《七夕》是唐代詩(shi)人(ren)(ren)羅隱(yin)創作的(de)一首(shou)七言律詩(shi)。首(shou)聯用(yong)對照寫(xie)(xie)法(fa),分(fen)寫(xie)(xie)天上(shang)、人(ren)(ren)間(jian)(jian)(jian)的(de)景狀,頷聯專寫(xie)(xie)人(ren)(ren)間(jian)(jian)(jian)的(de)情(qing)景,頸(jing)聯又(you)是對照寫(xie)(xie)法(fa),“香帳簇(cu)成”指天上(shang),“金針穿(chuan)罷”指人(ren)(ren)間(jian)(jian)(jian)。尾聯寫(xie)(xie)天上(shang)惆悵(chang),與首(shou)聯的(de)人(ren)(ren)間(jian)(jian)(jian)“歡笑(xiao)”相對。全詩(shi)用(yong)語平實卻情(qing)境優美,視角在天地之(zhi)間(jian)(jian)(jian)自如切(qie)換,情(qing)感在神人(ren)(ren)之(zhi)間(jian)(jian)(jian)流淌(tang)融通,情(qing)景交(jiao)合,意(yi)蘊深(shen)長。
七夕①
絡(luo)角(jiao)星河菡萏天(tian)②,一家歡笑(xiao)設紅筵③。
應傾(qing)謝女珠璣篋④,盡寫(xie)檀郎錦繡篇⑤。
香帳簇(cu)成(cheng)排窈窕⑥,金針(zhen)穿罷拜嬋娟(juan)⑦。
銅壺漏報(bao)天將曉⑧,惆悵佳期又一年⑨。
①七(qi)(qi)(qi)(qi)夕(xi):七(qi)(qi)(qi)(qi)夕(xi),陰歷七(qi)(qi)(qi)(qi)月七(qi)(qi)(qi)(qi)日,相(xiang)傳為(wei)牛郎渡過(guo)銀河與織(zhi)(zhi)女為(wei)一(yi)年一(yi)度相(xiang)會。這天晚上,民間陳列瓜(gua)果,穿(chuan)針乞(qi)巧。《荊楚歲時記》載(zai):“七(qi)(qi)(qi)(qi)月七(qi)(qi)(qi)(qi)日,為(wei)牽(qian)牛織(zhi)(zhi)女聚會之(zhi)夜。是夕(xi),人家婦女結彩縷,穿(chuan)七(qi)(qi)(qi)(qi)孔針,或以(yi)金銀愉石(shi)為(wei)針,陳瓜(gua)果于(yu)庭中以(yi)乞(qi)巧,有(you)喜子(zi)網于(yu)瓜(gua)上,則以(yi)為(wei)符應。”
②絡(luo)(luo)(luo)角:七月七日,天(tian)河縱貫(guan)南(nan)北(bei),若數(shu)道(dao)銀(yin)絲縛(fu)住(zhu)天(tian)兩端(duan)之形,故云(yun)絡(luo)(luo)(luo)角。絡(luo)(luo)(luo),縛(fu)。典(dian)出《楚辭·招魂》:“秦篝齊縷,鄭綿絡(luo)(luo)(luo)些。”王逸注:“絡(luo)(luo)(luo),縛(fu)也。”角,兩端(duan)。星河:銀(yin)河,天(tian)河,是分離牛(niu)郎織女的。菡(han)萏(hàn dàn)天(tian):是荷花(hua)(hua)盛開的天(tian)氣。菡(han)萏,荷花(hua)(hua)。典(dian)出《爾(er)雅·釋草(cao)》:“荷,芙渠(qu)……其華菡(han)萏。一(yi)作“萏菡(han)”。
③紅(hong)筵:華(hua)美的宴席。
④傾:倒。謝女:晉謝安(an)侄女謝道(dao)蘊,頗有(you)文(wen)(wen)采。指代才女。《世說(shuo)新語·言語》載:“謝太傅寒雪(xue)日內集,與兒(er)女講論文(wen)(wen)義。俄而(er)雪(xue)驟,公(gong)欣(xin)然曰(yue):“白雪(xue)紛(fen)紛(fen)何(he)所(suo)似?兄子胡兒(er)曰(yue):‘撒鹽(yan)空(kong)中嗟可擬。’兄女曰(yue):‘未若柳(liu)絮(xu)因風(feng)起。”珠(zhu)(zhu)(zhu)璣(ji)篋(qiè):放華美(mei)詩(shi)文(wen)(wen)的箱子。珠(zhu)(zhu)(zhu)璣(ji),喻詩(shi)文(wen)(wen)之(zhi)美(mei)者,如(ru)珠(zhu)(zhu)(zhu)璣(ji)之(zhi)晶瑩潤(run)澤(ze)。璣(ji),《說(shuo)文(wen)(wen)》:“珠(zhu)(zhu)(zhu)不圓也(ye)(ye)。《字書》云:小(xiao)珠(zhu)(zhu)(zhu)也(ye)(ye)。”
