慎夫人,生卒(zu)及家世不詳,邯(han)鄲(今(jin)河北邯(han)鄲)人,漢(han)文帝劉恒的(de)寵妃,當時,慎夫人甚(shen)至可(ke)以與孝文竇皇(huang)后同(tong)席而坐。有美色,能(neng)歌舞,擅鼓(gu)瑟(se)。
從文(wen)帝、皇(huang)后幸上林時,中(zhong)郎將(jiang)袁盎(ang)引(yin)慎夫(fu)人坐下(xia)席,并以尊(zun)卑失序非愛之而適禍之說文(wen)帝,夫(fu)人喜而賜盎(ang)金五(wu)十斤。
慎(shen)夫人懂得這宮(gong)闈處(chu)處(chu)暗藏殺(sha)機,若不當心便可(ke)能為他人魚肉(rou)。平日,恭(gong)謹賢(xian)良(liang),對竇后恭(gong)順有加,對薄太(tai)后十分孝順。
漢文(wen)帝(di)的生活比(bi)較(jiao)簡樸,他穿的是粗糙的絲綢,“所幸慎(shen)夫人,令(ling)衣不(bu)得曳地,帷帳不(bu)得文(wen)繡(xiu),以示(shi)敦樸,為天(tian)下先(xian)。”
荀悅《申(shen)鑒》:”孝文帝不愛千里馬,慎夫人衣不曳地,光(guang)武手不持珠玉,可謂難矣。“
宋璟《定諸(zhu)王(wang)公主封邑名號(hao)奏(zou)》:”昔袁盎降慎(shen)夫人(ren)之席(xi),文帝竟納之;慎(shen)夫人(ren)亦不以為嫌,美(mei)其得(de)久長之計。“
《史(shi)記(ji)·卷(juan)一(yi)十(shi)·孝文(wen)本紀第十(shi)》
《史記·卷四(si)十(shi)九(jiu)·外戚世(shi)家第十(shi)九(jiu)》
《史記·卷一(yi)百一(yi)·袁盎晁錯列(lie)傳第(di)四十一(yi)》
《史記·卷一百二·張釋之(zhi)馮唐列傳第(di)四十二》
《漢書·卷(juan)第四·文帝(di)紀第四》
《漢書·卷四(si)十(shi)九(jiu)·爰盎晁錯傳第十(shi)九(jiu)》
《漢書·卷五十(shi)·張馮(feng)汲鄭傳第二(er)十(shi)》
《漢書·卷(juan)九十七(qi)(qi)·外(wai)戚傳第六十七(qi)(qi)》
公元前177年,漢文(wen)帝帶(dai)著竇(dou)皇后、慎夫(fu)(fu)人(ren)(ren)乘輦同(tong)往上林(lin)苑(yuan)游幸,晚上在(zai)上林(lin)苑(yuan)舉(ju)行(xing)盛宴。由于(yu)慎夫(fu)(fu)人(ren)(ren)是漢文(wen)帝的寵妾(qie),在(zai)宮中常(chang)與皇后平起(qi)平坐(zuo)(zuo),上林(lin)郎官按照慣例(li),把(ba)慎夫(fu)(fu)人(ren)(ren)的座位(wei)也安排在(zai)與皇后對等(deng)的上席(xi)。中郎將(jiang)袁盎見到(dao),令(ling)內(nei)侍把(ba)慎夫(fu)(fu)人(ren)(ren)的座位(wei)撤至下(xia)席(xi),慎夫(fu)(fu)人(ren)(ren)大怒,不肯入下(xia)席(xi)就坐(zuo)(zuo)。漢文(wen)帝也怒氣沖天(tian),拉著慎夫(fu)(fu)人(ren)(ren)乘輦回(hui)宮。這次上林(lin)之行(xing),乘興(xing)而來,敗興(xing)而歸(gui)。
袁(yuan)盎(ang)是剛正不阿的直臣,他(ta)乘漢(han)文帝稍息(xi)怒(nu)(nu)氣,便進諫說:“臣聞(wen)尊(zun)卑有序則上下(xia)和(he)。今陛下(xia)既已立后(hou),慎夫人(ren)(ren)(ren)乃妾,妾主豈(qi)可(ke)與(yu)同(tong)坐哉!適所以失尊(zun)卑矣。且(qie)陛下(xia)幸之。即厚賜之。陛下(xia)所以為慎夫人(ren)(ren)(ren),適所以禍之。陛下(xia)獨不見‘人(ren)(ren)(ren)豕’二字乎?”(《史(shi)記·袁(yuan)盎(ang)傳(chuan)》)漢(han)文帝一(yi)聽“人(ren)(ren)(ren)豕”二字,則心驚膽(dan)跳。他(ta)把袁(yuan)盎(ang)的話(hua)告訴慎夫人(ren)(ren)(ren),慎夫人(ren)(ren)(ren)也息(xi)怒(nu)(nu),并賜給(gei)袁(yuan)盎(ang)金五十斤。漢(han)文帝因此被評價為衽席無(wu)辯(《后(hou)漢(han)書.后(hou)妃傳(chuan)》)。
又(you)有一次,漢(han)文(wen)帝(di)偕慎夫人乘輦出宮游幸,在霸陵(ling)橋上遠眺。漢(han)文(wen)帝(di)指著(zhu)新豐驛道,對慎夫人說;“此走邯鄲道也。”(《史記·張釋之傳》)意思(si)說從這里走去,就可以到(dao)慎夫人家鄉(xiang)。慎夫人動起思(si)鄉(xiang)之情,漢(han)文(wen)帝(di)令慎夫人鼓瑟,漢(han)文(wen)帝(di)引(yin)吭高歌凄婉(wan)哀惻。
丈(zhang)夫:漢文帝劉恒。
2010年(nian)電視劇《美人心計》:王(wang)麗坤飾(shi)聶慎兒
2010年(nian)電視劇《大風歌》:丁叮(ding)飾慎女(nv)