春秋早期有以人力推(tui)拉以攻城門的沖車。
《荀子·強國》中有(you)關(guan)于(yu)“渠沖(chong)”的(de)記載,楊諒注:“渠,大也,渠沖(chong),攻(gong)城(cheng)之(zhi)大車也。”《戰國策·齊策》中亦有(you)記載“百尺(chi)(chi)(chi)之(zhi)沖(chong)”,按(an)周尺(chi)(chi)(chi)一尺(chi)(chi)(chi)約23厘米計算(suan),百尺(chi)(chi)(chi)為23米。百尺(chi)(chi)(chi)雖為虛(xu)指,但可證明沖(chong)車應為高大的(de)攻(gong)城(cheng)塔。
一(yi)說(shuo)(以下簡(jian)稱此(ci)說(shuo)為“埃(ai)及(ji)沖”)百尺之沖單(dan)指撞錘(chui)(chui)長(chang)度,此(ci)說(shuo)以埃(ai)及(ji)古壁畫中“沖”為參(can)考,認(ren)為攻城用沖應為車體載這(zhe)一(yi)根很長(chang)的斜向(xiang)上的沖錘(chui)(chui),使沖車能自(zi)城下撞到城墻頂部同時又不至于挨墻太近。
然(ran)(ran)《墨子·備城(cheng)門》中(zhong)有(you)(you)“二步一木(mu)弩(nu),必射五十步以(yi)上,及多為矢……播以(yi)射沖(chong)及櫳(long)樅”《墨子》佚文中(zhong)也有(you)(you)相關(guan)記載(zai):《太平御覽》卷三三六(liu)(liu)載(zai)有(you)(you)《墨子》“備沖(chong)法:絞(jiao)善麻長八丈(zhang),內有(you)(you)大樹則系之。用斧長六(liu)(liu)尺,令有(you)(you)力者斬之。”又《通典(dian)·兵守拒法》:“敵若推(tui)幢(沖(chong))車,我(wo)作粗鐵環(huan)……幢車適到,速以(yi)環(huan)穿(chuan)幢頭(即撞(zhuang)錘),于(yu)其窮(qiong)旁處分(fen)令壯士牽之翻倒,弓弩(nu)而射,自然(ran)(ran)敗(bai)走。”
《墨(mo)子·備梯》中有“守為行(xing)堞,堞高六尺一等,施(shi)劍(jian)其面,以機發之,沖至則去之,不至則施(shi)之。”
《后漢書(shu).天文志(zhi)》云:作營(ying)百余(yu),圍城數重(zhong),或為沖車以(yi)撞城,為云車高(gao)十(shi)丈以(yi)瞰城。
《通典·兵(bing)守拒法》:“敵若推幢(沖)車,我作粗(cu)鐵環……幢車適到,速以環穿(chuan)幢頭(即撞錘(chui)),于其窮旁處分令壯士牽之(zhi)翻(fan)倒,弓弩(nu)而射,自然敗(bai)走(zou)。”
《武經總要(yao)》前集十二記載其(qi)“上設撞木,以鐵葉(xie)裹其(qi)首,逐(zhu)便(bian)移徙,伺飛梯臨城以撞之。”
《墨子·雜守》亦有(you)記載(zai)“沖(chong)(chong)(攻(gong)城沖(chong)(chong)車),臨,梯皆以沖(chong)(chong)(撞車)沖(chong)(chong)(動詞,撞)之”此處第(di)二個沖(chong)(chong)今多以為撞車。
《守(shou)城(cheng)錄(lu)》卷三(san)“記載賊列騎成(cheng)陣逼城(cheng),驅人抬鵝車、洞子、樓座,用牛皮并氈包(bao),漫攻齊(qi)安門,被(bei)城(cheng)上(shang)(shang)門及城(cheng)門上(shang)(shang)門空(kong)處,先以撞竿、托叉(cha)抵(di)定……”
漢景帝陽陵南(nan)區出土有(you)一件特殊物(wu)件,此物(wu)前鋒部(bu)分共有(you)五側面(mian),整體呈尖錐形(xing),中空,長23.2厘(li)(li)米(mi),最寬15.2厘(li)(li)米(mi),高(gao)13.1厘(li)(li)米(mi);墩(dun)尾(wei)(wei)呈魚尾(wei)(wei)形(xing),長33厘(li)(li)米(mi),外徑為7厘(li)(li)米(mi),尾(wei)(wei)部(bu)寬11.8厘(li)(li)米(mi)。材料發表者(zhe)稱其為“攻(gong)城破門(men)器”。
其形(xing)制與《武經總要》中(zhong)“以鐵(tie)葉裹其首(shou)”中(zhong)鐵(tie)葉相似(si)。同時《中(zhong)國古(gu)代(dai)之“沖”小考》中(zhong)亦(yi)指(zhi)出其應為(wei)“飛沖”部分。
《六韜(tao)(tao)·虎韜(tao)(tao)·軍(jun)用(yong)》:“太公曰:’凡用(yong)兵之(zhi)(zhi)(zhi)大(da)(da)數(shu),將甲士萬人,法用(yong)武沖大(da)(da)扶(fu)胥三(san)十(shi)六乘,材士強弩矛戟為翼 ,一車二十(shi)四人推之(zhi)(zhi)(zhi),以(yi)八(ba)尺車輪,車上立旗鼓,兵法謂之(zhi)(zhi)(zhi)震(zhen)駭(hai),陷堅陳(chen),敗(bai)強敵。’”
“扶(fu)(fu)胥”通“扶(fu)(fu)蘇(su)(su)(su)”,花(hua)名(ming)(《詩·鄭(zheng)風·山有(you)扶(fu)(fu)蘇(su)(su)(su)》:“山有(you)扶(fu)(fu)蘇(su)(su)(su),隰有(you)荷華(hua)。”毛(mao) 傳:“扶(fu)(fu)蘇(su)(su)(su),扶(fu)(fu)胥,小(xiao)木(mu)也。”馬瑞辰通釋:“《釋木(mu)》:‘輔,小(xiao)木(mu)。’小(xiao)木(mu)即木(mu)之名(ming)。錢(qian)大昕曰:‘扶(fu)(fu)、輔聲義(yi)皆相近,長言(yan)為扶(fu)(fu)蘇(su)(su)(su),急言(yan)為輔。’其說是也……胥、疏、蘇(su)(su)(su)疊韻,古通用。”),今(jin)扶(fu)(fu)蘇(su)(su)(su)為何物何樣以不得(de)而(er)知。這里應(ying)是取扶(fu)(fu)蘇(su)(su)(su)之形以形容戰車,其具體形制以不得(de)而(er)知。
《六(liu)韜·虎韜·軍用》:“軸旋短沖(chong)矛戟扶(fu)胥,百(bai)二(er)十具(ju),黃帝所以敗(bai)蚩(chi)尤氏,敗(bai)步(bu)騎,要(yao)窮寇(kou),遮走北。”
《淮南(nan)子(zi)》高誘注稱:“沖(chong)車以(yi)(yi)大鐵(tie)著(zhu)其轅端,馬(ma)被甲(jia)、車被兵,所以(yi)(yi)沖(chong)于敵陣(zhen)也。”