⑤檀(tan)郎(lang):古代婦女稱丈夫或所喜愛男(nan)子。典出李(li)商隱《王十二(er)兄與畏之員外相訪見招小(xiao)(xiao)飲時予以(yi)悼亡日(ri)近不去因寄(ji)》詩(shi)(shi):“謝傅門庭舊末行,今(jin)朝(chao)歌管屬檀(tan)郎(lang)。”姚培(pei)謙注云:“檀(tan)奴,潘岳小(xiao)(xiao)字(zi),后(hou)人因號為(wei)檀(tan)郎(lang)。”褚(chu)人獲《堅瓠六集》卷四(si):“潘安小(xiao)(xiao)字(zi)檀(tan)奴,故(gu)婦人呼(hu)所歡(huan)為(wei)檀(tan)郎(lang)。”《晉書·潘岳傳》:“岳少以(yi)才(cai)穎見稱,鄉邑號為(wei)奇童。……辭(ci)藻絕麗,尤善為(wei)哀(ai)誄之文。”錦繡(xiu):繡(xiu)上花紋的錦緞,喻詩(shi)(shi)作精美。
⑥簇:是(shi)指叢(cong)聚(ju)成團(tuan),把香羅幾重疊起來縫制圓頂帳子(zi),正是(shi)叢(cong)聚(ju)成團(tuan),故稱簇。窈(yao)窕:文靜而美好的女子(zi)。
⑦嬋娟:美好,指織女(nv)星。
⑧銅(tong)壺:古(gu)計時所用之器(qi)。《說文》:“漏以(yi)銅(tong)受水(shui),刻節,晝夜(ye)百(bai)(bai)節。段玉裁注:“晝夜(ye)百(bai)(bai)刻,每(mei)刻為六(liu)(liu)小刻,每(mei)小刻又十(shi)分(fen)之,故晝夜(ye)六(liu)(liu)千(qian)分(fen),每(mei)大(da)刻六(liu)(liu)十(shi)分(fen)也。其散于十(shi)二(er)辰(chen),每(mei)一辰(chen)八大(da)刻、二(er)小刻,共得五百(bai)(bai)分(fen)也。”
⑨惆悵:失意,傷感。佳期:好時節。一作(zuo)“佳人。”
牛郎織女在銀河邊看到角宿和荷花,一家人家歡笑地在院(yuan)子里鋪置紅布的筵席。
這(zhe)(zhe)家的女子(zi)把篋中(zhong)的珠子(zi)倒空,要這(zhe)(zhe)家的男子(zi)寫出歌詠七夕的錦繡(xiu)詩篇,放到那個篋里。
香帳制(zhi)作成功,安排得很(hen)美好(hao),那家(jia)人家(jia)的婦女引線穿針來乞(qi)巧。穿好(hao)針來拜(bai)美好(hao)的織女星。
計時(shi)的(de)銅壺(hu)滴漏報天(tian)將亮了(le),牛(niu)郎(lang)織女又要分別了(le),所以惆悵(chang)茫然,這(zhe)樣(yang)相會的(de)佳期又要等一年。
“七(qi)夕”又稱(cheng)“女(nv)兒節(jie)”,是女(nv)子(zi)穿(chuan)針設(she)筵以迎織(zhi)女(nv)牛(niu)郎歡會,同時向(xiang)織(zhi)女(nv)“乞巧”的(de)日子(zi),要熱(re)鬧整(zheng)整(zheng)一晚上(shang)。詩(shi)人(ren)作七(qi)律(lv)以描繪七(qi)夕晚上(shang)的(de)風(feng)習(xi)。
羅(luo)隱(833—909),唐末文學(xue)家。字昭(zhao)諫(jian),余杭(今屬(shu)浙(zhe)江)人,一作(zuo)新登(今浙(zhe)江桐廬)人。本(ben)名橫,以十舉進(jin)士不第,乃改(gai)名。唐光啟中,入(ru)鎮海節度(du)使錢(qian)鏐幕,后遷節度(du)判(pan)官、給事中等職。其詩頗有諷刺現實之作(zuo),多(duo)用(yong)口語(yu),故少數作(zuo)品能流傳于民間。有詩集(ji)(ji)《甲乙集(ji)(ji)》,清人輯有《羅(luo)昭(zhao)諫(jian)集(ji)(ji)》。
首(shou)聯(lian):“絡角星河菡萏天(tian)(tian),一家歡(huan)笑設紅(hong)筵。”首(shou)句(ju)(ju)(ju)是想象牛(niu)郎(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)在銀河邊看(kan)到角宿和(he)荷花。這(zhe)是指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)天(tian)(tian)上(shang)說(shuo)的(de)(de)(de)(de)。下句(ju)(ju)(ju)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)人(ren)間(jian),有(you)一家人(ren)家歡(huan)笑地(di)在院子(zi)(zi)里鋪(pu)置紅(hong)布的(de)(de)(de)(de)筵席,擺上(shang)瓜果,來穿(chuan)(chuan)針乞巧。次(ci)聯(lian):“應傾謝女(nv)珠璣篋,盡寫檀(tan)(tan)郎(lang)錦(jin)繡篇(pian)。