張(zhang)士誠(cheng)(1321年(nian)(nian)8月(yue)23日(ri)-1367年(nian)(nian)10月(yue)9日(ri)),原名張(zhang)九(jiu)四(si)。元末位(wei)于江(jiang)浙(zhe)一(yi)帶的義軍(jun)領(ling)(ling)袖與(yu)地方割據勢力(li)之一(yi)。泰州(zhou)(zhou)興(xing)化(hua)白(bai)駒場(chang)人。至(zhi)(zhi)正十三年(nian)(nian)(公元1353年(nian)(nian)),與(yu)弟士德、士信率(lv)鹽丁起兵,攻(gong)下泰州(zhou)(zhou)、興(xing)化(hua)、高郵等地。次(ci)年(nian)(nian),在高郵稱誠(cheng)王(wang),國號周(zhou),年(nian)(nian)號天(tian)佑,率(lv)軍(jun)渡江(jiang)攻(gong)取(qu)常熟、湖州(zhou)(zhou)、松(song)江(jiang)、常州(zhou)(zhou)等地。十六年(nian)(nian),定都(dou)平江(jiang)(今江(jiang)蘇(su)蘇(su)州(zhou)(zhou)),次(ci)年(nian)(nian),降元。后繼續擴占土地,割據范圍南到(dao)浙(zhe)江(jiang)紹興(xing),北到(dao)山(shan)東(dong)(dong)濟寧,西到(dao)安徽北部,東(dong)(dong)到(dao)海。二十三年(nian)(nian)(公元1363年(nian)(nian)),攻(gong)安豐,殺紅巾軍(jun)領(ling)(ling)袖劉福通,自稱吳王(wang)。后屢(lv)為(wei)朱(zhu)元璋所(suo)敗,疆土日(ri)蹙(cu)。二十七年(nian)(nian)秋,平江(jiang)城破,被(bei)俘(fu)至(zhi)(zhi)金陵(ling)(今江(jiang)蘇(su)南京), 自縊死。
元英(ying)宗至(zhi)治元年(1321年)七月(yue)三十日(ri),張(zhang)士(shi)誠出生(sheng)于泰州興(xing)化(hua)白(bai)駒場(今鹽城大豐)的一個(ge)窮苦的“亭民”之家。隨后(hou),他的三個(ge)弟(di)(di)弟(di)(di)張(zhang)士(shi)義、張(zhang)士(shi)德和張(zhang)士(shi)信也(ye)相繼(ji)降生(sheng)。兄弟(di)(di)四人都(dou)以撐船運鹽為(wei)生(sheng)。
元(yuan)朝(chao)末年,朝(chao)政腐敗,財政收(shou)入(ru)入(ru)不敷出。統(tong)治者為(wei)了填補不斷(duan)擴大(da)(da)的政府開(kai)銷和軍費支出,大(da)(da)量增發(fa)鹽引(yin),不斷(duan)提(ti)高鹽價,鹽業(ye)成為(wei)國家財政的主(zhu)要(yao)的收(shou)入(ru)來源。雖然鹽價不斷(duan)提(ti)高,但東南沿海的鹽民(min)依然生活無著。泰州地(di)處東南沿海,每到盛夏(xia),都(dou)會遭遇臺(tai)風(feng)侵(qin)襲,海潮倒灌。海水(shui)退(tui)去,原本千傾良田都(dou)變成鹽堿地(di),當地(di)農民(min)苦不堪言(yan)。
為了養家糊口,張士(shi)誠從十歲開(kai)始就跟鄉親們(men)一起,在(zai)白駒場的官鹽(yan)(yan)船上“操舟運鹽(yan)(yan)”,依靠賣苦(ku)力(li)賺來的微薄(bo)收入(ru)補貼家用。少年時的張士(shi)誠“少有(you)膂力(li),負氣任俠”,不僅身體(ti)健壯,而且為人仗義(yi)疏財(cai),雖然自己家里(li)經常窮得揭不開(kai)鍋(guo),可是每(mei)當鄉親們(men)遇到困難的時候,他總是慷慨解囊,有(you)求必應(ying)。漸漸地(di),張士(shi)誠在(zai)當地(di)鹽(yan)(yan)民中樹立起很高的威(wei)信。
由于給(gei)官家運(yun)鹽收入微薄,張(zhang)士(shi)誠和(he)(he)幾個(ge)膽(dan)大的(de)(de)同鄉一(yi)(yi)起(qi)做起(qi)了販賣(mai)私鹽的(de)(de)營(ying)生。他們(men)在給(gei)官府(fu)運(yun)鹽的(de)(de)同時,隨身(shen)夾帶(dai)一(yi)(yi)部(bu)分食(shi)鹽,賣(mai)給(gei)當(dang)地(di)的(de)(de)富戶(hu)。白(bai)駒場(chang)的(de)(de)富戶(hu)們(men)常(chang)常(chang)以舉報官府(fu)相要挾,不(bu)僅不(bu)給(gei)張(zhang)士(shi)誠鹽錢,而且對他非打即罵(ma)。由于身(shen)份低微,而且販私鹽是違(wei)法行為,張(zhang)士(shi)誠等人只(zhi)得(de)忍(ren)氣吞聲。白(bai)駒場(chang)當(dang)地(di)有(you)一(yi)(yi)個(ge)鹽警(jing)名(ming)叫(jiao)丘(qiu)義(yi),負責監(jian)督鹽民(min)出工、緝拿私鹽販子(zi)。這個(ge)邱義(yi)不(bu)但常(chang)常(chang)克(ke)扣白(bai)駒場(chang)鹽民(min)的(de)(de)勞(lao)動所得(de),而且鹽民(min)們(men)每月還要向他上(shang)貢,一(yi)(yi)有(you)疏漏,就對鹽民(min)非打即罵(ma)。張(zhang)士(shi)誠和(he)(he)鹽民(min)們(men)懾于他的(de)(de)淫威(wei),只(zhi)能(neng)暗氣暗憋。
