《白馬篇(pian)》是(shi)(shi)(shi)三國(guo)(guo)時期(qi)(qi)曹魏文學家曹植的(de)(de)(de)前期(qi)(qi)代(dai)表(biao)作。此(ci)詩(shi)以曲折動人的(de)(de)(de)情節描寫(xie)邊(bian)塞游俠(xia)兒(er)捐(juan)(juan)軀赴難、奮不(bu)顧身的(de)(de)(de)英(ying)勇行為,塑造了邊(bian)疆地區一位武藝高(gao)超、渴望為國(guo)(guo)立(li)(li)功甚至不(bu)惜犧牲生命的(de)(de)(de)游俠(xia)少年形(xing)象(xiang),表(biao)達了詩(shi)人建功立(li)(li)業的(de)(de)(de)強烈(lie)愿望。開頭(tou)兩句以奇警(jing)飛動之筆,描繪(hui)出馳(chi)(chi)馬奔赴西北戰場的(de)(de)(de)英(ying)雄身影(ying),顯示出軍情緊急(ji),扣動讀者心弦(xian);接(jie)著以“借問”領起,以鋪(pu)陳的(de)(de)(de)筆墨補(bu)敘(xu)英(ying)雄的(de)(de)(de)來(lai)歷(li),說明他(ta)是(shi)(shi)(shi)一個(ge)什么樣的(de)(de)(de)英(ying)雄形(xing)象(xiang);“邊(bian)城”六句,遙接(jie)篇(pian)首,具(ju)體(ti)說明“西北馳(chi)(chi)”的(de)(de)(de)原因(yin)和英(ying)勇赴敵的(de)(de)(de)氣概。末八句展示英(ying)雄捐(juan)(juan)軀為國(guo)(guo)、視死如歸(gui)的(de)(de)(de)崇高(gao)精神境界。全詩(shi)風格雄放(fang),氣氛(fen)熱烈(lie),語言精美,稱(cheng)得上(shang)是(shi)(shi)(shi)情調兼勝,詩(shi)中的(de)(de)(de)英(ying)雄形(xing)象(xiang),既是(shi)(shi)(shi)詩(shi)人的(de)(de)(de)自我(wo)寫(xie)照,又(you)凝聚和閃耀(yao)著時代(dai)的(de)(de)(de)光輝。
白馬篇1
白(bai)馬飾金羈2,連(lian)翩西北馳3。
借問誰家子?幽并游(you)俠兒(er)4。
少小去(qu)鄉(xiang)邑5,揚聲沙漠垂6。
宿昔(xi)秉(bing)良弓7,楛矢何參差8!
控弦破左的9,右發摧月支10。
仰(yang)手接飛(fei)猱(nao)11,俯身散馬蹄12。
狡捷過(guo)猴猿13,勇剽(piao)若豹螭14。
邊(bian)城(cheng)多(duo)警急,虜騎(qi)數(shu)遷(qian)移15。
羽檄從北來16,厲馬登高堤17。
長驅蹈匈(xiong)奴18,左(zuo)顧陵鮮卑19。
棄(qi)身鋒刃端20,性(xing)命安可懷21?
父母(mu)且(qie)不顧,何言子與妻?
名編(bian)壯(zhuang)士籍22,不得中(zhong)顧私23。
捐(juan)軀赴國難(nan)24,視死忽如(ru)歸。
1.白(bai)馬篇:又(you)名“游俠篇”,是曹植創作的樂府(fu)新題,屬(shu)《雜曲歌·齊瑟行(xing)》,以開頭二字名篇。
2.金(jin)羈(jī):金(jin)飾的馬籠頭。
3.連翩(piān):連續(xu)不(bu)斷,原指鳥飛的(de)樣子,這里用來形容白馬(ma)奔馳(chi)的(de)俊逸形象。
4.幽(you)并:幽(you)州(zhou)和并州(zhou)。在今河北、山西、陜西一帶。
5.去鄉(xiang)邑:離開家鄉(xiang)。
6.揚聲(sheng):揚名。垂:同“陲”,邊(bian)境。
7.宿昔:早晚。秉(bing):執(zhi)、持。
8.楛(hu)(hù)矢:用楛(hu)木做成的(de)箭(jian)。何:多么(me)。參差(cēncī):長短(duan)不齊的(de)樣子。
9.控弦:開弓。的:箭(jian)靶。
10.摧:毀壞。月支:箭(jian)靶的名(ming)稱。
11.接:接射。飛猱(náo):飛奔的猿猴。猱,猿的一種,行動(dong)輕(qing)捷,攀緣樹木(mu),上下如(ru)飛。
12.散:射碎。馬蹄:箭(jian)靶的名稱。
