張璉是潮州(zhou)府(fu)饒(rao)(rao)平縣(xian)人(ren)(ren),出身貧寒,為人(ren)(ren)行(xing)俠好義(yi),曾(ceng)為饒(rao)(rao)邑庫史。明(ming)(ming)嘉靖年間(jian)(1522—1566年),張璉因不滿(man)朝政(zheng)腐敗,殺死(si)族長,投(tou)奔(ben)大(da)埔鄭八(ba)、蕭晚(wan)義(yi)軍(jun)。鄭八(ba)死(si)后被推為首領。于1560年五(wu)月正(zheng)式(shi)發動(dong)武(wu)裝起義(yi)。自(zi)稱(cheng)(cheng)“飛龍人(ren)(ren)主”,國(guo)號“飛龍”。但最終不敵(di)明(ming)(ming)軍(jun),起義(yi)軍(jun)傷亡慘重,遂率余部由云(yun)霄(xiao)河引(yin)航出海(hai)(hai),聯合海(hai)(hai)上武(wu)裝力量(liang),繼續對抗明(ming)(ming)朝。以后又輾轉南(nan)下,奪占三(san)佛(fo)齊島(今(jin)蘇門答(da)臘)稱(cheng)(cheng)帝(di),占有舊港、柔佛(fo)、馬六甲等(deng)地,墾(ken)殖為漁,稱(cheng)(cheng)番舶長,當地漳(zhang)州(zhou)人(ren)(ren)和泉州(zhou)人(ren)(ren)及海(hai)(hai)外華(hua)裔移民(min)均依附于他。
張(zhang)(zhang)(zhang)璉(lian)生于潮州(zhou)饒(rao)平縣上饒(rao)烏石村下倉,出身貧(pin)寒,為(wei)人行俠好義,曾為(wei)饒(rao)邑庫吏。明嘉(jia)靖(jing)年(nian)間(公(gong)元1522—1566年(nian)),朝廷腐敗,稅賦苛(ke)刻(ke),張(zhang)(zhang)(zhang)璉(lian)當(dang)(dang)時是木棉寨(zhai)的(de)(de)副寨(zhai)主(zhu),起(qi)先(xian)過(guo)著(zhu)劫富濟(ji)貧(pin)的(de)(de)日(ri)(ri)子(zi),后來(lai)因為(wei)粵北貪官當(dang)(dang)道,勾結(jie)倭寇,魚肉(rou)鄉民,故其憤而下山,揭桿而起(qi)。與(yu)(yu)大(da)(da)埔鄭(zheng)八(ba)、蕭晚組織“白扇(shan)會”起(qi)義。嘉(jia)靖(jing)三(san)十七年(nian)(公(gong)元1558年(nian))張(zhang)(zhang)(zhang)璉(lian)率義軍(jun)千余,攻(gong)打(da)湖(hu)雷后從(cong)縣南退走(zou)。張(zhang)(zhang)(zhang)璉(lian)善戰多謀,鄭(zheng)八(ba)死后他被推(tui)為(wei)義軍(jun)首領,勢力日(ri)(ri)益(yi)壯大(da)(da),并與(yu)(yu)程鄉(今(jin)梅(mei)州(zhou)市梅(mei)縣區)的(de)(de)林朝曦、大(da)(da)埔的(de)(de)蕭晚、羅(luo)袍、楊(yang)舜,小靖(jing)的(de)(de)張(zhang)(zhang)(zhang)公(gong)佑(you)、賴賜,白兔李(li)東津等(deng)(deng)各部聯合,聚眾10萬(wan)人,歃血為(wei)盟,被擁為(wei)統帥。嘉(jia)靖(jing)三(san)十九年(nian)(公(gong)元1560年(nian))五月(yue),張(zhang)(zhang)(zhang)璉(lian)在(zai)今(jin)饒(rao)平和(he)平和(he)交界柏嵩關稱(cheng)(cheng)帝(di),自稱(cheng)(cheng)“飛龍(long)人主(zhu)”,國號“飛龍(long)”,開科署(shu)官,封(feng)羅(luo)袍等(deng)(deng)為(wei)王。在(zai)烏石埔筑皇(huang)城為(wei)大(da)(da)本營,在(zai)張(zhang)(zhang)(zhang)巷田建“朱城黃屋”為(wei)宮(gong)殿,其周圍依山筑小寨(zhai)數(shu)百環列,并在(zai)饒(rao)平、平和(he)和(he)大(da)(da)埔等(deng)(deng)3縣毗鄰山丘一帶開荒(huang),墾植薯糧(liang),以充軍(jun)餉(xiang)。自是附者益(yi)眾,各據營寨(zhai),勢成犄角。