元順帝至(zhi)正(zheng)(zheng)十(shi)三年(nian)(1353年(nian))正(zheng)(zheng)月(yue),張(zhang)士誠(cheng)秘(mi)密(mi)聯(lian)絡了(le)弟弟三人及壯士李(li)伯升等十(shi)七名(ming)膽(dan)大(da)的(de)鹽(yan)民(min),積極籌備武裝(zhuang)暴(bao)動。事關(guan)重(zhong)大(da),為(wei)(wei)了(le)防止(zhi)秘(mi)密(mi)泄露,張(zhang)士誠(cheng)他們(men)把起義的(de)地點選在(zai)了(le)白駒場附(fu)近的(de)草堰場。一天夜(ye)里,十(shi)八名(ming)熱血鹽(yan)民(min)在(zai)草堰場的(de)北極殿中(zhong)(zhong)歃血為(wei)(wei)盟,抄(chao)起挑鹽(yan)用的(de)扁(bian)擔,在(zai)寒(han)風(feng)中(zhong)(zhong)悄(qiao)悄(qiao)摸進(jin)鹽(yan)警邱義的(de)家(jia)中(zhong)(zhong),把這(zhe)個平(ping)日里為(wei)(wei)害(hai)鄉鄰(lin)的(de)惡霸亂棍打死。 隨后,十(shi)八個人又沖進(jin)當地富(fu)戶家(jia)中(zhong)(zhong),打開倉庫,把糧(liang)食(shi)和錢財分發給當地的(de)老百姓(xing),接著一把火(huo)把房屋(wu)燒了(le)個干(gan)凈。
當(dang)時,在鹽(yan)場(chang)干活的(de)(de)鹽(yan)丁們正嫌(xian)工作太(tai)(tai)苦太(tai)(tai)累(lei),于是共(gong)同推(tui)舉張士誠為(wei)首,攻(gong)下了(le)(le)泰(tai)州。高郵府(fu)的(de)(de)知府(fu)李齊(qi)招降了(le)(le)他們,但是他們不久又(you)叛逃出去(qu),殺掉了(le)(le)行(xing)省參政趙璉,同時攻(gong)取(qu)了(le)(le)興(xing)化(hua),在德勝湖(江(jiang)蘇(su)興(xing)化(hua)附近)集結,有一(yi)萬多人。元朝廷(ting)派人拿著“萬戶”的(de)(de)委(wei)任狀去(qu)招降他們,張士誠嫌(xian)官太(tai)(tai)小,不接受(shou)。他用欺(qi)騙手段殺死了(le)(le)李齊(qi),偷襲占(zhan)據了(le)(le)高郵,自(zi)稱“誠王”,國號(hao)“大周(zhou)”,年(nian)號(hao)“天(tian)佑(you)”。這一(yi)年(nian)是元順(shun)帝至正十(shi)三年(nian)(1353年(nian))。
元(yuan)至正十四(si)年九月(1354年),張(zhang)士(shi)(shi)誠(cheng)樹大(da)招(zhao)風(feng),大(da)元(yuan)朝(chao)的(de)(de)丞(cheng)相脫(tuo)脫(tuo)率百萬(wan)大(da)軍來攻(gong),把高郵團團圍住,當(dang)時的(de)(de)張(zhang)士(shi)(shi)誠(cheng),叫天(tian)不靈,呼地(di)不應,悔得(de)腸子都青,連扇自己嘴巴怪自己招(zhao)搖惹事。最慘的(de)(de)是,他想投降都不行,脫(tuo)脫(tuo)鐵定了心攻(gong)下(xia)高郵后要(yao)盡屠(tu)當(dang)地(di)兵民,以(yi)在江南樹威(wei)示警。人算不如天(tian)算,脫(tuo)脫(tuo)遭(zao)朝(chao)中(zhong)奸臣算計,元(yuan)順帝一(yi)紙(zhi)詔書把他就(jiu)地(di)解職押往吐蕃(fan),半路(lu)毒酒賜死。至于那“百萬(wan)大(da)軍”,一(yi)時星散,群龍(long)無首(shou),張(zhang)士(shi)(shi)誠(cheng)乘機擊潰了元(yuan)軍。
元至正十五年(1355年),淮東發生(sheng)饑荒,張士誠(cheng)便派其弟張士德(de)從(cong)通州(南通)渡江進入常(chang)熟。
元(yuan)(yuan)至正十(shi)六年(nian)二月(1356年(nian)),張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠攻(gong)陷平江(jiang)(今(jin)江(jiang)蘇(su)(su)蘇(su)(su)州(zhou)(zhou)市),接著又攻(gong)陷湖州(zhou)(zhou)、松江(jiang)及常州(zhou)(zhou)等路(均屬江(jiang)蘇(su)(su))。他把平江(jiang)(蘇(su)(su)州(zhou)(zhou))改(gai)為(wei)隆平府,張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠從(cong)高郵遷(qian)都(dou)到(dao)這(zhe)里(li)。