《重(zhong)陽立(li)教十五論》的主要內容(rong)可(ke)以概(gai)括(kuo)為:
凡(fan)出家先須投庵(an),身(shen)依心安;
云游(you)訪師,參尋(xun)性(xing)命;
學(xue)書宜采意心解(jie);
精研藥物(wu),活人性命;
以叢林為立身之(zhi)本;
靜坐須心如泰(tai)山,剪除(chu)念想以定心;
調和五行精氣于一身(shen),以正配五氣;
修煉(lian)性命;入(ru)圣之(zhi)道(dao)須積功累行;
超(chao)越(yue)欲界(jie)、色界(jie)、無色界(jie);養(yang)身之法(fa)在于得道多養(yang);
超離凡世等十五條。
《重陽立教十五(wu)論(lun)》原(yuan)文全文為:
第一住庵
凡(fan)出家者(zhe),先須(xu)投庵。庵者(zhe),舍也,一身依倚。身有(you)依倚,心漸(jian)得安(an),氣(qi)神和暢,入(ru)真道矣!凡(fan)有(you)動(dong)作,不(bu)可過勞(lao),過勞(lao)則損氣(qi);不(bu)可不(bu)動(dong),不(bu)動(dong)則氣(qi)血凝滯(zhi),須(xu)要動(dong)靜(jing)得其中,然后可以守常安(an)分(fen),此是住庵之法(fa)。
第二云游
凡游歷之(zhi)道有(you)二:一(yi)者(zhe)看山(shan)(shan)水明秀、花(hua)木之(zhi)紅翠,或(huo)翫(wan)(同“玩”)州府之(zhi)繁華(hua),或(huo)賞(shang)寺(si)觀之(zhi)樓閣,或(huo)尋朋友以縱意,或(huo)為(wei)衣食(shi)而留心,如此之(zhi)人,雖行(xing)萬里之(zhi)途,勞形費力,遍覽天下之(zhi)景,心亂氣(qi)衰,此乃虛云游之(zhi)人。二者(zhe),參尋性命,求(qiu)問妙玄,登(deng)巇崄(xian)之(zhi)高山(shan)(shan),訪(fang)明師之(zhi)不惓(quan),渡(du)喧轟之(zhi)遠水,問道無厭。若一(yi)句(ju)相(xiang)投,便有(you)圓光(guang)內(nei)發,了生死(si)之(zhi)大事,作(zuo)全真之(zhi)丈(zhang)夫(fu)。如此之(zhi)人,乃真云游也!
第三學書
學書(shu)之道(dao)(dao),不(bu)(bu)可尋文而亂目,當宜采意(yi)(yi)以合心。舍書(shu)探意(yi)(yi)、采理(li),舍理(li)采趣,采得趣,則可以收之入心,久(jiu)久(jiu)精誠(cheng),自然心光洋(yang)溢(yi),智神踴(yong)躍(yue),無所(suo)不(bu)(bu)通,無所(suo)不(bu)(bu)解。若到此,則可以收養,不(bu)(bu)可馳騁耳,恐失于性命。若不(bu)(bu)窮書(shu)之本意(yi)(yi),只欲記多念廣(guang),人前談說,夸(kua)訝才俊,無益于修行,有傷于神氣,雖多看書(shu),與道(dao)(dao)何益?既(ji)得書(shu)意(yi)(yi),可深藏之。
第四論合藥
藥者(zhe)(zhe),乃(nai)山川之(zhi)(zhi)(zhi)秀氣,草木之(zhi)(zhi)(zhi)精(jing)華。一(yi)溫(wen)一(yi)寒,可補可泄;一(yi)厚一(yi)薄(bo),可表可托(tuo)。肯精(jing)學者(zhe)(zhe),活人之(zhi)(zhi)(zhi)性命;若盲毉(同(tong)“醫”)者(zhe)(zhe),損人之(zhi)(zhi)(zhi)形體。學道之(zhi)(zhi)(zhi)人,不(bu)可不(bu)通(tong);若不(bu)通(tong)者(zhe)(zhe),無(wu)以助道。不(bu)可執著,則(ze)有損于陰(yin)功,外貪財貨,內費修(xiu)真(zhen),不(bu)足今(jin)生招愆,切忌來生之(zhi)(zhi)(zhi)報(bao),吾門高弟,仔細參詳。
第五論蓋造
茅庵草舍,須要遮形,露宿野眠,觸犯(fan)日月。茍(gou)或(huo)雕梁峻宇,亦非(fei)上士之作為;大殿高堂(tang),豈是道人之活(huo)計。斫伐樹木,斷(duan)地脈之津液;化道貨(huo)財,取人家之血脈。只(zhi)修(xiu)外功,不(bu)修(xiu)內行,如畫(hua)餅(bing)充饑(ji),積雪為糧,虛勞眾力,到了成空。有志之人,早當覓身中寶殿,體外朱樓(lou),不(bu)解修(xiu)完,看看倒塌。聰明君子(zi),細細察詳。