13.狡捷:靈活敏(min)捷。
14.勇剽(piāo):勇敢剽悍。螭(chī):傳(chuan)說中形狀(zhuang)如龍的黃色猛獸。
15.虜騎(qi)(jì):指(zhi)匈奴、鮮卑的騎(qi)兵(bing)。數(shu)(shuò)遷移:指(zhi)經常進(jin)兵(bing)人侵。數(shu),經常。
16.羽(yu)檄(xi)(xí):軍事文書(shu),插鳥羽(yu)以示緊急,必(bi)須迅(xun)速傳遞。
17.厲馬:揚鞭策(ce)馬。
18.長驅:向前奔馳(chi)不止。蹈(dao):踐(jian)踏(ta)。
19.顧:看。陵(ling):壓倒,這里有(you)踩或踏的意思。一(yi)作“凌”。鮮卑:中國(guo)東北方的少數(shu)民族(zu),東漢末成(cheng)為北方強族(zu)。
20.棄(qi)身:舍身。
21.懷:愛惜(xi)。
22.編:一作“在”。籍(ji):名冊。
23.中(zhong)(zhong)顧私(si):心(xin)里想著(zhu)個人的(de)私(si)事。中(zhong)(zhong),內心(xin)。
24.捐(juan)軀:獻身。赴:奔赴。
白馬帶(dai)著那金怖(bu)的絡頭,奔騰跳躍著向西北飛馳(chi)。
要問這馬上是(shi)誰(shui)家(jia)少(shao)年(nian)?原(yuan)是(shi)那曲并(bing)的游(you)使子弟。
他少小(xiao)高開(kai)自己的故鄉(xiang),在沙漠邊上把成名傳(chuan)揚(yang)。
常秉持(chi)著精(jing)弓揚糧躍(yue)馬,身掛(gua)良箭(jian)顯露高強武藝。
把弓向左(zuo)張能射透箭靶,向右張便能將(jiang)犯心穿擊。
抬手可迎(ying)射奔跑的(de)飛猱(nao),俯身(shen)能射碎作靶的(de)馬蹄。
靈巧敏(min)捷足以賽過猿猴(hou),又(you)如同豹螭般勇猛輕疾。
眼下邊(bian)城的軍情很嚴重,入侵(qin)之寇(kou)在頻繁地遷移。
火急(ji)的情(qing)報從北(bei)方(fang)傳來,使(shi)士又催馬登上了高(gao)堤(di)。
長驅踏入了勾奴的軍(jun)營,回身又擊退了鮮卑侵襲(xi)。
他(ta)置身刀槍中毫不畏(wei)懼,哪(na)會將自已的生命顧惜?
他連(lian)老父母都無暇照管,更何談家中的(de)兒子嬌(jiao)妻?
名字已編入壯(zhuang)士(shi)的名冊,便不(bu)能再來把(ba)私事顧(gu)及。
為(wei)奔赴國難(nan)愿獻身疆場(chang),他視死如歸有(you)滿腔正氣!
這首五言古體詩,又作《游俠篇(pian)》,是樂府歌(ge)辭,大約創作于漢獻帝延康元年(nian)(220)曹丕稱帝之前(qian),是曹植前(qian)期代表作。
曹(cao)植(192—232),字子建(jian)(jian),三國魏譙(qiao)(今(jin)安徽亳州(zhou))人。曹(cao)操(cao)子。封陳王,謚(shi)曰(yue)思,故世(shi)稱陳思王。自(zi)稱“生乎亂,長乎軍”。天資聰穎,才思敏捷(jie),深得曹(cao)操(cao)賞愛,幾乎被立為太(tai)子,終因(yin)“任性而行,不(bu)自(zi)雕(diao)勵(li),飲酒(jiu)不(bu)節”而失寵。其創作以建(jian)(jian)安二十(shi)五年為界(jie),分為前后兩期(qi)(qi)。前期(qi)(qi)詩(shi)歌(ge)(ge)主(zhu)要是(shi)歌(ge)(ge)唱他(ta)的理想(xiang)和抱負,后期(qi)(qi)詩(shi)歌(ge)(ge)主(zhu)要是(shi)表達由(you)理想(xiang)與現實(shi)的矛(mao)盾(dun)所激(ji)起的悲憤。他(ta)是(shi)建(jian)(jian)安文(wen)(wen)學成就最高者,是(shi)第一位大力寫作五言(yan)詩(shi)的文(wen)(wen)人,現存詩(shi)歌(ge)(ge)九十(shi)余首。宋人輯有《曹(cao)子建(jian)(jian)集》,今(jin)又有《曹(cao)植集校注》。
