高體(ti)鳑鲏(pi)(學名(ming):Rhodeus ocellatus)是鯉(li)科、鳑鲏(pi)屬魚(yu)類。體(ti)頗高而極側扁,背(bei)鰭前(qian)為體(ti)之最高處。頭(tou)短小。眼(yan)頗大。吻短而略尖。口小,端位,斜(xie)裂。上(shang)頜骨末端向后(hou)延(yan)伸末達眼(yan)前(qian)線下方。尾柄窄小。各(ge)鰭均無硬棘,背(bei)鰭軟(ruan)(ruan)條(tiao)2(不(bu)(bu)分(fen)枝(zhi)軟(ruan)(ruan)條(tiao))+10~11(分(fen)枝(zhi)軟(ruan)(ruan)條(tiao));臀鰭2(不(bu)(bu)分(fen)枝(zhi)軟(ruan)(ruan)條(tiao))+10~13(分(fen)枝(zhi)軟(ruan)(ruan)條(tiao));腹(fu)鰭1(不(bu)(bu)分(fen)枝(zhi)軟(ruan)(ruan)條(tiao))+5~6(分(fen)枝(zhi)軟(ruan)(ruan)條(tiao))。體(ti)被(bei)大型圓鱗,側線不(bu)(bu)完全,中止(zhi)于胸鰭末端前(qian)方;縱列鱗33-35。幼魚(yu)背(bei)鰭前(qian)方具一(yi)黑斑,隨成長而漸(jian)消失;雌魚(yu)體(ti)色(se)(se)較淡,沿尾柄中央有(you)條(tiao)向前(qian)呈楔形之水(shui)藍(lan)(lan)色(se)(se)縱紋;雄魚(yu)背(bei)部淺藍(lan)(lan),瞳孔周圍紅色(se)(se),尾柄中央則有(you)數條(tiao)紅色(se)(se)縱帶,鰓蓋后(hou)方另有(you)一(yi)紅色(se)(se)斑。
高(gao)體(ti)鳑鲏為低海拔(ba)緩流或(huo)靜(jing)止(zhi)的湖沼水(shui)域(yu)棲息(xi)的小型魚類,較(jiao)常出(chu)現于(yu)透明度(du)低、優(you)養化程度(du)略高(gao)的靜(jing)止(zhi)水(shui)域(yu),常成群活(huo)動。雜食(shi)性,主要以附著性藻類、浮游動物及水(shui)生昆蟲等(deng)為食(shi)。分布(bu)于(yu)中國、斐濟、日本、韓國、俄羅斯、越南、土(tu)庫(ku)曼斯坦、烏(wu)茲別克斯坦。在中國分布(bu)于(yu)瀾滄江、珠江、海南島、韓江、長江、黃河等(deng)水(shui)系(xi)。
分(fen)布(bu)于中(zhong)國、斐濟、日本、韓(han)國、俄羅斯、越南(nan)、土庫(ku)曼斯坦(tan)(tan)、烏茲別克斯坦(tan)(tan)。在中(zhong)國分(fen)布(bu)于瀾滄(cang)江(jiang)、珠江(jiang)、海南(nan)島、韓(han)江(jiang)、長江(jiang)、黃(huang)河等水(shui)系。
背鰭(qi)Ⅲ-10~12;臀(tun)鰭(qi)Ⅲ-9~12;胸(xiong)鰭(qi)Ⅰ-9~12;腹鰭(qi)Ⅰ-6~7。側線(xian)鱗(lin)2~6;縱(zong)列(lie)鱗(lin)27~30;橫列(lie)鱗(lin)9.5~11.5;背鰭(qi)前(qian)鱗(lin)11~14;圍(wei)尾柄鱗(lin)14。第(di)一鰓弓(gong)外側鰓耙10~14。下咽齒1行,5~5。脊椎骨4+28~30。
體長(chang)(chang)為(wei)體高的(de)1.8~2.8(體長(chang)(chang)約30毫(hao)米在2.5倍(bei)(bei)以上)倍(bei)(bei),為(wei)頭長(chang)(chang)的(de)3.5~5.6倍(bei)(bei),為(wei)尾(wei)柄(bing)(bing)(bing)長(chang)(chang)的(de)4.5~7.1倍(bei)(bei),為(wei)尾(wei)柄(bing)(bing)(bing)高的(de)6.8~10倍(bei)(bei)。頭長(chang)(chang)為(wei)吻長(chang)(chang)的(de)3.2~4.8倍(bei)(bei),為(wei)眼徑的(de)2.4~3.9倍(bei)(bei),為(wei)眼間距的(de)2.0~2.7倍(bei)(bei)。尾(wei)柄(bing)(bing)(bing)長(chang)(chang)為(wei)尾(wei)柄(bing)(bing)(bing)高的(de)1.2~1.8倍(bei)(bei)。
