1939年(民(min)國(guo)28年)11月,在抗日戰爭(zheng)北岳區反掃蕩戰役中,中國(guo)八路軍晉察冀軍區部(bu)隊在河北省淶源(yuan)縣三岔口、黃土(tu)嶺地(di)區對日軍進行(xing)的伏擊戰。
1939年10月下旬,日(ri)華北方(fang)面軍(jun)(jun)(jun)第(di)(di)(di)110、第(di)(di)(di)26師(shi)團和獨立(li)混(hun)成第(di)(di)(di)2、第(di)(di)(di)3、第(di)(di)(di)8旅團各一部(bu)(bu),共2萬(wan)余人,分多(duo)路對晉(jin)察冀(ji)抗(kang)日(ri)根據(ju)地北岳(yue)區(qu)進行冬季"掃蕩(dang)",企圖摧毀抗(kang)日(ri)根據(ju)地,打通(tong)曲(陽)阜(平)間(jian)的(de)(de)交(jiao)通(tong)。11月3日(ri),由(you)淶(lai)源出動的(de)(de)日(ri)軍(jun)(jun)(jun)獨立(li)混(hun)成第(di)(di)(di)2旅團獨立(li)步兵(bing)大隊500多(duo)人,被八路軍(jun)(jun)(jun)晉(jin)察冀(ji)軍(jun)(jun)(jun)區(qu)部(bu)(bu)隊誘至雁崖村(cun),將其殲滅。晉(jin)察冀(ji)軍(jun)(jun)(jun)區(qu)第(di)(di)(di)1、第(di)(di)(di)3軍(jun)(jun)(jun)分區(qu)針對日(ri)軍(jun)(jun)(jun)每次遭到殲滅性打擊,總要(yao)重整兵(bing)力前(qian)來(lai)報復的(de)(de)特點(dian),命令部(bu)(bu)隊立(li)即(ji)脫離戰場(chang),分別隱蔽于適當位置,作(zuo)好(hao)連續作(zuo)戰的(de)(de)準備,待(dai)機再戰。
11月4日(ri)(ri)(ri)(ri)晨(chen),日(ri)(ri)(ri)(ri)"蒙疆駐屯軍"最高司(si)令(ling)(ling)(ling)兼獨立混成(cheng)第(di)(di)(di)(di)(di)2旅(lv)團(tuan)(tuan)旅(lv)團(tuan)(tuan)長(chang)阿部規秀(xiu)中(zhong)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang),親率獨立步兵第(di)(di)(di)(di)(di)2、第(di)(di)(di)(di)(di)4大隊1500余(yu)人,分乘90多輛卡車,向雁宿(su)崖、銀(yin)坊方向急進,企圖尋殲(jian)晉察(cha)冀軍區(qu)第(di)(di)(di)(di)(di)1軍分區(qu)主力。阿部是(shi)(shi)日(ri)(ri)(ri)(ri)本侵略軍的(de)所謂"名(ming)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)之花"和"山(shan)地戰專家(jia)"。1938年10月,原獨立混成(cheng)第(di)(di)(di)(di)(di)2旅(lv)團(tuan)(tuan)旅(lv)團(tuan)(tuan)長(chang)常崗寬治少將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)被(bei)八(ba)路(lu)軍在廣(guang)靈縣境(jing)張(zhang)家(jia)灣打(da)死(si)后,日(ri)(ri)(ri)(ri)本軍部乃以阿部規秀(xiu)這個(ge)剛(gang)晉升為中(zhong)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)的(de)名(ming)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)接替(ti)旅(lv)團(tuan)(tuan)長(chang)職(zhi)務。八(ba)路(lu)軍在雁宿(su)崖消滅(mie)其(qi)一個(ge)大隊后,他(ta)惱羞(xiu)成(cheng)怒,親自出馬,聲稱要與(yu)八(ba)路(lu)軍主力"決戰"。軍區(qu)司(si)令(ling)(ling)(ling)員兼政治委員聶(nie)榮臻(zhen)令(ling)(ling)(ling)第(di)(di)(di)(di)(di)1軍分區(qu)統一指揮第(di)(di)(di)(di)(di)1、第(di)(di)(di)(di)(di)3、第(di)(di)(di)(di)(di)25團(tuan)(tuan)、游擊第(di)(di)(di)(di)(di)3支隊及第(di)(di)(di)(di)(di)3軍分區(qu)第(di)(di)(di)(di)(di)2團(tuan)(tuan)、第(di)(di)(di)(di)(di) 120師特務團(tuan)(tuan)、第(di)(di)(di)(di)(di)715團(tuan)(tuan)等部,予進犯日(ri)(ri)(ri)(ri)軍以殲(jian)滅(mie)性打(da)擊。