《白馬篇》一(yi)詩(shi)塑造(zao)了一(yi)個武藝精熟的(de)(de)愛國壯士的(de)(de)形象,歌(ge)頌了他的(de)(de)為(wei)國獻身,視死(si)如歸的(de)(de)高尚精神,寄托(tuo)了詩(shi)人為(wei)國建功(gong)立業(ye)的(de)(de)雄心壯志。
“白(bai)馬飾金羈,連翩西北(bei)馳。”詩一開頭就使人(ren)(ren)(ren)感(gan)到氣勢不凡(fan)。“白(bai)馬”“金羈”,色彩鮮明。從表(biao)面看,只見馬,不見人(ren)(ren)(ren),其實這里寫馬,正是為了(le)(le)寫人(ren)(ren)(ren),用的(de)(de)是烘云托(tuo)月的(de)(de)手法(fa)。這不僅(jin)寫出了(le)(le)壯(zhuang)士騎術嫻熟,而且(qie)也表(biao)現了(le)(le)邊(bian)情(qing)的(de)(de)緊(jin)急(ji)。這好像是一個電影特寫鏡頭,表(biao)現出壯(zhuang)士豪(hao)邁的(de)(de)氣概。清代(dai)沈德潛說,曹(cao)植詩“極工起調”,這兩句就是一例(li)。這樣的(de)(de)開頭是噴薄(bo)而出,籠罩全篇(pian)。
“借(jie)問(wen)(wen)誰家子?幽并游(you)(you)俠(xia)兒。少小去鄉邑,揚聲沙漠垂(chui)。”詩人(ren)(ren)故設(she)問(wen)(wen)答,補敘來歷。關于游(you)(you)俠(xia),司馬遷(qian)《史記》有《游(you)(you)俠(xia)列傳》。他(ta)說:“(游(you)(you)俠(xia))救人(ren)(ren)于厄,振人(ren)(ren)不(bu)贍。仁(ren)者(zhe)(zhe)有乎?不(bu)既(失)信,不(bu)倍(背)言,義者(zhe)(zhe)有取焉。”(《太史公(gong)自序》)可(ke)見(jian)那些救人(ren)(ren)于患難(nan),助人(ren)(ren)于窮困,不(bu)失信,不(bu)背言的(de)(de)人(ren)(ren),才能具備“游(you)(you)俠(xia)”的(de)(de)條件。而(er)(er)曹植筆下的(de)(de)游(you)(you)俠(xia)與此(ci)不(bu)同,成了為(wei)國家效力的(de)(de)愛國壯士(shi)。“借(jie)問(wen)(wen)”四句(ju)緊承(cheng)前二句(ju),詩人(ren)(ren)沒(mei)有繼續(xu)寫騎白馬的(de)(de)壯士(shi)在(zai)邊塞如何(he)沖鋒陷陣,為(wei)國立功(gong),而(er)(er)是一(yi)筆宕開(kai),補敘壯士(shi)的(de)(de)來歷,使詩歌(ge)氣勢(shi)變化(hua),富于波瀾。
“宿昔(xi)秉良(liang)弓,楛(hu)矢(shi)何(he)參差。控(kong)(kong)弦破左的(de),右(you)發摧(cui)月支。仰手接飛猱,俯身散馬蹄。狡捷(jie)過猴(hou)猿(yuan),勇剽若豹螭。”刻意鋪陳“游(you)俠(xia)兒”超群的(de)武藝(yi)(yi)。這是補敘的(de)繼續。詩人(ren)使用(yong)了一連串的(de)對偶句(ju)使詩歌語言顯得鏗鏘有力(li),富(fu)于(yu)氣(qi)勢。“控(kong)(kong)弦”四句(ju),選(xuan)用(yong)“破”“摧(cui)”“接”“散”四個(ge)動詞,從左、右(you)、上(shang)、下(xia)不同方(fang)位(wei)表現游(you)俠(xia)兒的(de)高超武藝(yi)(yi)。“狡捷(jie)”二(er)句(ju),以(yi)形象的(de)比喻描(miao)寫游(you)俠(xia)兒的(de)敏捷(jie)靈(ling)巧,勇猛(meng)輕(qing)疾,都很生動。這些(xie)描(miao)寫說明了游(you)俠(xia)兒“揚聲沙(sha)漠垂”的(de)重要原因(yin),也為后面所寫的(de)游(you)俠(xia)兒為國(guo)效力(li)的(de)英(ying)勇行為做好鋪墊。
