吳讓之(zhi)(1799-1870)清(qing)末著名書畫(hua)篆刻家。原(yuan)江蘇江寧(ning)人,自(zi)父(fu)吳明煌起移居儀征,晚年流寓(yu)泰(tai)州。原(yuan)名廷飏,字熙(xi)載,50歲后(hou)更字讓之(zhi)、攘(rang)之(zhi),號讓翁(weng)、攘(rang)翁(weng)、晚學(xue)居士、晚學(xue)生、方竹丈人、言(yan)庵、言(yan)甫、難(nan)進(jin)易退學(xue)者(zhe)。齋(zhai)(zhai)堂為晉銅鼓齋(zhai)(zhai)、師(shi)慎軒(xuan)。
吳讓之小學(xue)功力很深,畫作士氣盎然,書(shu)法篆隸行草(cao)無(wu)所(suo)不能,且精金石考據之學(xue)。篆刻初宗漢印(yin),悉心摹(mo)仿(fang),后師鄧石如,參以(yi)己意,晚年(nian)之作入化境(jing)。一生刻印(yin)以(yi)萬計,破前人(ren)藩(fan)籬而自(zi)成面目(mu),印(yin)文方中寓圓,剛柔相濟;用刀(dao)或削(xue)或披,流暢自(zi)然;布局(ju)應情處理(li),極盡變化之能事。存(cun)世有《吳讓之印(yin)譜》、《晉銅鼓齋印(yin)存(cun)》4卷(juan)、《師慎(shen)軒(xuan)印(yin)譜》、《吳讓之手批印(yin)存(cun)》,及《匏瓜室詞》和金石考證著作《通(tong)鑒(jian)地理(li)今釋稿》16卷(juan)等。傳(chuan)入《清(qing)史稿》。
中(zhong)國的篆刻藝(yi)術在(zai)明代中(zhong)期進(jin)入了作(zuo)為“藝(yi)術欣賞”的探(tan)索階(jie)段,到了清(qing)代,篆刻藝(yi)術才(cai)呈現(xian)出爭奇斗(dou)艷的氣(qi)象(xiang)———程邃、丁(ding)敬(jing)、鄧(deng)(deng)石如、吳(wu)讓之(zhi)、吳(wu)昌碩(shuo)等篆刻奇才(cai)紛(fen)紛(fen)涌現(xian),鄧(deng)(deng)石如開創(chuang)了“圓勁”一派,吳(wu)讓之(zhi)承繼了這(zhe)一創(chuang)造,特(te)別在(zai)刀法上(shang)(shang)作(zuo)了進(jin)一步的發展,成為篆刻在(zai)“用刀上(shang)(shang)開法門的大師”。
作為一(yi)位博學(xue)(xue)多能的(de)藝術家,吳讓(rang)之(zhi)早年(nian)師從(cong)鄧(deng)石(shi)如(完(wan)白山人(ren))的(de)學(xue)(xue)生包(bao)世臣學(xue)(xue)書,故為鄧(deng)石(shi)如的(de)再(zai)傳(chuan)弟子。在包(bao)世臣反對流弊(bi)較大的(de)“館(guan)閣體”開辟(pi)晚清一(yi)代(dai)新(xin)風中,吳讓(rang)之(zhi)無(wu)(wu)疑(yi)是一(yi)傾(qing)力(li)助陣者。吳昌碩說(shuo)吳讓(rang)之(zhi)“書畫下筆謹嚴,風韻之(zhi)古俊者,不(bu)可度,蓋(gai)有(you)守而(er)不(bu)泥其(qi)跡,能自放而(er)不(bu)逾其(qi)矩。治印……刀法圓轉,無(wu)(wu)纖曼之(zhi)習(xi),氣象駿邁,質(zhi)而(er)不(bu)滯”,乃(nai)非虛飾之(zhi)言。
吳(wu)(wu)(wu)讓(rang)之(zhi)諸體(ti)(ti)皆擅,而篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)隸(li)功力(li)尤(you)深,特別是他的(de)圓勁(jing)流美的(de)小篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)為世(shi)人(ren)所重。在(zai)篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)法上,吳(wu)(wu)(wu)讓(rang)之(zhi)師法鄧石如(ru)及(ji)漢篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)法,更因其(qi)(qi)善于“鐵筆(bi)(bi)寫(xie)篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)”擷取金石精華,故有(you)“氣貫長(chang)虹、剛勁(jing)有(you)力(li)、咄出新意(yi)(yi)”之(zhi)態。包(bao)世(shi)臣對(dui)吳(wu)(wu)(wu)讓(rang)之(zhi)也有(you)直(zhi)接影響,他繼承了包(bao)氏衣缽,恪(ke)守師法而自成(cheng)面目(mu),給人(ren)以清澹甜潤之(zhi)感。所書小篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)《梁(liang)吳(wu)(wu)(wu)均與宋元思(si)書》、《宋武帝與臧燾敕(chi)》、《三(san)樂三(san)憂帖》等,用筆(bi)(bi)渾融清健,篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)法方圓互參(can),體(ti)(ti)勢展蹙修(xiu)長(chang),有(you)“吳(wu)(wu)(wu)帶(dai)當風”之(zhi)妙。吳(wu)(wu)(wu)讓(rang)之(zhi)隸(li)書結體(ti)(ti),中(zhong)心(xin)緊斂而肢體(ti)(ti)舒展,頗富古(gu)意(yi)(yi),被譽(yu)為清初以來篆(zhuan)(zhuan)(zhuan)隸(li)書體(ti)(ti)創新者之(zhi)一(yi)。其(qi)(qi)行(xing)書動勢顯(xian)著(zhu),生發了流動、通(tong)暢之(zhi)氣,單字雖隔,然意(yi)(yi)氣綿延不斷(duan);楷書蒼厚(hou)郁茂,俊逸爽勁(jing),并摻(chan)有(you)北碑意(yi)(yi)韻,一(yi)掃“館閣體(ti)(ti)”纖(xian)弱(ruo)之(zhi)風。
風煙俱凈,天山共色(se)。從流飄蕩,任意東西(xi)。自富陽至桐廬一(yi)百許里,奇山異(yi)水,天下獨絕。
水皆(jie)縹碧,千丈(zhang)見底。游魚細石,直(zhi)視無閡(礙)。急湍甚箭,猛浪若奔。
夾嶂(zhang)(岸(an))高(gao)(gao)山,皆生高(gao)(gao)(寒(han))樹,負勢(shi)競上,互相軒邈(miao),爭高(gao)(gao)直(zhi)指,千百成(cheng)峰。泉(quan)水(shui)激石,泠泠作響;好(hao)鳥相鳴,嚶嚶成(cheng)均(韻)。蟬(chan)則(ze)千轉不(bu)(窮),猿則(ze)百叫無絕。鳶飛戾天者(zhe),望風(峰)息心(xin);經綸世(shi)務者(zhe),闚(窺)谷忘返(fan)。橫柯上蔽,在晝(zhou)由(猶)昏;疏條(tiao)交映,有(you)時見日。
晉三六兄先生法(fa)家雅鑒即希正捥。儀征吳(wu)熙(xi)載。
此文時南朝梁代著名文學家(jia)吳均以書信形式,創作出的(de)一篇《與朱元(yuan)思書》。此文僅用一百四十余(yu)字,便生動(dong)逼(bi)真地(di)描繪(hui)出富春江沿途美麗(li)風光,被(bei)后人稱譽(yu)為(wei)寫景的(de)精品美文。