嘉靖(jing)三十(shi)九年(nian)(nian)(公元1560年(nian)(nian))十(shi)一月(yue),飛龍(long)(long)(long)軍(jun)(jun)部(bu)將蕭(xiao)雪峰進攻(gong)龍(long)(long)(long)巖,失敗被知縣(xian)湯相督兵(bing)(bing)殺死。嘉靖(jing)四十(shi)年(nian)(nian)(公元1561年(nian)(nian))飛龍(long)(long)(long)軍(jun)(jun)分兵(bing)(bing)三路(lu)出擊閩、粵、贛(gan)和(he)浙等(deng)4省(sheng)。令林(lin)朝曦帶(dai)兵(bing)(bing)3萬(wan)(wan)人(ren),攻(gong)打(da)今(jin)梅州、大埔、興(xing)寧、龍(long)(long)(long)川、和(he)平(ping)等(deng)地(di);又以(yi)蕭(xiao)晚、羅袍為(wei)首帶(dai)兵(bing)(bing)3萬(wan)(wan)人(ren),直搗(dao)福建的永(yong)定、上杭、武(wu)平(ping)、長汀,后(hou)轉(zhuan)戰于江西的瑞金(jin)、寧都、興(xing)國(guo)、萬(wan)(wan)安、太(tai)和(he)等(deng)地(di);張璉(lian)則親(qin)率義(yi)軍(jun)(jun)3萬(wan)(wan)人(ren)于五月(yue)攻(gong)占平(ping)和(he)縣(xian)城(cheng)后(hou),六月(yue)陷云霄城(cheng),趁(chen)勢打(da)漳州鎮海(hai)衛(wei)。八月(yue)破南靖(jing),十(shi)二(er)月(yue)奪取龍(long)(long)(long)巖。以(yi)后(hou)又再(zai)陷南靖(jing),圖永(yong)定、連(lian)城(cheng),絕官軍(jun)(jun)餉道,乘勝取長樂、興(xing)寧以(yi)及(ji)寧都、瑞金(jin)、泰和(he),直攻(gong)浙江的龍(long)(long)(long)泉縣(xian)。先后(hou)陷城(cheng)數十(shi)處。三路(lu)義(yi)軍(jun)(jun)先后(hou)陷城(cheng)數十(shi),飛龍(long)(long)(long)軍(jun)(jun)由十(shi)萬(wan)(wan)人(ren)擴展至二(er)十(shi)萬(wan)(wan)人(ren),威震閩粵贛(gan)三省(sheng)。
東南農民(min)大(da)起(qi)義(yi)的(de)(de)烽火,引(yin)起(qi)明朝(chao)的(de)(de)嚴重(zhong)關(guan)注,福建巡撫游(you)震德,奉旨(zhi)調動、指揮(hui)王豪(hao)統三軍(jun),與福州(zhou)通判彭登灜領鄉兵(bing)聯合征討(tao)張璉起(qi)義(yi)軍(jun),均被義(yi)軍(jun)打的(de)(de)落花流(liu)水(shui)。三省巡撫為之驚愕,商議結(jie)果,認為長期出沒山(shan)林、以強悍兇狠著(zhu)稱的(de)(de)西南邊(bian)陲(chui)的(de)(de)狼兵(bing)宜(yi)征宜(yi)戰。結(jie)果狼兵(bing)也被打得大(da)敗。義(yi)軍(jun)在三省邊(bian)區相互(hu)呼(hu)應(ying),在海(hai)上(shang)也有張璉黨羽騷擾,如張璉命令(ling)王伯宣(xuan)帶領海(hai)上(shang)義(yi)軍(jun)進攻潮(chao)州(zhou)城。后又一直打海(hai)豐縣(xian),造成“山(shan)賊(zei)方(fang)熾,海(hai)警頻仍,首尾牽制,時事艱難”。張璉義(yi)軍(jun)所向披靡,如洶涌的(de)(de)大(da)潮(chao),猛烈沖擊支撐明朝(chao)的(de)(de)南天之柱,甚至危及明世(shi)宗的(de)(de)統治地位。
明(ming)世宗急得如熱鍋上的螞蟻,于嘉靖四(si)十一年(公元1562年)二(er)月(yue)傳旨(zhi)三省(sheng)調精兵(bing)前(qian)來(lai)征(zheng)討。兩廣(guang)巡(xun)撫張(zhang)臬,平(ping)江伯(bo)陳圭應旨(zhi)調集三省(sheng)兵(bing)力(li)共七(qi)萬(wan)(wan)(wan)六千多人(一說二(er)十萬(wan)(wan)(wan)人)圍剿,以(yi)都(dou)督劉顯、總兵(bing)王寵,參將(jiang)俞大(da)(da)猷、鐘坤(kun)秀(xiu)為(wei)統領,參議馮皋謨、僉事皇(huang)甫煥、賀(he)涇、張(zhang)冕為(wei)監軍(jun)(jun)(jun),水(shui)陸七(qi)哨,準備同時(shi)發動進攻(gong)(gong)。七(qi)月(yue),時(shi)宗憲兼制江西,知(zhi)璉遠出,檄大(da)(da)猷急擊。