂(le)(le)舞(wu)是(shi)為了歌(ge)頌孔(kong)(kong)(kong)子(zi)德(de)備(bei)群圣、功(gong)覺生民的大(da)成(cheng)之德(de)。
《左(zuo)傳?隱公(gong)五(wu)年》云(yun):“公(gong)問羽數于(yu)(yu)(yu)眾仲,對(dui)曰(yue):‘天子(zi)(zi)用八(ba)(ba),諸侯用六(liu)(liu),大(da)夫四(si),士(shi)二(er)。夫舞(wu)(wu)所(suo)以節(jie)八(ba)(ba)音,而行八(ba)(ba)風,故(gu)自八(ba)(ba)以下。’”春(chun)秋時期(qi),“禮(li)(li)崩樂壞”,魯國大(da)夫季(ji)桓子(zi)(zi)以八(ba)(ba)佾(yi)為(wei)舞(wu)(wu),孔子(zi)(zi)認為(wei)這是不(bu)可容(rong)忍(ren)的僭禮(li)(li)行為(wei)。《論語?八(ba)(ba)佾(yi)》中記載:“孔子(zi)(zi)謂季(ji)氏:‘八(ba)(ba)佾(yi)舞(wu)(wu)于(yu)(yu)(yu)庭,是可忍(ren)也,孰不(bu)可忍(ren)也。’”何(he)晏《集解(jie)》曰(yue):“佾(yi),列也。天子(zi)(zi)八(ba)(ba)佾(yi),諸侯六(liu)(liu),卿(qing)大(da)夫四(si),士(shi)二(er)。八(ba)(ba)人為(wei)列,八(ba)(ba)八(ba)(ba)六(liu)(liu)十四(si)人。魯以周公(gong),故(gu)受王者禮(li)(li)樂,有八(ba)(ba)佾(yi)之(zhi)舞(wu)(wu)。季(ji)桓子(zi)(zi)僭,于(yu)(yu)(yu)其家廟(miao)舞(wu)(wu)之(zhi)。故(gu)孔子(zi)(zi)譏(ji)之(zhi)。”
佾(yi)舞,古代樂舞八(ba)(ba)(ba)人(ren)為一列(lie)(lie),一列(lie)(lie)即一佾(yi)。此(ci)(ci)(ci)乃(nai)(nai)“佾(yi)”之本意。八(ba)(ba)(ba)列(lie)(lie)即八(ba)(ba)(ba)佾(yi),故八(ba)(ba)(ba)八(ba)(ba)(ba)六(liu)(liu)十(shi)(shi)四人(ren)。此(ci)(ci)(ci)乃(nai)(nai)天(tian)子(zi)之等(deng)級(ji)(ji)(ji);同理,六(liu)(liu)佾(yi),即六(liu)(liu)列(lie)(lie),六(liu)(liu)八(ba)(ba)(ba)四十(shi)(shi)八(ba)(ba)(ba)人(ren)。這是諸侯(hou)之等(deng)級(ji)(ji)(ji);四佾(yi),就(jiu)是四列(lie)(lie),四八(ba)(ba)(ba)三十(shi)(shi)二(er)人(ren)。這是大夫之等(deng)級(ji)(ji)(ji);二(er)佾(yi),兩列(lie)(lie),二(er)八(ba)(ba)(ba)一十(shi)(shi)六(liu)(liu)人(ren)。此(ci)(ci)(ci)乃(nai)(nai)士之等(deng)級(ji)(ji)(ji)。
佾舞的表演者,我們稱為“舞生”,也會有(you)其特定的妝容與服飾。比如頭飾采童子發型,頂上發髻插骨簪(zan)束緞帶(dai)、穿黑金邊綢袍(pao)和黑靴等(deng)。舞生在舞蹈時,右手(shou)執羽(也稱翟dí),左手(shou)執籥yuè。持羽取飾物以立容,取吹(chui)之器(qi)以立聲。于(yu)進退(tui)疾(ji)徐,變態離(li)合,周(zhou)旋中規,折旋中矩,整(zheng)齊嚴肅(su),動應節奏,皆有(you)不(bu)同儀姿。
舞生(sheng)在表演中(zhong)所(suo)持的(de)翟(zhai)和(he)籥也是頗有(you)講究的(de)。佾舞所(suo)用(yong)的(de)籥為(wei)竹制,形(xing)狀像笛,有(you)三孔、六(liu)孔或七(qi)孔,長一(yi)寸(cun)二尺,涂以(yi)紅(hong)漆(qi),三竅朱(zhu)飾以(yi)導(dao)舞。所(suo)用(yong)之羽(翟(zhai)),以(yi)錦雞尾(wei)制,下以(yi)木為(wei)柄,涂以(yi)紅(hong)漆(qi),長一(yi)尺四寸(cun),其巨(ju)細(xi)度籥孔足(zu)容(rong);朱(zhu)髹之柄,上(shang)刻龍首(shou)長五寸(cun),飾以(yi)金彩。每翟(zhai)用(yong)雉尾(wei)三根,插(cha)入龍口中(zhong)。舞生(sheng)執之,以(yi)聽樂歌(ge)表示動作。
佾舞開(kai)始時,舞生整立。左(zuo)手執籥,即(ji)“左(zuo)陽”,右(you)手秉翟即(ji)“右(you)陰(yin)(yin)”。大指在(zai)內(nei),四指在(zai)外(wai);縱則(ze)如繩,衡則(ze)如衡。陽主聲,陰(yin)(yin)主容,右(you)手在(zai)外(wai),左(zuo)手在(zai)內(nei)。
籥(yue)是(shi)音樂(le)的(de)象征,籥(yue)在內(nei),主要在于雅頌大樂(le)以修心,使(shi)其(qi)思(si)正、言正,具有高(gao)尚的(de)品格境(jing)界,平順和(he)暢的(de)內(nei)在意境(jing)。翟(zhai)在外,主要在于規范人的(de)行為,使(shi)其(qi)儀(yi)表(biao)(biao)端正,身行文明(ming),將精(jing)英(ying)華彩表(biao)(biao)露出來。左右開合代(dai)表(biao)(biao)不同之含義,每個造型(xing)代(dai)表(biao)(biao)一(yi)字,歌聲(sheng)唱完一(yi)句(ju),樂(le)曲奏(zou)完一(yi)節,舞生(sheng)剛好完成一(yi)組動作。