體(ti)高,呈(cheng)卵圓形(xing),側扁(bian),頭后背緣(yuan)(yuan)格外隆起,尾柄短(duan)(duan)而高,其(qi)高常超過其(qi)長(chang)的1/20頭小,頭長(chang)約(yue)等(deng)于(yu)(yu)(yu)其(qi)高,不及體(ti)高的1/2。吻短(duan)(duan)而鈍,其(qi)長(chang)短(duan)(duan)于(yu)(yu)(yu)眼(yan)(yan)徑。口(kou)端位,口(kou)裂呈(cheng)弧形(xing),口(kou)頂(ding)(ding)端約(yue)在眼(yan)(yan)中(zhong)點水平(ping)線上(shang),口(kou)角(jiao)位于(yu)(yu)(yu)眼(yan)(yan)下緣(yuan)(yuan)水平(ping)線之上(shang),止于(yu)(yu)(yu)鼻孔前(qian)緣(yuan)(yuan),兩口(kou)角(jiao)間距約(yue)等(deng)于(yu)(yu)(yu)口(kou)角(jiao)間距中(zhong)點至(zhi)下頜頂(ding)(ding)端距離。口(kou)角(jiao)無須。眼(yan)(yan)側上(shang)位。鰓孔上(shang)角(jiao)略低于(yu)(yu)(yu)眼(yan)(yan)上(shang)緣(yuan)(yuan)水平(ping)線。鰓蓋膜聯(lian)于(yu)(yu)(yu)峽部。
背(bei)(bei)、臀鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)末(mo)根(gen)不分枝(zhi)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)條稍硬,與各自首根(gen)分枝(zhi)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)條粗細相當(dang),不分枝(zhi)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)條的第二(er)根(gen)約為首根(gen)2/3長(chang)。背(bei)(bei)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)起點(dian)(dian)于(yu)(yu)吻端和(he)尾鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)基(ji)(ji)(ji)之(zhi)間或(huo)略有(you)(you)前后。背(bei)(bei)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)基(ji)(ji)(ji)底較長(chang),大多數個(ge)體長(chang)于(yu)(yu)背(bei)(bei)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)基(ji)(ji)(ji)底末(mo)至尾鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)基(ji)(ji)(ji)距(ju)離(li)(體長(chang)在(zai)60毫米以下,則(ze)等長(chang))。臀鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)位(wei)(wei)于(yu)(yu)背(bei)(bei)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)之(zhi)下方,其基(ji)(ji)(ji)底長(chang)于(yu)(yu)或(huo)相當(dang)于(yu)(yu)尾柄(bing)長(chang)。腹(fu)(fu)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)位(wei)(wei)于(yu)(yu)背(bei)(bei)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)之(zhi)前,腹(fu)(fu)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)基(ji)(ji)(ji)部(bu)和(he)背(bei)(bei)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)起點(dian)(dian)在(zai)同一垂直線(雌(ci)魚(yu))或(huo)稍有(you)(you)距(ju)離(li)(雄(xiong)魚(yu)),并(bing)且位(wei)(wei)近(jin)臀鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)起點(dian)(dian)較之(zhi)胸鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)基(ji)(ji)(ji)部(bu),偶有(you)(you)介于(yu)(yu)二(er)者(zhe)之(zhi)中(zhong)。