客難(nan)東方朔曰:“張儀壹當萬乘之(zhi)(zhi)主,而身(shen)都卿相之(zhi)(zhi)位,澤(ze)及后世(shi)。今子大夫(fu)修(xiu)先王之(zhi)(zhi)術,慕圣人(ren)之(zhi)(zhi)義,諷(feng)誦詩書(shu)百家(jia)之(zhi)(zhi)言,不(bu)可勝記(ji),著于(yu)竹帛;唇腐齒落,服膺而不(bu)可釋,好學(xue)樂道之(zhi)(zhi)效,明白甚矣;自以為智能海內無雙,則可謂博(bo)聞辯智矣。然悉力盡忠(zhong),以事圣帝,曠日持(chi)久,積數十年,官不(bu)過(guo)侍郎,位不(bu)過(guo)執戟。意(yi)者尚(shang)有(you)遺行邪?同胞之(zhi)(zhi)徒,無所容居,其故(gu)何(he)也?”
東方先生(sheng)喟然(ran)(ran)長(chang)(chang)息,仰而應(ying)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)曰:“是故(gu)非(fei)子(zi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)所能備。彼(bi)一(yi)時(shi)(shi)也,此一(yi)時(shi)(shi)也,豈可同哉?夫蘇秦、張儀之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)時(shi)(shi),周室大壞,諸侯(hou)不(bu)(bu)(bu)朝,力(li)政爭權(quan),相擒(qin)以(yi)兵,并為(wei)(wei)(wei)十二國(guo),未有雌雄。得士(shi)者強,失(shi)士(shi)者亡,故(gu)說(shuo)得行焉。身處尊位,珍寶充內,外有倉麋,澤及后世,子(zi)孫長(chang)(chang)享(xiang)。今則(ze)(ze)不(bu)(bu)(bu)然(ran)(ran):圣帝(di)德流,天(tian)(tian)下(xia)(xia)震懾,諸侯(hou)賓服,連四海之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)外以(yi)為(wei)(wei)(wei)帶,安(an)于(yu)覆盂;天(tian)(tian)下(xia)(xia)平均(jun),合為(wei)(wei)(wei)一(yi)家,動發(fa)舉事,猶運之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)掌(zhang),賢(xian)與(yu)不(bu)(bu)(bu)肖何以(yi)異(yi)哉?遵天(tian)(tian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)道,順(shun)地(di)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)理,物無不(bu)(bu)(bu)得其所;故(gu)綏(sui)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)則(ze)(ze)安(an),動之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)則(ze)(ze)苦;尊之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)則(ze)(ze)為(wei)(wei)(wei)將,卑之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)則(ze)(ze)為(wei)(wei)(wei)虜;抗之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)則(ze)(ze)在(zai)青云之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)上,抑之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)則(ze)(ze)在(zai)深淵之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)下(xia)(xia);用(yong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)則(ze)(ze)為(wei)(wei)(wei)虎,不(bu)(bu)(bu)用(yong)則(ze)(ze)為(wei)(wei)(wei)鼠;雖(sui)欲盡節效情(qing),安(an)知(zhi)前后?