《上虞(yu)帖》是東晉著名(ming)書法家王羲之創作(zuo)的一幅草書書法作(zuo)品。
《上虞帖(tie)》是王羲之因病未能得見朋友一面,而寫的(de)一封信(xin)。信(xin)中也提到其他(ta)親戚朋友的(de)近況。草書(shu),麻紙本,7行,58字。作(zuo)品風格面貌屬于(yu)王羲之晚年書(shu)風。
《上虞帖(tie)》又名(ming)《夜來腹痛帖(tie)》。收刻于《淳化閣帖(tie)》、《澄(cheng)清(qing)堂帖(tie)》、《大觀(guan)帖(tie)》等(deng)刻帖(tie)中(zhong),明(ming)詹景(jing)鳳(feng)《東圖玄覽》、清(qing)安(an)岐(qi)《墨緣匯觀(guan)》著(zhu)錄。
得(de)書知(zhi)問(wen)。吾夜來腹(fu)痛,不堪見卿,甚恨!想(xiang)行復來。修齡來經日,今在上虞(yu),月末(mo)當去(qu)。重(zhong)熙旦便西,與別(bie),不可言。不知(zhi)安所在。未審(shen)時意云(yun)何,甚令(ling)人耿(geng)耿(geng)。
帖中(zhong)提(ti)到的(de)(de)“修齡(ling)”,是(shi)王(wang)羲(xi)之(zhi)(zhi)從(cong)弟王(wang)胡之(zhi)(zhi)的(de)(de)字;“重熙”,是(shi)王(wang)羲(xi)之(zhi)(zhi)的(de)(de)妻弟郗曇的(de)(de)字;“安”,是(shi)晉(jin)太傅(fu)謝安。帖中(zhong)言(yan)“不(bu)(bu)(bu)知(zhi)所在”,可(ke)知(zhi)謝安其(qi)時不(bu)(bu)(bu)在上(shang)虞(yu)。謝安屢(lv)舉不(bu)(bu)(bu)起,當時在朝士大夫頻(pin)有煩(fan)言(yan),至有“安石不(bu)(bu)(bu)出(chu),將(jiang)如(ru)蒼(cang)生(sheng)何”之(zhi)(zhi)語。今又(you)不(bu)(bu)(bu)知(zhi)其(qi)所在,故云“未(wei)審時意(yi)云何”。又(you),王(wang)胡之(zhi)(zhi)為(wei)司州刺史,未(wei)行(xing)而卒(zu),事在公元356年(nian)(東晉(jin)永和十(shi)二年(nian))。
據帖(tie)中所(suo)記王胡之、郗曇二人之事皆發生于356年,《上(shang)虞帖(tie)》的寫作當在此年。
《上(shang)虞帖》的草法隨意灑脫,輕松自然,不拘小節。首先,在筆法上(shang)它不是靠輕重提(ti)按(an)變(bian)化(hua)來豐富線條內容(rong)的,而是以節奏和運行速度(疾澀之(zhi)變(bian))來充實線條內涵,提(ti)按(an)為輔。其次(ci),結構(gou)(gou)上(shang)強調開合變(bian)化(hua),收放自如,所以字形構(gou)(gou)架(jia)的視覺效果顯(xian)露(lu)出(chu)一種“張力”的特征。
《上(shang)(shang)虞帖(tie)(tie)》為《宣和(he)書(shu)譜》所(suo)載《得書(shu)》三帖(tie)(tie)之一(yi)。左(zuo)(zuo)右兩上(shang)(shang)角皆鈐有南唐(tang)墨印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)“集(ji)賢院御(yu)書(shu)印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)”半印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)、“內合同(tong)印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)”朱印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin),宋(song)徽(hui)宗趙佶的(de)泥金書(shu)簽(qian)題“晉(jin)王羲之上(shang)(shang)虞帖(tie)(tie)”,“政(zheng)和(he)”、“宣和(he)”以及雙龍朱文圓印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)。而一(yi)方(fang)“政(zheng)和(he)”朱印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)正押在(zai)左(zuo)(zuo)上(shang)(shang)角的(de)“集(ji)賢院御(yu)書(shu)印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)”墨印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)之上(shang)(shang)。