第六論合道伴
道(dao)人合(he)(he)伴(ban),本欲疾(ji)病相(xiang)扶,你(ni)死我埋(mai),我死你(ni)埋(mai)。然先(xian)擇人而(er)后(hou)合(he)(he)伴(ban),不可(ke)先(xian)合(he)(he)伴(ban)而(er)后(hou)擇人。不可(ke)相(xiang)戀(lian)(lian)(lian),相(xiang)戀(lian)(lian)(lian)則系(xi)其心;不可(ke)不戀(lian)(lian)(lian),不戀(lian)(lian)(lian)則情相(xiang)離。戀(lian)(lian)(lian)與不戀(lian)(lian)(lian),得(de)其中道(dao)可(ke)矣(yi)!有三合(he)(he)三不合(he)(he):明心、有慧、有志,此(ci)三合(he)(he)也。不明著外境,無智(zhi)慧性愚濁,無志氣干(gan)打哄,此(ci)三不合(he)(he)也。立身之本在叢林,全憑心志,不可(ke)順人情,不可(ke)取相(xiang)貌,唯擇高(gao)明者(zhe),是上法也。
第七論打坐
凡打坐(zuo)者,非言形體(ti)端然,瞑目(mu)合眼(yan),此(ci)是(shi)(shi)假(jia)坐(zuo)也。真坐(zuo)者,須十二時辰,住行坐(zuo)臥,一(yi)切(qie)動(dong)靜中(zhong)間,心如(ru)泰山(shan),不動(dong)不搖,把斷四門,眼(yan)耳口鼻,不令外景入內(nei),但有絲毫動(dong)靜思(si)念,即不名(ming)靜坐(zuo)。能(neng)如(ru)此(ci)者,雖身處于塵(chen)世,名(ming)已列于仙位,不須遠參他人,便是(shi)(shi)身內(nei)圣賢。百(bai)年功(gong)滿,脫殼登真,一(yi)粒(li)丹成,神(shen)游八表。
第八論降心
凡論心之道,若常(chang)湛(zhan)然,其心不動,昏昏默默,不見萬(wan)物,冥冥杳杳,不內不外,無絲(si)毫念(nian)想,此是定心,不可(ke)降(jiang)(jiang)也(ye)(ye)。若隨境生心,顛(dian)顛(dian)倒倒,尋(xun)頭覓尾,此名(ming)亂心也(ye)(ye),速(su)當剪(jian)除,不可(ke)縱放,敗壞道德,損失性(xing)命(ming)。住行坐(zuo)臥,常(chang)勤降(jiang)(jiang)聞見知覺,無(《道藏》原本作“為”,據上下(xia)文(wen)意(yi),當改為“無”)病患矣!
第九論煉性
理性如(ru)(ru)調(diao)琴(qin),弦緊則(ze)(ze)有斷,慢則(ze)(ze)不應,緊慢得中(zhong),琴(qin)可調(diao)矣!則(ze)(ze)又如(ru)(ru)鑄劍,鋼(gang)(gang)多則(ze)(ze)折,錫多則(ze)(ze)卷(juan),鋼(gang)(gang)錫得中(zhong),則(ze)(ze)劍可鑄(《道藏》原本(ben),并無“鑄”字,依上下文意,當(dang)增之(zhi))矣;鍊性者(zhe),體此二法(fa),則(ze)(ze)自(zi)妙也。
第十論匹配五氣
五(wu)氣聚(ju)于中宮(gong),三元攢于頂上,青龍噴(pen)赤霧(wu),白虎吐(tu)烏煙。萬神(shen)羅列,百脈流沖(chong),丹砂晃朗,鉛汞凝澄,身且寄向人間,神(shen)已(yi)游于天上。
第十一論混性命
性者神也,命(ming)者氣(qi)也。性若(ruo)見命(ming),如(ru)禽得風,飄飄輕舉,省(sheng)力易成。《陰符(fu)經(jing)》云:“禽之制(zhi)在(zai)氣(qi)”,是也。修真(zhen)之士,不(bu)可不(bu)參(can),不(bu)可滲漏于下士,恐有神明降(jiang)責(ze)。性命(ming)是修行之根本,謹(jin)緊鍛(duan)鍊矣!
第十二論圣道
入圣之(zhi)(zhi)(zhi)道,須是苦志多年(nian),積功累行,高明之(zhi)(zhi)(zhi)士,賢達之(zhi)(zhi)(zhi)流,方可入圣之(zhi)(zhi)(zhi)道也。身居(ju)一(yi)室(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)中,性滿干坤,普天圣眾,默默護(hu)持,無極仙君,冥冥圍遶(rao)。名(ming)集紫府(fu),位(wei)列仙階,形(xing)且寄于塵中,心已(yi)明于物外矣!