謝女(nv)檀(tan)(tan)郎(lang)在詩中泛指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)女(nv)子(zi)(zi)和(he)男子(zi)(zi)。這(zhe)家的(de)(de)(de)(de)女(nv)子(zi)(zi)把篋中的(de)(de)(de)(de)珠子(zi)(zi)倒空(kong),要(yao)這(zhe)家的(de)(de)(de)(de)男子(zi)(zi)寫出歌詠七夕的(de)(de)(de)(de)錦(jin)繡詩篇(pian),放到那個篋里。這(zhe)里就要(yao)寫七夕的(de)(de)(de)(de)詩而(er)言。三聯(lian):“香帳(zhang)(zhang)簇成(cheng)排(pai)(pai)窈(yao)(yao)窕,金針穿(chuan)(chuan)罷拜(bai)嬋娟。”上(shang)一句(ju)(ju)(ju)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)天(tian)(tian)上(shang),香帳(zhang)(zhang)制作(zuo)成(cheng)功(gong),安(an)排(pai)(pai)得(de)很(hen)美(mei)好(hao)(hao)。李商隱《無題》:“鳳(feng)尾香羅薄(bo)幾重,碧文圓(yuan)(yuan)頂(ding)夜深縫。”這(zhe)是制作(zuo)結婚用的(de)(de)(de)(de)圓(yuan)(yuan)帳(zhang)(zhang)。牛(niu)郎(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)相(xiang)會(hui),也(ye)(ye)要(yao)制作(zuo)圓(yuan)(yuan)帳(zhang)(zhang)。“排(pai)(pai)窈(yao)(yao)窕”,在詩中既指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)安(an)排(pai)(pai)得(de)很(hen)好(hao)(hao),也(ye)(ye)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)安(an)排(pai)(pai)好(hao)(hao)織(zhi)(zhi)女(nv)。這(zhe)聯(lian)下一句(ju)(ju)(ju)指(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)人(ren)間(jian),那家人(ren)家的(de)(de)(de)(de)婦女(nv)引線穿(chuan)(chuan)針來乞巧。穿(chuan)(chuan)好(hao)(hao)針來拜(bai)美(mei)好(hao)(hao)的(de)(de)(de)(de)織(zhi)(zhi)女(nv)星。牛(niu)郎(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)在七夕相(xiang)會(hui),古代計時的(de)(de)(de)(de)銅壺滴漏報(bao)天(tian)(tian)將亮(liang)了,牛(niu)郎(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)又要(yao)分別了,所以惆悵茫然,這(zhe)樣相(xiang)會(hui)的(de)(de)(de)(de)佳期又要(yao)等一年。
這(zhe)首詩的特點是用對(dui)比寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)法,第(di)一(yi)(yi)句(ju)(ju)(ju)寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)天(tian)上(shang)的景物,第(di)二句(ju)(ju)(ju)寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)的情狀,有景物,又(you)(you)有歡(huan)笑,構成(cheng)(cheng)天(tian)上(shang)與(yu)(yu)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)相(xiang)對(dui)照。頷聯專寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian),不提七(qi)(qi)夕(xi),在“錦繡篇(pian)”里(li)暗指(zhi)詠七(qi)(qi)夕(xi)。頸聯又(you)(you)是對(dui)照寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)法,“香(xiang)帳簇成(cheng)(cheng)”指(zhi)天(tian)上(shang),“金針(zhen)穿罷”指(zhi)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)。