《送(song)友(you)人》是(shi)唐代女詩(shi)(shi)人薛濤創作的(de)(de)一首七言絕句(ju)(ju),是(shi)送(song)別詩(shi)(shi)中的(de)(de)名篇(pian)。全詩(shi)(shi)四句(ju)(ju),前(qian)兩句(ju)(ju)寫別浦晚(wan)景(jing)句(ju)(ju),第三句(ju)(ju)是(shi)對友(you)人的(de)(de)慰勉,末句(ju)(ju)抒(shu)寫離情之苦。此詩(shi)(shi)的(de)(de)最(zui)大特點(dian)是(shi)隱含了《詩(shi)(shi)經》名篇(pian)《秦風(feng)·蒹葭》的(de)(de)意境,運用引用的(de)(de)修(xiu)辭手法,以景(jing)開篇(pian),以情點(dian)題(ti),層(ceng)層(ceng)推(tui)進,處處曲折,可謂兼有委曲、含蓄(xu)的(de)(de)特點(dian)。
送友人水國蒹葭夜有霜⑴,月寒山色(se)共蒼蒼⑵。誰言(yan)千里自今夕(xi)⑶,離夢杳(yao)如關塞(sai)長⑷。
⑴水(shui)(shui)國:猶水(shui)(shui)鄉。蒹(jian)葭(jiānjiā):水(shui)(shui)草名。《詩經·秦風·蒹(jian)葭》:“蒹(jian)葭蒼蒼,白露為霜。所謂伊(yi)人(ren),在水(shui)(shui)一方(fang)。”本指(zhi)在水(shui)(shui)邊懷念(nian)(nian)故人(ren),后以(yi)“蒹(jian)葭”泛指(zhi)思念(nian)(nian)異地友人(ren)。
⑵蒼蒼:深青色。⑶今夕(xi):今晚,當(dang)晚。⑷離(li)夢:離(li)人的夢。杳(yǎo):無影無聲。關(guan)塞:一作(zuo)“關(guan)路”。
水國之夜(ye)是籠罩在凄(qi)寒的月(yue)色(se)之中(zhong)(zhong)的,寒冷的月(yue)色(se)與(yu)夜(ye)幕(mu)籠罩中(zhong)(zhong)的深(shen)青(qing)山色(se)渾為一體(ti),蒼蒼茫茫。
誰(shui)說友人千里之別(bie)從今晚就開始了(le)?可(ke)離別(bie)后連(lian)相逢的夢(meng)也(ye)杳無(wu)蹤跡(ji),它竟像迢迢關(guan)塞那樣(yang)遙遠。
薛(xue)(xue)濤(約(yue)768~約(yue)834),唐代女(nv)詩(shi)(shi)人(ren)(ren),字洪度。長安(an)(今陜西西安(an))人(ren)(ren)。父親薛(xue)(xue)鄖在四川做官,早年去世(shi)以(yi)后(hou),薛(xue)(xue)濤和母親相依(yi)為(wei)命。薛(xue)(xue)濤聰慧貌美,八歲(sui)能詩(shi)(shi),熟悉(xi)音律(lv),多(duo)才多(duo)藝,聲(sheng)名傾動一(yi)時。韋(wei)皋任(ren)劍南西川節度使時,薛(xue)(xue)濤得以(yi)召見并入樂籍,成(cheng)為(wei)歌(ge)伎。后(hou)世(shi)稱(cheng)歌(ge)伎為(wei)“校(xiao)書”就是從她開始的。薛(xue)(xue)濤和當時的著名詩(shi)(shi)人(ren)(ren)元稹、白居易、張籍、王建、劉禹錫、杜牧、張祜等人(ren)(ren)都(dou)有過(guo)唱酬交往。她居住(zhu)在成(cheng)都(dou)浣花(hua)溪邊,自造桃紅色的小彩箋(jian),用以(yi)寫詩(shi)(shi)。