胸鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)末(mo)端超過或(huo)將及腹(fu)(fu)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)起點(dian)(dian)者(zhe)為雄(xiong)魚(yu),不及的是雌(ci)魚(yu)。尾鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)叉形。肛門位(wei)(wei)于(yu)(yu)腹(fu)(fu)鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)基(ji)(ji)(ji)和(he)臀鰭(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)起點(dian)(dian)之(zhi)間或(huo)近(jin)前者(zhe)。
側線(xian)不完全。背(bei)鰭(qi)前(qian)鱗呈棱(leng)狀超過半數。下(xia)咽骨似弧(hu)形,齒(chi)細(xi)長(chang),側扁,咀嚼(jiao)面(mian)細(xi)狹稍凹,末(mo)端(duan)鉤狀,齒(chi)側光滑或偶有淺凹紋(wen)(在高倍鏡檢下(xia))。鰓(sai)耙呈三角(jiao)形,其長(chang)為鰓(sai)絲(si)長(chang)的(de)1/5~1/4。鰾(biao)2室(shi),前(qian)室(shi)約有后室(shi)長(chang)的(de)1/2。消化管長(chang)為體長(chang)的(de)2.4~7.0倍。腹膜銀白色布有黑點(dian)。
繁殖季節的(de)(de)(de)雄魚(yu)色(se)(se)彩(cai)絢麗,多色(se)(se)相(xiang)互(hu)交輝,鰓蓋上(shang)(shang)角之后有(you)虹(hong)彩(cai)斑塊,沿尾柄有(you)縱條(tiao)(tiao)虹(hong)彩(cai)襯托在(zai)銀白色(se)(se)魚(yu)體上(shang)(shang)閃閃發亮;另有(you)紅色(se)(se)點綴著眼虹(hong)膜的(de)(de)(de)上(shang)(shang)半圈、背(bei)鰭(qi)(qi)(qi)的(de)(de)(de)前外(wai)緣(限于末根不分枝鰭(qi)(qi)(qi)條(tiao)(tiao)和第(di)一至(zhi)第(di)四(si)分枝鰭(qi)(qi)(qi)條(tiao)(tiao))、臀鰭(qi)(qi)(qi)及(ji)尾鰭(qi)(qi)(qi)(中(zhong)央最短鰭(qi)(qi)(qi)條(tiao)(tiao)3~5根);黑色(se)(se)鑲著背(bei)鰭(qi)(qi)(qi)(約第(di)五至(zhi)第(di)十根分枝鰭(qi)(qi)(qi)條(tiao)(tiao))、臀鰭(qi)(qi)(qi)(限于分枝鰭(qi)(qi)(qi)條(tiao)(tiao))外(wai)緣,鱗片的(de)(de)(de)后緣,但位于體背(bei)部(bu)的(de)(de)(de)較腹部(bu)密集(ji),故體色(se)(se)呈現背(bei)較腹部(bu)深;乳(ru)白色(se)(se)僅見(jian)(jian)于腹鰭(qi)(qi)(qi)不分枝鰭(qi)(qi)(qi)條(tiao)(tiao)上(shang)(shang)。雌魚(yu)近金(jin)黃色(se)(se),產卵管呈粉紅色(se)(se)。珠星見(jian)(jian)于雄魚(yu)吻端(duan)、眶上(shang)(shang)骨和淚骨,主要集(ji)中(zhong)于吻端(duan)兩側。
固定標(biao)本體(ti)為(wei)褐色,尾柄黑(hei)縱條明顯,雄魚(yu)(yu)粗于雌(ci)魚(yu)(yu),向前不超過背鰭起點(dian),雄魚(yu)(yu)在鰓蓋上角之后有2個橫列(lie)黑(hei)斑。背、臀鰭外緣(yuan)為(wei)狹黑(hei)邊(bian)。雌(ci)魚(yu)(yu)產卵管(guan)呈灰(hui)色。
高(gao)體鳑鲏為低海拔緩(huan)流或靜止的湖沼水(shui)域棲息的小型魚類,較常出(chu)現于透(tou)明(ming)度低、優養化程(cheng)度略高(gao)的靜止水(shui)域,常成群活(huo)動。雜食性,主要以附著(zhu)性藻類、浮游動物及(ji)水(shui)生昆蟲等為食。