夫天(tian)(tian)地(di)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)大,士(shi)民(min)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)眾,竭精馳說(shuo),并進輻湊者,不(bu)(bu)(bu)可勝數;悉力(li)慕之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),困于(yu)衣(yi)食(shi),或失(shi)門戶。使蘇秦、張儀與(yu)仆(pu)并生(sheng)于(yu)今之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)世,曾不(bu)(bu)(bu)得掌(zhang)故(gu),安(an)敢望(wang)侍(shi)郎(lang)乎!傳曰:‘天(tian)(tian)下(xia)(xia)無害,雖(sui)有圣人,無所施(shi)才;上下(xia)(xia)和同,雖(sui)有賢(xian)者,無所立功。’故(gu)曰:時(shi)(shi)異(yi)事異(yi)。
“雖然(ran),安可以不(bu)(bu)(bu)務(wu)修身(shen)乎哉!《詩》曰:‘鼓鐘于(yu)宮,聲(sheng)聞(wen)(wen)于(yu)外。’‘鶴鳴九(jiu)皋,聲(sheng)聞(wen)(wen)于(yu)天(tian)’。茍能(neng)修身(shen),何(he)(he)患不(bu)(bu)(bu)榮(rong)!太公(gong)體行(xing)仁義,七十有(you)二,乃設(she)用于(yu)文(wen)武,得信厥說。封于(yu)齊,七百歲而(er)(er)不(bu)(bu)(bu)絕(jue)。此士所以日夜孳孳,修學敏(min)行(xing),而(er)(er)不(bu)(bu)(bu)敢怠(dai)也。譬(pi)若鹡鸰,飛且鳴矣。傳曰:‘天(tian)不(bu)(bu)(bu)為人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)惡寒而(er)(er)輟(chuo)其(qi)(qi)(qi)冬,地(di)不(bu)(bu)(bu)為人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)惡險而(er)(er)輟(chuo)其(qi)(qi)(qi)廣,君(jun)子不(bu)(bu)(bu)為小(xiao)人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)匈匈而(er)(er)易其(qi)(qi)(qi)行(xing)。’‘天(tian)有(you)常(chang)度(du),地(di)有(you)常(chang)形,君(jun)子有(you)常(chang)行(xing);君(jun)子道其(qi)(qi)(qi)常(chang),小(xiao)人(ren)(ren)計其(qi)(qi)(qi)功(gong)。”詩云:‘禮義之(zhi)(zhi)不(bu)(bu)(bu)愆,何(he)(he)恤(xu)人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)言?’水至(zhi)清(qing)則無(wu)(wu)魚,人(ren)(ren)至(zhi)察(cha)則無(wu)(wu)徒(tu);冕而(er)(er)前旒,所以蔽(bi)明;黈纊充(chong)耳,所以塞聰。明有(you)所不(bu)(bu)(bu)見,聰有(you)所不(bu)(bu)(bu)聞(wen)(wen),舉大德,赦小(xiao)過,無(wu)(wu)求(qiu)(qiu)備于(yu)一(yi)人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)義也。枉而(er)(er)直之(zhi)(zhi),使(shi)自(zi)得之(zhi)(zhi);優而(er)(er)柔之(zhi)(zhi),使(shi)自(zi)求(qiu)(qiu)之(zhi)(zhi);揆而(er)(er)度(du)之(zhi)(zhi),使(shi)自(zi)索(suo)之(zhi)(zhi)。蓋圣(sheng)人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)教化(hua)如此,欲其(qi)(qi)(qi)自(zi)得之(zhi)(zhi);自(zi)得之(zhi)(zhi),則敏(min)且廣矣。
