廣平馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(1),正(zheng)德間人(ren)(ren)(ren)(2)。少(shao)輕脫,縱酒。昧爽偶(ou)行,遇一少(shao)女(nv),著紅帔,容色娟好(hao)。從小奚奴(nu)(3),躡露(lu)奔波,履襪沾(zhan)濡。心(xin)竊好(hao)之(zhi)。薄暮醉歸,道(dao)側故有(you)(you)(you)(you)蘭若,久蕪廢(fei),有(you)(you)(you)(you)女(nv)子自(zi)內(nei)(nei)出(chu),則(ze)向麗人(ren)(ren)(ren)也(ye)。忽(hu)見(jian)(jian)(jian)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)來,即轉(zhuan)身入(ru)(ru)。陰念:麗者何得在禪院中?縶(zhi)驢于(yu)門,往覘其異。入(ru)(ru)則(ze)斷垣(yuan)零落,階上細(xi)草(cao)如毯(tan)。彷徨間,一斑(ban)白叟(sou)(sou)出(chu),衣帽(mao)整潔,問(wen)(wen):“客何來?”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“偶(ou)過古剎(cha)(4),欲一瞻仰。翁何至(zhi)此(ci)?”叟(sou)(sou)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“老夫流寓無(wu)所(suo),暫借(jie)此(ci)安頓細(xi)小(5)。既承(cheng)寵降(jiang),有(you)(you)(you)(you)山茶可以當酒。”乃肅賓(bin)入(ru)(ru)。見(jian)(jian)(jian)殿后一院,石路光明,無(wu)復榛(zhen)莽。入(ru)(ru)其室,則(ze)簾幌床幕(mu),香霧噴(pen)人(ren)(ren)(ren)。坐(zuo)展姓字,云:“蒙叟(sou)(sou)姓辛(xin)。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)乘醉遽(ju)問(wen)(wen)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“聞有(you)(you)(you)(you)女(nv)公子,未遭良匹(6)。竊不(bu)自(zi)揣,愿以鏡臺(tai)自(zi)獻(xian)(7)。”辛(xin)笑曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“容謀之(zhi)荊(jing)人(ren)(ren)(ren)。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)即索筆(bi)為(wei)詩曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“千金覓玉杵,殷勤手自(zi)將。云英如有(you)(you)(you)(you)意(yi)(yi)(yi),親為(wei)搗(dao)元(yuan)霜(shuang)(8)。”主人(ren)(ren)(ren)笑付左(zuo)右。少(shao)間,有(you)(you)(you)(you)婢(bi)與辛(xin)耳語。辛(xin)起,慰客耐坐(zuo),牽(qian)幕(mu)入(ru)(ru)。隱約三數(shu)語,即趨出(chu)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)意(yi)(yi)(yi)必有(you)(you)(you)(you)佳(jia)報,而辛(xin)乃坐(zuo)與嗢噱(9),不(bu)復有(you)(you)(you)(you)他言(yan)(yan)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)能忍,問(wen)(wen)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“未審(shen)意(yi)(yi)(yi)旨,幸釋疑抱(10)。”辛(xin)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“君卓犖士(11),傾(qing)風已久。但有(you)(you)(you)(you)私衷,所(suo)不(bu)敢言(yan)(yan)耳。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)固請之(zhi)。辛(xin)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“弱息十九人(ren)(ren)(ren)(12),嫁者十有(you)(you)(you)(you)二(er)。醮命任之(zhi)荊(jing)人(ren)(ren)(ren)(13),老夫不(bu)與焉。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“小生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)只要得今朝領小奚奴(nu)帶露(lu)行者。”辛(xin)不(bu)應,相(xiang)對默然。聞房內(nei)(nei)嚶嚶膩(ni)語,生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)乘醉搴簾曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“伉(kang)儷(li)既不(bu)可得,當一見(jian)(jian)(jian)顏(yan)色,以消吾憾。”內(nei)(nei)聞鉤(gou)動,群立愕顧(gu)。果有(you)(you)(you)(you)紅衣人(ren)(ren)(ren),振袖傾(qing)鬟(huan)(14),亭亭拈帶。望見(jian)(jian)(jian)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)入(ru)(ru),遍室張皇。辛(xin)怒(nu),命數(shu)人(ren)(ren)(ren)捽生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)出(chu)。
酒愈涌上(shang),倒(dao)榛蕪(wu)中。瓦石亂(luan)落如雨,幸不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)著體(15)。臥移(yi)時,聽驢子(zi)猶(you)龁草(cao)路側,乃起(qi)跨驢,踉蹌而行。夜(ye)(ye)色迷悶,誤入澗(jian)谷(gu),狼(lang)奔鴟叫,豎毛寒心(xin)。踟躕四(si)顧(gu),并(bing)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)其(qi)何(he)(he)所(suo)。遙望(wang)(wang)蒼(cang)林中,燈火明滅,疑必村落,竟(jing)馳投之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。仰見(jian)(jian)高(gao)閎(hong)(16),以策撾門。內有問(wen)者(zhe)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“何(he)(he)處(chu)郎君(jun)(jun)(jun),半夜(ye)(ye)來(lai)(lai)此(ci)(ci)?”生(sheng)(sheng)以失(shi)路告(gao),問(wen)者(zhe)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“待達主(zhu)人(ren)(ren)(ren)。”生(sheng)(sheng)累足鵠俟(17)。忽聞振管辟扉(18),一健仆出(chu),代客捉驢。生(sheng)(sheng)入,見(jian)(jian)室甚華好(hao),堂上(shang)張(zhang)燈火。少坐。有婦人(ren)(ren)(ren)出(chu),問(wen)客姓氏。生(sheng)(sheng)以告(gao)。逾刻,青(qing)(qing)衣(yi)(yi)數(shu)人(ren)(ren)(ren)扶一老嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)出(chu),曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“郡君(jun)(jun)(jun)至(zhi)(zhi)(19)。”生(sheng)(sheng)起(qi)立(li),肅身欲拜(bai)(20)。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)止(zhi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)坐,謂(wei)生(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“爾非馮(feng)云(yun)子(zi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)孫耶?”曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“然(ran)。”嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“子(zi)當(dang)是(shi)我(wo)(wo)彌(mi)甥(sheng)(sheng)(21)。老身鐘漏(lou)并(bing)歇(22),殘年(nian)向(xiang)盡,骨肉之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)間(jian),殊所(suo)乖闊(23)。”生(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“兒少失(shi)怙(24),與(yu)(yu)我(wo)(wo)祖(zu)父(fu)處(chu)者(zhe),十(shi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)識一焉。素未拜(bai)省,乞便指(zhi)示。”嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“子(zi)自知(zhi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。”生(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)復問(wen),坐對懸想(xiang)。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“甥(sheng)(sheng)深夜(ye)(ye)何(he)(he)得(de)(de)(de)來(lai)(lai)此(ci)(ci)?”生(sheng)(sheng)以膽力自矜詡,遂一一歷陳(chen)所(suo)遇(yu)。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)笑曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)大好(hao)事。況甥(sheng)(sheng)名士,殊不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)玷于姻婭(25),野狐(hu)精(jing)何(he)(he)得(de)(de)(de)強自高(gao)?甥(sheng)(sheng)勿慮,我(wo)(wo)能為(wei)(wei)若(ruo)(ruo)致之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。”生(sheng)(sheng)稱(cheng)謝(xie)唯(wei)唯(wei)。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)顧(gu)左右曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“我(wo)(wo)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)辛(xin)(xin)家女(nv)(nv)兒,遂如此(ci)(ci)端(duan)好(hao)。”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)人(ren)(ren)(ren)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“渠(qu)有十(shi)九(jiu)女(nv)(nv),都(dou)翩翩有風格,不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)官人(ren)(ren)(ren)所(suo)聘(pin)行幾?”生(sheng)(sheng)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“年(nian)約十(shi)五(wu)余(yu)矣。”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)是(shi)十(shi)四(si)娘(niang)(niang)。三(san)月間(jian),曾(ceng)從(cong)阿母(mu)(mu)壽(shou)郡君(jun)(jun)(jun),何(he)(he)忘卻?”嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)笑曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“是(shi)非刻蓮瓣為(wei)(wei)高(gao)履(lv)(26),實以香屑,蒙紗而步者(zhe)乎?”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“是(shi)也(ye)。”嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)婢大會(hui)作(zuo)意(27)弄媚巧。然(ran)果窕窈(yao),阿甥(sheng)(sheng)賞鑒不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)謬(miu)。”即(ji)謂(wei)青(qing)(qing)衣(yi)(yi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“可遣小貍奴(nu)喚之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)來(lai)(lai)(28)。”青(qing)(qing)衣(yi)(yi)應諾。去(qu)移(yi)時,入白:“呼得(de)(de)(de)辛(xin)(xin)家十(shi)四(si)娘(niang)(niang)至(zhi)(zhi)矣。”旋(xuan)見(jian)(jian)紅(hong)衣(yi)(yi)女(nv)(nv)子(zi),望(wang)(wang)嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)俯拜(bai)。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曳之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“后為(wei)(wei)我(wo)(wo)家甥(sheng)(sheng)婦,勿得(de)(de)(de)修(xiu)婢子(zi)禮。”女(nv)(nv)子(zi)起(qi),娉娉而立(li)(29),紅(hong)袖低垂。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)理其(qi)鬢發,捻其(qi)耳環,曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“十(shi)四(si)娘(niang)(niang),近(jin)在(zai)閨中作(zuo)么生(sheng)(sheng)(30)?”女(nv)(nv)低應曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“閑(xian)來(lai)(lai)只挑繡。”