雄魚(yu)為了爭奪(duo)交(jiao)配權(quan),常會表現出強(qiang)烈的(de)(de)(de)領域(yu)性。具有特殊的(de)(de)(de)生殖(zhi)行為,繁殖(zhi)期時(shi),成熟雌(ci)魚(yu)借著很(hen)細長的(de)(de)(de)產卵(luan)管(guan),伸入二(er)枚(mei)貝(bei)(蚌類)的(de)(de)(de)鰓(sai)瓣(ban)中,將卵(luan)產于二(er)枚(mei)貝(bei)內部,借此受(shou)到(dao)充分的(de)(de)(de)保護,再由(you)雄魚(yu)上前授(shou)精,進而完成授(shou)精及孵(fu)化(hua)的(de)(de)(de)程(cheng)序(xu)。孵(fu)化(hua)后的(de)(de)(de)仔魚(yu)仍繼續會停留于二(er)枚(mei)貝(bei)的(de)(de)(de)鰓(sai)瓣(ban)間,利(li)用二(er)枚(mei)貝(bei)的(de)(de)(de)呼吸(xi)運動,亦能得(de)到(dao)所需要的(de)(de)(de)氧氣(qi),直到(dao)卵(luan)黃囊消(xiao)化(hua)殆(dai)盡,才(cai)會離開二(er)枚(mei)貝(bei),出去(qu)覓食,展開另一(yi)階段的(de)(de)(de)生活。
高(gao)體(ti)鳑鲏是由奧地利(li)動物學家克尼爾(er)(Rudolf Kner,1810-1868)在(zai)1866年《皇家科學學院會議記(ji)錄》(Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe)第53卷上發表的文章(zhang)《Specielles Verzeichniss der wahrend der Reise der kaiserlichen Fregatte “Novara”gesammelten Fische. III. und Schlussabtheilung.》中,以(yi)“高(gao)體(ti)石鮒(Pseudoperilampus ocellatus)”的學名(ming)首次被(bei)記(ji)載。
在中國(guo)香(xiang)港,“高體鳑鲏(pi)”最早由(you)莊棣華于1980年代初期(qi),于粉(fen)嶺(ling)及(ji)錦田一帶(dai)發現。美國(guo)地(di)衣(yi)學(xue)及(ji)魚類(lei)學(xue)家(jia)赫爾(Albert William Christian Theodore Herre,868-1962)在1935年于《香(xiang)港博物學(xue)者雜志》(Hong Kong Naturalist)第6卷中以及(ji)中國(guo)魚類(lei)學(xue)家(jia)林書顏(yan)(Lin Shu Yen)在1949年的《香(xiang)港漁業研究(jiu)站(zhan)學(xue)報》(Journal of Hong Kong Fisheries Research Station)第2卷中所記載的“Acanthorhodeus dicaeus(刺鳑鲏(pi)的一種)”,均可能(neng)是該種的誤定(ding)。
高體鳑(pang)鲏的先定(ding)同(tong)(tong)物異為Pseudoperilampus ocellatus、Rhodeus ocellatus、Rhodeus ocellatus ocellatus,次定(ding)同(tong)(tong)物異名為黃河(he)鳑(pang)鲏(Rhodeus hwanghoensis)、斑鳑(pang)鲏(Rhodeus maculatus)、濟南鳑(pang)鲏(Rhodeus notatus)、秉氏鳑(pang)鲏(Rhodeus pingi)和Rhodeus wangkinfui等。
在中(zhong)國古文獻(xian)雖未見有“鳑(pang)(pang)鲏”的(de)(de)(de)清晰記載,但(dan)“鳑(pang)(pang)”字則(ze)早見于漢朝(chao)(chao)許慎的(de)(de)(de)著作《說文解字(122)》,解為“赤尾(wei)魚”,讀作“方聲,符方切”;亦見于孫愐(mian)所編《唐韻(751)》(即隋(sui)朝(chao)(chao)陸法言《切韻(601)》的(de)(de)(de)修訂本)、丁度等的(de)(de)(de)《集(ji)韻(1037)》、清朝(chao)(chao)陳廷敬等編撰的(de)(de)(de)《康熙字典(dian)(1716)》等古籍(ji)中(zhong),記曰:“無芳切。音房,魴,亦作鳑(pang)(pang)”。然(ran)而各描述(shu)因過于簡單(dan),是否“鳑(pang)(pang)鲏”類或是它們(men)的(de)(de)(de)混稱,仍(reng)有待考證。
列入《世界自然保護聯盟瀕(bin)危物種紅(hong)色名(ming)錄》(IUCN 2010年(nian) ver 3.1)——數據(ju)缺乏(fa)(DD)。
高體鳑鲏色彩艷麗,生(sheng)殖行為特殊,可當觀賞(shang)用魚,也是教學的好題材(cai)。