張雨(1283~1350),元代詩文家(jia)、詞曲家(jia)、書畫(hua)家(jia)、茅(mao)山派道士。舊名張澤之(zhi),又名張嗣真;字伯雨,號貞居之(zhi),又號句曲外史。錢塘(浙江杭州)人(ren)。
博學(xue)多聞,善談名(ming)理。詩文、書法(fa)、繪畫,清新流麗,有(you)晉、唐遺(yi)意。曾從(cong)虞集受學(xue),詩才(cai)清麗。年二十(shi)棄家(jia)為(wei)道(dao)(dao)士(shi)(shi),居(ju)茅山,道(dao)(dao)名(ming)嗣真,道(dao)(dao)號貞(zhen)真子(zi),又自號句曲外史。師事茅山宗師許道(dao)(dao)杞(qi)弟子(zi)周大靜(jing),后師事玄教高道(dao)(dao)王壽衍,居(ju)杭(hang)州開元宮,與當時文士(shi)(shi)如楊維(wei)楨、張小山、馬昂夫、仇山村(cun)、班彥功等(deng)均(jun)有(you)唱和往(wang)來。
傳(chuan)世書跡有《臺仙閣記》卷(現(xian)藏于(yu)上海(hai)博物館)《題畫二詩》卷(現(xian)藏于(yu)故(gu)宮博物院);著有詩集《貞居集》(又名《句曲外(wai)史集》)五卷。
張雨為(wei)宋崇(chong)國公張九(jiu)成之后裔。年少時為(wei)人(ren)瀟灑,不拘小節,英氣(qi)勃勃,有隱逸之志。年二十棄家,遍游天臺、括蒼諸名山(shan),后去茅山(shan)檀四十三代(dai)宗(zong)師(shi)許道(dao)杞(qi)弟(di)子(zi)周大靜為(wei)師(shi),受大洞經篆,豁然(ran)有悟。又去杭州開(kai)元宮(gong)師(shi)玄教道(dao)士王壽衍,命名嗣真,道(dao)號貞居子(zi),又自號句曲外史。
皇慶二年(nian)(1313),隨王(wang)壽衍入京,居崇(chong)真萬壽宮(gong)(gong)。由于(yu)(yu)素有詩(shi)名,京中(zhong)士(shi)(shi)大夫(fu)和(he)文(wen)人(ren)學士(shi)(shi),如楊載(zai)、袁桷、虞集、范梈、黃潽、趙雍等,皆(jie)(jie)爭相與(yu)之(zhi)交(jiao)游,因而雖(sui)隱(yin)跡黃冠道(dao)士(shi)(shi)之(zhi)中(zhong),卻(que)列文(wen)士(shi)(shi)學人(ren)之(zhi)名,被當世(shi)名士(shi)(shi)稱(cheng)為(wei)“詩(shi)文(wen)字畫,皆(jie)(jie)為(wei)當朝(chao)道(dao)品(pin)第(di)一(yi)”。仁宗(zong)聞其名,欲官之(zhi),張雨堅辭(ci)不仕,乃歸句(ju)曲。往來于(yu)(yu)華(hua)陽、云石(shi)間,作(zuo)黃蔑樓,儲古圖史(shi)甚富,日(ri)以(yi)(yi)著經作(zuo)詩(shi)為(wei)業。延佑(1314—1320)初離京返杭之(zhi)開元宮(gong)(gong)。至(zhi)治(zhi)元年(nian)(1321),開元宮(gong)(gong)毀于(yu)(yu)火(huo),次年(nian)回茅山,主(zhu)崇(chong)壽觀(guan)(guan)及(ji)鎮江(jiang)崇(chong)禧(xi)觀(guan)(guan)。惠宗(zong)至(zhi)元二年(nian)(1336)辭(ci)主(zhu)觀(guan)(guan)事,日(ri)與(yu)友人(ren)故酒(jiu)賦詩(shi)以(yi)(yi)自娛。或(huo)焚(fen)香(xiang)終日(ri),坐密室,不以(yi)(yi)世(shi)事接目(mu)。
【中呂】喜春(chun)來 秦定三年(nian)丙寅歲除夜 玉(yu)山舟中賦,
江(jiang)梅的(de)的(de)依茅舍(she)。石瀨濺濺漱玉沙,瓦甌篷底(di)送(song)年(nian)華。問(wen)暮鴉,何(he)處阿戎家?