回首(shou)(shou)見(jian)(jian)生(sheng)(sheng),羞縮不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)安。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)吾甥(sheng)(sheng)也(ye)。盛意與(yu)(yu)兒作(zuo)姻好(hao),何(he)(he)便教迷途(tu),終夜(ye)(ye)竄(cuan)溪谷(gu)?”女(nv)(nv)俯首(shou)(shou)無(wu)語。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“我(wo)(wo)喚汝非他(ta),欲為(wei)(wei)吾甥(sheng)(sheng)作(zuo)伐耳。”女(nv)(nv)默(mo)默(mo)而已(yi)(yi)。嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)命(ming)掃榻展裀褥(ru),即(ji)為(wei)(wei)合巹。女(nv)(nv)觍然(ran)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“還以告(gao)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)父(fu)母(mu)(mu)。”嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“我(wo)(wo)為(wei)(wei)汝作(zuo)冰(31),有何(he)(he)舛謬(miu)?”女(nv)(nv)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“郡君(jun)(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)命(ming),父(fu)母(mu)(mu)當(dang)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)違。然(ran)如此(ci)(ci)草(cao)草(cao),婢子(zi)即(ji)死不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)奉命(ming)!”嫗(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)笑曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“小女(nv)(nv)子(zi)志不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)可奪,真吾甥(sheng)(sheng)婦也(ye)!”乃拔女(nv)(nv)頭(tou)上(shang)金花一朵(duo),付生(sheng)(sheng)收之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。命(ming)歸(gui)家檢歷(32),以良辰為(wei)(wei)定。乃使青(qing)(qing)衣(yi)(yi)送(song)(song)女(nv)(nv)去(qu)。聽遠雞已(yi)(yi)唱(chang),遣人(ren)(ren)(ren)持驢送(song)(song)生(sheng)(sheng)出(chu)。數(shu)步外,歘一回顧(gu),則(ze)村舍(she)(she)已(yi)(yi)失(shi),但見(jian)(jian)松楸濃黑,蓬(peng)顆蔽(bi)冢而已(yi)(yi)(33)。定想(xiang)移(yi)時,乃悟其(qi)處(chu)為(wei)(wei)薛(xue)尚(shang)書墓。薛(xue)故(gu)生(sheng)(sheng)祖(zu)母(mu)(mu)弟,故(gu)相(xiang)呼以甥(sheng)(sheng)。心(xin)知(zhi)遇(yu)鬼,然(ran)亦不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)十(shi)四(si)娘(niang)(niang)何(he)(he)人(ren)(ren)(ren)。咨(zi)嗟而歸(gui),漫檢歷以待之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),而心(xin)恐鬼約難恃。再(zai)往(wang)(wang)蘭若(ruo)(ruo),則(ze)殿(dian)宇荒(huang)涼。問(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)居人(ren)(ren)(ren),則(ze)寺中往(wang)(wang)往(wang)(wang)見(jian)(jian)狐(hu)貍云(yun)。陰(yin)念:若(ruo)(ruo)得(de)(de)(de)麗(li)人(ren)(ren)(ren),狐(hu)亦自佳。至(zhi)(zhi)日(ri),除舍(she)(she)掃途(tu),更仆眺望(wang)(wang),夜(ye)(ye)半猶(you)寂。生(sheng)(sheng)已(yi)(yi)無(wu)望(wang)(wang)。頃之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。門外嘩然(ran)。躧(xi)屣(xi)出(chu)窺(34),則(ze)繡幰(xian)已(yi)(yi)駐于庭(35),雙鬟扶女(nv)(nv)坐青(qing)(qing)廬中(36)。妝奩亦無(wu)長物(wu),惟(wei)兩長鬣奴(nu)扛一撲滿(37),大如甕,息肩置堂隅。生(sheng)(sheng)喜得(de)(de)(de)佳麗(li)偶,并(bing)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)疑其(qi)異(yi)類。問(wen)女(nv)(nv)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“一死鬼,卿家何(he)(he)帖服之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)甚?”女(nv)(nv)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“薛(xue)尚(shang)書今作(zuo)五(wu)都(dou)巡環使,數(shu)百里鬼狐(hu)皆(jie)備扈從(cong),故(gu)歸(gui)墓時常少。”生(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)忘蹇修(xiu)(38),翼日(ri),往(wang)(wang)祭(ji)其(qi)墓。歸(gui),見(jian)(jian)二青(qing)(qing)衣(yi)(yi)持貝錦為(wei)(wei)賀(39),竟(jing)委幾上(shang)而去(qu)。生(sheng)(sheng)以告(gao)女(nv)(nv),女(nv)(nv)視之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)曰(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue)(yue):“此(ci)(ci)郡君(jun)(jun)(jun)物(wu)也(ye)。”
邑有楚銀臺之(zhi)(zhi)公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(40),少與(yu)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)共筆硯,相狎(xia)。聞(wen)(wen)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)得狐婦。饋遺(yi)為(wei)餪(41),即登(deng)堂(tang)稱(cheng)觴。越數(shu)日(ri),又折簡來招(zhao)飲(yin)(yin)。女(nv)(nv)聞(wen)(wen),謂(wei)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)曰:“曩公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)來,我(wo)穴壁窺之(zhi)(zhi),其人(ren)猿(yuan)睛而(er)鷹(ying)準(zhun)(42),不可與(yu)久居也(43)。宜勿往。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)諾(nuo)之(zhi)(zhi)。翼日(ri),公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)造(zao)門,問負約之(zhi)(zhi)罪,且(qie)獻新什(shen)(44)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)評涉嘲(chao)笑,公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)大(da)慚,不歡而(er)散。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)歸,笑述于房。女(nv)(nv)慘(can)然曰:“公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)豺狼,不可狎(xia)也!子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)不聽吾(wu)言(yan),將及于難(nan)!”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)笑謝(xie)之(zhi)(zhi)。后與(yu)公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)輒相諛噱(45),前(qian)郤(xi)漸(jian)釋(46)。會提(ti)學試(47),公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)第(di)一(yi),生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)第(di)二。公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)沾沾自喜,走伻來邀生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)飲(yin)(yin)(48)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)辭,頻(pin)招(zhao)乃(nai)往。至(zhi)(zhi)則(ze)知為(wei)公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)初度,客從滿(man)堂(tang),列筵甚(shen)盛(sheng)。公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)出(chu)試卷(juan)示生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)。親友疊肩(jian)嘆賞。酒數(shu)行,樂(le)奏(zou)作于堂(tang),鼓吹傖儜(neng)(49),賓(bin)主甚(shen)樂(le),公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)忽(hu)謂(wei)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)曰(50):“諺云:‘場中莫論文(wen)(51)。’此言(yan)今(jin)知其謬(miu)。小(xiao)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)所以忝(tian)出(chu)君(jun)上者(zhe),以起處(chu)數(shu)語(52),略高一(yi)籌耳。”公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)言(yan)已(yi),一(yi)座盡(jin)贊。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)醉(zui)不能(neng)忍(ren),大(da)笑曰:“君(jun)到于今(jin),尚以為(wei)文(wen)章(zhang)至(zhi)(zhi)是耶(ye)!”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)言(yan)已(yi),一(yi)座失色。公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)慚忿氣結。客漸(jian)去(qu),生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)亦遁。醒而(er)悔之(zhi)(zhi),因(yin)以告女(nv)(nv)。女(nv)(nv)不樂(le)曰:“君(jun)誠鄉曲之(zhi)(zhi)儇子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)也(53)!輕薄之(zhi)(zhi)態,施之(zhi)(zhi)君(jun)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)則(ze)喪(sang)吾(wu)德(de),施之(zhi)(zhi)小(xiao)人(ren)則(ze)殺吾(wu)身。君(jun)禍不遠矣!我(wo)不忍(ren)見(jian)君(jun)流落,請從此辭。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)懼而(er)涕(ti),且(qie)告之(zhi)(zhi)悔。女(nv)(nv)曰:“如欲(yu)我(wo)留(liu),與(yu)君(jun)約:從今(jin)閉戶絕(jue)交(jiao)游,勿浪飲(yin)(yin)(54)。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)謹受教。十四娘為(wei)人(ren)勤儉灑(sa)脫,日(ri)以衽織為(wei)事(shi)(55)。時自歸寧,未嘗逾夜。又時出(chu)金帛作生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)計。日(ri)有贏余,輒投撲滿(man)。日(ri)杜(du)門戶,有造(zao)訪者(zhe)輒囑蒼頭謝(xie)去(qu)。一(yi)日(ri),楚公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)馳函來,女(nv)(nv)焚爇,不以聞(wen)(wen)。翼日(ri),出(chu)吊于城(cheng),遇(yu)公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)于喪(sang)者(zhe)之(zhi)(zhi)家(jia),捉臂(bei)苦邀。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)辭以故。公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)使(shi)圉人(ren)挽轡(56),擁之(zhi)(zhi)以行。至(zhi)(zhi)家(jia),立命洗腆(57)。繼辭夙退。公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)要(yao)遮無已(yi)(58),出(chu)家(jia)姬彈(dan)箏為(wei)樂(le)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)素不羈,向(xiang)閉置庭中,頗覺悶(men)損;忽(hu)逢劇飲(yin)(yin),興頓豪,無復縈(ying)念。因(yin)而(er)酣醉(zui),頹臥席間。公(gong)(gong)(gong)(gong)(gong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)妻阮氏,最悍妒,婢妾不敢施脂澤(ze)(59)。
