《祭(ji)黃幾道文》是北(bei)宋書(shu)法(fa)家蘇(su)軾創作的行書(shu)書(shu)法(fa)作品(pin),現(xian)收藏于(yu)上海博物館。
《祭黃幾(ji)道文》是蘇(su)軾與其弟蘇(su)轍聯名吊祭姻戚黃好謙(字幾(ji)道)的祭文,由蘇(su)軾手書(shu)。此卷書(shu)法精整,出入晉(jin)唐,筆力雄健(jian),結體謹(jin)嚴,墨氣(qi)凝聚,神(shen)采煥(huan)發(fa)且意味溫(wen)厚,謹(jin)嚴而有活氣(qi),為蘇(su)軾書(shu)法精品之一。
幾(ji)道大夫(fu)年(nian)兄之靈。嗚呼幾(ji)道,孝友烝(zheng)(zheng)烝(zheng)(zheng)。人無間言,如閔(min)與曾。天若成之,付以(yi)百能。超然(ran)驥(ji)德(de),風騖云(yun)騰。入為(wei)(wei)御史(shi),以(yi)直自繩。身(shen)為(wei)(wei)玉(yu)雪,不(bu)污(wu)青蠅(ying)。出按百城,不(bu)緩不(bu)絙。奸民惰(duo)吏,實畏(wei)靡憎。帝亦知之,因事屢稱。謀之左右,有問莫應。君(jun)聞不(bu)悛(quan),與道降升。吾豈羽毛,為(wei)(wei)人所鷹。抱默(mo)以(yi)老,終然(ran)不(bu)矜。環堵(du)蕭然(ran),大布疏繒。妻子脫粟,玉(yu)食友朋。我(wo)遷淮(huai)南,秋(qiu)谷五登。坐(zuo)閱百吏,錐刀(dao)相(xiang)仍。有斐君(jun)子,傳車是乘。穆(mu)如春風,解(jie)此(ci)陰(yin)凌。尚有典刑,紫(zi)髯垂膺。魯無君(jun)子,斯人安(an)承。納幣請昏,義均股(gu)肱(gong)。別我(wo)而東,衣袂(mei)僅勝(sheng)。一(yi)臥(wo)永已,吾將安(an)憑(ping)。壽夭在天,雖圣莫增。君(jun)趙魏老,老于(yu)薛滕(teng)。天亦愧(kui)之,其(qi)世(shi)必興(xing)。舉(ju)我(wo)一(yi)觴,歸安(an)丘陵。
此(ci)卷引首(shou)前隔水有(you)(you)清(qing)笪(da)重(zhong)光(guang)題簽:“此(ci)則純用楷(kai)法(fa),出入晉唐之(zhi)(zhi)間(jian),古雅道逸,與褚河(he)南、顏平原冊文(wen)手書(shu)流(liu)傳海內。同(tong)一(yi)墨(mo)寶,信藝林之(zhi)(zhi)名跡,操觚之(zhi)(zhi)師范也。”、費念慈光(guang)緒十二年(nian)(nian)(nian)(1886)題簽。拖尾(wei)有(you)(you)董其(qi)昌、陳繼(ji)儒、周仲簡、周秀(xiu)良(liang)明萬歷三十一(yi)年(nian)(nian)(nian)(1603)同(tong)觀款(董其(qi)昌題)。有(you)(you)清(qing)笪(da)重(zhong)光(guang)康熙十九年(nian)(nian)(nian)(1680)跋,王(wang)鴻(hong)緒康熙五十七年(nian)(nian)(nian)(1718)跋,李鴻(hong)裔光(guang)緒六年(nian)(nian)(nian)(1880)跋。字卷上有(you)(you)“黃仁儉(jian)圖”、“珍秘(mi)”、“黃氏(shi)(shi)家藏(zang)”;“何印良(liang)俊”、“清(qing)森閣書(shu)畫印”;“笪(da)印重(zhong)光(guang)”、“直指之(zhi)(zhi)章”、“潤州笪(da)重(zhong)光(guang)鑒(jian)定印”、“江上外(wai)史笪(da)重(zhong)光(guang)在辛(xin)父(fu)印”、“江上外(wai)史”、“江上笪(da)氏(shi)(shi)圖書(shu)印”、松(song)子閣”;“鴻(hong)緒之(zhi)(zhi)印”、“王(wang)儼(yan)齋(zhai)鑒(jian)賞法(fa)墨(mo)名書(shu)”、“云間(jian)王(wang)儼(yan)齋(zhai)收藏(zang)記(ji)”、“儼(yan)齋(zhai)秘(mi)玩”;“明文(wen)靖世家圖書(shu)”、“嚴(yan)(yan)澤之(zhi)(zhi)印”、“嚴(yan)(yan)氏(shi)(shi)道晉”、“瞿萇生”、“古泉(quan)山(shan)館(guan)”、“或世守心”、“冥鴻(hong)館(guan)”、“王(wang)興謨珍藏(zang)”等鈐印。
蘇(su)軾、蘇(su)轍和黃幾道(dao)是同一(yi)年中舉的進士,而黃幾道(dao)的兒(er)子黃寔(shi)又把兩(liang)個女(nv)兒(er)分(fen)別(bie)嫁(jia)給了蘇(su)轍的兩(liang)個兒(er)子,蘇(su)黃兩(liang)家結成了兒(er)女(nv)親家,可見其關系非比(bi)尋常。正(zheng)因為如此(ci),黃幾道(dao)去世之后(hou),蘇(su)氏兄(xiong)弟聯名(ming)為這(zhe)位(wei)同年好友寫下了這(zhe)卷(juan)祭文。此(ci)卷(juan)創作時間為北宋元祐二年(1087),時蘇(su)軾52歲(sui)。