【商調】梧(wu)葉(xie)兒(er) 贈龜溪醫隱唐(tang)茂之(二(er)首(shou))
參苓(ling)籠,山水閑,好處在西關。放取詩(shi)瓢去,攜將酒榼(ke)還(huan)。把酒倩歌鬟,休舉似(si)江(jiang)南小(xiao)山。
移家去(qu),市隱閑,幽事頗相關。劉商觀弈罷,韓康賣藥還。點(dian)檢綠云(yun)鬟(huan),數不盡龜溪好(hao)山。
【雙調(diao)】殿前歡 楊廉夫席上有贈
小(xiao)吳娃,玉盤仙掌載(zai)春霞(xia)。后堂絳帳重(zhong)簾下,誰理琵琶?
香山處(chu)士家,玉局仙人(ren)畫(hua),一刻春(chun)無價。老(lao)夫醉也,烏(wu)帽(mao)瓊(qiong)華。
【雙調】水仙子
歸來(lai)重整舊生(sheng)涯,瀟灑柴(chai)桑處(chu)士家。草庵兒(er)不用高和大,會(hui)清標豈在繁華?
紙糊窗,柏木(mu)榻。掛一幅單條畫,供一枝得意花,自燒(shao)香童子煎茶。
【朝中措】
草堂移(yi)住(zhu)古城隈。堂后水(shui)平階。要(yao)結柴(chai)桑鄰里(li),不須鷗鷺驚猜。
行廚竹里,園官菜把,野老(lao)山(shan)杯(bei)。說與定巢新燕,杏花開了重來。
【句曲(qu)道(dao)中送友】
山(shan)(shan)下寒林平楚(chu)。山(shan)(shan)外云(yun)帆煙渚。不飲(yin)如(ru)(ru)何,吾生如(ru)(ru)夢,鬢毛如(ru)(ru)許。
能消幾(ji)度(du)相(xiang)逢,遮莫而今(jin)歸(gui)去。壯士(shi)黃金,昔人黃鶴,美(mei)人黃土。
【憶秦娥】
蘭舟小,一篷也便(bian)容身了。容身了。幾番(fan)(fan)煙雨,幾番(fan)(fan)昏曉(xiao)。
出橋三面青(qing)山繞,入城一向紅塵擾(rao)。紅塵擾(rao),綠蓑青(qing)笠,讓渠多少。
蘭舟小,沿堤傍著裙(qun)(qun)腰(yao)草。裙(qun)(qun)腰(yao)草。年(nian)年(nian)青翠,幾曾(ceng)枯(ku)槁。
漁歌一曲(qu)隨顛(dian)倒,酒壺早是容情(qing)(qing)了。容情(qing)(qing)了,肯來清(qing)坐,吃(chi)茶須好。
【太常引】
莫(mo)將西子比西湖。千古一陶(tao)朱。生怕在(zai)樓居。也用(yong)著風帆短蒲。
銀(yin)瓶索(suo)酒,并刀斫膾,船背錦(jin)模糊。堤上早(zao)傳呼。那個是煙波釣(diao)徒(tu)。
【浴(yu)鵠(hu)灣(wan)有(you)詠(yong)寫奉易(yi)玄】
一叢奇石(shi)古苔龕。一半浸挼(nuo)藍。有幾許煙(yan)嵐。怕魚鳥驚人笑談(tan)。
幽幽尺宅(zhai),蕭(xiao)蕭(xiao)環(huan)堵,佳處要(yao)人參。休看是(shi)江南。似鈷潭西小潭。
張雨現(xian)存詞(ci)50余首,多是(shi)唱和(he)(he)贈答之(zhi)作(zuo)(zuo)(zuo)。其中一些祝(zhu)壽之(zhi)詞(ci),多為他(ta)的(de)(de)方外師(shi)友(you)(you)而(er)作(zuo)(zuo)(zuo),內容較狹窄,語言也較陳舊。他(ta)與世俗朋友(you)(you)的(de)(de)唱和(he)(he)詞(ci)作(zuo)(zuo)(zuo),反(fan)倒寄托了(le)一些真實(shi)的(de)(de)思想感(gan)(gan)情(qing)。如他(ta)的(de)(de)《木蘭花慢和(he)(he)黃(huang)一峰(feng)聞(wen)(wen)箏》《石(shi)州(zhou)慢和(he)(he)黃(huang)一峰(feng)秋興(xing)》等,就(jiu)描寫了(le)“哀音暮年多感(gan)(gan),奈(nai)對(dui)花,對(dui)酒更聞(wen)(wen)鵑”。“聞(wen)(wen)說,謫仙去(qu)后,何人敢(gan)擬,酒豪詩(shi)杰,草草山窗,還(huan)我舊時明(ming)月”,表現(xian)了(le)他(ta)感(gan)(gan)嘆流(liu)年易逝(shi)的(de)(de)世俗情(qing)緒(xu),這些情(qing)緒(xu),具有元(yuan)代(dai)士人多愁善感(gan)(gan)、格外消沉的(de)(de)共同特點。他(ta)的(de)(de)有些即(ji)興(xing)之(zhi)作(zuo)(zuo)(zuo),如《朝中措·早(zao)春(chun)書易玄(xuan)九曲(qu)新(xin)居壁》“行(xing)廚竹里,園官(guan)菜(cai)把,野老山杯,說與定(ding)巢新(xin)燕(yan),杏花開了(le)重來”,寫出(chu)了(le)山居恬淡的(de)(de)情(qing)趣。