大(da)(da)猷謂:“宜以(yi)潛師(shi)搗(dao)其巢,攻(gong)(gong)其必救,奈何以(yi)數(shu)萬(wan)(wan)(wan)眾從一夫浪(lang)走哉?”乃疾引萬(wan)(wan)(wan)五千人登柏(bo)嵩(song)嶺,首戰攻(gong)(gong)克數(shu)座營寨,一千二(er)百多名義(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)戰死。張(zhang)璉命(ming)義(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)閉營堅(jian)守。明(ming)軍(jun)(jun)(jun)用計引誘義(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)出戰,正當明(ming)軍(jun)(jun)(jun)與義(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)正面激戰時(shi),部(bu)分明(ming)軍(jun)(jun)(jun)卻(que)從后包抄。張(zhang)璉最得力(li)的主將(jiang)蕭晚(即(ji)蕭雪(xue)峰(feng))被擒。
明軍(jun)(jun)(jun)故意放火燒山(shan),義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)連連失(shi)利,只好且守(shou)且御。“官兵(bing)逼(bi)賊(zei)(zei)營(ying),望其城柵甚(shen)麗,旁環以小寨(zhai),無慮數百(bai),逐進逼(bi)城柵,遺別(bie)將(jiang)(jiang)以火攻之(zhi),風(feng)順火熾,焚(fen)賊(zei)(zei)寨(zhai)殆盡,賊(zei)(zei)大潰。”明軍(jun)(jun)(jun)對當地展開血腥鎮壓,除將(jiang)(jiang)擒獲(huo)的張(zhang)璉部(bu)將(jiang)(jiang)處死外,還殺了六千六百(bai)多名義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun),另有一(yi)萬五(wu)千多名男女被逼(bi)降,之(zhi)后(hou)也(ye)被秘(mi)密處死。正當義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)大本營(ying)陷入絕境之(zhi)時,在外的張(zhang)璉手下猛將(jiang)(jiang)林(lin)朝(chao)曦等率領部(bu)分義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)攻打延(yan)平、建安。城堅未能破,義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)又趁(chen)夜連破慶源、龍泉二縣,獲(huo)得戰利品甚(shen)多。義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)大本營(ying)失(shi)守(shou)后(hou),林(lin)朝(chao)曦帶(dai)領所屬義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)聚(ju)集(ji)黃積(ji)山(shan),準備積(ji)聚(ju)兵(bing)力,重整旗(qi)鼓,與官兵(bing)決戰。但畢竟大勢已去,林(lin)朝(chao)曦只帶(dai)領少量(liang)義(yi)(yi)(yi)軍(jun)(jun)(jun)殺出(chu)重圍,但最(zui)后(hou)還是落入前來圍剿的明軍(jun)(jun)(jun)手中(zhong),光(guang)榮就義(yi)(yi)(yi)。
嘉靖四十二年(公元(yuan)1563年)羅袍率五千(qian)(qian)余(yu)眾由箭竹隘(今隘崗上)入(ru)(ru)縣,攻城(cheng)時適逢大雨,永定河水漲(zhang),無(wu)法渡河,后(hou)撤走。張(zhang)璉(lian)的(de)義軍在俞大猷(you)的(de)圍剿(jiao)下(xia)面臨全軍覆沒的(de)危險,張(zhang)璉(lian)最后(hou)率余(yu)部(bu)由云霄河引航出海(hai),輾轉(zhuan)南下(xia),奪占三(san)(san)佛(fo)齊(qi)島(今蘇門(men)答(da)臘),也算(suan)實現了皇(huang)帝夢。商務印書(shu)館《中國人(ren)名大辭典》載:“璉(lian)潛逸入(ru)(ru)海(hai),奪據三(san)(san)佛(fo)齊(qi),自(zi)為國王。”《明史·三(san)(san)佛(fo)齊(qi)》亦有記(ji)載:“久居(ju)三(san)(san)佛(fo)齊(qi)有數千(qian)(qian)家閩粵人(ren),可能是張(zhang)璉(lian)部(bu)屬的(de)后(hou)代。”據日本人(ren)藤(teng)田豐八博士考(kao)查,三(san)(san)佛(fo)齊(qi)島、舊(jiu)港等地出土過(guo)刻有“飛龍”字(zi)樣的(de)石碑,經鑒定是張(zhang)璉(lian)的(de)國號。