“銅壺漏報(bao)”二句(ju)(ju)(ju)指(zhi)天(tian)上(shang)。此外,第(di)一(yi)(yi)聯寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)“歡(huan)笑”,與(yu)(yu)第(di)四(si)聯寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)天(tian)上(shang)惆(chou)悵相(xiang)對(dui)。一(yi)(yi)樂一(yi)(yi)悲,構成(cheng)(cheng)映(ying)(ying)襯。再(zai)像寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)謝女(nv)的空出篋(qie)子(zi)來裝(zhuang)檀(tan)郎的錦繡篇(pian),寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)男(nan)女(nv)在七(qi)(qi)夕(xi)的歡(huan)樂,又(you)(you)與(yu)(yu)牛郎織女(nv)的臨別惆(chou)悵構成(cheng)(cheng)映(ying)(ying)襯。在這(zhe)樣的映(ying)(ying)襯里(li),就(jiu)是襯出天(tian)上(shang)不如人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)了。再(zai)就(jiu)寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)天(tian)上(shang)或人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)的詞句(ju)(ju)(ju)來看,首句(ju)(ju)(ju)、五(wu)句(ju)(ju)(ju)、七(qi)(qi)句(ju)(ju)(ju)、八句(ju)(ju)(ju)寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)天(tian)上(shang),二句(ju)(ju)(ju)、三句(ju)(ju)(ju)、四(si)句(ju)(ju)(ju)、六句(ju)(ju)(ju)寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian),即四(si)句(ju)(ju)(ju)寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)天(tian)上(shang),四(si)句(ju)(ju)(ju)寫(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)(xie)人(ren)(ren)(ren)(ren)(ren)間(jian)(jian)。
但這(zhe)首詩題(ti)為《七夕》,應以(yi)(yi)寫牛郎織女相會為主,因此(ci)使人(ren)感(gan)到作(zuo)者還是(shi)看重人(ren)間,所以(yi)(yi)這(zhe)樣安(an)排。作(zuo)者寫人(ren)間的(de)歡樂勝過(guo)天上,在(zai)當時有這(zhe)樣的(de)想(xiang)法,是(shi)非常(chang)難得的(de)。
國(guo)家圖書(shu)館研究館員王麗娜《中華(hua)民俗通鑒·第9卷》:唐代詩人羅(luo)隱的(de)《七夕》生動地描(miao)繪了七夕夜晚的(de)風習:全(quan)家聚宴,女子們默(mo)默(mo)祈禱找個(ge)如(ru)意郎君(jun)。然(ran)后排成行,一位(wei)一位(wei)拜祭仙女,乞巧,熱(re)鬧整整一晚上。
青(qing)島(dao)理工大學(xue)副教授(shou)程(cheng)文(wen)華《英漢修辭比較理論與實(shi)踐》:頸(jing)聯的“窈(yao)窕”二字(zi)疊(die)韻,“嬋娟”二字(zi)疊(die)韻。通過疊(die)韻對疊(die)韻,詩人(ren)充分體(ti)現(xian)了唐詩的韻律之美(mei)。
福建(jian)師范(fan)大學教授(shou)黃寧《七(qi)夕總(zong)在詩意中——“典籍里(li)的(de)(de)七(qi)夕”之(zhi)三(san)》:羅隱的(de)(de)《七(qi)夕》,視角在天地之(zhi)間自如(ru)切換(huan),情(qing)感在神人之(zhi)間流淌融通,情(qing)景交(jiao)合,意蘊(yun)深(shen)長。