張雨還有(you)一(yi)些描寫他半(ban)是道(dao)士、半(ban)為儒生(sheng)、半(ban)隱(yin)半(ban)俗的(de)(de)(de)生(sheng)活情(qing)景,以及“難留錦(jin)瑟華(hua)年”一(yi)類的(de)(de)(de)閑情(qing)和清愁的(de)(de)(de)詞(ci)(ci),表現了金元間新道(dao)教道(dao)士的(de)(de)(de)特點。他還有(you)一(yi)些詠物詞(ci)(ci),雖(sui)然極意(yi)摹寫情(qing)態,但(dan)總(zong)有(you)拘(ju)泥局促的(de)(de)(de)痕跡。他的(de)(de)(de)一(yi)些詞(ci)(ci)著意(yi)摹仿宋詞(ci)(ci)婉約派(pai),有(you)的(de)(de)(de)詞(ci)(ci)又故作奇語(yu),但(dan)藝術上沒有(you)突破,所以個人的(de)(de)(de)風格不很明(ming)顯(xian)。
張雨也寫詩,有(you)的作品頗有(you)感(gan)慨,如《避暑圖》:“雪(xue)藕冰盤斫鱠(kuai)廚,波光簾影帶風蒲,蒼生病渴(ke)無(wu)人問,赤(chi)日(ri)黃埃盡畏途。”寫出了社會的不平,百姓的痛苦。又如《題(ti)仲穆墨蘭》:“近(jin)日(ri)國香零落盡,王孫芳草(cao)遍天涯。”仲穆(即(ji)趙(zhao)雍)是趙(zhao)子昂的兒子,此詩有(you)譏諷趙(zhao)氏(shi)父子出仕元朝之意(yi),據說趙(zhao)仲穆見此詩后,感(gan)到慚愧,不再(zai)畫蘭花。
張(zhang)(zhang)雨(yu)(yu)(yu)(yu)工(gong)書(shu)(shu)(shu)(shu)畫(hua),其書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)(fa)初學趙(zhao)孟(meng)頫,后(hou)學懷素、張(zhang)(zhang)旭。字體(ti)(ti)(ti)(ti)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)草結合,俊爽清(qing)灑自(zi)(zi)成一(yi)(yi)(yi)(yi)格。存世書(shu)(shu)(shu)(shu)跡(ji)有(you)(you)《山居即事詩帖》《登南峰卷》等(deng)(deng)。倪(ni)瓚在(zai)《題張(zhang)(zhang)貞居書(shu)(shu)(shu)(shu)卷》稱(cheng)“貞居真(zhen)人詩,人,字,畫(hua),皆為本(ben)朝道品第一(yi)(yi)(yi)(yi)”。其畫(hua)以(yi)淡彩見(jian)長,善畫(hua)石(shi)木,用(yong)(yong)筆(bi)古雅(ya),尤善以(yi)敗筆(bi)點綴石(shi)木人物(wu),頗有(you)(you)意韻。畫(hua)跡(ji)有(you)(you)《霜柯秀石(shi)圖》,《雙峰含(han)翠圖》等(deng)(deng)。從(cong)書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)(fa)風(feng)(feng)(feng)格來看(kan),張(zhang)(zhang)雨(yu)(yu)(yu)(yu)對于初唐楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)書(shu)(shu)(shu)(shu)大家歐陽(yang)詢(xun)之“家法(fa)(fa)(fa)”有(you)(you)著(zhu)頗多(duo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)攝取。歐書(shu)(shu)(shu)(shu)用(yong)(yong)筆(bi)規范嚴整、體(ti)(ti)(ti)(ti)勢剛勁險絕,是(shi)(shi)(shi)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)書(shu)(shu)(shu)(shu)中(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)巔峰之作(zuo)。趙(zhao)松(song)雪(xue)稱(cheng)歐陽(yang)詢(xun)書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)(fa)“清(qing)勁秀健,古今一(yi)(yi)(yi)(yi)人”。