就(jiu)以承(cheng)天寺為(wei)辦公場所(suo),盤腿(tui)坐在(zai)大殿(dian)中,在(zai)梁(liang)上(shang)射三箭作為(wei)標(biao)識。這(zhe)一年(nian),朱元(yuan)(yuan)璋(zhang)也攻(gong)下(xia)(xia)集慶(今(jin)江(jiang)蘇(su)(su)南京(jing)),派遣(qian)楊(yang)憲向張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠傳達(da)友好的意思。在(zai)給張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠的信(xin)(xin)中,朱元(yuan)(yuan)璋(zhang)寫(xie)道(dao):“過去(東漢初年(nian)),隗囂(yín)(今(jin)甘(gan)肅天水(shui)(shui))稱雄,現在(zai)足下(xia)(xia)也在(zai)姑蘇(su)(su)(蘇(su)(su)州(zhou)(zhou))稱王,事勢(shi)相等,我(wo)十(shi)分(fen)為(wei)足下(xia)(xia)高興。與鄰(lin)邦(bang)保持友好,各自安守轄境,這(zhe)是古人崇尚的美德(de),我(wo)心里(li)十(shi)分(fen)仰慕。希(xi)望今(jin)后我(wo)們能夠互(hu)通信(xin)(xin)使,不要(yao)被(bei)讒言所(suo)迷惑,致使產(chan)生(sheng)邊界糾紛。”張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠收到(dao)朱元(yuan)(yuan)璋(zhang)的信(xin)(xin),扣住楊(yang)憲,也不回信(xin)(xin)。后來(lai)竟然派遣(qian)水(shui)(shui)軍(jun)進攻(gong)鎮江(jiang),結果被(bei)徐達(da)在(zai)龍(long)潭擊敗。朱元(yuan)(yuan)璋(zhang)隨即派徐達(da)和(he)(he)湯和(he)(he)攻(gong)常州(zhou)(zhou)。張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠派兵來(lai)援救,大敗,損失(shi)了(le)姓張(zhang)(zhang)(zhang)和(he)(he)姓湯的兩員戰將,這(zhe)才寫(xie)信(xin)(xin)求和(he)(he),請求每年(nian)送給明軍(jun)糧(liang)食二十(shi)萬石(shi),黃金(jin)五百(bai)兩,白金(jin)三百(bai)斤。朱元(yuan)(yuan)璋(zhang)回信(xin)(xin),限令他放回楊(yang)憲,每年(nian)只要(yao)送五十(shi)萬石(shi)糧(liang)食就(jiu)行了(le)。張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠又不搭(da)理了(le)。
早先張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)攻(gong)下平江(jiang)(jiang)(jiang)(蘇州(zhou)),隨即(ji)就(jiu)(jiu)派兵(bing)攻(gong)嘉(jia)興(今屬浙(zhe)江(jiang)(jiang)(jiang))。結果當地(di)駐軍(jun)元(yuan)(yuan)朝的守(shou)將(jiang)、苗(miao)族大帥楊(yang)完(wan)者(zhe)多次打(da)敗(bai)(bai)張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)的軍(jun)隊。于(yu)是他(ta)派張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德繞道攻(gong)破杭州(zhou)。楊(yang)完(wan)者(zhe)回(hui)兵(bing)救援,張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德又(you)吃(chi)了敗(bai)(bai)仗(zhang),逃了回(hui)來(lai)。次年,朱元(yuan)(yuan)璋派耿(geng)炳文(wen)攻(gong)取(qu)長(chang)興(屬浙(zhe)江(jiang)(jiang)(jiang)),徐達(da)攻(gong)取(qu)常(chang)州(zhou),吳(wu)良等攻(gong)取(qu)江(jiang)(jiang)(jiang)陰(yin)(均屬浙(zhe)江(jiang)(jiang)(jiang)),張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)的軍(jun)隊西面(mian)、南面(mian)都被堵住(zhu),勢力逐漸衰落。不久,徐達(da)率兵(bing)攻(gong)下宜(yi)興,然后(hou)(hou)進(jin)攻(gong)常(chang)熟。張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德迎戰失敗(bai)(bai),被前鋒趙德勝(sheng)活捉(zhuo)。