令(ling)(ling)(ling)第(di)(di)(di)(di)(di)二十五(wu)團(tuan)(tuan)一部與(yu)敵保持接觸,監視日(ri)(ri)(ri)(ri)軍動向;令(ling)(ling)(ling)第(di)(di)(di)(di)(di)1、第(di)(di)(di)(di)(di)2、第(di)(di)(di)(di)(di)3團(tuan)(tuan)、游擊第(di)(di)(di)(di)(di)3支隊及第(di)(di)(di)(di)(di)25團(tuan)(tuan)一部進行戰斗準備。是(shi)(shi)時(shi),八(ba)路(lu)軍第(di)(di)(di)(di)(di)120師特務團(tuan)(tuan)從神南鎮(zhen)北上,準備參加戰斗。
5日(ri)(ri)(ri)(ri),日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)進(jin)(jin)犯銀坊撲空后(hou),繼向淶源、易縣交(jiao)界(jie)的(de)司(si)(si)各(ge)(ge)莊(zhuang)(zhuang)、黃土嶺方向進(jin)(jin)犯。當日(ri)(ri)(ri)(ri)下午,日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)進(jin)(jin)至張(zhang)家墳、雁宿崖、三岔口(kou)一(yi)線。第(di)(di)1軍(jun)(jun)分區(qu)游擊第(di)(di)3支隊和第(di)(di)1 團(tuan)(tuan)各(ge)(ge)一(yi)部與(yu)日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)保(bao)持(chi)接觸,節(jie)(jie)節(jie)(jie)抗擊,誘其(qi)探入。6日(ri)(ri)(ri)(ri),日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)進(jin)(jin)抵(di)黃土嶺,并有(you)(you)繼續東犯征候。晉察冀(ji)軍(jun)(jun)區(qu)利(li)用(yong)這一(yi)帶有(you)(you)利(li)地(di)形,即令第(di)(di)1團(tuan)(tuan)和第(di)(di)25團(tuan)(tuan)迅速占領(ling)(ling)寨坨附(fu)近(jin)陣地(di),截斷日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)去路(lu);第(di)(di)3團(tuan)(tuan)迅速占領(ling)(ling)黃土嶺至上莊(zhuang)(zhuang)子以(yi)南地(di)區(qu);第(di)(di)120師特務團(tuan)(tuan)接替第(di)(di)3團(tuan)(tuan)進(jin)(jin)至大(da)安,隨時準備加入戰斗;第(di)(di)2團(tuan)(tuan)尾隨敵后(hou),待敵占領(ling)(ling)司(si)(si)各(ge)(ge)莊(zhuang)(zhuang)后(hou),繞到黃土嶺北面占領(ling)(ling)有(you)(you)利(li)地(di)形;第(di)(di)3支隊控制通(tong)往淶源的(de)要道。7日(ri)(ri)(ri)(ri)晨,日(ri)(ri)(ri)(ri)軍(jun)(jun)主力由(you)黃土嶺出發,沿山(shan)溝(gou)向東蠕動。
下午3時,當其(qi)全部(bu)進(jin)入八(ba)路(lu)(lu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)伏擊(ji)地(di)域時,第(di)1團(tuan)(tuan)(tuan)、第(di)25團(tuan)(tuan)(tuan)迎頭(tou)殺出(chu),第(di)3團(tuan)(tuan)(tuan)和(he)第(di)2團(tuan)(tuan)(tuan)從(cong)西(xi)南北(bei)三面合(he)擊(ji)過來,把日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)團(tuan)(tuan)(tuan)團(tuan)(tuan)(tuan)圍(wei)住,壓縮在(zai)上莊子(zi)附近一(yi)條(tiao)長(chang)(chang)約1 公(gong)里、寬僅百(bai)十米的溝(gou)里,100余挺機關槍從(cong)各個山頭(tou)一(yi)齊朝溝(gou)中射擊(ji),炮(pao)兵部(bu)隊(dui)也連(lian)續(xu)發射炮(pao)彈。