張(zhang)(zhang)雨(yu)(yu)(yu)(yu)小(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)在(zai)承續(xu)歐書(shu)(shu)(shu)(shu)基礎(chu)上,又另辟蹊徑地(di)融入一(yi)(yi)(yi)(yi)些(xie)晉人蕭散飄逸(yi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)靈動(dong)之氣,為自(zi)(zi)己(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)書(shu)(shu)(shu)(shu)作(zuo)增色不少。從(cong)用(yong)(yong)筆(bi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)感覺(jue)上來看(kan),張(zhang)(zhang)雨(yu)(yu)(yu)(yu)小(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)中(zhong)(zhong)一(yi)(yi)(yi)(yi)些(xie)橫式筆(bi)畫(hua)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)習(xi)慣性(xing)動(dong)作(zuo),同民間(jian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)經(jing)生(sheng)所創的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“寫經(jing)體(ti)(ti)(ti)(ti)”有(you)(you)著(zhu)高(gao)度的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)契合,這是(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)值(zhi)得關注的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)問題,或許是(shi)(shi)(shi)因(yin)為張(zhang)(zhang)雨(yu)(yu)(yu)(yu)自(zi)(zi)身(shen)本(ben)來就(jiu)是(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)隱入叢(cong)林道觀(guan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)高(gao)明(ming)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“經(jing)生(sheng)書(shu)(shu)(shu)(shu)手”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)緣故吧。作(zuo)品中(zhong)(zhong),一(yi)(yi)(yi)(yi)些(xie)橫勢用(yong)(yong)筆(bi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)斜(xie)切、輕(qing)行、重按(an)和(he)輕(qing)入重收(shou)都和(he)民間(jian)“寫經(jing)體(ti)(ti)(ti)(ti)”書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)(fa)保(bao)持著(zhu)高(gao)度的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)(yi)致(zhi)。而其中(zhong)(zhong)一(yi)(yi)(yi)(yi)些(xie)放式用(yong)(yong)筆(bi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)體(ti)(ti)(ti)(ti)勢,又使人懷疑此作(zuo)系(xi)明(ming)人寫的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)小(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)。