張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德,小名叫九六(liu),善于(yu)打(da)仗(zhang),有謀(mou)略,能得將(jiang)士(shi)(shi)(shi)的喜歡,浙(zhe)西地(di)區都是他(ta)打(da)下來(lai)的。張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德被捉(zhuo)住(zhu)后(hou)(hou),張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)非常(chang)郁悶。朱元(yuan)(yuan)璋想留在張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德來(lai)招降張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)。張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德派人偷偷地(di)給張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)送(song)信,叫他(ta)投(tou)降元(yuan)(yuan)朝。于(yu)是張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)就(jiu)(jiu)決定請(qing)求向元(yuan)(yuan)軍(jun)投(tou)降。江(jiang)(jiang)(jiang)浙(zhe)行省右丞相(xiang)達(da)識帖(tie)睦邇將(jiang)此事(shi)報告(gao)給朝廷,元(yuan)(yuan)朝廷封張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)為太尉,他(ta)手下的文(wen)武官員都按(an)級別封了官。張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)(shi)(shi)德押送(song)到(dao)金陵(南京)以后(hou)(hou),拒(ju)絕(jue)進(jin)食,最后(hou)(hou)餓死(si)。
張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)(cheng)雖然不再(zai)稱王,但是,仍然和(he)以(yi)前一樣擁有(you)武(wu)裝和(he)土地(di)。達識帖睦邇(er)在杭(hang)州與楊完者有(you)矛(mao)盾,私(si)下里召來了張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)(cheng)的(de)軍隊。張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)(cheng)派史文炳偷(tou)襲殺(sha)掉(diao)楊完者,占據(ju)了杭(hang)州。元(yuan)(yuan)順帝派人向(xiang)張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)(cheng)要糧,賜給他龍衣和(he)御酒。張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)(cheng)從(cong)海上往大都(dou)送(song)(song)糧十(shi)一萬石,每年(nian)都(dou)送(song)(song)這么多。這樣,張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)(cheng)更加驕(jiao)橫,讓他的(de)部下歌功頌(song)德,要求元(yuan)(yuan)朝廷封他為王,元(yuan)(yuan)朝廷沒有(you)答應。
元至正二十三(san)年(1363年)九月(yue),張(zhang)士誠(cheng)(cheng)又自(zi)立為吳王,尊他(ta)(ta)的(de)母(mu)親曹氏為王太妃(fei),按照王的(de)身份(fen)地位設(she)置屬官,在(zai)城里另外建造了府第。他(ta)(ta)讓弟(di)弟(di)張(zhang)士信為浙(zhe)江行(xing)省左丞相,把勾(gou)結(jie)(jie)他(ta)(ta)襲擊楊完者(zhe)的(de)達識帖睦邇囚禁在(zai)嘉興。元朝廷再來要糧食就(jiu)不給(gei)了。他(ta)(ta)手下(xia)有(you)個參軍叫(jiao)俞思(si)齊(qi),字中孚(fu),泰州人,勸諫張(zhang)士誠(cheng)(cheng)說:“過去我們是‘賊(zei)’的(de)身份(fen),當然可(ke)以不給(gei)大都送(song)糧,現在(zai)是元朝的(de)臣子,怎么可(ke)以不進貢糧食呢(ni)?”張(zhang)士誠(cheng)(cheng)大怒,去推桌案(an),結(jie)(jie)果撲(pu)倒在(zai)地。俞思(si)齊(qi)看勸不動(dong)他(ta)(ta),就(jiu)裝病(bing)逃走了。
