《蘭亭序》全文28行(xing)、324字,通篇遒媚飄逸,字字精妙,點畫猶如(ru)(ru)舞蹈,有如(ru)(ru)神(shen)人相助(zhu)而(er)成,被歷(li)代書(shu)(shu)界奉為極品。宋代書(shu)(shu)法(fa)大(da)家米芾稱(cheng)其為“中國行(xing)書(shu)(shu)第一帖”。后(hou)世但凡學習(xi)(xi)行(xing)書(shu)(shu)之人,都會傾心于(yu)蘭亭不能自拔。《蘭亭序》洋洋灑(sa)灑(sa)跳舞一般的(de)筆法(fa)真是讓(rang)吾(wu)等后(hou)輩習(xi)(xi)書(shu)(shu)者望而(er)生嘆,贊(zan)(zan)嘆于(yu)王(wang)羲之出神(shen)入(ru)化(hua)的(de)書(shu)(shu)法(fa)技藝,贊(zan)(zan)嘆于(yu)王(wang)羲之如(ru)(ru)水般流(liu)暢的(de)文采。
王羲之《蘭亭(ting)序(xu)》又(you)名(ming)《臨河序(xu)》《蘭亭(ting)集序(xu)》《禊(xi)帖(tie)》等,28行,324字。東晉永和九年(353年)王羲之書,米芾(fei)譽之為“天下行書第一(yi)”。真跡(ji)殉(xun)葬昭陵,有(you)摹本、臨本傳世,以“神(shen)龍(long)本”最佳。此(ci)帖(tie)用筆以中鋒(feng)(feng)為主,間(jian)有(you)側鋒(feng)(feng),筆畫之間(jian)的縈帶(dai),纖細輕(qing)盈,或(huo)筆斷而意連,提按頓挫(cuo)一(yi)任自然(ran),整體布局(ju)天機錯落(luo),具(ju)有(you)瀟灑(sa)流(liu)麗、優美動人(ren)的無窮魅力。此(ci)帖(tie)在中國書法史上(shang)具(ju)有(you)崇高的地位。
永和九年,歲在癸丑,暮春(chun)之(zhi)初,會于會稽(ji)山(shan)陰之(zhi)蘭亭,修(xiu)禊事也(ye)。群賢畢至,少長咸集。此地有(you)崇(chong)山(shan)峻嶺,茂林修(xiu)竹;又有(you)清流激湍,映帶左右,引(yin)以為流觴曲水,列(lie)坐其次。雖(sui)無絲(si)竹管弦(xian)之(zhi)盛(sheng),一觴一詠,亦足(zu)以暢敘幽情(qing)。
是(shi)日(ri)也(ye),天(tian)朗氣清,惠風(feng)和暢,仰觀宇(yu)宙之(zhi)(zhi)大,俯察品類之(zhi)(zhi)盛,所以游(you)目騁(cheng)懷,足以極(ji)視聽之(zhi)(zhi)娛,信(xin)可樂也(ye)。
夫(fu)人之(zhi)(zhi)相(xiang)與,俯(fu)仰一世,或取諸懷抱,悟言(yan)一室之(zhi)(zhi)內;或因寄所托(tuo),放浪形骸之(zhi)(zhi)外(wai)。雖趣舍萬殊,靜躁不(bu)(bu)同(tong),當其欣(xin)于(yu)所遇,暫得(de)于(yu)己,怏(同(tong)“快”)然自足,不(bu)(bu)知老(lao)之(zhi)(zhi)將至(zhi)。及其所之(zhi)(zhi)既(ji)倦(juan),情隨事遷,感慨系之(zhi)(zhi)矣。向(xiang)之(zhi)(zhi)所欣(xin),俯(fu)仰之(zhi)(zhi)間(jian),以(yi)為陳跡,猶不(bu)(bu)能不(bu)(bu)以(yi)之(zhi)(zhi)興懷。況修短隨化,終期于(yu)盡。古人云:“死生亦大(da)矣。”豈不(bu)(bu)痛(tong)哉(zai)!