從(cong)明(ming)代(dai)祝枝山、王寵的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)小(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)體(ti)(ti)(ti)(ti)例(li)(li)(li)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)斜(xie)欹體(ti)(ti)(ti)(ti)式的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)運(yun)用(yong)(yong)中(zhong)(zhong),可(ke)體(ti)(ti)(ti)(ti)察出(chu)明(ming)代(dai)小(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)書(shu)(shu)(shu)(shu)家們(men)或多(duo)或少地(di)受(shou)到了張(zhang)(zhang)雨(yu)(yu)(yu)(yu)小(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)書(shu)(shu)(shu)(shu)風(feng)(feng)(feng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)影響。這種書(shu)(shu)(shu)(shu)風(feng)(feng)(feng)和(he)取法(fa)(fa)(fa)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“代(dai)代(dai)承傳”符合書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)(fa)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)客觀(guan)發(fa)展(zhan)規律。而張(zhang)(zhang)雨(yu)(yu)(yu)(yu)“楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)中(zhong)(zhong)插行”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)(fa)體(ti)(ti)(ti)(ti)式則自(zi)(zi)趙(zhao)松(song)雪(xue)運(yun)用(yong)(yong)以(yi)來,已逐漸(jian)成為一(yi)(yi)(yi)(yi)種慣用(yong)(yong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)書(shu)(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)(fa)體(ti)(ti)(ti)(ti)例(li)(li)(li)。這一(yi)(yi)(yi)(yi)體(ti)(ti)(ti)(ti)例(li)(li)(li)還頻繁地(di)出(chu)現在(zai)他后(hou)來的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)小(xiao)(xiao)(xiao)(xiao)楷(kai)(kai)(kai)(kai)(kai)書(shu)(shu)(shu)(shu)作(zuo)之中(zhong)(zhong)。和(he)其同時代(dai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)倪(ni)云林,其后(hou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)張(zhang)(zhang)瑞圖、黃道周(zhou)、王鐸等(deng)(deng)人的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)作(zuo)品,也(ye)同樣(yang)沿用(yong)(yong)了這一(yi)(yi)(yi)(yi)體(ti)(ti)(ti)(ti)例(li)(li)(li)。
張雨(yu)是(shi)道(dao)(dao)士出身,然則書風謹(jin)嚴(yan)(yan),一(yi)絲不茍,尤其(qi)是(shi)他的小楷(kai),嚴(yan)(yan)整清和,洋(yang)溢著古(gu)風古(gu)韻(yun),和其(qi)“道(dao)(dao)法(fa)(fa)自然”、“道(dao)(dao)可道(dao)(dao),非常(chang)道(dao)(dao)”的道(dao)(dao)家審(shen)美標準有著一(yi)定的距離。這種偏(pian)差(cha)(cha)是(shi)正常(chang)抑或是(shi)不正常(chang),只有設身處地方(fang)可知曉;若憑(ping)一(yi)己(ji)的主觀(guan)臆(yi)測,或許(xu)我們也(ye)會出現偏(pian)差(cha)(cha)。這同北方(fang)大漢不一(yi)定高大威猛、南方(fang)少女(nv)不一(yi)定溫(wen)婉多情是(shi)一(yi)個(ge)道(dao)(dao)理。個(ge)別現象不一(yi)定從屬于(yu)普遍現象,張雨(yu)的小楷(kai)作品也(ye)像我們傳達(da)了這種訊息。道(dao)(dao)士的書法(fa)(fa),不一(yi)定就(jiu)是(shi)虛空縹緲的。