那(nei)時,張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)誠占據的(de)(de)(de)(de)(de)地盤(pan),南(nan)到紹興,北超過(guo)(guo)徐州(zhou),到達濟(ji)寧(ning)(ning)的(de)(de)(de)(de)(de)金(jin)溝,西邊(bian)占據汝寧(ning)(ning)府(河南(nan)汝南(nan)縣(xian))、潁(ying)州(zhou)(安(an)徽阜陽)、濠州(zhou)(安(an)徽鳳陽東北)、泗州(zhou)(江蘇盱(xu)眙(yi)),東邊(bian)直到大(da)海,縱橫兩千余里,帶甲的(de)(de)(de)(de)(de)將(jiang)士(shi)數十萬。以(yi)(yi)(yi)弟弟張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)信(xin)和(he)女(nv)婿潘(pan)元紹為心腹,以(yi)(yi)(yi)左丞徐義(yi)、李伯升、呂珍(zhen)為爪(zhua)牙(ya),以(yi)(yi)(yi)參軍黃敬夫、蔡彥(yan)文(wen)、葉德(de)新等人為智囊團,以(yi)(yi)(yi)元朝的(de)(de)(de)(de)(de)學士(shi)陳基、右丞饒介(jie)掌管(guan)秘書工作(zuo)。他還喜歡招攬賓客,所(suo)贈送的(de)(de)(de)(de)(de)車馬、居室(shi)、家具之類(lei)很(hen)多(duo)。那(nei)些(xie)(xie)僑居在杭州(zhou)和(he)當地貧窮無依靠的(de)(de)(de)(de)(de)人都爭(zheng)著來(lai)投靠他。占據吳地(今江蘇南(nan)部地區)以(yi)(yi)(yi)后,這一帶很(hen)多(duo)年都沒有戰(zhan)事了,因此人口(kou)多(duo),經(jing)濟(ji)也(ye)很(hen)繁盛,張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)誠就逐漸(jian)變得奢侈、驕縱起來(lai),不想(xiang)過(guo)(guo)問政務。他的(de)(de)(de)(de)(de)弟弟張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)信(xin)、女(nv)婿潘(pan)元紹更是(shi)(shi)貪婪斂財(cai),金(jin)玉(yu)珍(zhen)寶和(he)古(gu)代的(de)(de)(de)(de)(de)書法名(ming)畫,都是(shi)(shi)堆滿了屋子,天(tian)天(tian)唱(chang)歌(ge)跳舞(wu)使(shi)自(zi)己(ji)高興。他手下的(de)(de)(de)(de)(de)將(jiang)帥們(men)也(ye)拖拖拉(la)拉(la)不肯(ken)服(fu)從命令,每當有戰(zhan)斗,都在那(nei)兒(er)裝病(bing),索(suo)要大(da)量(liang)(liang)的(de)(de)(de)(de)(de)田(tian)宅(zhai)、封賞高官(guan),然后才肯(ken)出兵打(da)仗(zhang)。剛到軍中,就拉(la)來(lai)大(da)量(liang)(liang)的(de)(de)(de)(de)(de)丫環、小妾、樂器,在前(qian)線吹拉(la)彈(dan)唱(chang),或者就招攬那(nei)些(xie)(xie)能說會道的(de)(de)(de)(de)(de)游談之士(shi),賭博、踢球(qiu),都不把軍務放在心上,到打(da)了敗仗(zhang)、失去(qu)了地盤(pan),張(zhang)(zhang)(zhang)士(shi)誠也(ye)一概(gai)不去(qu)過(guo)(guo)問。過(guo)(guo)后不久,還是(shi)(shi)讓他們(men)領兵打(da)仗(zhang)。
朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋的(de)地(di)盤就在(zai)張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠的(de)旁(pang)邊。張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠多次派(pai)兵(bing)進攻常(chang)(chang)州、江陰、建德、長興(xing)、諸全(quan),都沒(mei)(mei)有(you)取(qu)勝,只好退回;而(er)朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋派(pai)邵榮攻湖州,胡大海(hai)攻紹興(xing),常(chang)(chang)遇春(chun)攻杭州,也(ye)(ye)沒(mei)(mei)能攻下(xia)。廖永安被(bei)張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠俘虜(lu),謝(xie)再(zai)興(xing)叛變投降(jiang)張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠,正趕上(shang)朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋與陳(chen)友(you)諒相持(chi)不(bu)下(xia),也(ye)(ye)沒(mei)(mei)有(you)能力管張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠的(de)事(shi)。