日(ri)(ri)(ri)前,婢(bi)(bi)(bi)(bi)入齋中(zhong),為(wei)(wei)阮掩執,以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)杖擊首(shou),腦裂立斃。公(gong)子(zi)(zi)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)嘲慢故,銜生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng),日(ri)(ri)(ri)思(si)所報,遂謀(mou)醉以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)酒而(er)誣之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。乘(cheng)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)醉寐,扛(kang)尸床間,合扉徑去(qu)(qu)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)五更酲解(jie)(60),始覺身臥(wo)幾上(shang);起尋(xun)枕榻(ta),則有(you)(you)物膩然(ran)(ran),紲絆步履(61);摸之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),人(ren)也(ye):意主人(ren)遣(qian)(qian)僮伴睡。又蹴之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),不(bu)(bu)(bu)(bu)動而(er)僵。大駭(hai),出門怪呼。廝役盡(jin)(jin)起,爇(ruo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),見(jian)尸,執生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)怒鬧。公(gong)子(zi)(zi)出,驗之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),誣生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)逼奸殺(sha)婢(bi)(bi)(bi)(bi),執送廣(guang)(guang)平。隔(ge)日(ri)(ri)(ri),十四娘(niang)(niang)始知(zhi)(zhi),潸然(ran)(ran)曰(yue):“早知(zhi)(zhi)今日(ri)(ri)(ri)矣(yi)!”因按日(ri)(ri)(ri)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)金(jin)錢(qian)遺(yi)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)見(jian)府尹,無(wu)理可(ke)(ke)伸,朝夕(xi)搒(bang)掠,皮肉(rou)盡(jin)(jin)脫(tuo)。女(nv)(nv)自詣問(wen)(wen)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)見(jian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),悲氣塞心,不(bu)(bu)(bu)(bu)能言(yan)(yan)說。女(nv)(nv)知(zhi)(zhi)陷阱已(yi)深,勸令誣服,以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)免刑憲(62)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)泣聽(ting)命(ming)。女(nv)(nv)還往之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)間,人(ren)咫(zhi)尺不(bu)(bu)(bu)(bu)相(xiang)窺。歸家(jia)咨惋,遽遣(qian)(qian)婢(bi)(bi)(bi)(bi)子(zi)(zi)去(qu)(qu)。獨居數(shu)日(ri)(ri)(ri),又托(tuo)媒媼購良家(jia)女(nv)(nv),名(ming)祿兒,年已(yi)及笄,容華頗麗;與同(tong)寢食(shi),撫愛(ai)異于(yu)群小(63)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)認(ren)誤殺(sha),擬絞(jiao),蒼(cang)頭(tou)得(de)(de)信歸,慟述不(bu)(bu)(bu)(bu)成聲。女(nv)(nv)聞,坦然(ran)(ran)若不(bu)(bu)(bu)(bu)介意。既而(er)秋決有(you)(you)日(ri)(ri)(ri)(64),女(nv)(nv)始皇皇躁(zao)動,晝去(qu)(qu)夕(xi)來(lai)無(wu)停履。每于(yu)寂所於邑悲哀(ai)(65),至(zhi)(zhi)損(sun)眠(mian)食(shi)。一(yi)日(ri)(ri)(ri),日(ri)(ri)(ri)晡(66),狐婢(bi)(bi)(bi)(bi)忽來(lai)。女(nv)(nv)頓起,相(xiang)引屏語(67)。出則笑色滿(man)容,料理門戶如(ru)(ru)平時(shi)。翼(yi)日(ri)(ri)(ri),蒼(cang)頭(tou)至(zhi)(zhi)獄,生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)寄(ji)語娘(niang)(niang)子(zi)(zi),一(yi)往永訣。蒼(cang)頭(tou)復(fu)命(ming)。女(nv)(nv)漫應之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),亦(yi)(yi)不(bu)(bu)(bu)(bu)愴惻(ce),殊(shu)落(luo)落(luo)置之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(68)。家(jia)人(ren)竊議其忍(69)。忽道路沸傳:楚(chu)銀臺(tai)革爵(jue);平陽觀察奉(feng)特旨(zhi)治馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)案(70)。蒼(cang)頭(tou)聞之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),喜告(gao)主母。女(nv)(nv)亦(yi)(yi)喜,即遣(qian)(qian)入府探視,則生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)已(yi)出獄,相(xiang)見(jian)悲喜。俄捕公(gong)子(zi)(zi)至(zhi)(zhi),一(yi)鞫(ju),盡(jin)(jin)得(de)(de)其情。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)立釋(shi)寧(ning)家(jia)(71)。歸見(jian)闈中(zhong)人(ren)(72),泫然(ran)(ran)流涕(ti),女(nv)(nv)亦(yi)(yi)相(xiang)對愴楚(chu),悲已(yi)而(er)喜。然(ran)(ran)終不(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)(zhi)何以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)得(de)(de)達(da)(da)上(shang)聽(ting)。女(nv)(nv)笑指婢(bi)(bi)(bi)(bi)曰(yue):“此君之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)功臣也(ye)。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)愕問(wen)(wen)故。先是,女(nv)(nv)遣(qian)(qian)婢(bi)(bi)(bi)(bi)赴燕都(dou),欲達(da)(da)宮闈,為(wei)(wei)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)陳冤(yuan)(yuan)。婢(bi)(bi)(bi)(bi)至(zhi)(zhi),則宮中(zhong)有(you)(you)神守護,徘(pai)徊御溝間(73),數(shu)月(yue)(yue)不(bu)(bu)(bu)(bu)得(de)(de)入。婢(bi)(bi)(bi)(bi)懼誤事,方欲歸謀(mou),忽聞今上(shang)將(jiang)幸大同(tong)(74),婢(bi)(bi)(bi)(bi)乃(nai)預往,偽(wei)作流妓。上(shang)至(zhi)(zhi)構欄(lan)(75),極蒙(meng)寵眷(juan)。疑婢(bi)(bi)(bi)(bi)不(bu)(bu)(bu)(bu)似風(feng)塵人(ren)(76),婢(bi)(bi)(bi)(bi)乃(nai)垂泣。上(shang)問(wen)(wen):“有(you)(you)何冤(yuan)(yuan)苦?”婢(bi)(bi)(bi)(bi)對:“妾(qie)(qie)原籍隸廣(guang)(guang)平,生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)員馮某之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)女(nv)(nv)。父(fu)(fu)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)冤(yuan)(yuan)獄將(jiang)死,遂鬻妾(qie)(qie)勾(gou)欄(lan)中(zhong)。”上(shang)慘(can)然(ran)(ran),賜(si)金(jin)百兩。臨行(xing),細問(wen)(wen)顛(dian)末(mo),以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)紙筆(bi)記姓名(ming),且言(yan)(yan)欲與共富貴。婢(bi)(bi)(bi)(bi)言(yan)(yan):“但得(de)(de)父(fu)(fu)子(zi)(zi)團(tuan)聚(ju),不(bu)(bu)(bu)(bu)愿華膴也(ye)(77)。”上(shang)頷之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),乃(nai)去(qu)(qu)。婢(bi)(bi)(bi)(bi)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)此情告(gao)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)急拜,淚眥雙熒(ying)(78)。居無(wu)幾何,女(nv)(nv)忽謂(wei)生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)曰(yue):“妾(qie)(qie)不(bu)(bu)(bu)(bu)為(wei)(wei)情緣,何處得(de)(de)煩惱?君被(bei)逮時(shi),妾(qie)(qie)奔走戚眷(juan)間,并無(wu)一(yi)人(ren)代一(yi)謀(mou)者。爾時(shi)酸衷(zhong),誠不(bu)(bu)(bu)(bu)可(ke)(ke)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)告(gao)愬(su)。今視塵俗益厭苦。我(wo)已(yi)為(wei)(wei)君蓄良偶,可(ke)(ke)從此別。”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)聞,泣伏(fu)不(bu)(bu)(bu)(bu)起。女(nv)(nv)乃(nai)止(zhi)。夜(ye)遣(qian)(qian)祿兒侍生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)寢,生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)拒不(bu)(bu)(bu)(bu)納。朝視十四娘(niang)(niang),客光頓減;又月(yue)(yue)余,漸以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)衰老(lao);半(ban)載,黯黑如(ru)(ru)村嫗:生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)敬之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),終不(bu)(bu)(bu)(bu)替(79)。女(nv)(nv)忽復(fu)言(yan)(yan)別,且曰(yue):“君自有(you)(you)佳侶(lv),安(an)用此鳩(jiu)盤為(wei)(wei)(80)?”生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)哀(ai)泣如(ru)(ru)前日(ri)(ri)(ri)。又逾月(yue)(yue),女(nv)(nv)暴疾,絕飲(yin)食(shi),羸臥(wo)閨(gui)闥。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)侍湯藥(yao),如(ru)(ru)奉(feng)父(fu)(fu)母。巫醫無(wu)靈,竟以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)溘逝(81)。生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)悲怛欲絕。即以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)婢(bi)(bi)(bi)(bi)賜(si)金(jin)為(wei)(wei)營齋葬。數(shu)日(ri)(ri)(ri),婢(bi)(bi)(bi)(bi)亦(yi)(yi)去(qu)(qu),遂以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)祿兒為(wei)(wei)室。逾年,舉一(yi)子(zi)(zi)。然(ran)(ran)比(bi)歲(sui)不(bu)(bu)(bu)(bu)登(82),家(jia)益落(luo)。夫(fu)妻無(wu)計,對影(ying)長愁(chou)。忽憶堂陬撲滿(man),常見(jian)十四娘(niang)(niang)投錢(qian)于(yu)中(zhong),不(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)(zhi)尚(shang)在否(fou)。近臨之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),則豉具鹽盎(83),羅列殆滿(man)。頭(tou)頭(tou)置去(qu)(qu)(84),箸(zhu)探其中(zhong),堅不(bu)(bu)(bu)(bu)可(ke)(ke)入;撲而(er)碎之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),金(jin)錢(qian)溢出。由此頓大充裕。后(hou)蒼(cang)頭(tou)至(zhi)(zhi)太(tai)華山(85),遇十四娘(niang)(niang),乘(cheng)青(qing)騾,婢(bi)(bi)(bi)(bi)子(zi)(zi)跨蹇(jian)以(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)從(86),問(wen)(wen):“馮郎安(an)否(fou)?”且言(yan)(yan):“致(zhi)意主人(ren),我(wo)已(yi)名(ming)列仙籍矣(yi)。”言(yan)(yan)訖,不(bu)(bu)(bu)(bu)見(jian)。
異史(shi)氏曰:“輕薄之(zhi)詞,多出于(yu)士類(87),此君(jun)子所悼惜也。余(yu)嘗冒(mao)不(bu)(bu)韙(wei)之(zhi)名(88),言冤則已迂(yu);然未嘗不(bu)(bu)刻苦(ku)自勵,以勉附于(yu)君(jun)子之(zhi)林,而(er)禍(huo)福之(zhi)說不(bu)(bu)與焉(89)。若(ruo)馮(feng)生(sheng)者,一言之(zhi)微,幾至殺(sha)身(shen),茍非(fei)室有仙人,亦(yi)何能(neng)解(jie)脫(tuo)囹圄(yu),以再生(sheng)于(yu)當世耶?可懼哉(zai)!”