“今(jin)世之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)處(chu)士,時(shi)雖不(bu)用(yong),塊然(ran)無徒,廓(kuo)然(ran)獨居;上觀許由(you),下察接輿;計同范蠡,忠合子(zi)(zi)(zi)胥;天(tian)下和平,與義相扶,寡偶少徒,固(gu)其(qi)(qi)宜也(ye)。子(zi)(zi)(zi)何疑于予哉?若(ruo)大(da)燕之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)用(yong)樂(le)毅,秦之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)任(ren)李(li)斯,酈(li)食其(qi)(qi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)下齊(qi),說行如流,曲(qu)從如環;所欲(yu)必得(de),功若(ruo)丘山;海(hai)內定,國家安;是遇(yu)其(qi)(qi)時(shi)者也(ye),子(zi)(zi)(zi)又(you)何怪(guai)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)邪?語曰(yue):‘以管窺(kui)天(tian),以蠡測海(hai),以筵撞鐘,’豈能(neng)通其(qi)(qi)條貫,考其(qi)(qi)文(wen)理,發其(qi)(qi)音聲哉?猶是觀之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),譬由(you)鼱鼩之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)襲狗(gou),孤豚之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)咋虎,至則靡耳,何功之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)有?今(jin)以下愚(yu)而非處(chu)士,雖欲(yu)勿困,固(gu)不(bu)得(de)已,此適足以明其(qi)(qi)不(bu)知(zhi)權變,而終惑于大(da)道也(ye)。”
作品注釋
[1]蘇秦、張(zhang)儀(yi):戰國縱(zong)橫(heng)家。蘇秦主合(he)縱(zong),張(zhang)儀(yi)主連(lian)橫(heng)。
[2]執戟:指執戟侍從的官。
[3]黈(音偷上(shang)聲)纊:黃色絲綿,懸于(yu)冕之兩邊。
[4]圣人:指孔子。前(qian)所引諸語皆孔子所云。見《大戴禮記(ji)·子張問入官》。
[5]許由:堯時隱(yin)士。堯讓天下,不受(shou),隱(yin)于穎水之(zhi)濱。
[6]接輿:孔子時隱士。曾狂(kuang)歌譏孔子,稱楚狂(kuang)。
[7]范(fan)蠡:越王謀(mou)臣(chen),助勾踐滅吳后(hou),退隱五湖
[8]子胥:伍(wu)子胥,吳王夫差忠(zhong)臣,被殺(sha)。
[9]樂毅:燕(yan)昭王(wang)戰將,曾破齊,稱雄一時。
[10]李斯:秦始皇時為丞相。
[11]酈食(shi)其(qi)(音義幾):漢(han)高祖劉邦謀臣(chen)。曾說齊王田廣歸漢(han),下齊七十二城(cheng)。
[13]鼱鼩(音精渠(qu)):地老(lao)鼠。
[14].難:詰問(wen)
[15].澤:恩澤
[16]都:居住
[17].修:學(xue)習(xi)
[18]智能(neng):智慧和才能(neng)
[19]覆盂:翻轉過來放置的盂,不傾不搖(yao)
作品譯文
