《三(san)進士》又名《尋兒記》《八珍湯》《同(tong)根異果》,豫劇(ju)劇(ju)目。
山西平陽(yang)文(wen)士張文(wen)達,向(xiang)周、常兩(liang)家借川資赴京應試(shi)。后(hou)周、常兩(liang)家向(xiang)張妻孫(sun)(sun)淑琳索(suo)債,孫(sun)(sun)無力償(chang)還(huan)。周、常分將兩(liang)個兒子搶去。十(shi)數年(nian)后(hou),二(er)子皆(jie)中進(jin)士,放任洛陽(yang)。某年(nian),平陽(yang)荒(huang)旱,孫(sun)(sun)氏(shi)離家尋夫(fu)(fu),病困(kun)洛陽(yang),賣身入知(zhi)府常天(tian)(tian)保(孫(sun)(sun)之長子)家為(wei)奴。常妻驕(jiao)縱,命制(zhi)“八珍湯”不(bu)合口,怒加責(ze)(ze)打。又(you)因誤(wu)收通判周子卿(qing)(其次子)送來之壽(shou)禮,遭常妻痛毆,逼(bi)令退還(huan)周家。周妻見孫(sun)(sun)有隱情,問其身世,方知(zhi)乃其夫(fu)(fu)與(yu)常天(tian)(tian)保之生母。子卿(qing)親往常府認(ren)(ren)母,常恐失官體,不(bu)肯相認(ren)(ren),二(er)人(ren)扭至巡按(an)(an)衙(ya)前(qian)辯理(li),恰遇(yu)其父巡按(an)(an)張文(wen)達,將孫(sun)(sun)氏(shi)接進(jin)衙(ya)去。天(tian)(tian)保夫(fu)(fu)妻愧悔口責(ze)(ze),一家團圓。
另有(you)一種演(yan)法:張(zhang)文(wen)達(da)進(jin)京后(hou),孫氏(shi)將(jiang)二(er)(er)子分(fen)賣與周、常(chang)(chang)網家。一名周子卿,一名常(chang)(chang)天保。二(er)(er)人(ren)同(tong)窗共(gong)讀(du),同(tong)進(jin)京應試。孫氏(shi)家貧,往尋二(er)(er)兒媳(xi)(xi)贍養,媳(xi)(xi)皆(jie)不(bu)相認(ren)。周、常(chang)(chang)二(er)(er)人(ren)得官榮歸(gui),孫氏(shi)攔(lan)道訴(su)冤,周、常(chang)(chang)二(er)(er)人(ren)互(hu)怨不(bu)孝,與孫氏(shi)同(tong)扭至(zhi)巡按(an)衙(ya)前辯理(li)。巡按(an)恰為張(zhang)文(wen)達(da),舉家團圓,二(er)(er)媳(xi)(xi)共(gong)作八珍(zhen)湯孝敬婆母。
越調、京劇(ju)(ju)、湘劇(ju)(ju)、滇劇(ju)(ju)、徽劇(ju)(ju)、河(he)北(bei)梆子、絲弦戲、二夾弦、河(he)南道情、橫(heng)歧調均有(you)此劇(ju)(ju)目,秦腔有(you)《一門三進士》。