詞句注釋
[1]廣(guang)(guang)平:即明清(qing)時(shi)代的(de)廣(guang)(guang)平府(fu),在(zai)今(jin)河(he)北省(sheng)南部(bu)邯鄲一帶(dai),治所在(zai)今(jin)永年縣東南廣(guang)(guang)府(fu)鎮廣(guang)(guang)平府(fu)古城。
[2]正德:明(ming)武宗朱厚照年(nian)號(1506—1521年(nian))。
[3]奚奴:此(ci)指(zhi)婢女(nv)。《周禮·天官(guan)·序官(guan)》:“奚三百人(ren)。”《注》:“古(gu)時(shi)從(cong)坐男女(nv)沒入縣官(guan)為奴,其少才(cai)知以為奚。今之侍史官(guan)婢。”
[4]剎(cha):梵語“剎(cha)多羅”的省稱(cheng),為佛塔頂(ding)部的裝飾,亦指寺前的幡桿。因稱(cheng)佛寺為“剎(cha)”,或“寺剎(cha)”、“梵剎(cha)”、“僧剎(cha)”。
[5]細小(xiao):家(jia)小(xiao),指眷屬。
[6]未遭良匹:意(yi)謂未曾(ceng)選(xuan)配人家。遭,遇。匹,配偶。
[7]鏡(jing)(jing)臺自獻(xian):意(yi)謂自媒(mei)求婚。晉人溫嶠的(de)堂(tang)姑(gu)母托他為女(nv)兒作媒(mei)。一天,溫嶠告訴姑(gu)母說(shuo),佳婿已物色到(dao),并(bing)送(song)來(lai)(lai)玉鏡(jing)(jing)臺為聘禮。等到(dao)舉(ju)行婚禮,原來(lai)(lai)新婿就是(shi)溫嶠本人。事見《世說(shuo)新語·假譎(jue)》。后遂以(yi)“鏡(jing)(jing)臺自獻(xian)”,代指親(qin)自求婚。鏡(jing)(jing)臺,鏡(jing)(jing)匣(xia)。
[8]“千金覓玉(yu)(yu)(yu)杵(chu)(chu)”四句:這是(shi)用(yong)(yong)裴航(hang)的(de)故(gu)事,表示求婚。唐(tang)(tang)代裴航(hang)路(lu)過藍橋驛(yi),遇(yu)見(jian)少女(nv)云英(ying)。裴向其祖(zu)母求婚。祖(zu)母說,神仙曾給(gei)我(wo)長生不老的(de)靈(ling)丹(dan),但須用(yong)(yong)玉(yu)(yu)(yu)杵(chu)(chu)臼(jiu)去搗(dao)一百天,方可服用(yong)(yong),你若(ruo)找到玉(yu)(yu)(yu)杵(chu)(chu)和臼(jiu),我(wo)就把云英(ying)許(xu)給(gei)你。后來,裴航(hang)果然購得玉(yu)(yu)(yu)杵(chu)(chu)臼(jiu),并親自搗(dao)藥百天。兩人(ren)終(zhong)成(cheng)眷屬。故(gu)事見(jian)唐(tang)(tang)人(ren)裴《傳奇》。玉(yu)(yu)(yu)杵(chu)(chu),玉(yu)(yu)(yu)杵(chu)(chu)臼(jiu),搗(dao)藥的(de)用(yong)(yong)具。將,持奉(feng)。元霜,丹(dan)藥。元,玄(xuan);清代避(bi)康熙帝玄(xuan)曄諱,書“玄(xuan)”為“元”。
[9]嗢(wà)噱:談笑。
[10]幸釋疑(yi)抱:希望消除(chu)我心中的疑(yi)慮。幸,希望。
[11]卓(zhuo)犖(luo)(zhuó luò):卓(zhuo)越;特(te)殊。
[12]弱息:對人稱呼自己子女(nv)的謙詞(ci),后專(zhuan)稱女(nv)兒(er)。
[13]醮(jiao)命:指許婚之權。醮(jiao),舊指女(nv)子嫁人。古禮女(nv)子出嫁,父母酌酒飲之,叫“醮(jiao)”。
[14]振袖傾鬟(huan):猶言(yan)抖袖低頭。鬟(huan),古代婦女(nv)的環形發(fa)髻。
[15]體(ti):據鑄(zhu)雪齋(zhai)抄(chao)本補,原(yuan)字(zi)缺毀。
[16]閎(hóng):巷門;大門。
[17]累(lei)足鵠俟:駐足伸頸,站(zhan)立等候。累(lei)足,站(zhan)立不動(dong)。鵠,一種長頸鳥,俗稱天鵝。
[18]振管(guan):開鎖。管(guan),鎖鑰。
[19]郡君(jun):婦人的封號。唐(tang)制,四品宮(gong)以上之母或妻為郡君(jun)。明代宗室女(nv)也稱郡君(jun)。
[20]肅(su)身欲(yu)拜:欲(yu)躬身下拜。肅(su)身,直身肅(su)容。
[21]彌甥:外甥的(de)兒子(zi)。
[22]鐘漏(lou)(lou)并歇(xie):暗示死亡。徐陵《答李之書》:“馀息綿綿,待盡(jin)(jin)鐘漏(lou)(lou)。”以鐘漏(lou)(lou)待盡(jin)(jin)喻(yu)殘年。此(ci)謂鐘漏(lou)(lou)并歇(xie),系指生命終止。鐘與漏(lou)(lou),都是古時的報(bao)時工具(ju)。歇(xie),停止。
[23]乖(guai)闊(kuo);遠(yuan)離;疏遠(yuan)。
[24]失怙(hu):喪父(fu)(fu)。怙(hu),父(fu)(fu)之代(dai)稱。語出《詩(shi)·小(xiao)雅·蓼莪》。
[25]姻婭:此從青柯亭刻本(ben),原作(zuo)“姻”。
[26]刻(ke)蓮(lian)瓣為高(gao)履:指(zhi)將鞋(xie)的木(mu)(mu)底鏤(lou)刻(ke)上(shang)蓮(lian)瓣花(hua)紋。古(gu)代纏足婦女用木(mu)(mu)制后跟襯(chen)于鞋(xie)底,這種鞋(xie)子稱為高(gao)履。
[27]作意:別出心裁。
[28]貍奴:貓的(de)別名;這里(li)似(si)指(zhi)精(jing)靈(ling)之類的(de)仆婢。
[29]娉(ping)娉(ping):身(shen)材美好的樣子。
[30]作(zuo)么(me)(me)生(sheng)(sheng):干什么(me)(me)。生(sheng)(sheng),山(shan)東方言“營(ying)生(sheng)(sheng)”、“生(sheng)(sheng)活”。
[31]作冰:作媒人。
[32]檢歷(li):查閱(yue)歷(li)書,指選擇吉(ji)日。
[33]蓬顆蔽冢:冢上(shang)蔽以土(tu)封。蓬顆,東北人(ren)名土(tu)塊(kuai)為蓬顆,系(xi)“塊(kuai)”之轉語,見《說文通訓定聲》。《漢書·賈山(shan)傳(chuan)》,《注(zhu)》引顏師古曰:“顆,謂土(tu)塊(kuai);蓬顆,猶(you)言塊(kuai)上(shang)生蓬者耳。”
[34]躧(xǐ徙)屣(xi):趿拉(la)著(zhu)鞋,形容(rong)忽促(cu)急迫。躧,曳履而行。
[35]繡幰(xiǎn):繡花車(che)帷,代指花轎(jiao)或(huo)彩車(che)。
[36]青廬:代指新房。北朝婚禮,用青色(se)布幔(man)于門內外(wai)搭成帳篷(peng),在此交拜迎婦。見《酉陽雜俎》。
[37]長(chang)(chang)鬣(lie)奴:滿臉長(chang)(chang)須的(de)仆人。鬣(lie),胡(hu)須。《左傳·昭公七年(nian)》:“使長(chang)(chang)鬣(lie)在相。”撲滿:儲(chu)蓄錢幣用的(de)瓦器,上(shang)有小孔,錢幣可放入,但不能取出(chu);儲(chu)滿后,打破取出(chu)。
[38]蹇(jian)(jian)修(xiu):代指媒人(ren)。蹇(jian)(jian)修(xiu)是(shi)傳說中伏羲氏(shi)的(de)(de)臣子(zi)。屈原《離騷》:“解佩以結言兮(xi),吾令蹇(jian)(jian)修(xiu)以為理。”后(hou)因以“蹇(jian)(jian)修(xiu)”作(zuo)為媒人(ren)的(de)(de)代稱(cheng)。
[39]貝錦(jin):一種上有貝形花紋的錦(jin)緞。左思(si)《蜀都賦》:“貝錦(jin)斐成,濯(zhuo)色紅波。”
[40]銀(yin)臺:官名,通(tong)政使的(de)別稱。明(ming)清(qing)設(she)通(tong)政使司,掌管(guan)內外章奏(zou)和(he)臣民(min)密封申訴的(de)文件。因宋代(dai)曾專役接受(shou)章疏的(de)機(ji)關稱銀(yin)臺司,所以明(ming)清(qing)時代(dai)的(de)通(tong)政使也稱銀(yin)臺。
[41]餪(nuan)(nuǎn暖):舊時嫁(jia)女后三(san)日,母家及親友饋(kui)送食物,叫“餪(nuan)”。
[42]鷹(ying)(ying)準(zhun):鷹(ying)(ying)鉤鼻子。準(zhun),鼻梁(liang)。
[43]居(ju):相處。
[44]新什(shen):新作。什(shen),篇什(shen),指詩篇或文卷。
[45]諛噱(xue):恭維談笑。噱(xue),大(da)笑。
[46]:同“隙”,嫌隙,隔(ge)閡。
[47]提學(xue)試(shi)(shi):清代提督(du)學(xue)政主持一(yi)省童生院試(shi)(shi)及生員歲、科兩試(shi)(shi)。這(zhe)里的“提學(xue)試(shi)(shi)”當指歲試(shi)(shi)或(huo)科試(shi)(shi)。
[48]走伻(beng)(bēng崩(beng)):派人。伻(beng),使者。
[49]傖儜(neng):形(xing)容音調粗濁(zhuo)雜亂。
[50]謂:此據鑄雪齋抄本,原作“請”。
[51]“場(chang)(chang)(chang)中莫論文”:意謂在考場(chang)(chang)(chang)中靠命(ming)運,不靠文章。場(chang)(chang)(chang),科舉考場(chang)(chang)(chang)。
[52]起(qi)處(chu):八股文每篇由破題、承題、起(qi)講、入手、起(qi)股、中股、后股、束股八部分(fen)組成(cheng)。起(qi)股至中股是正式的議(yi)論(lun)。起(qi)處(chu),指正式議(yi)論(lun)之前闡(chan)明題旨,引(yin)起(qi)議(yi)論(lun)的部分(fen)。
[53]鄉曲之儇(xuān宣)子:識見寡陋的(de)輕(qing)薄(bo)子弟。鄉曲,鄉里(li),亦指窮鄉僻壤。儇子,輕(qing)薄(bo)耍(shua)小聰明的(de)人。
[54]浪飲:過(guo)量的飲酒。浪,濫,放(fang)縱。
[55]衽織:紡紗織布。
[56]圉(yǔ語)人:馬夫。
[57]洗(xi)腆(tiǎn忝):指盛(sheng)設潔(jie)凈的酒(jiu)食。《尚書·酒(jiu)誥》。“自洗(xi)腆,致用酒(jiu)。”腆,豐盛(sheng)。
[58]要(yāo邀)遮(zhe):阻攔。
[59]施(shi)脂(zhi)澤:指修飾打扮。脂(zhi)澤,化妝用的脂(zhi)粉(fen)、頭油(you)等。
[60]酲(cheng)(chéng)解:酒醒。酲(cheng),酒醉。
[61]紲(xiè謝)絆:纏繞(rao)阻絆。絆,據(ju)鑄雪齋抄本,原作“袢(pan)”。
[62]刑憲:刑法。這里指刑罰。
[63]群小:指一般婢妾。
[64]秋(qiu)決有日(ri):將(jiang)屆秋(qiu)季決囚之日(ri)。清代秋(qiu)季審(shen)囚分四項:情真應決;緩決;可(ke)(ke)矜(jin);可(ke)(ke)疑。決,處死。
[65]於(Wū嗚(wu))邑:同(tong)“嗚(wu)咽(yan)”,悲氣郁結。
[66]晡(bū):申時,午后三至五時。
[67]相引(yin)屏(bǐng柄)語(yu)(yu):兩人(ren)到無(wu)人(ren)處談話(hua)。屏語(yu)(yu),避(bi)人(ren)共(gong)語(yu)(yu)。
[68]落落:豁(huo)達,安然(ran)。
[69]忍:狠(hen)心。
[70]平陽(yang):府(fu)名,轄(xia)令山西省臨汾等十縣。觀察,明清時對道員的(de)尊稱(cheng)。唐(tang)代無節度使的(de)道,設(she)觀察使,為州以上的(de)長官。明清時分(fen)守、分(fen)巡(xun)道也管轄(xia)府(fu)、州有關事(shi)宜(yi),因尊稱(cheng)道員為觀察。
[71]寧家:回家。
[72]闈中人:即閨中人,指妻。
[73]徘徊(huai)御溝間:意(yi)謂(wei)鬼婢(bi)擬見帝訴冤(yuan),阻于宮中守(shou)護神,不得(de)入宮。御溝,環繞宮墻的河(he)溝。
[74]幸(xing)(xing):封建時代,皇帝至某處(chu)叫“幸(xing)(xing)”或“臨幸(xing)(xing)”。大同:舊府名(ming),治所在個山西省大同市。
[75]構(gou)(gōu勾(gou))欄:妓院。宋元(yuan)時伎樂演劇的場(chang)所;元(yuan)以后指妓院。
[76]風塵人(ren):流(liu)落江湖的(de)人(ren),喻指妓(ji)女(nv)。
[77]華膴(wǔ伍(wu)):華衣美食,指富貴。膴,鮮美的肉食。
[78]淚(lei)眥(zi)雙(shuang)熒(ying):兩眼淚(lei)珠閃(shan)爍。淚(lei)眥(zi),猶淚(lei)眼。眥(zi),眼眶。熒(ying),閃(shan)光。
[79]替:衰;懈怠。
[80]鳩盤(pan):梵語“鳩荼(tu)”的(de)省稱,義譯為甕形(xing)鬼(gui)、冬瓜鬼(gui)!后用以(yi)形(xing)容極端丑(chou)陋的(de)婦(fu)人。《太平(ping)廣(guang)記·任》謂任怕(pa)(pa)妻,曾(ceng)云:“婦(fu)當(dang)怕(pa)(pa)者三:初娶之時,端居若菩(pu)薩,豈有人不怕(pa)(pa)菩(pu)薩耶?既(ji)長,生男女,如養(yang)兒大蟲(chong),豈有人不怕(pa)(pa)大蟲(chong)耶?年老面(mian)皺,如鳩盤(pan)荼(tu)鬼(gui),豈有人不怕(pa)(pa)鬼(gui)耶?以(yi)此怕(pa)(pa)婦(fu),亦何怪焉(yan)。”
[81]溘(ke)(kè克)逝:忽然死(si)去。
[82]比歲不登(deng):連年收成(cheng)不好。登(deng),指(zhi)莊稼成(cheng)熟。
[83]豉(chi)(chi)(chǐ齒)具鹽盎:豆豉(chi)(chi)盆、鹽罐(guan)子。豉(chi)(chi),豆豉(chi)(chi)。
[84]頭(tou)頭(tou)置去:一(yi)件(jian)一(yi)件(jian)的移去。
[85]太華:即西岳華山。
[86]蹇:蹇衛,即驢(lv)子。
[87]士類(lei):讀書的人們。
[88]不(bu)韙(wěi韋):不(bu)是;意思是別(bie)人(ren)指責他說話輕(qing)薄。
[89]而禍福之(zhi)說不(bu)與焉:意(yi)謂并非迷信禍福之(zhi)說。不(bu)與,不(bu)從。
白話譯文
廣(guang)平府的馮(feng)生,是明代正(zheng)德(de)年間的人。他年輕時輕佻放蕩,酗酒無度(du)。一(yi)(yi)天(tian)早晨,他偶然外出,遇到(dao)(dao)個(ge)少(shao)女,披著紅斗篷,容貌秀(xiu)麗。身(shen)后跟著個(ge)小(xiao)仆人,正(zheng)踏著早晨的露水趕路,鞋襪都沾濕了。馮(feng)生心里暗(an)喑喜愛(ai)她(ta)。傍(bang)晚,馮(feng)生喝得醉醺醺地回來(lai),走(zou)到(dao)(dao)路邊一(yi)(yi)座荒廢(fei)很久的寺廟(miao)(miao)前時,見一(yi)(yi)個(ge)女子從里面走(zou)出來(lai);一(yi)(yi)看(kan)(kan)(kan),正(zheng)是早晨遇到(dao)(dao)的那(nei)個(ge)少(shao)女。少(shao)女看(kan)(kan)(kan)見他,轉身(shen)又走(zou)了進去(qu)。馮(feng)生暗(an)想,美人怎么(me)會在寺廟(miao)(miao)里?把驢拴在門前,想進去(qu)看(kan)(kan)(kan)個(ge)究竟。