陳(chen)友(you)諒也(ye)(ye)派(pai)人約張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠夾攻朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋,但是(shi)(shi)張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠想(xiang)當(dang)個旁(pang)觀(guan)者,表面上(shang)答應(ying)了(le)陳(chen)友(you)諒,最后還是(shi)(shi)沒(mei)(mei)有(you)行(xing)動。等到朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋攻下(xia)武昌,消滅了(le)陳(chen)友(you)諒,率領軍(jun)隊回到南京,就命(ming)令徐達等人謀(mou)劃攻取(qu)淮(huai)東(dong)地(di)區,先后打下(xia)泰州、通州(江蘇南通),包圍了(le)高(gao)郵(you)。張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠派(pai)水(shui)軍(jun)從長江逆流而(er)上(shang),救援高(gao)郵(you)。朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋親自率領軍(jun)隊擊退了(le)張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠的(de)水(shui)軍(jun)。徐達等人于(yu)是(shi)(shi)拿下(xia)高(gao)郵(you),奪取(qu)淮(huai)安,淮(huai)北一帶都落入(ru)明軍(jun)的(de)手中(zhong)。
元(yuan)(yuan)至正二十六年(1366年)九月,朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋以徐達(da)(da)為(wei)(wei)(wei)大將(jiang)(jiang)軍(jun),常遇春為(wei)(wei)(wei)副將(jiang)(jiang)軍(jun),率(lv)二十萬精(jing)兵(bing),集中(zhong)主力消滅張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)。朱(zhu)元(yuan)(yuan)璋多計,命(ming)(ming)二將(jiang)(jiang)不要先攻蘇(su)州(zhou),反(fan)而直擊湖(hu)州(zhou),“使其(qi)疲于奔命(ming)(ming),羽翼既疲,然后移(yi)兵(bing)姑(gu)蘇(su),取之必矣(yi)!”有如此偉(wei)大戰(zhan)略家(jia),不勝也(ye)難(nan)。二將(jiang)(jiang)依計,徐達(da)(da)等(deng)(deng)率(lv)諸將(jiang)(jiang)發龍(long)江,別(bie)遣李(li)文忠(zhong)趨杭州(zhou),華云龍(long)赴嘉興,以牽(qian)制張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)兵(bing)力。諸將(jiang)(jiang)苦戰(zhan)。在湖(hu)州(zhou)周圍(wei),東吳兵(bing)大敗(bai),大將(jiang)(jiang)呂珍及(ji)外(wai)號“五(wu)太子”的張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)養子等(deng)(deng)驍勇(yong)大將(jiang)(jiang)皆兵(bing)敗(bai)投降(jiang)(jiang),其(qi)屬下六萬精(jing)兵(bing)皆降(jiang)(jiang)。湖(hu)州(zhou)城中(zhong)的張(zhang)(zhang)士(shi)(shi)誠(cheng)(cheng)“司空”李(li)伯升本想(xiang)自殺(sha)“殉(xun)國”,為(wei)(wei)(wei)左(zuo)右抱持不死,不得已也(ye)投降(jiang)(jiang)。
到了年底,在朱亮祖大軍逼迫(po)(po)下(xia),杭(hang)州守將謝(xie)五(叛將謝(xie)再興(xing)之(zhi)弟)也(ye)被迫(po)(po)開城門投降。如此(ci),東吳(wu)左右(you)膀臂(bei)皆(jie)失,平(ping)江(蘇州)成為孤城,面臨南西(xi)北三面被圍之(zhi)勢(shi)。