傳世書跡有(you)《臺仙閣(ge)記》卷(現藏(zang)于(yu)上海(hai)博物館)、《題(ti)畫二詩》卷(現藏(zang)于(yu)故宮博物院);著有(you)詩集(ji)《貞居(ju)集(ji)》(又(you)名《句(ju)曲(qu)外史(shi)集(ji)》)五卷。
元文學(xue)家(jia)(jia)、藏書(shu)家(jia)(jia)、書(shu)法家(jia)(jia)、道士(shi)。早年(nian)名澤之,一名張(zhang)天(tian)雨(yu),又(you)名張(zhang)嗣真。字伯雨(yu),號貞居(ju)、天(tian)雨(yu)、天(tian)宇(yu)、貞居(ju)子(zi)、貞居(ju)真人(ren),別號句(ju)曲(qu)(qu)外(wai)史(shi),張(zhang)九(jiu)成的后裔。錢塘(今浙(zhe)江杭州(zhou))人(ren)。從師(shi)(shi)王壽衍,薦入京師(shi)(shi),為翰林(lin)學(xue)士(shi),書(shu)畫、詩詞均(jun)知(zhi)名。晚年(nian)居(ju)于三茅觀,修玄史(shi),記歷(li)代(dai)道家(jia)(jia)高士(shi)。又(you)作(zuo)“黃篾樓(lou)”,儲古(gu)(gu)籍圖史(shi)。又(you)于橋南(nan)作(zuo)“藏書(shu)石室”,古(gu)(gu)書(shu)充棟。藏書(shu)印(yin)有(you)“句(ju)曲(qu)(qu)外(wai)史(shi)”。惜在(zai)元末,藏書(shu)毀于戰火。著(zhu)有(you)《出世集》《碧巖玄會(hui)錄》《尋(xun)山志》《貞居(ju)集》(又(you)名《句(ju)曲(qu)(qu)外(wai)史(shi)集》)《茅山志》等。
張雨(yu)其(qi)書初學(xue)趙(zhao)孟(meng)頫(fu),入(ru)松雪之(zhi)(zhi)室。趙(zhao)指導他(ta)(ta)(ta)(ta)學(xue)李邕《云麾將軍碑》,得上疏漢密(mi)字形,筆法(fa)遂趨猛峭勁利,所書《臺(tai)仙閣記卷(juan)》可見其(qi)蹤跡。他(ta)(ta)(ta)(ta)去(qu)(qu)掉了趙(zhao)書的(de)雍容、平和,添之(zhi)(zhi)以神駿、清(qing)遒,其(qi)《九鎖山詩(shi)楷書卷(juan)》便有六(liu)朝人(ren)的(de)寬舒高古、清(qing)癯出塵氣息(xi)。其(qi)后游(you)歷識見增(zeng)多,六(liu)十(shi)歲后脫(tuo)去(qu)(qu)道袍(pao),還其(qi)儒身,隱(yin)(yin)居于(yu)杭州,與黃公(gong)望、倪瓚(zan)、俞和等一批隱(yin)(yin)士過從,尤與楊維楨(zhen)往來甚密(mi)后,他(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)思想與生活發生了巨大(da)變(bian)化。他(ta)(ta)(ta)(ta)耽溺酒色,尋(xun)歡作(zuo)樂,貪圖“一刻春無價”,書法(fa)上他(ta)(ta)(ta)(ta)又私淑于(yu)米芾,書風遂變(bian)為(wei)放縱(zong)、恣肆(si),其(qi)代表(biao)作(zuo)《登南峰(feng)絕頂(ding)詩(shi)草書軸》,以方瘦長曳、虛實(shi)變(bian)化之(zhi)(zhi)筆,在(zai)行氣、章法(fa)上用對比度特別大(da)的(de)疏密(mi)聚散(san)和激(ji)越跳蕩,作(zuo)品呈現(xian)出一種(zhong)隱(yin)(yin)逸文(wen)人(ren)孤傲不群頗為(wei)偏激(ji)的(de)表(biao)現(xian)主義風格。故(gu)明人(ren)周(zhou)之(zhi)(zhi)士《游(you)鶴堂墨藪》評曰:“張伯雨(yu)健而近(jin)佻。”這種(zhong)審美立場自然還停留(liu)在(zai)趙(zhao)孟(meng)頫(fu)審美中(zhong)庸觀的(de)范疇之(zhi)(zhi)內。