這(zhe)時日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)依仗兵力雄厚(hou)和(he)優良火(huo)器,向(xiang)寨(zhai)坨陣地(di)猛(meng)沖,遭(zao)八(ba)路(lu)(lu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)反擊(ji)后(hou),乃掉頭(tou)西(xi)向(xiang),妄圖(tu)從(cong)黃土(tu)嶺(ling)突(tu)(tu)(tu)圍(wei)逃(tao)回淶(lai)源。第(di)三團(tuan)(tuan)(tuan)緊(jin)緊(jin)扼守西(xi)、南兩面陣地(di),第(di)120師特務團(tuan)(tuan)(tuan)也趕到(dao)(dao),從(cong)第(di)3團(tuan)(tuan)(tuan)的左側(ce)加入戰(zhan)斗。日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)傷(shang)亡慘重(zhong)。激戰(zhan)中,第(di)1團(tuan)(tuan)(tuan)發現(xian)遠處一(yi)獨家屋附近猬集一(yi)群敵人(ren),即令第(di)一(yi)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)分區(qu)炮(pao)兵連(lian)以迫擊(ji)炮(pao)火(huo)力對其(qi)進(jin)行襲擊(ji),日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)獨立混成第(di)二旅團(tuan)(tuan)(tuan)長(chang)(chang)阿部(bu)規秀中彈斃命。當日(ri)(ri),日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)連(lian)續(xu)突(tu)(tu)(tu)圍(wei)10余次(ci),均被軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)區(qu)部(bu)隊(dui)擊(ji)退(tui)。8日(ri)(ri),日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)在(zai)猛(meng)烈(lie)炮(pao)火(huo)和(he)5架飛機掩護下,傾(qing)其(qi)全力向(xiang)上莊子(zi)西(xi)北(bei)突(tu)(tu)(tu)圍(wei)。此時,由蔚縣、易縣、滿(man)城、唐縣、完縣出(chu)動增(zeng)(zeng)援(yuan)日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)1200余人(ren)已接近黃土(tu)嶺(ling)以南的花塔。從(cong)淶(lai)源增(zeng)(zeng)援(yuan)之敵已到(dao)(dao)三岔口附近,同(tong)八(ba)路(lu)(lu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)第(di)三支隊(dui)接觸。各路(lu)(lu)敵人(ren)企(qi)圖(tu)對晉察(cha)冀軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)區(qu)和(he)第(di)120師參戰(zhan)部(bu)隊(dui)形成內(nei)外(wai)夾(jia)攻(gong)之勢。八(ba)路(lu)(lu)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)給突(tu)(tu)(tu)圍(wei)日(ri)(ri)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)大量殺傷(shang)后(hou),各部(bu)隊(dui)迅速轉移隱蔽,主動撤出(chu)戰(zhan)斗。當援(yuan)敵趕到(dao)(dao)后(hou),再次(ci)撲空。
在(zai)黃土(tu)嶺(ling)戰役中八路軍曾設伏殲滅(mie)日寇的山坡上,由(you)個人出資,縣、鄉(xiang)政府扶持建立(li)了“黃土(tu)嶺(ling)戰役”紀(ji)念碑和陳(chen)列館,條件(jian)雖然簡陋(lou),但(dan)它成(cheng)為了一段抗(kang)戰中一段輝煌歷史的見證。