朱元璋派人送信招降他,信中(zhong)寫道(dao)“:古之(zhi)(zhi)豪杰(jie),都(dou)(dou)以敬畏上天、順(shun)(shun)從民意為(wei)賢能,以保全自身及家族(zu)為(wei)明(ming)智(zhi),漢代(dai)竇融、宋(song)代(dai)錢俶就(jiu)是如此。你(ni)應當三思(si),不(bu)要自取滅(mie)亡,為(wei)天下人恥(chi)笑。”張士(shi)誠(cheng)不(bu)予回信,屢次(ci)突(tu)圍決(jue)戰,都(dou)(dou)被(bei)打敗。李伯升知(zhi)道(dao)張士(shi)誠(cheng)已很困乏,便(bian)派與自己交好(hao)(hao)的(de)(de)食客越過城(cheng)墻,前(qian)去勸說張士(shi)誠(cheng):“當初你(ni)所依賴的(de)(de)湖州(zhou)、嘉興(xing)、杭(hang)州(zhou),現(xian)在都(dou)(dou)已失去了。你(ni)獨守此城(cheng),恐(kong)怕(pa)事(shi)變將(jiang)會在城(cheng)中(zhong)發生,到那時你(ni)雖想(xiang)死,卻不(bu)能死。還不(bu)如順(shun)(shun)從天命(ming),派使者去金陵,說你(ni)之(zhi)(zhi)所以歸順(shun)(shun)是為(wei)了挽救城(cheng)中(zhong)百姓,然(ran)后打開城(cheng)門,幅巾(jin)待(dai)命(ming),應當不(bu)會失去萬(wan)戶侯之(zhi)(zhi)職。況且你(ni)的(de)(de)地盤,就(jiu)好(hao)(hao)像你(ni)在玩一(yi)種賭輸贏的(de)(de)游戲,得人之(zhi)(zhi)物(wu)而又失去它,對你(ni)又有什么損害呢?”張士(shi)誠(cheng)仰視良久之(zhi)(zhi)后說道(dao)“:我(wo)會考慮這件(jian)事(shi)的(de)(de)。”于是謝客,卻仍不(bu)投降。
至(zhi)正二十(shi)(shi)七(qi)(qi)年(1367年)七(qi)(qi)月,張(zhang)士誠見(jian)城中(zhong)糧余漸盡,他又是厚(hou)道好人(ren),干不(bu)出殺(sha)(sha)人(ren)為食的(de)惡(e)事,便率綽(chuo)號(hao)“十(shi)(shi)條龍”的(de)上萬(wan)親軍(jun)冒險突圍。出城后,望見(jian)城左西吳兵(bing)(bing)(bing)隊陣嚴(yan)整(zheng),心虛不(bu)敢犯,便轉至(zhi)舟門,向常遇(yu)春(chun)營(ying)壘殺(sha)(sha)來。這(zhe)下可是遇(yu)到了(le)煞星,常遇(yu)春(chun)有勇(yong)有謀,百戰良將(jiang)(jiang),揮兵(bing)(bing)(bing)直前,與東吳兵(bing)(bing)(bing)激烈廝殺(sha)(sha)。同時,他又指揮善舞雙刀(dao)的(de)猛(meng)將(jiang)(jiang)王弼(bi)從另(ling)路繞出,夾擊東吳兵(bing)(bing)(bing),把張(zhang)士誠萬(wan)余扈(hu)衛精兵(bing)(bing)(bing)皆(jie)擠逼于沙盆潭中(zhong),殺(sha)(sha)掉十(shi)(shi)分之(zhi)三,溺死(si)(si)十(shi)(shi)分之(zhi)七(qi)(qi),張(zhang)士誠本人(ren)馬驚墮水(shui),幾乎被淹死(si)(si)。親兵(bing)(bing)(bing)冒死(si)(si)把他救起,以肩輿扛(kang)上,復(fu)逃回(hui)城中(zhong)。
過(guo)了十來(lai)(lai)天,緩過(guo)勁來(lai)(lai),張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)咬咬牙,又親自率兵(bing)從胥(xu)門突(tu)出(chu)。出(chu)于玩命心理,張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)軍(jun)(jun)勇銳不可(ke)當,打得正面攔擊的常遇春(chun)部招(zhao)架不住。如此天致良機,本來(lai)(lai)能突(tu)圍,站在城頭上(shang)的張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)弟弟張(zhang)(zhang)士(shi)信不知是壞了哪根神經,大呼:“軍(jun)(jun)士(shi)打累了,可(ke)以(yi)歇兵(bing)”,馬上(shang)鳴(ming)金(jin)收兵(bing)。
張士(shi)誠等人愣怔之余,常(chang)遇(yu)春(chun)復(fu)(fu)振,掉頭進擊,把東(dong)吳(wu)兵打得大敗,“自是(張)士(shi)誠不敢復(fu)(fu)出”。
形勢(shi)危(wei)急(ji)如此,張士信這個(ge)倒(dao)霉蛋絲毫不知愁,總是沒事(shi)人一(yi)樣大城(cheng)樓子上張盛宴,遍(bian)擺銀椅,與親信左右飲美酒,食佳(jia)肴。風度是大將的(de),計(ji)策是無(wu)腦(nao)的(de)。仆(pu)從向他進獻(xian)一(yi)個(ge)大水蜜桃(tao),張士信欣(xin)賞久之,剛張嘴(zui)要吃,忽然城(cheng)下(xia)發巨炮,恰(qia)恰(qia)打中張士信,這位(wei)爺腦(nao)袋被擊爛,與桃(tao)汁一(yi)起四(si)濺飛(fei)迸。
兵(bing)敗弟(di)死(si),張士(shi)誠仍舊很(hen)頑強(qiang),指(zhi)揮城(cheng)(cheng)中兵(bing)民抵抗,殺傷(shang)不少西吳兵(bing)馬。九月間,徐達展開總攻,百道(dao)攻城(cheng)(cheng),東吳軍終于(yu)不支,城(cheng)(cheng)陷。