后(hou)人(ren)(ren)仿制,稱(cheng)為(wei)“薛(xue)(xue)濤箋(jian)”。晚年好(hao)作女(nv)道士裝束,建吟(yin)詩(shi)(shi)樓于(yu)碧雞坊(fang),在清幽的生活中(zhong)度過(guo)晚年。有《錦江集(ji)》五(wu)卷(juan),已失傳。《全(quan)唐詩(shi)(shi)》錄存其(qi)詩(shi)(shi)一(yi)卷(juan)。近人(ren)(ren)張蓬舟(zhou)有《薛(xue)(xue)濤詩(shi)(shi)箋(jian)》。
昔人曾(ceng)稱道這位“萬里橋邊女校書”“工(gong)絕句(ju),無(wu)雌(ci)聲”。她這首《送友人》就(jiu)是向(xiang)來為人傳誦,可(ke)與“唐才子(zi)”們競雄(xiong)的名(ming)篇(pian)。此詩表明上(shang)似清空一氣,其實(shi)短幅(fu)中有無(wu)限蘊藉,藏(zang)無(wu)數曲(qu)折。
前(qian)(qian)兩句(ju)寫(xie)別(bie)浦(pu)晚(wan)景。“蒹(jian)葭蒼(cang)蒼(cang),白露(lu)為霜(shuang)”,可(ke)知是秋季。“悲哉秋之(zhi)為氣也,蕭瑟兮(xi)草木(mu)搖落(luo)而變衰;憭(liao)栗兮(xi)若(ruo)在遠行,登山(shan)臨水(shui)(shui)兮(xi)送將歸”,這時節相送,當(dang)是格外(wai)難(nan)堪。詩人(ren)登山(shan)臨水(shui)(shui),一則見“水(shui)(shui)國(guo)蒹(jian)葭夜有霜(shuang)”,一則見月照(zhao)山(shan)前(qian)(qian)明如霜(shuang),這一派(pai)蒹(jian)葭與山(shan)色“共蒼(cang)蒼(cang)”的景象,令(ling)人(ren)凜(lin)然生寒。
此(ci)處不(bu)盡(jin)是寫景,句中暗暗兼(jian)用了《詩(shi)經(jing)·秦風·蒹(jian)葭(jia)》“蒹(jian)葭(jia)蒼(cang)蒼(cang)”兩句以下的(de)詩(shi)意:“所謂(wei)伊人,在水一方。溯回從之,道(dao)阻且長;溯游(you)從之,宛在水中央(yang)”,以表達一種友人遠去、思而(er)不(bu)見(jian)(jian)的(de)懷戀情緒。節用《詩(shi)經(jing)》而(er)兼(jian)包(bao)全篇之意,王(wang)昌(chang)齡“山(shan)長不(bu)見(jian)(jian)秋城(cheng)色,日(ri)暮(mu)蒹(jian)葭(jia)空(kong)水云(yun)”(《巴(ba)陵送李十二(er)》)與此(ci)詩(shi)機杼相(xiang)同。運用這種引用的(de)修辭手法,就(jiu)使詩(shi)句的(de)內涵大(da)為深厚了。
人隔千(qian)里(li),自(zi)今(jin)夕始。“千(qian)里(li)自(zi)今(jin)夕”一(yi)(yi)語(yu),與(yu)李益名句“千(qian)里(li)佳期一(yi)(yi)夕休”相似,表現了詩人的(de)無限深情和遺憾(han)。這(zhe)里(li)卻(que)加“誰(shui)言”二字(zi),似乎要一(yi)(yi)反那遺憾(han)之意(yi)(yi),不欲(yu)作“從此無心愛良夜”的(de)苦語(yu)。似乎意(yi)(yi)味著(zhu)“海內(nei)存知已,天涯若比(bi)鄰(lin)”,可(ke)以“隔千(qian)里(li)兮共(gong)明月(yue)”,是一(yi)(yi)種慰勉(mian)的(de)語(yu)調。這(zhe)與(yu)前(qian)兩句的(de)隱含離傷構成一(yi)(yi)個曲折,表現出(chu)相思情意(yi)(yi)的(de)執著(zhu)。