卷的(de)前后(hou)隔水(shui)及拖(tuo)尾(wei)尚(shang)有宋(song)徽(hui)宗的(de)“御(yu)書(shu)”葫蘆印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)、“內府圖書(shu)之印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)”。北宋(song)內府的(de)原裝尚(shang)完好無損。南唐(tang)“集(ji)賢院御(yu)書(shu)印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)”、“內合同(tong)印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)”,即宋(song)人所(suo)稱的(de)“金圖書(shu)”。傳(chuan)世古(gu)書(shu)畫上(shang)(shang)并用此(ci)兩印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)者,獨見(jian)此(ci)《上(shang)(shang)虞帖(tie)(tie)》,而南唐(tang)的(de)“內合同(tong)印(yin)(yin)(yin)(yin)(yin)”,尤(you)為其他古(gu)書(shu)畫上(shang)(shang)所(suo)未見(jian)。
《上(shang)虞(yu)(yu)帖》在(zai)明代藏晉王府(fu),旋歸韓逢禧。至清(qing)初(chu)為(wei)(wei)保和殿大(da)學士梁清(qing)標所(suo)藏。清(qing)嘉慶(qing)時為(wei)(wei)翰林商載(zai)所(suo)收。后(hou)又歸大(da)興程(cheng)定(ding)夷。明人詹景鳳將之著錄于(yu)《東圖玄覽》,并推許為(wei)(wei)“唐摹(mo)之絕精者”。1969年(nian)10月移上(shang)海博物(wu)館。《上(shang)虞(yu)(yu)帖》被定(ding)為(wei)(wei)贗(yan)品。復查時,負(fu)責書畫鑒定(ding)、傳拓工作的萬育(yu)仁不像贗(yan)品。1975年(nian),經謝稚(zhi)柳(liu)鑒定(ding),又經上(shang)海博物(wu)館科學實驗室(shi)用軟X光(guang)透拍,顯現出南(nan)唐內府(fu)的收藏印“內合同印”朱(zhu)印和“集賢院御書印”墨印,于(yu)是斷定(ding)此《上(shang)虞(yu)(yu)帖》為(wei)(wei)唐摹(mo)本。
王羲(xi)(xi)之(zhi)(321-379年(nian),一作(zuo)303-361年(nian))字逸少。東晉著名(ming)書(shu)(shu)(shu)法(fa)家(jia)。瑯琊臨沂(今(jin)(jin)山東臨沂)人。初任(ren)秘(mi)書(shu)(shu)(shu)郎,后任(ren)寧遠將(jiang)軍、江州(zhou)刺史(shi)、右(you)軍將(jiang)軍、會稽(ji)內史(shi)等,世(shi)(shi)稱王右(you)軍。后因與(yu)揚州(zhou)刺史(shi)王述不和,辭官定居會稽(ji)山陰(今(jin)(jin)紹(shao)興)。王羲(xi)(xi)之(zhi)出身(shen)于建康烏衣巷(xiang)顯赫的(de)王家(jia),是王導之(zhi)侄。曾與(yu)謝(xie)安共登冶城,“悠然(ran)遐想,有(you)高世(shi)(shi)之(zhi)志。”早年(nian)從衛夫人學(xue)(xue)書(shu)(shu)(shu)法(fa),后來(lai)改變初學(xue)(xue),草書(shu)(shu)(shu)學(xue)(xue)張(zhang)芝,正書(shu)(shu)(shu)學(xue)(xue)鐘繇。博(bo)采眾長(chang),備精諸體,一變漢魏(wei)以(yi)(yi)來(lai)質樸的(de)書(shu)(shu)(shu)風,獨創(chuang)妍美流便的(de)新體。王羲(xi)(xi)之(zhi)的(de)正書(shu)(shu)(shu)、行書(shu)(shu)(shu)為(wei)(wei)(wei)古今(jin)(jin)之(zhi)冠,人贊其筆(bi)勢(shi)“飄若浮云,矯若驚龍。”王羲(xi)(xi)之(zhi)為(wei)(wei)(wei)歷代學(xue)(xue)書(shu)(shu)(shu)法(fa)者所崇(chong)尚(shang),被(bei)奉為(wei)(wei)(wei)“書(shu)(shu)(shu)圣(sheng)”。其作(zuo)品真(zhen)跡無存,傳世(shi)(shi)者均為(wei)(wei)(wei)后人摹(mo)本。行書(shu)(shu)(shu)以(yi)(yi)《蘭亭序》為(wei)(wei)(wei)代表(biao)作(zuo),草書(shu)(shu)(shu)以(yi)(yi)《初月帖》、《十七帖》,正書(shu)(shu)(shu)以(yi)(yi)《黃庭經》、《樂毅論》最著名(ming)。