進入廟門(men),只見斷壁(bi)殘垣(yuan),石(shi)階上鋪著層綠(lv)毯(tan)一樣的(de)(de)細草(cao)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)正在(zai)猶豫,一個(ge)(ge)衣帽整潔(jie)的(de)(de)白發(fa)老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)走了(le)出來,問道:“客人(ren)從哪里(li)(li)來?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo):“偶(ou)然(ran)(ran)經過(guo)這(zhe)(zhe)座古剎,想瞻仰(yang)瞻仰(yang)。老(lao)(lao)(lao)(lao)丈(zhang)怎么到(dao)了(le)這(zhe)(zhe)里(li)(li)?”老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)說(shuo)(shuo):“老(lao)(lao)(lao)(lao)夫流落(luo)到(dao)此地(di),沒(mei)(mei)有(you)(you)(you)住(zhu)所,暫時借這(zhe)(zhe)里(li)(li)安頓家小(xiao)。既(ji)然(ran)(ran)承蒙光臨,有(you)(you)(you)山茶可以(yi)當(dang)酒(jiu)。”說(shuo)(shuo)完(wan),請(qing)馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)進廟。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)見殿后(hou)有(you)(you)(you)個(ge)(ge)院(yuan)子(zi)(zi),石(shi)子(zi)(zi)路(lu)(lu)非常干(gan)凈,再(zai)沒(mei)(mei)有(you)(you)(you)雜(za)樹亂(luan)草(cao)。進入屋內,帷幔床帳(zhang),都(dou)香(xiang)氣襲人(ren)。坐下(xia)后(hou),老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)自(zi)我(wo)(wo)(wo)(wo)介紹說(shuo)(shuo):“老(lao)(lao)(lao)(lao)夫姓辛(xin)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)乘(cheng)醉唐突地(di)問道:“聽說(shuo)(shuo)您(nin)有(you)(you)(you)個(ge)(ge)女(nv)(nv)公子(zi)(zi),還沒(mei)(mei)找(zhao)到(dao)好(hao)(hao)女(nv)(nv)婿;我(wo)(wo)(wo)(wo)不(bu)(bu)自(zi)量(liang)力,愿意禮聘(pin)女(nv)(nv)公子(zi)(zi)。”辛(xin)老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)笑了(le)笑,說(shuo)(shuo):“容(rong)我(wo)(wo)(wo)(wo)和(he)老(lao)(lao)(lao)(lao)妻(qi)(qi)商量(liang)商量(liang)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)要來筆,寫下(xia)一首(shou)詩:“千金(jin)覓玉杵(chu),殷(yin)勤手(shou)自(zi)將。云英如有(you)(you)(you)意,親為搗玄霜。”主人(ren)看了(le)后(hou),笑著把詩交給(gei)了(le)仆人(ren)。一會兒(er),有(you)(you)(you)個(ge)(ge)丫鬟出來和(he)老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)耳語了(le)幾句,老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)起(qi)身(shen),請(qing)客人(ren)耐心坐會兒(er)。自(zi)己掀起(qi)門(men)簾(lian)進了(le)里(li)(li)屋。隱約聽得里(li)(li)面講了(le)兩三句話,老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)又(you)走出來。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)以(yi)為定有(you)(you)(you)好(hao)(hao)消息,但老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)坐下(xia)后(hou),只是談笑,再(zai)不(bu)(bu)提婚(hun)事。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)忍不(bu)(bu)住(zhu),問道:“我(wo)(wo)(wo)(wo)還不(bu)(bu)知您(nin)的(de)(de)意思,請(qing)說(shuo)(shuo)明以(yi)消除疑惑(huo)。”老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)說(shuo)(shuo):“您(nin)是卓越不(bu)(bu)凡的(de)(de)人(ren),我(wo)(wo)(wo)(wo)仰(yang)慕已久。但我(wo)(wo)(wo)(wo)有(you)(you)(you)點隱衷,不(bu)(bu)便直言。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)再(zai)三請(qing)求。老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)說(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)有(you)(you)(you)十九個(ge)(ge)女(nv)(nv)兒(er),已嫁(jia)出去(qu)(qu)了(le)十二個(ge)(ge)。女(nv)(nv)兒(er)的(de)(de)婚(hun)姻大事由老(lao)(lao)(lao)(lao)妻(qi)(qi)作主,老(lao)(lao)(lao)(lao)夫不(bu)(bu)參與。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)只要今天早晨帶著小(xiao)仆人(ren),踏著露(lu)水(shui)趕(gan)路(lu)(lu)的(de)(de)那位。”辛(xin)老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)沒(mei)(mei)說(shuo)(shuo)話,兩人(ren)相對無語。這(zhe)(zhe)時里(li)(li)屋傳來女(nv)(nv)子(zi)(zi)的(de)(de)嬌聲細語,馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)乘(cheng)著醉意,掀起(qi)門(men)簾(lian)說(shuo)(shuo):“既(ji)然(ran)(ran)做不(bu)(bu)成夫妻(qi)(qi),就看看容(rong)貌,以(yi)消除我(wo)(wo)(wo)(wo)的(de)(de)遺憾(han)!”屋里(li)(li)的(de)(de)人(ren)聽見門(men)簾(lian)響,都(dou)驚愕地(di)站了(le)起(qi)來看著他(ta)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)見果然(ran)(ran)有(you)(you)(you)那紅衣少(shao)女(nv)(nv),打(da)扮華美,手(shou)捻著腰帶,亭(ting)亭(ting)玉立。看見馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)闖進來,屋里(li)(li)的(de)(de)人(ren)都(dou)驚慌不(bu)(bu)安。辛(xin)老(lao)(lao)(lao)(lao)翁(weng)(weng)大怒(nu),命(ming)幾個(ge)(ge)人(ren)將馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)揪(jiu)了(le)出去(qu)(qu),馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)酒(jiu)涌上來,跌倒在(zai)亂(luan)草(cao)叢里(li)(li),瓦塊石(shi)頭雨點般地(di)落(luo)下(xia)來,幸虧沒(mei)(mei)砸在(zai)身(shen)上。
躺了(le)(le)(le)一(yi)(yi)會(hui)(hui)兒(er)(er)(er)(er),聽(ting)見(jian)驢子(zi)(zi)(zi)在(zai)路(lu)邊吃(chi)草,馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)爬起(qi)(qi)來(lai)(lai)(lai)騎上(shang)(shang)去(qu)(qu),踉踉蹌蹌地(di)上(shang)(shang)了(le)(le)(le)路(lu)。夜(ye)色迷(mi)(mi)茫,馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)誤進(jin)了(le)(le)(le)山(shan)(shan)谷(gu),狼奔鴟叫,嚇(xia)得(de)(de)他(ta)寒(han)毛直豎。猶豫著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)四下看(kan)(kan)了(le)(le)(le)看(kan)(kan),并不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)什么(me)(me)(me)(me)地(di)方(fang)。遠(yuan)遠(yuan)望(wang)見(jian)一(yi)(yi)片黑樹林(lin)中(zhong)(zhong)隱約(yue)有(you)燈(deng)光,馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)以(yi)為必(bi)定是(shi)(shi)(shi)(shi)村(cun)莊(zhuang),趕著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)毛驢跑了(le)(le)(le)過去(qu)(qu)。抬頭(tou)一(yi)(yi)看(kan)(kan),是(shi)(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)座高(gao)(gao)門,便(bian)用(yong)鞭子(zi)(zi)(zi)敲(qiao)了(le)(le)(le)敲(qiao)。門內(nei)有(you)人(ren)(ren)問道(dao):“哪里(li)(li)(li)來(lai)(lai)(lai)的(de)(de)(de)(de)(de)年輕(qing)人(ren)(ren),半夜(ye)跑到(dao)這(zhe)(zhe)(zhe)里(li)(li)(li)來(lai)(lai)(lai)?”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)回(hui)(hui)答說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“迷(mi)(mi)了(le)(le)(le)路(lu)。”那(nei)(nei)人(ren)(ren)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“等我(wo)(wo)(wo)稟(bing)告主人(ren)(ren)。”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)伸著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)脖子(zi)(zi)(zi),呆呆地(di)等著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)。忽聽(ting)抽門栓開門聲,一(yi)(yi)個(ge)壯健的(de)(de)(de)(de)(de)仆人(ren)(ren)走出(chu)來(lai)(lai)(lai),替他(ta)牽(qian)驢。馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)進(jin)去(qu)(qu),見(jian)房屋都非常(chang)華美,大堂上(shang)(shang)燈(deng)火通明。略(lve)坐(zuo)(zuo)了(le)(le)(le)會(hui)(hui),有(you)個(ge)婦(fu)人(ren)(ren)出(chu)來(lai)(lai)(lai),詢問客(ke)人(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)姓名。馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)告訴了(le)(le)(le)她(ta)(ta)。過了(le)(le)(le)一(yi)(yi)會(hui)(hui)兒(er)(er)(er)(er),幾個(ge)丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)扶(fu)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)一(yi)(yi)位老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)走出(chu)來(lai)(lai)(lai),說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“郡君來(lai)(lai)(lai)了(le)(le)(le)!”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)站起(qi)(qi)身,恭恭敬敬地(di)想行(xing)禮,老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)止住(zhu)他(ta),讓他(ta)坐(zuo)(zuo)下。說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“你(ni)是(shi)(shi)(shi)(shi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)(shi)馮云子(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)孫子(zi)(zi)(zi)啊?”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)回(hui)(hui)答說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“是(shi)(shi)(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)。”