蘇(su)軾(1037-1101),北宋(song)文(wen)(wen)學(xue)家、書畫(hua)家。字(zi)子瞻,又字(zi)和仲,號東(dong)(dong)坡居士。漢族(zu),眉州眉山(今屬四川)人。與(yu)父蘇(su)洵,弟(di)蘇(su)轍合稱(cheng)(cheng)三蘇(su)。他在文(wen)(wen)學(xue)藝術方面堪稱(cheng)(cheng)全才。其文(wen)(wen)汪洋恣肆,明白暢(chang)達,與(yu)歐陽修并(bing)(bing)稱(cheng)(cheng)歐蘇(su),為唐(tang)宋(song)八大(da)家之一;詩(shi)清新豪(hao)健(jian),善(shan)用夸(kua)張比喻,在藝術表(biao)現方面獨具風(feng)格,與(yu)黃庭堅并(bing)(bing)稱(cheng)(cheng)蘇(su)黃;詞開(kai)豪(hao)放一派,對后代很有(you)影響,與(yu)辛(xin)棄疾并(bing)(bing)稱(cheng)(cheng)蘇(su)辛(xin);書法擅長(chang)行(xing)書、楷書,能自創新意,用筆豐腴跌宕,有(you)天(tian)真爛漫之趣,與(yu)黃庭堅、米芾、蔡襄(xiang)并(bing)(bing)稱(cheng)(cheng)宋(song)四家;畫(hua)學(xue)文(wen)(wen)同,喜作枯木怪(guai)石,論畫(hua)主(zhu)張神似(si)。詩(shi)文(wen)(wen)有(you)《東(dong)(dong)坡七集》等(deng),詞有(you)《東(dong)(dong)坡樂府》。
此卷點(dian)畫沉著,質(zhi)(zhi)樸多變,無疑是承襲了晉(jin)魏楷書(shu)的風流。在(zai)楷書(shu)技法方面,蘇軾深得魏晉(jin)遺(yi)風,用筆豐(feng)富,態勢(shi)多樣,既得風神俊(jun)爽之(zhi)形貌(mao),又含質(zhi)(zhi)樸古拙之(zhi)內蘊。
其字筆(bi)姿豐肥、筆(bi)力(li)緊裹,筆(bi)畫(hua)間顧盼(pan)映帶,楷、行、草相間。點(dian)畫(hua)自(zi)然而道(dao)勁(jing),撇畫(hua)的(de)起(qi)筆(bi)處(chu)和捺畫(hua)的(de)收尾處(chu)也(ye)十分(fen)飽滿。蘇體字運筆(bi)流(liu)暢清爽,富有流(liu)動的(de)美感。
此卷結(jie)(jie)體和用筆一(yi)樣,也(ye)是(shi)(shi)異態紛呈。如“抱默以(yi)(yi)老(lao)”一(yi)句,結(jie)(jie)體以(yi)(yi)疏朗平(ping)正(zheng)(zheng)為主,“玉食(shi)友(you)朋(peng)”句則以(yi)(yi)攲側(ce)造(zao)險為主。“玉”字點(dian)(dian)在“王”外,“食(shi)”字明顯左沉,一(yi)捺(na)(na)化(hua)作長(chang)點(dian)(dian)平(ping)伸向右(you)(you),也(ye)是(shi)(shi)脫離常態的寫法。“友(you)”字一(yi)捺(na)(na)又過分(fen)伸長(chang),“朋(peng)”字右(you)(you)傾得險些要(yao)(yao)倒。以(yi)(yi)上有(you)意造(zao)險的寫法齊集于一(yi)處,目的是(shi)(shi)要(yao)(yao)打破疏朗平(ping)正(zheng)(zheng)的局面。結(jie)(jie)體的變化(hua)力求達到靈活跌宕的極致。
國際書法家協會(hui)主席劉正(zheng)成:從(cong)頭到尾(wei),似字字有千斤(jin)之重,越到帖尾(wei),墨色愈益(yi)濃重,字體愈大。如一曲節奏(zou)緩慢,莊重肅穆的挽歌(ge),曲終(zhong)而(er)人尚悲(bei)哀不(bu)起。(《中國書法全(quan)集·蘇軾》)
故宮博(bo)物院研究(jiu)員徐邦達:(《祭(ji)黃幾道(dao)文》)書法端秀又在《赤壁賦》之上。(《古(gu)書畫過眼(yan)要錄》)
此卷曾經南(nan)宋(song)書(shu)法家(jia)黃仁儉(黃幾道曾孫(sun)),明華夏、朱(zhu)大(da)韶、王世貞、曹周(zhou)翰,清笪重光、王鴻緒、顧文彬收藏(zang)(zang)。曾見于明王世貞《弇洲山人續(xu)稿(gao)》、《續(xu)書(shu)畫(hua)題跋記(ji)》、汪珂玉《珊(shan)瑚(hu)網法書(shu)題跋》、清顧復《平生壯觀》、卞永譽《式古堂書(shu)畫(hua)匯考》、顧文彬《過云(yun)樓書(shu)畫(hua)記(ji)》等書(shu)著(zhu)錄(lu)。現藏(zang)(zang)上(shang)海博物(wu)館。