第十三論超三界
欲界(jie)(jie)(jie)、色(se)界(jie)(jie)(jie)、無色(se)界(jie)(jie)(jie),此(ci)乃三(san)界(jie)(jie)(jie)也。心(xin)忘慮(lv)念,即(ji)超欲界(jie)(jie)(jie);心(xin)忘諸境(jing),即(ji)超色(se)界(jie)(jie)(jie);不著空(kong)見,即(ji)超無色(se)界(jie)(jie)(jie);離此(ci)三(san)界(jie)(jie)(jie),神居(ju)仙圣(sheng)之鄉,性在(zai)玉清(qing)之境(jing)矣!
第十四論養身之法
法身者(zhe),無(wu)形之(zhi)相也。不空不有(you),無(wu)后無(wu)前,不下不高,非(fei)短非(fei)長。用則(ze)無(wu)所不通,藏(zang)之(zhi)則(ze)昏默無(wu)跡。若(ruo)得此道,正可(ke)養(yang)之(zhi);養(yang)之(zhi)多(duo)則(ze)功多(duo),養(yang)之(zhi)少則(ze)功少。不可(ke)愿(yuan)歸,不可(ke)戀(lian)世,去住自(zi)然矣!
第十五論離凡世
離(li)(li)凡世者,非身離(li)(li)也,言心(xin)地也。身如藕(ou)根,心(xin)似蓮花,根在(zai)(zai)泥而花在(zai)(zai)虛空矣!得道之人(ren),身在(zai)(zai)凡而心(xin)在(zai)(zai)圣境矣!今之人(ren),欲永不(bu)死而離(li)(li)凡世者,大愚(yu)不(bu)達道理也!言十(shi)五論者,警門中(zhong)有志(zhi)之人(ren),深可詳察知之。
《重陽立教十(shi)五論》論述了全(quan)真道初創(chuang)之時的基本思想,共論十(shi)五題(ti),實際講述三個中心(xin)問題(ti):
修行準則
第(di)一(yi),論述全真(zhen)(zhen)道(dao)士修行生活之(zhi)(zhi)(zhi)準則,包括住(zhu)庵(an)、云(yun)游、學(xue)書、合(he)藥(yao)、蓋造、合(he)道(dao)伴等。指出道(dao)士住(zhu)庵(an),是為(wei)了“身有依倚,心漸得(de)安,氣神和(he)暢”,以(yi)入真(zhen)(zhen)道(dao);但也只需茅(mao)庵(an)草(cao)舍遮形(xing)而已,反(fan)對大殿(dian)高堂和(he)雕梁(liang)峻宇(yu),否(fou)則,既“非(fei)上士之(zhi)(zhi)(zhi)作為(wei)”,“豈是道(dao)人之(zhi)(zhi)(zhi)活計”?很顯然這(zhe)是針對北宋時(shi)道(dao)教大興(xing)宮觀、腐化墮落所采取的儉樸措(cuo)施。對于云(yun)游,認為(wei)“遍(bian)覽天下之(zhi)(zhi)(zhi)景,心亂(luan)氣衰(shuai),此乃虛(xu)云(yun)游之(zhi)(zhi)(zhi)人”,而“參(can)尋性(xing)命(ming),求問(wen)妙玄”,“訪(fang)明(ming)師之(zhi)(zhi)(zhi)不倦”,“問(wen)道(dao)無厭(yan)”才是“真(zhen)(zhen)云(yun)游”。
對(dui)(dui)于學書(shu),指出“不可(ke)(ke)(ke)尋(xun)文而亂(luan)目(mu)”,要求(qiu)“采(cai)意以(yi)合心(xin),舍書(shu)探意采(cai)理,舍理采(cai)趣(qu)”,“收(shou)之(zhi)入心(xin)”,以(yi)達到“心(xin)光洋(yang)溢,智神踴(yong)躍,無所不通,無所不解(jie)”。反對(dui)(dui)“只欲記多念(nian)廣,人(ren)前談說夸才俊”的清談,要做到“既得書(shu)意,可(ke)(ke)(ke)深藏之(zhi)”。在(zai)合藥方(fang)面,主張“學道(dao)之(zhi)人(ren)不可(ke)(ke)(ke)不通,若不通者,無以(yi)助道(dao)”。對(dui)(dui)于交友,提出“立身之(zhi)本在(zai)叢林,全憑心(xin)志,不可(ke)(ke)(ke)順人(ren)情,不可(ke)(ke)(ke)取相貌,唯(wei)擇高明者是上(shang)法”。由上(shang)可(ke)(ke)(ke)見全真道(dao)初(chu)創時從(cong)嚴治(zhi)教的概貌。
內丹修煉