“邊城多(duo)警急(ji),虜騎數(shu)遷移。羽檄從北來(lai),厲馬登高堤。長驅蹈(dao)匈奴,左(zuo)顧凌鮮卑。”這(zhe)里是(shi)寫游俠(xia)兒馳(chi)騁沙場,英(ying)勇殺敵的情景(jing)。因為游俠(xia)兒的武(wu)藝高超,前面已(yi)詳寫,這(zhe)里只用“長驅蹈(dao)匈奴,左(zuo)顧凌鮮卑”二(er)句(ju),就十分精練(lian)地把游俠(xia)兒的英(ying)雄業績表現(xian)出來(lai)了。這(zhe)種有(you)(you)詳有(you)(you)略的寫法,不僅節省了筆墨,而且突出了重點。可見其(qi)剪裁的恰當。
“棄身(shen)鋒刃端,性命安可懷(huai)?父母(mu)且不(bu)顧(gu),何言子與妻?名編壯士籍,不(bu)得中(zhong)顧(gu)私。捐(juan)軀赴國難(nan),視(shi)死忽如歸。”這(zhe)最后八句揭示游俠(xia)(xia)兒的(de)內心世界(jie)。游俠(xia)(xia)兒之所以能夠克敵制(zhi)勝,不(bu)僅是由于他(ta)武藝高(gao)(gao)超,更重要的(de),還由于他(ta)具有(you)崇高(gao)(gao)思想品(pin)德(de)。這(zhe)種思想品(pin)德(de)和他(ta)的(de)高(gao)(gao)超武藝結合起來,使這(zhe)個(ge)英(ying)雄(xiong)形象有(you)血有(you)肉(rou),栩(xu)栩(xu)如生,給人以深刻的(de)印(yin)象。
《白馬篇(pian)》是曹植(zhi)(zhi)前(qian)期詩歌(ge)中的(de)(de)(de)名作(zuo),它在(zai)寫(xie)法上顯然受到漢樂府的(de)(de)(de)影響(xiang)。曹植(zhi)(zhi)詩的(de)(de)(de)“贍(shan)麗”“尚(shang)工”“致飾”,還有曹植(zhi)(zhi)的(de)(de)(de)“雅好慷慨(kai)”(《前(qian)錄自序》)和他詩歌(ge)的(de)(de)(de)“骨(gu)氣奇高”(鐘嶸《詩品》上),即曹植(zhi)(zhi)常(chang)常(chang)表現(xian)出一種慷慨(kai)激昂的(de)(de)(de)熱情,因(yin)此其(qi)詩歌(ge)的(de)(de)(de)思想感情高邁不(bu)凡。從《白馬篇(pian)》來看,確實如此。
宋·郭茂倩《樂府詩(shi)集》:“白馬(ma)”者,見(jian)乘白馬(ma)而為此曲。言人當立功、立事(shi),盡力(li)為國,不可念私也(ye)。
明(ming)·謝(xie)榛《四溟(ming)詩話》:(首四句)此類(lei)盛唐絕句。
明·胡(hu)應麟《詩藪(sou)·內(nei)編》卷二:子建《名都》《白馬》《美女》諸篇,辭極瞻麗,然句頗尚工,語(yu)多致飾,視東、西京樂府天(tian)然古(gu)質,殊自不同(tong)。
清·寶(bao)香(xiang)山人《三(san)家詩·曹(cao)集(ji)》:前半(ban)輻敷衍處是(shi)賦體,人可能(neng)之(zhi)。至“俯(fu)身散(san)馬蹄”以下,少陵前后《出塞》數語足以該之(zhi)。且辭藻(zao)精警,結(jie)勺一語未完復(fu)作一語,何等力(li)量(liang)!
清·陳(chen)祚明《采(cai)菽堂古詩(shi)選》:“參差”,字活。“左(zuo)的”、“右(you)發”,變宕不板。“仰手(shou)”、“俯(fu)身(shen)(shen)“,狀貌生(sheng)動如(ru)睹,而“俯(fu)身(shen)(shen)”句尤佳(jia)。“散馬蹄”,“散”字活甚(shen),有聲有勢,歷(li)亂而去,而馬上人身(shen)(shen)容(rong)飄(piao)忽,輕(qing)捷可知。綴(zhui)詞序(xu)景,須(xu)于此(ci)等(deng)字法(fa)盡(jin)心(xin)體究,方不重滯。棄(qi)身(shen)(shen)以下,慷(kang)慨激昂。
清·朱乾《樂府正義》卷十(shi)二:此(ci)寓(yu)意(yi)于(yu)幽并游俠,實自(zi)況也。子建(jian)《自(zi)試表》云(yun):昔從武皇帝,南極赤(chi)岸(an),東臨滄海,西望玉門,北出玄塞(sai),伏(fu)見所以(yi)用兵之勢,可謂神妙(miao)。而志在擒權馘亮,雖身分蜀境,首懸吳闕,猶生之年。篇中所云(yun)‘捐軀赴難,視死如歸’,亦子建(jian)素志,非泛(fan)述矣。