詩中提到“關塞(sai)”,大約友人是赴邊去(qu)吧,那再見自(zi)然很不(bu)易了,除非(fei)相遇夢(meng)(meng)中。不(bu)過(guo)美夢(meng)(meng)也不(bu)易求得,行人又遠在(zai)塞(sai)北(bei)。“天長(chang)(chang)地遠魂(hun)飛苦(ku)(ku),夢(meng)(meng)魂(hun)不(bu)到關山難(nan)”(李白《長(chang)(chang)相思》)。“關塞(sai)長(chang)(chang)”使夢(meng)(meng)魂(hun)難(nan)以度越,已自(zi)不(bu)堪(kan),更何況“離夢(meng)(meng)杳如”,連夢(meng)(meng)也新(xin)來不(bu)做(zuo)。一句之中含層層曲折,將難(nan)堪(kan)之情推向(xiang)高潮(chao)。此句的(de)(de)苦(ku)(ku)語,相對于第三(san)句的(de)(de)慰勉,又是一大曲折。此句音調也很美,“杳如”的(de)(de)“如”不(bu)但表狀態(tai),而(er)(er)且兼有(you)語助詞“兮”字的(de)(de)功用,讀來有(you)唱嘆之音,配合曲折的(de)(de)詩情,其味尤長(chang)(chang)。而(er)(er)全詩的(de)(de)詩情發展,是“先緊后寬”(先作苦(ku)(ku)語,繼(ji)而(er)(er)寬解),寬而(er)(er)復(fu)緊,“首尾相銜,開(kai)闔盡變”(《藝概·詩概》)。
“絕句于六藝(yi)多取風興(xing),故(gu)視它體尤以(yi)委(wei)曲(qu)、含蓄、自然為高(gao)。”(《藝(yi)概(gai)·詩(shi)(shi)概(gai)》)此(ci)詩(shi)(shi)化用了前人(ren)一些名篇成語,使內(nei)涵更豐富;詩(shi)(shi)意又層(ceng)層(ceng)推進(jin),處(chu)(chu)處(chu)(chu)曲(qu)折,愈(yu)(yu)轉愈(yu)(yu)深,可謂兼有委(wei)曲(qu)、含蓄的特點。詩(shi)(shi)人(ren)用語既能翻新又不著痕跡,娓娓道來,不事藻(zao)繪,便顯得“清”。又善(shan)“短語長(chang)事”,得吞吐之(zhi)法,又顯得“空”。清空與質實(shi)相對(dui)立,卻(que)與充實(shi)無(wu)矛盾,故(gu)耐人(ren)玩味。
《名(ming)媛(yuan)詩(shi)歸》:月(yue)寒乎(hu)?山寒乎(hu)?非(fei)“共蒼蒼”三字不(bu)能摹寫(xie)。淺淺語,幻入深意(yi),此(ci)不(bu)獨意(yi)態淡宕也。
《唐詩選(xuan)脈會通評(ping)林》:周(zhou)珽曰(yue):征途萬里,莫如關塞(sai)夢(meng)魂無(wu)阻,今(jin)夕(xi)似之,非(fei)深于(yu)離(li)愁者孰能(neng)道焉(yan)?徐用吾曰(yue):情景(jing)亦(yi)(yi)自濃(nong)艷,卻絕無(wu)脂粉氣(qi)。雖不能(neng)律(lv)以初、盛門徑,然亦(yi)(yi)妓中翹楚也(ye)。上聯送別凄景(jing),下聯惜別深情。
《才調集補注》:默(mo)庵云:名句(首(shou)二(er)句下)。