《登南峰絕頂詩草書(shu)(shu)(shu)軸(zhou)(zhou)(zhou)》高108.4厘米(mi)、寬42.6厘米(mi)的(de)立(li)軸(zhou)(zhou)(zhou)書(shu)(shu)(shu),乃元代(dai)(dai)書(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)作(zuo)品(pin)所罕見。查《中(zhong)國書(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)全集》元代(dai)(dai)編計(ji)7卷80位(wei)(wei)書(shu)(shu)(shu)家近300件作(zuo)品(pin)中(zhong),只有7件立(li)軸(zhou)(zhou)(zhou)作(zuo)品(pin),其(qi)中(zhong)楊維(wei)(wei)楨2件,張(zhang)雨(yu)4件,倪瓚一(yi)(yi)件。可以說,張(zhang)雨(yu)和楊維(wei)(wei)楨是(shi)中(zhong)國書(shu)(shu)(shu)法(fa)(fa)從(cong)翰札(zha)、卷、冊轉向立(li)軸(zhou)(zhou)(zhou)書(shu)(shu)(shu)的(de)開拓者(zhe)。傳世(shi)的(de)4件立(li)軸(zhou)(zhou)(zhou)作(zuo)品(pin)中(zhong),現存于臺(tai)北故宮(gong)的(de)《絕頂新秋(qiu)詩軸(zhou)(zhou)(zhou)》為最早一(yi)(yi)件,為其(qi)晚年(即59歲(sui))所書(shu)(shu)(shu),尺幅在154.3厘米(mi)×34.3厘米(mi),立(li)幅上書(shu)(shu)(shu)七言絕句(ju)行(xing)(xing)草書(shu)(shu)(shu)兩(liang)行(xing)(xing)偏右,左下(xia)方用八個特別(bie)小(xiao)(xiao)的(de)行(xing)(xing)書(shu)(shu)(shu)暑了下(xia)款(kuan):“大元至正辛(xin)巳,張(zhang)雨(yu)。”作(zuo)者(zhe)顯(xian)然尚未(wei)找(zhao)到署款(kuan)的(de)恰當章(zhang)法(fa)(fa),應(ying)算其(qi)立(li)軸(zhou)(zhou)(zhou)書(shu)(shu)(shu)的(de)嘗試之作(zuo)。其(qi)后的(de)《為子中(zhong)書(shu)(shu)(shu)詩軸(zhou)(zhou)(zhou)》款(kuan)字未(wei)預留位(wei)(wei)置(zhi)用極細小(xiao)(xiao)行(xing)(xing)楷書(shu)(shu)(shu)寫成,它和前述《登南峰軸(zhou)(zhou)(zhou)》一(yi)(yi)樣甚至均未(wei)署名,顯(xian)然張(zhang)雨(yu)尚未(wei)找(zhao)到署款(kuan)在章(zhang)法(fa)(fa)中(zhong)成熟的(de)結構位(wei)(wei)置(zhi)。
四件立(li)(li)軸(zhou)書有兩件高度均(jun)(jun)在三(san)尺(chi)以(yi)內(nei),比起明代中期以(yi)后動(dong)輒逾(yu)丈(zhang)的(de)高堂大軸(zhou)來說(shuo)尚屬小件,但這(zhe)種轉變引(yin)起了(le)書法創(chuang)作(zuo)與審(shen)(shen)美(mei)摸式的(de)巨大變化。如果(guo)說(shuo)張旭、懷(huai)素、黃庭(ting)堅的(de)大量草書卷從文字內(nei)容上已完全脫(tuo)(tuo)離實用進(jin)入純(chun)藝術創(chuang)作(zuo)狀態的(de)話,那么張雨等的(de)立(li)(li)軸(zhou)作(zuo)品則(ze)進(jin)而從審(shen)(shen)美(mei)形式擺脫(tuo)(tuo)了(le)實用功(gong)能,可(ke)以(yi)說(shuo)這(zhe)種立(li)(li)軸(zhou)書是從創(chuang)作(zuo)到審(shen)(shen)美(mei)均(jun)(jun)進(jin)入了(le)純(chun)藝術。張雨在立(li)(li)軸(zhou)書法創(chuang)作(zuo)的(de)開拓之功(gong)。
他在復(fu)古主義大潮之(zhi)下,口頭上和(he)趙孟(meng)頫(fu)一樣(yang)講回(hui)歸魏晉,而在創作實踐上仍與北宋(song)蘇、黃、米為旗幟的尚意書(shu)法(fa)(fa)觀一脈相承,其本質上是趙孟(meng)頫(fu)書(shu)法(fa)(fa)的反對派。