有(you)人詰難(nan)東方(fang)朔(shuo)道:“蘇(su)秦(qin)、張儀(yi)一(yi)(yi)旦遇上(shang)(shang)萬乘之(zhi)主,就能身(shen)(shen)居卿相之(zhi)位,澤及后世(shi)。如(ru)今(jin)你修(xiu)習先(xian)王(wang)之(zhi)術,仰慕圣人之(zhi)義,誦讀(du)《詩(shi)經(jing)》.《尚(shang)書》.諸子百家(jia)的(de)(de)(de)(de)典籍,不(bu)(bu)(bu)可(ke)勝數。甚至將它(ta)們(men)(men)寫(xie)于(yu)竹帛上(shang)(shang).以(yi)致唇腐齒落,爛(lan)熟于(yu)胸而不(bu)(bu)(bu)能忘懷。好學樂(le)道的(de)(de)(de)(de)效果,是(shi)(shi)很明顯的(de)(de)(de)(de)了(le);自(zi)以(yi)為才智海(hai)內(nei)無雙,可(ke)謂(wei)博(bo)聞強(qiang)辯了(le)。然而盡(jin)(jin)心竭力(li)(li).曠日(ri)持久(jiu)地(di)侍(shi)(shi)(shi)奉(feng)圣明的(de)(de)(de)(de)君(jun)主,結(jie)果卻是(shi)(shi)官(guan)不(bu)(bu)(bu)過(guo)侍(shi)(shi)(shi)郎(lang),位不(bu)(bu)(bu)過(guo)執戟(按(an):韓信(xin)謝絕項羽派(pai)來的(de)(de)(de)(de)說客時(shi)(shi)說:“臣事(shi)項王(wang),官(guan)不(bu)(bu)(bu)過(guo)郎(lang)中,位不(bu)(bu)(bu)過(guo)執戟),恐(kong)怕還(huan)是(shi)(shi)品德上(shang)(shang)有(you)不(bu)(bu)(bu)足之(zhi)處(chu)吧(ba)?連(lian)同胞(bao)兄弟都(dou)無處(chu)容(rong)身(shen)(shen),這是(shi)(shi)何(he)緣故呢(ni)?”東方(fang)朔(shuo)喟然長嘆(tan),仰面回(hui)應道:“這不(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)你能完全理(li)解(jie)的(de)(de)(de)(de)啊。此一(yi)(yi)時(shi)(shi),彼(bi)一(yi)(yi)時(shi)(shi)也,豈能一(yi)(yi)概而論呢(ni)?想(xiang)那蘇(su)秦(qin).張儀(yi)所(suo)處(chu)的(de)(de)(de)(de)時(shi)(shi)代,周室衰微,諸侯(hou)(hou)不(bu)(bu)(bu)朝,爭(zheng)權奪利,兵革(ge)相戰,兼并為十二國(guo)(guo),難(nan)分(fen)雌雄。得(de)士者強(qiang),失士者亡(wang),所(suo)以(yi)游(you)說之(zhi)風大行于(yu)世(shi)。他(ta)們(men)(men)身(shen)(shen)處(chu)尊位,內(nei)充(chong)珍寶,外(wai)有(you)糧倉,澤及后世(shi),子孫長享。如(ru)今(jin)則不(bu)(bu)(bu)然:圣主德澤流布,天下震懾,諸侯(hou)(hou)賓(bin)服。四海(hai)相連(lian)如(ru)同腰帶,天下安穩得(de)像倒扣的(de)(de)(de)(de)痰盂。全國(guo)(guo)有(you)統一(yi)(yi)的(de)(de)(de)(de)機構,規(gui)制(zhi),管理(li)或指揮起(qi)來,非常順(shun)暢,就像用(yong)手一(yi)(yi)樣(yang)。一(yi)(yi)舉一(yi)(yi)動盡(jin)(jin)在掌握,賢與不(bu)(bu)(bu)賢如(ru)何(he)區分(fen)呢(ni)?遵(zun)天之(zhi)道,順(shun)地(di)之(zhi)理(li),萬物(wu)皆得(de)其所(suo)。所(suo)以(yi)撫慰他(ta)就安寧,折騰(teng)他(ta)就痛(tong)苦。尊崇他(ta)可(ke)以(yi)為將領,貶斥(chi)他(ta)可(ke)以(yi)為俘虜。提(ti)拔他(ta)可(ke)在青(qing)云之(zhi)上(shang)(shang),抑制(zhi)他(ta)則在深泉之(zhi)下。任用(yong)他(ta)可(ke)為老虎(hu),不(bu)(bu)(bu)用(yong)他(ta)則為老鼠。雖然做(zuo)臣子的(de)(de)(de)(de)想(xiang)盡(jin)(jin)忠效力(li)(li),但又怎(zen)知(zhi)道進退得(de)宜呢(ni)?天地(di)之(zhi)大,士民眾多,竭盡(jin)(jin)全力(li)(li)去游(you)說的(de)(de)(de)(de)人就像車輪的(de)(de)(de)(de)輻條齊聚(ju)車軸一(yi)(yi)樣(yang),多得(de)不(bu)(bu)(bu)可(ke)勝數,被衣(yi)食(shi)所(suo)困,找不(bu)(bu)(bu)到(dao)晉身(shen)(shen)之(zhi)階。即使蘇(su)秦(qin).張儀(yi)與我并存于(yu)當世(shi),也當不(bu)(bu)(bu)上(shang)(shang)掌故那樣(yang)的(de)(de)(de)(de)小吏,還(huan)敢期(qi)望成(cheng)為侍(shi)(shi)(shi)郎(lang)嗎(ma)?所(suo)以(yi)說時(shi)(shi)異事(shi)異呀。