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“你(ni)是(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)(de)(de)外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)。我(wo)(wo)(wo)老(lao)(lao)態(tai)龍鐘,風燭殘年,骨肉親戚(qi)之間,久沒(mei)(mei)來(lai)(lai)(lai)往(wang)了(le)(le)(le)。”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)小時候就(jiu)(jiu)(jiu)死(si)了(le)(le)(le)父親,跟我(wo)(wo)(wo)祖(zu)父交(jiao)往(wang)的(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren),十(shi)(shi)個(ge)里(li)(li)(li)也不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)認得(de)(de)一(yi)(yi)個(ge)。我(wo)(wo)(wo)從沒(mei)(mei)拜見(jian)過您(nin),請(qing)指示明白(bai)該怎(zen)(zen)樣稱呼您(nin)?”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“你(ni)自己會(hui)(hui)知(zhi)道(dao)的(de)(de)(de)(de)(de)!”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)再問,坐(zuo)(zuo)在(zai)那(nei)(nei)里(li)(li)(li)冥思苦想。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)深(shen)夜(ye)怎(zen)(zen)么(me)(me)(me)(me)到(dao)了(le)(le)(le)這(zhe)(zhe)(zhe)里(li)(li)(li)?”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)平素常(chang)以(yi)膽大自夸,便(bian)把(ba)自己的(de)(de)(de)(de)(de)遭遇一(yi)(yi)一(yi)(yi)敘述了(le)(le)(le)一(yi)(yi)遍。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)笑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)大好事。況且外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)是(shi)(shi)(shi)(shi)名士,也不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)玷污她(ta)(ta)家(jia)(jia),野狐精怎(zen)(zen)么(me)(me)(me)(me)就(jiu)(jiu)(jiu)這(zhe)(zhe)(zhe)么(me)(me)(me)(me)自大?外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)要擔(dan)心,我(wo)(wo)(wo)能給(gei)你(ni)辦成。”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)連(lian)連(lian)稱謝。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)看(kan)(kan)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)兩邊伺候的(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)辛家(jia)(jia)的(de)(de)(de)(de)(de)女(nv)(nv)(nv)兒(er)(er)(er)(er),竟是(shi)(shi)(shi)(shi)這(zhe)(zhe)(zhe)樣端莊(zhuang)漂亮。”一(yi)(yi)個(ge)丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“他(ta)家(jia)(jia)有(you)十(shi)(shi)九個(ge)女(nv)(nv)(nv)兒(er)(er)(er)(er),都生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)得(de)(de)姿態(tai)翩翩。不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)官(guan)人(ren)(ren)要聘的(de)(de)(de)(de)(de)那(nei)(nei)個(ge)排行(xing)第幾?”馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“她(ta)(ta)大約(yue)十(shi)(shi)五歲左(zuo)右(you)。”丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)十(shi)(shi)四娘。三月(yue)里(li)(li)(li),曾跟她(ta)(ta)母(mu)親來(lai)(lai)(lai)給(gei)郡君慶壽,郡君怎(zen)(zen)么(me)(me)(me)(me)忘了(le)(le)(le)呢?”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)笑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“是(shi)(shi)(shi)(shi)高(gao)(gao)底鞋上(shang)(shang)刻著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)蓮花(hua)(hua)瓣、里(li)(li)(li)面填(tian)上(shang)(shang)香屑,用(yong)紗巾蒙面走路(lu)的(de)(de)(de)(de)(de)那(nei)(nei)個(ge)吧?”丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“是(shi)(shi)(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)。”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)(zhe)個(ge)婢(bi)子(zi)(zi)(zi)倒(dao)很會(hui)(hui)出(chu)花(hua)(hua)樣,弄媚態(tai)。但(dan)(dan)也真是(shi)(shi)(shi)(shi)俊俏,外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)眼光不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)錯。”便(bian)對丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“可派個(ge)小丫(ya)(ya)頭(tou)去(qu)(qu)叫她(ta)(ta)來(lai)(lai)(lai)。”了(le)(le)(le)鬟(huan)(huan)答應著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)去(qu)(qu)了(le)(le)(le)。過了(le)(le)(le)會(hui)(hui)兒(er)(er)(er)(er),丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)進(jin)來(lai)(lai)(lai)稟(bing)報:“辛家(jia)(jia)十(shi)(shi)四娘叫來(lai)(lai)(lai)了(le)(le)(le)!”接著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)便(bian)見(jian)紅(hong)衣女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi),望(wang)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)施禮。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)拉(la)她(ta)(ta)起(qi)(qi)來(lai)(lai)(lai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“以(yi)后(hou)成了(le)(le)(le)我(wo)(wo)(wo)外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)媳婦(fu)了(le)(le)(le),就(jiu)(jiu)(jiu)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)要行(xing)女(nv)(nv)(nv)孩兒(er)(er)(er)(er)禮了(le)(le)(le)。”女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)起(qi)(qi)來(lai)(lai)(lai),亭亭玉立(li),低垂著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)紅(hong)袖(xiu)。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)理(li)(li)理(li)(li)她(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)頭(tou)發,又(you)捻捻她(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)耳環,說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“十(shi)(shi)四娘最近在(zai)閨中(zhong)(zhong)做些什么(me)(me)(me)(me)?”女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)低聲說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“閑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)沒(mei)(mei)事,繡些花(hua)(hua)。”說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu),一(yi)(yi)回(hui)(hui)頭(tou)看(kan)(kan)見(jian)馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng),立(li)即羞縮不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)安(an)起(qi)(qi)來(lai)(lai)(lai)。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“這(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)。他(ta)一(yi)(yi)心一(yi)(yi)意要和你(ni)結為夫妻,你(ni)怎(zen)(zen)么(me)(me)(me)(me)就(jiu)(jiu)(jiu)讓他(ta)迷(mi)(mi)了(le)(le)(le)路(lu),在(zai)山(shan)(shan)谷(gu)里(li)(li)(li)竄了(le)(le)(le)一(yi)(yi)夜(ye)?”女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)低著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)頭(tou),默默不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)語。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)叫你(ni)來(lai)(lai)(lai),沒(mei)(mei)別的(de)(de)(de)(de)(de)事,想給(gei)我(wo)(wo)(wo)外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)做媒人(ren)(ren)。”女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)仍一(yi)(yi)言不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)發。老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)便(bian)命(ming)丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)去(qu)(qu)掃床鋪(pu)被,讓他(ta)們二人(ren)(ren)完婚。女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)紅(hong)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)臉說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)得(de)(de)回(hui)(hui)去(qu)(qu)告訴父母(mu)。”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)給(gei)你(ni)做媒,有(you)什么(me)(me)(me)(me)差錯?”女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“郡君之命(ming),我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)(de)(de)父母(mu)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)違抗。但(dan)(dan)如此草草從事,我(wo)(wo)(wo)就(jiu)(jiu)(jiu)是(shi)(shi)(shi)(shi)死(si),也不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)從命(ming)!”老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)笑著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“小女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)志氣倒(dao)高(gao)(gao),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)屈(qu)從威(wei)勢(shi),真是(shi)(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)(de)(de)外(wai)(wai)(wai)甥(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)媳婦(fu)。”于是(shi)(shi)(shi)(shi),便(bian)從女(nv)(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)頭(tou)上(shang)(shang)拔(ba)下一(yi)(yi)朵(duo)金(jin)花(hua)(hua)交(jiao)給(gei)馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng),讓他(ta)回(hui)(hui)去(qu)(qu)查查歷書(shu),定個(ge)良辰(chen)吉日;又(you)讓丫(ya)(ya)鬟(huan)(huan)送十(shi)(shi)四娘回(hui)(hui)去(qu)(qu)。這(zhe)(zhe)(zhe)時,雄雞高(gao)(gao)唱,老(lao)(lao)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)太(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)派人(ren)(ren)牽(qian)著(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)毛驢送馮生(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)(sheng)出(chu)去(qu)(qu)。