每覽(lan)昔人興(xing)感(gan)之(zhi)(zhi)由,若合一契,未嘗(chang)不臨文嗟(jie)悼,不能喻之(zhi)(zhi)于懷。固知一死生為(wei)虛誕,齊彭殤為(wei)妄作(zuo)。后(hou)之(zhi)(zhi)視今,亦(yi)由今之(zhi)(zhi)視昔。悲(bei)夫(fu)!故列敘時人,錄(lu)其所(suo)述,雖世殊(shu)事異,所(suo)以興(xing)懷,其致一也(ye)。后(hou)之(zhi)(zhi)覽(lan)者,亦(yi)將有感(gan)于斯文。
王(wang)羲之(303-361,一(yi)作321-379),東(dong)晉(jin)書法家(jia),字逸少(shao)。原籍瑯琊(ya)(今山東(dong)臨沂),居會(hui)稽(ji)山陰(今浙江(jiang)紹興)。官至右軍將軍,會(hui)稽(ji)內(nei)史(shi),人稱“王(wang)右軍”。他(ta)(ta)出身于(yu)兩晉(jin)的(de)名門望(wang)族。王(wang)羲之十二(er)歲時(shi)經父(fu)親傳授筆法論,“語以大(da)綱,即有所悟”。他(ta)(ta)小時(shi)候就從當時(shi)著名的(de)女書法家(jia)衛夫(fu)人學習書法。以后(hou)他(ta)(ta)渡江(jiang)北游(you)名山,博(bo)采(cai)眾長,草(cao)書師法張芝,正書得力于(yu)鐘繇(zhou)。觀摩(mo)學習“兼(jian)撮眾法,備成一(yi)家(jia)”,達到了“貴(gui)越群品,古今莫二(er)”的(de)高度。
代表作品有(you):楷書(shu)《黃庭經》、《樂毅(yi)論(lun)》、草書(shu)《十七帖(tie)》、行書(shu)《姨母帖(tie)》、《快(kuai)雪時(shi)晴帖(tie)》、《喪亂帖(tie)》、《蘭(lan)亭集序》、《初月帖(tie)》等。其(qi)中,《蘭(lan)亭集序》王(wang)羲之的蘭(lan)亭序為歷(li)代書(shu)法家(jia)所敬仰,被(bei)譽作“天(tian)下第一(yi)行書(shu)”。王(wang)兼善隸、草、楷、行各體,精研體勢,心摹手追,廣采眾長,備精諸體,冶于一(yi)爐(lu),擺脫了漢魏筆風(feng)(feng),自成一(yi)家(jia),影響深遠(yuan)。其(qi)書(shu)法平和自然,筆勢委(wei)婉含蓄,遒(qiu)美健秀,世人(ren)常(chang)用曹植的《洛神賦》中:“翩若驚鴻,婉若游(you)龍,榮(rong)曜秋菊,華茂春(chun)松。仿佛兮若輕云之蔽月,飄(piao)飖兮若流(liu)風(feng)(feng)之回雪。”一(yi)句(ju)來贊(zan)美王(wang)羲之的書(shu)法之美。
談論魏(wei)晉(jin)書(shu)(shu)畫(hua)(hua)藝術。人們總(zong)會將它與(yu)“形(xing)神(shen)之(zhi)(zhi)辯(bian)”的(de)(de)審(shen)(shen)美(mei)(mei)趣尚(shang)相聯系起來,從(cong)“形(xing)神(shen)兼(jian)備”發展到“離形(xing)神(shen)似”,講求自(zi)(zi)然。順(shun)乎神(shen)理,在(zai)藝術上(shang)這是形(xing)式表(biao)現(xian)和(he)精神(shen)內(nei)(nei)涵的(de)(de)關系,既有道家的(de)(de)“飄逸(yi)”,又有儒(ru)家的(de)(de)“文質”。華(hua)美(mei)(mei)與(yu)質樸(pu)的(de)(de)相結合,由此產(chan)生中(zhong)國傳(chuan)統書(shu)(shu)畫(hua)(hua)藝術的(de)(de)“形(xing)神(shen)兼(jian)備”的(de)(de)藝術品格。