今九峰鎮有俞(yu)大猷(you)擒(qin)(qin)張(zhang)璉石刻,平(ping)和縣(xian)舊(jiu)縣(xian)城九峰原名河(he)頭大洋陂,自古屬(shu)“弦歌地”,西(xi)郊筆山(shan),又名塔山(shan),塔山(shan)上半山(shan)亭右側50米(mi)(mi)處有一摩崖石刻,高5米(mi)(mi)、寬3米(mi)(mi),敘(xu)明俞(yu)大猷(you)擒(qin)(qin)張(zhang)璉事跡:“明嘉靖肆拾壹年壬戍孟夏拾捌日,漳(zhang)南道僉事金浙、都督俞(yu)大猷(you),都師(shi)(shi)謝敕帥師(shi)(shi)由(you)此(ci)進(jin)征饒平(ping),逆(ni)賊張(zhang)璉等首從俱就擒(qin)(qin)戳,次日盡(jin)班(ban)師(shi)(shi)。”碑(bei)(bei)刻保(bao)存完(wan)好,碑(bei)(bei)文上的(de)“逆(ni)賊”二字稱呼雖然令人厭惡,但也是統治者(zhe)對起(qi)義者(zhe)的(de)看法(fa),無須計較,屬(shu)縣(xian)級文物保(bao)護(hu)單位(wei)。
梁啟超《中國殖民偉(wei)人傳》:舊港番舶(bo)長張璉。廣東饒平縣人。張本大(da)盜(dao),明嘉靖(jing)末作亂,擾廣東江西(xi)福建三省。西(xi)籍言嘉靖(jing)間(jian)有海寇張士流奪據葡人之(zhi)澳門。殆即璉也。中國人之(zhi)勝西(xi)人,自(zi)是始。璉后為官職軍剿(jiao)平。已報克獲,萬歷五年(nian),商人詣舊港者,見璉列肆為番舶(bo)長。漳泉人多附之(zhi)。猶中國市舶(bo)官。蓋璉雖不稱(cheng)王,實握王權(quan)矣(yi)。
傳說張(zhang)璉(lian)是“泥(ni)鰍(qiu)(qiu)精”,出(chu)生時(shi)適逢饒平“地(di)牛(niu)換(huan)肩”發生地(di)震,今烏石(shi)村的(de)(de)胡(hu)鰍(qiu)(qiu)穴,水漫胡(hu)鰍(qiu)(qiu)出(chu),躍出(chu)的(de)(de)泥(ni)鰍(qiu)(qiu)像(xiang)鯰(nian)魚,長長的(de)(de)須,尾鰭上又(you)有(you)個(ge)圓形印紋(wen)。“胡(hu)鰍(qiu)(qiu)轉(zhuan)世”的(de)(de)張(zhang)璉(lian)有(you)很多傳奇故(gu)事(shi),除(chu)了“張(zhang)璉(lian)稱帝(di)”、“泥(ni)鰍(qiu)(qiu)精”外,還有(you)“烏石(shi)埔十八花缸銀(yin)”、“張(zhang)璉(lian)趕石(shi)”等等。
張璉稱帝時創(chuang)建的(de)(de)(de)(de)皇城位(wei)于烏石(shi)(shi)村(cun)後的(de)(de)(de)(de)烏石(shi)(shi)埔,皇城遺(yi)址(zhi)留(liu)有很多(duo)建城時寬厚(hou)的(de)(de)(de)(de)城墻磚,村(cun)前(qian)有古祠(ci)遺(yi)址(zhi),旗竿石(shi)(shi)、石(shi)(shi)獸。許多(duo)華人慕名(ming)前(qian)來朝(chao)圣,復舊皇城當是(shi)饒平最首要(yao)的(de)(de)(de)(de)重(zhong)點,也是(shi)不可多(duo)得(de)的(de)(de)(de)(de)文化(hua)資產。
張璉起義的(de)事件雖然失敗,但他對(dui)後來潮州(zhou)戲劇(ju)風俗的(de)影響相當大。據考明嘉靖(jing)年間(jian)就有(you)以祭祀(si)禮儀為主(zhu)要(yao)特徵(zhi)的(de)潮劇(ju)廣場戲,如饒(rao)(rao)平(ping)民眾為紀念起義失敗的(de)“飛(fei)龍人(ren)主(zhu)”張璉,在潮州(zhou)市饒(rao)(rao)平(ping)縣饒(rao)(rao)洋鎮磐石樓建有(you)飛(fei)龍廟(miao),每年六(liu)月初六(liu)演劇(ju)祭祀(si)(《明史·阮通志》)。