馮(feng)生(sheng)出(chu)(chu)來走了幾步,回(hui)頭(tou)一(yi)看(kan),只見(jian)房屋(wu)村(cun)落全(quan)消(xiao)失(shi)了,只有(you)一(yi)片茂密的松林和蓬草掩蓋著的幾座墳(fen)墓而已。馮(feng)生(sheng)定神(shen)想(xiang)了會兒,醒悟這(zhe)里(li)(li)是(shi)(shi)薛(xue)尚書的墳(fen)墓,薛(xue)尚書是(shi)(shi)馮(feng)生(sheng)祖母的弟(di)弟(di),所(suo)以老太太稱(cheng)他為外(wai)甥。馮(feng)生(sheng)心(xin)中明白遇上了鬼(gui),但也不(bu)知(zhi)十四(si)娘是(shi)(shi)什么人(ren)。一(yi)路感嘆著回(hui)了家,漫(man)不(bu)經心(xin)地查了個日(ri)子等著,心(xin)里(li)(li)恐怕鬼(gui)約靠不(bu)住。再去那座寺(si)廟(miao)看(kan)看(kan),一(yi)片荒(huang)涼,寂無(wu)人(ren)跡。詢問(wen)當地的人(ren),說(shuo)是(shi)(shi)廟(miao)里(li)(li)常見(jian)狐(hu)出(chu)(chu)沒。馮(feng)生(sheng)暗想(xiang):只要得到美人(ren),狐(hu)也是(shi)(shi)好(hao)的。
到了(le)(le)(le)選(xuan)定(ding)的(de)那天(tian),馮(feng)(feng)生(sheng)整理房間,打(da)掃道路,讓仆(pu)人(ren)輪番(fan)在門外(wai)眺望。一直(zhi)等到半夜,還沒動靜,馮(feng)(feng)生(sheng)已(yi)經絕望了(le)(le)(le)。一會兒,忽聽門外(wai)人(ren)聲(sheng)喧嘩,馮(feng)(feng)生(sheng)趿拉(la)著鞋跑出去(qu)一看(kan),花轎(jiao)已(yi)停在院子(zi)(zi)里(li)(li)了(le)(le)(le),麗(li)個(ge)丫鬟(huan)扶著十四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)坐在轎(jiao)里(li)(li)。嫁妝也(ye)沒多余的(de)東(dong)西(xi),只有(you)兩個(ge)長胡(hu)子(zi)(zi)仆(pu)人(ren)扛著個(ge)甕大的(de)儲(chu)錢罐(guan),從肩上(shang)卸下放在屋子(zi)(zi)一角(jiao)。馮(feng)(feng)生(sheng)高(gao)興(xing)娶(qu)了(le)(le)(le)個(ge)美麗(li)妻(qi)子(zi)(zi),并不(bu)(bu)疑(yi)慮她是異類。他(ta)問十四(si)(si)(si)娘(niang)(niang):“一個(ge)死鬼,你們家(jia)怎么那樣服(fu)貼她?”十四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)說:“薛尚(shang)書現在已(yi)做了(le)(le)(le)五都(dou)巡(xun)環使,數(shu)百里(li)(li)內的(de)鬼狐(hu)都(dou)供他(ta)役使。他(ta)不(bu)(bu)常回家(jia)。”馮(feng)(feng)生(sheng)不(bu)(bu)忘老(lao)太太給(gei)做媒(mei),第(di)二天(tian),到她的(de)墓(mu)上(shang)祭祀了(le)(le)(le)一番(fan)。同(tong)去(qu)時,有(you)兩個(ge)丫鬟(huan)來贈送帶有(you)貝紋的(de)錦(jin)帛作賀禮,放到桌子(zi)(zi)上(shang)走了(le)(le)(le)。馮(feng)(feng)生(sheng)告訴十四(si)(si)(si)娘(niang)(niang),十四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)看(kan)了(le)(le)(le)看(kan),說:“這是郡(jun)君的(de)東(dong)西(xi)!”
同縣有個楚(chu)(chu)銀(yin)臺(tai)的(de)公(gong)(gong)(gong)子(zi),從(cong)小就和(he)(he)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)同學,兩人(ren)十(shi)(shi)分親(qin)匿。他聽(ting)說(shuo)(shuo)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)娶了(le)(le)(le)個狐夫(fu)人(ren),便(bian)在(zai)(zai)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)結婚三(san)日那天,送來(lai)(lai)禮物(wu),并親(qin)自上門(men)(men)舉杯慶(qing)賀(he)。過(guo)了(le)(le)(le)幾(ji)天,楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)又(you)寫來(lai)(lai)請柬(jian),請馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)赴宴(yan)。十(shi)(shi)四娘得(de)知,對(dui)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)說(shuo)(shuo):“上次公(gong)(gong)(gong)子(zi)來(lai)(lai),我從(cong)墻(qiang)縫里見他猿眼(yan)鷹鼻,這(zhe)(zhe)人(ren)不可長久(jiu)交往,不去為好。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)答(da)應了(le)(le)(le)。第(di)二天,楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)登(deng)門(men)(men)責問馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)負(fu)約(yue),就便(bian)獻上自已的(de)新作詩(shi)篇(pian)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)評論(lun)(lun)這(zhe)(zhe)些詩(shi)篇(pian)時(shi),說(shuo)(shuo)了(le)(le)(le)些嘲笑(xiao)話,楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)很羞慚(can),兩人(ren)不歡而散。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)回屋,笑(xiao)著(zhu)跟十(shi)(shi)四娘講(jiang)了(le)(le)(le)一(yi)(yi)遍。十(shi)(shi)四娘凄(qi)然(ran)地(di)(di)說(shuo)(shuo):“楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)是(shi)匹豺狼,不能跟他開玩笑(xiao)!你(ni)不聽(ting)我的(de)話,將遭大(da)難!”馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)笑(xiao)著(zhu)認了(le)(le)(le)錯(cuo)。此后(hou),馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)和(he)(he)楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)經(jing)常來(lai)(lai)往調笑(xiao),原來(lai)(lai)的(de)過(guo)節漸漸消除了(le)(le)(le)。正好提(ti)學駕下(xia)臨(lin),主持科(ke)考,楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)考了(le)(le)(le)第(di)一(yi)(yi),馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)考了(le)(le)(le)第(di)二。楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)沾(zhan)沾(zhan)自喜,派仆人(ren)來(lai)(lai)邀請馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)去喝酒(jiu)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)推(tui)辭(ci)不去,連叫了(le)(le)(le)幾(ji)次,才去了(le)(le)(le)。到后(hou)來(lai)(lai)才知道(dao)是(shi)楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)的(de)生(sheng)日,客(ke)人(ren)坐(zuo)滿(man)了(le)(le)(le)屋子(zi),酒(jiu)宴(yan)十(shi)(shi)分豐盛(sheng)。楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)拿出自己(ji)的(de)試卷給(gei)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)看,親(qin)友爭相圍攏來(lai)(lai)觀賞,邊看邊贊(zan)嘆著(zhu)。酒(jiu)過(guo)數巡,有樂隊在(zai)(zai)下(xia)面奏起音樂,一(yi)(yi)片(pian)喧雜,賓(bin)主都非常高(gao)興。楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)忽(hu)然(ran)對(dui)馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)說(shuo)(shuo):“俗話說(shuo)(shuo)‘場中莫論(lun)(lun)文’,現(xian)在(zai)(zai)才知道(dao)這(zhe)(zhe)句話的(de)錯(cuo)誤。我之(zhi)所以名次排在(zai)(zai)你(ni)前(qian)面,不過(guo)因為我的(de)文章開頭(tou)幾(ji)句略高(gao)一(yi)(yi)籌(chou)罷了(le)(le)(le)。”公(gong)(gong)(gong)子(zi)說(shuo)(shuo)完,一(yi)(yi)座人(ren)都贊(zan)揚起來(lai)(lai)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)乘(cheng)著(zhu)醉意,再忍耐不住(zhu),大(da)笑(xiao)著(zhu)說(shuo)(shuo):“你(ni)到現(xian)在(zai)(zai)還以為你(ni)是(shi)憑文章考第(di)一(yi)(yi)的(de)嗎?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)話音剛落,一(yi)(yi)座人(ren)臉上失色。楚(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)羞慚(can)忿怒,無言答(da)對(dui)。客(ke)人(ren)們見狀漸漸都走了(le)(le)(le),馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)也悄悄地(di)(di)溜了(le)(le)(le)回來(lai)(lai)。酒(jiu)醒后(hou),馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)很后(hou)悔,把這(zhe)(zhe)事告訴了(le)(le)(le)十(shi)(shi)四娘。十(shi)(shi)四娘不高(gao)興地(di)(di)說(shuo)(shuo):“你(ni)真是(shi)鄉(xiang)下(xia)的(de)輕薄子(zi)弟!拿輕薄之(zhi)態對(dui)待君子(zi),就會喪失品德;對(dui)待小人(ren),就會惹(re)殺身(shen)之(zhi)禍。你(ni)大(da)難不遠了(le)(le)(le)!我不忍心見你(ni)敗落,我們分手吧!”馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)害怕,哭泣著(zhu)說(shuo)(shuo)自己(ji)已很后(hou)悔。十(shi)(shi)四娘說(shuo)(shuo):“如想要我留下(xia)來(lai)(lai),我和(he)(he)你(ni)約(yue)定(ding),從(cong)今(jin)后(hou)你(ni)閉門(men)(men)不出,斷絕交游,不要再酗酒(jiu)!”馮(feng)(feng)(feng)(feng)生(sheng)恭敬地(di)(di)答(da)應下(xia)來(lai)(lai)。