雖然如(ru)此,又怎么(me)可以不(bu)(bu)加強自(zi)身(shen)(shen)的(de)(de)修(xiu)養呢(ni)?《詩經》上說:“室(shi)內鳴(ming)(ming)鐘,聲聞(wen)于(yu)(yu)外(wai),鶴鳴(ming)(ming)于(yu)(yu)高(gao)地(di),聲聞(wen)于(yu)(yu)天。如(ru)果真(zhen)能修(xiu)身(shen)(shen),何患(huan)不(bu)(bu)榮(rong)耀(yao)!姜子牙踐(jian)行(xing)仁義(yi)(yi),七十二(er)歲見用于(yu)(yu)文、武二(er)王,終于(yu)(yu)得以實踐(jian)他的(de)(de)學說,受封于(yu)(yu)齊(qi),七百年不(bu)(bu)絕(jue)于(yu)(yu)祀。這就(jiu)是士人(ren)(ren)日夜孜孜不(bu)(bu)倦,勉(mian)力而(er)行(xing)不(bu)(bu)敢懈(xie)怠的(de)(de)原因呀。就(jiu)好像那鹡鸰鳥(niao),邊飛翔邊鳴(ming)(ming)叫。《左(zuo)傳》中說:上天不(bu)(bu)會(hui)因為人(ren)(ren)們(men)害(hai)怕寒冷而(er)使冬天消(xiao)失(shi),大(da)地(di)不(bu)(bu)會(hui)因為人(ren)(ren)們(men)厭惡險峻而(er)停止其(qi)廣(guang)大(da)。君(jun)子不(bu)(bu)會(hui)因為小(xiao)人(ren)(ren)的(de)(de)喧(xuan)囂而(er)改變(bian)自(zi)己的(de)(de)品行(xing)。天有(you)常(chang)度(du),地(di)有(you)常(chang)形,君(jun)子有(you)常(chang)行(xing)。君(jun)子走正道,小(xiao)人(ren)(ren)謀私利。《詩經》說:禮義(yi)(yi)上沒(mei)有(you)過失(shi),何必在乎人(ren)(ren)們(men)議論呢(ni)?所(suo)以說:水至(zhi)清(qing)則無魚,人(ren)(ren)至(zhi)察(cha)則無徒。冠冕前有(you)玉(yu)旒,是用來遮蔽視線,絲棉塞耳,是為了減弱(ruo)聽(ting)覺。視力敏銳卻(que)有(you)所(suo)不(bu)(bu)見,聽(ting)力靈(ling)敏卻(que)有(you)所(suo)不(bu)(bu)聞(wen)。揚大(da)德,赦小(xiao)過,不(bu)(bu)要(yao)(yao)對人(ren)(ren)求全責備。彎曲的(de)(de)再直起,但(dan)應(ying)讓(rang)他自(zi)己去(qu)得到(dao)。寬舒進(jin)而(er)柔和,但(dan)應(ying)讓(rang)他自(zi)己去(qu)求取。揆情度(du)理(li),應(ying)該讓(rang)他自(zi)己去(qu)摸索。大(da)概(gai)圣人(ren)(ren)的(de)(de)教(jiao)化就(jiu)是如(ru)此,想(xiang)要(yao)(yao)自(zi)己通過努力得到(dao)它;得到(dao)后,則會(hui)聰敏而(er)廣(guang)大(da)。
當今之(zhi)賢士(shi),才(cai)高無(wu)友,寂然獨(du)居。上(shang)(shang)觀許由,下視接輿(yu),謀似范蠡,忠類子(zi)胥。天下太平之(zhi)時(shi),與義(yi)相符,寡合少友,是理所(suo)應當的(de)事情,您對我又有(you)什么(me)可(ke)懷疑的(de)呢?至于燕用樂毅為將,秦任李斯為相,酈(li)食(shi)其說降齊王,游說如流水,納諫如轉(zhuan)環(huan),所(suo)欲必得,功如高山(shan),海內穩定,國家(jia)安寧,這是他們遇上(shang)(shang)了好時(shi)勢呀(ya)。您又何必感到(dao)奇(qi)怪呢?俗(su)話(hua)說,如果以管窺(kui)天,以瓢量海,以草(cao)撞鐘,又怎么(me)能(neng)通曉規律(lv).考究原理.發出音響呢?由是觀之(zhi),就(jiu)像耗子(zi)襲擊狗,小(xiao)豬咬老虎,只會失敗,能(neng)有(you)什么(me)功效呢?現(xian)在就(jiu)憑你這樣愚(yu)鈍的(de)人(ren)(ren)來非難我,要(yao)想不(bu)受(shou)窘,那是不(bu)可(ke)能(neng)的(de)。這足(zu)以說明(ming)不(bu)知通權達變的(de)人(ren)(ren)終究不(bu)能(neng)明(ming)白真(zhen)理呀(ya)。