第(di)二,闡述(shu)全(quan)真(zhen)道內丹(dan)修(xiu)(xiu)煉理論,包括打坐(zuo)(zuo)、降心(xin)、煉性(xing)(xing)、匹配(pei)五氣(qi)、和混性(xing)(xing)命(ming)等。認為打坐(zuo)(zuo)者只求(qiu)形體端然瞑目合(he)眼,還是“假坐(zuo)(zuo)”;“真(zhen)坐(zuo)(zuo)者,須要十二時(shi)辰住行坐(zuo)(zuo)臥(wo)一切動(dong)靜中間(jian),心(xin)如(ru)(ru)泰山,不(bu)動(dong)不(bu)搖,把斷(duan)四門(men)眼耳口(kou)鼻,不(bu)令外(wai)景入內,但(dan)有絲毫動(dong)靜思念,即(ji)不(bu)名(ming)靜坐(zuo)(zuo)。能(neng)如(ru)(ru)此(ci)者,雖(sui)身處(chu)塵世,名(ming)已列于(yu)仙位(wei)。”在(zai)修(xiu)(xiu)煉方(fang)面,主張(zhang)先性(xing)(xing)后命(ming),認力(li)“性(xing)(xing)者神也,命(ming)者氣(qi)也。性(xing)(xing)若見命(ming),如(ru)(ru)禽得風飄(piao)飄(piao)輕(qing)舉,省力(li)易成(cheng)”。為此(ci),要求(qiu)道士(shi)收心(xin)降念,調煉性(xing)(xing)時(shi),則(ze)要體驗“得中”自妙之法。總之“性(xing)(xing)命(ming)是修(xiu)(xiu)行之根本。”
修仙理論
第三,闡述全(quan)真道修真成仙(xian)之(zhi)(zhi)理論,包(bao)括圣(sheng)道、超(chao)三界(jie)(jie)、養(yang)身之(zhi)(zhi)法(fa),離(li)凡(fan)(fan)世等。認為“入圣(sheng)之(zhi)(zhi)道,須是苦志多年,積功累行(xing)”。要求達到(dao)“身居一室(shi)之(zhi)(zhi)中,性滿乾(qian)坤”,“寄于塵中,心(xin)已(yi)明于物(wu)外(wai)”。提出:“心(xin)忘(wang)慮念即(ji)超(chao)欲界(jie)(jie),心(xin)忘(wang)諸境即(ji)超(chao)色(se)界(jie)(jie),不(bu)(bu)(bu)(bu)著空(kong)見即(ji)超(chao)無色(se)界(jie)(jie)。離(li)此三界(jie)(jie),神(shen)居仙(xian)圣(sheng)之(zhi)(zhi)鄉,性在玉(yu)清(qing)之(zhi)(zhi)境矣!”又(you)說:“法(fa)身者,無形之(zhi)(zhi)相也(ye)。不(bu)(bu)(bu)(bu)空(kong)不(bu)(bu)(bu)(bu)有,無后(hou)(hou)無前,不(bu)(bu)(bu)(bu)下不(bu)(bu)(bu)(bu)高,非短非長,用之(zhi)(zhi)無所(suo)不(bu)(bu)(bu)(bu)通(tong),藏之(zhi)(zhi)則(ze)昏然無跡。”這些(xie)都表現出全(quan)真道融(rong)佛入道的思想傾向(xiang)。并明確提出:“離(li)凡(fan)(fan)世者,非身離(li)也(ye),言心(xin)地(di)也(ye)”,“得道之(zhi)(zhi)人,身在凡(fan)(fan)而(er)心(xin)在圣(sheng)境矣”。批評“今之(zhi)(zhi)人欲永不(bu)(bu)(bu)(bu)死(si)而(er)離(li)凡(fan)(fan)世者,大愚,不(bu)(bu)(bu)(bu)達道理”。又(you)表明全(quan)真道在汲取佛教思想后(hou)(hou),已(yi)經放棄肉體不(bu)(bu)(bu)(bu)死(si)的成仙(xian)理想,而(er)改(gai)為追(zhui)求精神(shen)(或“陽(yang)神(shen)”)不(bu)(bu)(bu)(bu)死(si)了。
由上可知(zhi),此(ci)書既揭示了(le)全真(zhen)道的(de)基(ji)(ji)本信(xin)仰——“陽神”不死;又闡述了(le)達到此(ci)目(mu)標的(de)基(ji)(ji)本手段——內丹修煉;還規(gui)定了(le)道士修行(xing)的(de)準則——苦己利人;并標榜立教(jiao)之主旨——三教(jiao)合一。故此(ci)書實為全真(zhen)教(jiao)義(yi)之大綱和基(ji)(ji)本內容,在(zai)全真(zhen)道眾書中占有(you)十分重要的(de)地(di)位。