后來又將它上(shang)升到“得意忘形(xing)”的(de)(de)境(jing)界(jie),使書(shu)(shu)畫(hua)(hua)藝術從(cong)對外在(zai)客觀(guan)世(shi)界(jie)的(de)(de)表(biao)現(xian)轉向人的(de)(de)內(nei)(nei)在(zai)精神(shen)世(shi)界(jie)的(de)(de)抒發。這在(zai)晉(jin)代的(de)(de)書(shu)(shu)法藝術中(zhong)就出現(xian)了追求“韻”的(de)(de)審(shen)(shen)美(mei)(mei)趣尚(shang)。從(cong)流傳(chuan)的(de)(de)晉(jin)書(shu)(shu)墨跡來看,晉(jin)人尚(shang)韻,其主(zhu)要表(biao)現(xian)為自(zi)(zi)然天成、和(he)諧暢達的(de)(de)柔性(xing)美(mei)(mei)。王羲(xi)之(zhi)(zhi)就是晉(jin)代書(shu)(shu)法的(de)(de)杰出代表(biao),后世(shi)尊為“書(shu)(shu)圣(sheng)”,其《蘭(lan)亭序》法帖也被(bei)尊崇為“天下第一行草”。
《蘭亭(ting)序》是王(wang)羲之47歲時的書(shu)作(zuo),記述的是羲之和友(you)人雅(ya)士會聚蘭亭(ting)(今浙江紹興西(xi)南蘭清)盛游之事,其(qi)書(shu)從容嫻和,氣盛神凝。據傳唐太宗李世(shi)民酷(ku)愛其(qi)書(shu)法(fa),認為《蘭亭(ting)序》是“盡(jin)(jin)善盡(jin)(jin)美”之作(zuo),死后將(jiang)它一同(tong)葬入陵(ling)(ling)墓(mu)(mu)。現傳《蘭亭(ting)序》之真偽,曾有過大爭(zheng)論,幾乎要挖李世(shi)民的墓(mu)(mu)了。但是《蘭亭(ting)序》的藝術價值卻(que)是一致公認的。宋米芾詩云:“翰墨(mo)風(feng)流冠古(gu)今,鵝(e)池誰不(bu)愛山陰(yin);此(ci)書(shu)雖向昭(zhao)陵(ling)(ling)朽,刻(ke)石尤(you)能易萬金(jin)。”歷代書(shu)家摹(mo)本不(bu)下幾十(shi)種,也是書(shu)法(fa)史上少有的文化現象。
《蘭(lan)亭(ting)序(xu)》在(zai)王書(shu)中雖不及其行(xing)草書(shu)札,但作為一種典雅、雙(shuang)逸、瀟灑(sa)的時(shi)代風格是(shi)無人能超越或(huo)與(yu)(yu)之相(xiang)伴的。那種疏朗有(you)(you)致(zhi)的布局,挺秀雙(shuang)逸的風神,變(bian)化(hua)(hua)多端的筆(bi)(bi)法(fa),縱橫(heng)(heng)自如的取勢,使后世學書(shu)者感到面對的是(shi)一座既(ji)平(ping)凡又(you)神秘莫測的城(cheng)樓,往往不得其門而(er)入,單看其用筆(bi)(bi)的豐富,就有(you)(you)藏鋒、稱飾、掛(gua)筆(bi)(bi)回鋒,牽絲、映帶(dai)、由(you)(you)方轉圓、由(you)(you)圓轉方等種種奇(qi)妙變(bian)化(hua)(hua),有(you)(you)些橫(heng)(heng)與(yu)(yu)波(bo)挑又(you)帶(dai)有(you)(you)隸(li)書(shu)遺意,變(bian)化(hua)(hua)莫測,時(shi)出新愈,平(ping)和之中見奇(qi)縱,這也是(shi)《蘭(lan)亭(ting)序(xu)》永(yong)久的藝(yi)術(shu)魅力所在(zai),所謂(wei)“不激不勵,風規自遠”(唐(tang)·孫過庭(ting)語)正應是(shi)對《蘭(lan)亭(ting)序(xu)》之神最恰當的評語。