張士誠(cheng)在府(fu)邸中聞城潰,對其妻(qi)劉(liu)氏說:“我兵(bing)敗(bai)且死,你怎(zen)么辦?”劉(liu)氏良德婦人(ren),冷靜答(da)道:“君勿憂(you),妾必不負君。”言畢,她懷(huai)抱兩(liang)個(ge)幼子,在齊云樓(lou)下積柴薪,與(yu)張士誠(cheng)諸妾登樓(lou),自(zi)縊前令人(ren)縱火焚(fen)樓(lou)。
時(shi)值日(ri)暮(mu)。大(da)英(ying)雄(xiong)張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)真是(shi)日(ri)暮(mu)途窮,獨(du)自(zi)呆(dai)坐室中(zhong)良久,望著齊云樓的(de)大(da)火若有所(suo)思(si)。然后,他(ta)投(tou)帶上(shang)(shang)梁,上(shang)(shang)吊自(zi)殺。張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)舊(jiu)(jiu)將(jiang)趙世雄(xiong)忙上(shang)(shang)前解救下來,號哭勸道:“九四英(ying)雄(xiong),還怕不(bu)(bu)(bu)保一(yi)(yi)命嗎!”徐達多次(ci)派張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)的(de)舊(jiu)(jiu)將(jiang)李伯升、潘元紹等勸降,張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)閉目不(bu)(bu)(bu)答,便請張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)上(shang)(shang)船,由水路送(song)(song)往應天府(fu)。其(qi)間,張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)一(yi)(yi)直堅臥舟中(zhong)絕食。被押(ya)送(song)(song)應天府(fu)后當夜,趁人不(bu)(bu)(bu)備(bei),張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)上(shang)(shang)吊自(zi)殺,終年四十七(qi)歲。昔日(ri)擁(yong)強兵占勝利時(shi),張(zhang)(zhang)士(shi)誠(cheng)(cheng)內懷懦(nuo)弱,坐失良機(ji);當其(qi)被俘為(wei)虜時(shi),辭(ci)無撓屈,絕粒自(zi)經,也不(bu)(bu)(bu)失為(wei)一(yi)(yi)大(da)丈夫。
他領導的(de)(de)(de)起義軍縱(zong)橫江浙一帶,建立了(le)革命政權(quan),控制了(le)中國東南最富庶的(de)(de)(de)地區,切斷了(le)元(yuan)朝(chao)漕糧和財政收(shou)入的(de)(de)(de)主要來源,從經濟上沉重的(de)(de)(de)打擊了(le)元(yuan)朝(chao)統治者(zhe)。
毫無疑問,早期的張(zhang)士誠是對元(yuan)作戰的蓋世(shi)功臣。當第一階段(duan)反元(yuan)大(da)起(qi)義進入低潮(chao)的時候。百(bai)萬元(yuan)軍(jun)(jun)(jun)(jun)已經打破了(le)(le)(le)紅(hong)巾(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)長(chang)江(jiang)防線(xian)恢復了(le)(le)(le)南北(bei)元(yuan)軍(jun)(jun)(jun)(jun)的聯系。作為非紅(hong)軍(jun)(jun)(jun)(jun)系統(tong)的張(zhang)軍(jun)(jun)(jun)(jun)的頑強(qiang)抵抗導致脫脫率領的百(bai)萬元(yuan)軍(jun)(jun)(jun)(jun)主力崩潰。從此開始(shi)了(le)(le)(le)各路反元(yuan)義軍(jun)(jun)(jun)(jun)的第二次高潮(chao)。施耐(nai)庵、羅貫(guan)中都曾效(xiao)力張(zhang)士誠。紅(hong)巾(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)起(qi)義同時又有張(zhang)士誠,他所領導的反元(yuan)斗爭,牽(qian)制了(le)(le)(le)元(yuan)朝(chao)的軍(jun)(jun)(jun)(jun)力,壯(zhuang)大(da)了(le)(le)(le)紅(hong)巾(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)的聲勢(shi)。
明史(shi):士誠為人,外(wai)遲重(zhong)寡(gua)言,似有器(qi)量(liang),而(er)實無遠圖。
俞國鑒:十(shi)廟鐘山黯夕陽(yang),一龕猶自祀張王。
楊維禎(zhen):兵(bing)不嗜殺,一也(ye);聞善言(yan)則拜,二也(ye);儉于自奉,三也(ye);厚(hou)給利祿而(er)奸貪必(bi)誅,四也(ye)。
葛軍(jun)力:張(zhang)士誠見利忘(wang)義、朝秦(qin)暮楚。