東方朔言政治得失,陳農(nong)戰強國之計,但武帝(di)始終把他當俳(pai)優看待,不得重(zhong)用,于是寫《答客難(nan)》以陳志向和發抒自己的不滿。
東(dong)方(fang)(fang)朔(shuo)(前161或(huo)162-前93),字曼倩,平(ping)原厭(yan)次(ci)縣(xian)(今山東(dong)省(sheng)惠民縣(xian)何坊(fang)鄉欽風(feng)街,一說山東(dong)省(sheng)陵縣(xian)神(shen)頭鎮)人。西(xi)漢辭賦(fu)家。漢武帝即位(wei),征四方(fang)(fang)士人。東(dong)方(fang)(fang)朔(shuo)上書自薦,詔拜為郎(lang)。后任常(chang)侍郎(lang)、太中(zhong)大夫(fu)等職。他性格詼(hui)諧,言詞敏捷,滑稽多智,常(chang)在武帝前談笑(xiao)取(qu)樂,“然(ran)時觀察顏色(se),直言切諫”(《漢書·東(dong)方(fang)(fang)朔(shuo)傳》)
。武(wu)帝好(hao)奢侈(chi),起(qi)上林苑,東方朔直言進諫,認為(wei)這是“取民膏腴之地,上乏國家之用,下奪農桑之業(ye),棄成功(gong),就(jiu)敗事”(《漢書·東方朔傳》)。他曾(ceng)言政治(zhi)得失,陳農戰強國之計,但(dan)武(wu)帝始終把他當俳優看待,不得重用,于是寫《答客(ke)難》、《非有先生論》,以陳志向(xiang)和發(fa)抒(shu)自己的不滿(man)。
東(dong)(dong)(dong)方(fang)朔(shuo)一生(sheng)著述甚豐,寫有《答客(ke)難》、《非有先生(sheng)論(lun)》、《封泰山》、《責和氏壁》、《試子(zi)詩》等,后人(ren)匯為(wei)《東(dong)(dong)(dong)方(fang)太中集》,收入《漢魏六朝百三(san)家集》中。司馬遷在《史記》中稱他為(wei)“滑(hua)稽之雄”,晉人(ren)夏侯湛寫有《東(dong)(dong)(dong)方(fang)朔(shuo)畫贊》,對東(dong)(dong)(dong)方(fang)朔(shuo)的(de)(de)高風亮節以(yi)及他的(de)(de)睿智(zhi)詼諧,備加稱頌,唐(tang)代大書法家顏(yan)(yan)真卿將此(ci)文書寫刻碑。此(ci)碑至(zhi)今(jin)仍保存(cun)(cun)在陵(ling)縣,名《顏(yan)(yan)字(zi)碑》。日本侵華(hua)期間,此(ci)碑曾(ceng)被日本當(dang)地駐軍(jun)當(dang)做軍(jun)營門前水溝上的(de)(de)石板,馬踏車(che)碾,致字(zi)跡局部(bu)損毀。《顏(yan)(yan)字(zi)碑》的(de)(de)真跡和仿制品(pin)都存(cun)(cun)放在陵(ling)縣人(ren)民公園的(de)(de)“顏(yan)(yan)碑亭”里。
《答(da)(da)客難》以主客問(wen)答(da)(da)形式(shi),說生在漢武(wu)帝(di)大(da)一統時代(dai),“賢不(bu)肖”沒有(you)什(shen)么區別,雖有(you)才能也無從施展(zhan),“用之則為(wei)虎,不(bu)用則為(wei)鼠”揭露了統治者對人才隨意(yi)抑揚,并為(wei)自己鳴不(bu)平(ping)。此文語言疏朗(lang),議(yi)論(lun)酣暢,劉勰稱(cheng)其“托(tuo)古慰志,疏而有(you)辨”(《文心雕龍·雜文》)。揚雄的(de)《解(jie)嘲》、班固(gu)的(de)《答(da)(da)賓戲》、張衡的(de)《應間》等,都是模仿它的(de)作品。
東方(fang)朔(shuo)《答(da)(da)客難》,既保持主客答(da)(da)難的(de)賦(fu)的(de)結構,又用比較整飾而不拘對偶(ou)的(de)古文(wen)語言,實質便是(shi)文(wen)賦(fu)。