《蘭亭(ting)序》為(wei)行(xing)書(shu)(shu)帖,但(dan)從其(qi)圓轉流(liu)美(mei)的(de)行(xing)書(shu)(shu)字體中可以感覺到東晉楷(kai)法(fa)的(de)完備,在妍美(mei)的(de)行(xing)書(shu)(shu)中隱含著楷(kai)書(shu)(shu)的(de)骨力(li)。南朝的(de)楷(kai)書(shu)(shu)很發達,但(dan)從王(wang)羲(xi)之(zhi)(zhi)(zhi)的(de)傳(chuan)本(ben)來看,其(qi)突出成(cheng)就(jiu)顯然(ran)(ran)在行(xing)、草方面。與(yu)(yu)漢魏(wei)、西晉比較(jiao)(jiao),王(wang)羲(xi)之(zhi)(zhi)(zhi)書(shu)(shu)風的(de)最(zui)大特征(zheng)是(shi)(shi)用筆(bi)細(xi)膩而(er)結(jie)(jie)構多變,過去的(de)書(shu)(shu)風都(dou)走古拙一(yi)路,如《平復帖》,而(er)王(wang)羲(xi)之(zhi)(zhi)(zhi)卻能(neng)把書(shu)(shu)法(fa)技巧(qiao)由純出乎(hu)自然(ran)(ran)而(er)引(yin)向較(jiao)(jiao)為(wei)注重華美(mei)而(er)達到精致(zhi)的(de)境(jing)界(jie)(jie),與(yu)(yu)古拙相對而(er)為(wei)“秀媚(mei)”。將這種充溢(yi)韻(yun)致(zhi)的(de)書(shu)(shu)風與(yu)(yu)《蘭亭(ting)序》描寫的(de)良辰美(mei)景(jing)珠聯璧合(he),有一(yi)種微(wei)妙(miao)的(de)人和大自然(ran)(ran)融(rong)合(he)在一(yi)起的(de)境(jing)界(jie)(jie)。作(zuo)者置身于(yu)“祟山(shan)峻嶺、茂林(lin)修竹(zhu)”之(zhi)(zhi)(zhi)間,“極視聽之(zhi)(zhi)(zhi)娛”,抒發樂山(shan)樂水之(zhi)(zhi)(zhi)情(qing)(qing)(qing);與(yu)(yu)友人雅集,筋詠賞(shang)景(jing)之(zhi)(zhi)(zhi)際,或悲或喜(xi),情(qing)(qing)(qing)感跌宕(dang),嘆人生苦短,良辰美(mei)景(jing)不(bu)常,情(qing)(qing)(qing)景(jing)交融(rong),文思噴發,乘(cheng)興書(shu)(shu)之(zhi)(zhi)(zhi),為(wei)中華民族文化留下了曠(kuang)世杰作(zuo)。《蘭亭(ting)序》的(de)可貴之(zhi)(zhi)(zhi)處就(jiu)在于(yu)自然(ran)(ran)形(xing)態的(de)美(mei)和人的(de)情(qing)(qing)(qing)感之(zhi)(zhi)(zhi)美(mei)的(de)和諧(xie)的(de)結(jie)(jie)合(he),似(si)乎(hu)有天機入(ru)神,走筆(bi)如行(xing)云(yun)流(liu)水,進人書(shu)(shu)藝(yi)的(de)最(zui)高境(jing)界(jie)(jie)。據(ju)說后來王(wang)羲(xi)之(zhi)(zhi)(zhi)又寫過幾次,都(dou)不(bu)可能(neng)再(zai)達到這種境(jing)界(jie)(jie),這就(jiu)是(shi)(shi)藝(yi)術的(de)奧妙(miao)。
《蘭(lan)亭序》書法(fa)(fa)(fa),符合傳統書法(fa)(fa)(fa)的(de)最基本審美(mei)觀:“文而不華,質(zhi)而不野,不激不厲,溫文爾雅”。其筆法(fa)(fa)(fa)剛(gang)柔相(xiang)濟,線(xian)條變(bian)化靈活,點畫凝練,書體以散求正,具有敬(jing)側、揖讓、對(dui)比的(de)間(jian)架(jia)美(mei)感,成為“中和之美(mei)”書風的(de)楷模。欣賞《蘭(lan)亭序》,會獲(huo)得(de)一(yi)種非凡的(de)藝術(shu)享受。