十四娘(niang)(niang)為人(ren)勤儉(jian)利落(luo),天(tian)天(tian)紡線織布(bu)。經常(chang)(chang)自(zi)己(ji)(ji)回娘(niang)(niang)家(jia)(jia),但從不(bu)在(zai)(zai)(zai)娘(niang)(niang)家(jia)(jia)過夜。還(huan)常(chang)(chang)拿出些金銀布(bu)帛(bo)作買賣(mai),每有贏(ying)余,就(jiu)(jiu)把(ba)錢(qian)投進儲錢(qian)罐里(li)。天(tian)天(tian)關門(men)閉戶,有人(ren)來(lai)(lai)(lai)(lai)訪,就(jiu)(jiu)讓仆人(ren)謝絕。一(yi)(yi)(yi)天(tian),楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)又送來(lai)(lai)(lai)(lai)信(xin)請馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng),十四娘(niang)(niang)把(ba)信(xin)燒了(le)(le)(le),不(bu)讓馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)知(zhi)道。第(di)二天(tian),馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)出門(men)去城里(li)吊喪,在(zai)(zai)(zai)喪家(jia)(jia)遇(yu)到(dao)楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)。楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)拉(la)著(zhu)(zhu)他(ta)的(de)(de)(de)(de)胳膊(bo),苦(ku)苦(ku)邀請。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)借(jie)故推辭(ci),楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)讓馬夫拉(la)著(zhu)(zhu)馬,擁著(zhu)(zhu)馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)就(jiu)(jiu)走。到(dao)了(le)(le)(le)家(jia)(jia),楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)立即(ji)命家(jia)(jia)人(ren)設(she)宴。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)又告辭(ci),說有事要早點(dian)回去。楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)再(zai)三挽留,吩咐家(jia)(jia)姬彈箏奏樂(le)。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)本來(lai)(lai)(lai)(lai)就(jiu)(jiu)放蕩不(bu)羈(ji),前些日子(zi)又一(yi)(yi)(yi)直關在(zai)(zai)(zai)家(jia)(jia)里(li),很(hen)覺煩悶(men)。忽然遇(yu)上(shang)(shang)今天(tian)這(zhe)個(ge)痛飲的(de)(de)(de)(de)機會,酒(jiu)興大發(fa)(fa),再(zai)也不(bu)管不(bu)顧,喝得酩酊(ding)大醉,昏(hun)沉(chen)沉(chen)地趴(pa)在(zai)(zai)(zai)桌上(shang)(shang)睡(shui)著(zhu)(zhu)了(le)(le)(le)。楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)的(de)(de)(de)(de)妻子(zi)阮氏,非常(chang)(chang)兇(xiong)悍嫉妒(du),婢妾們都(dou)(dou)不(bu)敢施脂抹(mo)粉。前天(tian)有個(ge)丫(ya)鬟(huan)到(dao)楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)的(de)(de)(de)(de)書房(fang)中,被阮氏抓(zhua)住(zhu),用木(mu)杖(zhang)猛擊丫(ya)鬟(huan)的(de)(de)(de)(de)頭(tou)部(bu),丫(ya)鬟(huan)腦袋破裂,立即(ji)死了(le)(le)(le)。楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)因為上(shang)(shang)次(ci)馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)當眾(zhong)羞(xiu)辱(ru)自(zi)己(ji)(ji),懷恨在(zai)(zai)(zai)心,天(tian)天(tian)想著(zhu)(zhu)報復,于是圖(tu)謀借(jie)這(zhe)個(ge)事先把(ba)馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)灌醉,誣告他(ta)殺人(ren)。乘馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)正在(zai)(zai)(zai)昏(hun)睡(shui),楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)把(ba)丫(ya)鬟(huan)的(de)(de)(de)(de)尸體(ti)扛到(dao)床上(shang)(shang),閉上(shang)(shang)房(fang)門(men)走了(le)(le)(le)。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)五更天(tian)時酒(jiu)醒(xing)過來(lai)(lai)(lai)(lai),發(fa)(fa)現(xian)自(zi)己(ji)(ji)趴(pa)在(zai)(zai)(zai)桌子(zi)上(shang)(shang)。起來(lai)(lai)(lai)(lai)尋找(zhao)枕頭(tou)床鋪,覺得有個(ge)滑(hua)膩膩的(de)(de)(de)(de)東西絆(ban)了(le)(le)(le)腳,用手(shou)一(yi)(yi)(yi)摸,是個(ge)人(ren)。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)還(huan)以為是主(zhu)人(ren)派(pai)了(le)(le)(le)童(tong)仆陪伴自(zi)己(ji)(ji)睡(shui)覺,便又用腳踢踢,那人(ren)一(yi)(yi)(yi)動不(bu)動,像具僵尸。馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)恐(kong)懼萬(wan)分,跑出房(fang)門(men)大聲怪叫起來(lai)(lai)(lai)(lai)。楚(chu)(chu)(chu)家(jia)(jia)的(de)(de)(de)(de)仆役們都(dou)(dou)起來(lai)(lai)(lai)(lai)了(le)(le)(le),點(dian)上(shang)(shang)燈一(yi)(yi)(yi)照,發(fa)(fa)現(xian)一(yi)(yi)(yi)具尸體(ti),便抓(zhua)住(zhu)馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)憤怒地吵鬧起來(lai)(lai)(lai)(lai)。楚(chu)(chu)(chu)公(gong)(gong)(gong)子(zi)出來(lai)(lai)(lai)(lai)察(cha)看了(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)番,誣說馮(feng)(feng)生(sheng)(sheng)逼奸不(bu)遂,殺了(le)(le)(le)丫(ya)鬟(huan),將(jiang)他(ta)捆起來(lai)(lai)(lai)(lai),送到(dao)了(le)(le)(le)廣平府(fu)衙(ya)。
隔了(le),一(yi)(yi)天,十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘才(cai)知(zhi)道(dao)這件事,不(bu)(bu)(bu)禁潸然淚下,說:“早(zao)知(zhi)道(dao)會有(you)今天了(le)。”于是每天都送(song)錢給(gei)馮(feng)生(sheng)花費。馮(feng)生(sheng)見(jian)了(le)府尹,無理可(ke)伸,被(bei)天天嚴刑(xing)拷問,打(da)(da)得皮開肉綻。十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘親自去(qu)詢問他經過,馮(feng)生(sheng)見(jian)了(le)她(ta),悲憤填(tian)膺,說不(bu)(bu)(bu)出(chu)話來。十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘知(zhi)道(dao)這次(ci)陷井已深,便勸(quan)馮(feng)生(sheng)先屈認(ren)了(le),以免(mian)再挨打(da)(da),馮(feng)生(sheng)哭著答(da)應了(le)。十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘來來往(wang)往(wang)時,別的(de)人(ren)在眼前也看不(bu)(bu)(bu)見(jian)她(ta)。十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘回(hui)家又感慨又嘆(tan)息,忽然,她(ta)把(ba)自己的(de)丫(ya)鬟打(da)(da)發走了(le)。一(yi)(yi)個人(ren)住了(le)幾天,十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘又托媒(mei)婆買了(le)個良家女子(zi),名叫祿兒,十(shi)(shi)五(wu)歲,容(rong)貌頗為艷麗。十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘跟祿兒,同(tong)吃住,看待她(ta)不(bu)(bu)(bu)同(tong)于一(yi)(yi)般丫(ya)鬟。馮(feng)生(sheng)招認(ren)誤殺人(ren)命(ming)后,被(bei)官(guan)府判了(le)絞刑(xing)。仆人(ren)得知(zhi)這個消息,泣不(bu)(bu)(bu)成聲(sheng)地告(gao)訴了(le)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘。十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘聽說,面色(se)坦(tan)然,像毫(hao)不(bu)(bu)(bu)介(jie)意。不(bu)(bu)(bu)久,快到(dao)了(le)秋后處決(jue)犯人(ren)的(de)日子(zi),十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)娘才(cai)惶惶不(bu)(bu)(bu)安,經常(chang)白天出(chu)去(qu),晚上才(cai)回(hui)來,腳不(bu)(bu)(bu)停(ting)歇(xie)。常(chang)在沒人(ren)的(de)地方,悲傷哀痛,以至于寢食都廢。
一(yi)天下午,十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)派出(chu)(chu)的那個狐(hu)丫鬟忽(hu)然(ran)回(hui)(hui)來了(le)。十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)急(ji)忙起身,將丫鬟叫到(dao)無人(ren)處,二人(ren)小(xiao)聲交(jiao)談起來。十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)再出(chu)(chu)來時,笑(xiao)容(rong)滿面(mian),和平常一(yi)樣料(liao)理家務。第二天,仆人(ren)到(dao)監(jian)獄,馮(feng)生(sheng)托他(ta)帶(dai)回(hui)(hui)話來,要十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)去(qu)見一(yi)面(mian),以便永(yong)訣(jue)。十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)漫(man)不(bu)(bu)經心地答應了(le)一(yi)聲,也(ye)(ye)不(bu)(bu)悲傷,沒當回(hui)(hui)事(shi),家人(ren)私(si)下里議論(lun)她太狠心。忽(hu)然(ran)路人(ren)到(dao)處流傳,楚銀臺已被革職,平陽(yang)觀察(cha)奉皇(huang)帝(di)(di)特旨,重審馮(feng)生(sheng)一(yi)案。仆人(ren)聽(ting)說大喜(xi),急(ji)忙告訴了(le)十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)。十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)也(ye)(ye)很高興,便派他(ta)到(dao)官衙(ya)中(zhong)探聽(ting)。去(qu)了(le)后,馮(feng)生(sheng)已經出(chu)(chu)獄,與仆人(ren)見面(mian),悲喜(xi)交(jiao)集。一(yi)會兒,楚公(gong)子逮到(dao),平陽(yang)觀察(cha)一(yi)審問,明白了(le)其中(zhong)的全部實情,便立即釋放了(le)馮(feng)生(sheng),讓他(ta)回(hui)(hui)家。馮(feng)生(sheng)回(hui)(hui)家見了(le)十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang),不(bu)(bu)禁淚(lei)珠滾滾;十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)也(ye)(ye)看著他(ta)心酸不(bu)(bu)已。悲傷過后,才又喜(xi)歡起來,但馮(feng)生(sheng)終究不(bu)(bu)知自己的案子皇(huang)帝(di)(di)是怎么(me)知道(dao)的。十(shi)四(si)(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)(niang)指著丫鬟說:“這是你的功臣啊!”馮(feng)生(sheng)驚(jing)愕(e)地詢問緣故。
原來(lai),十四娘派(pai)丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)進京,想(xiang)到(dao)皇(huang)(huang)宮告狀(zhuang),為(wei)馮生(sheng)申(shen)冤(yuan)。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)來(lai)到(dao)京城,見(jian)宮中有(you)神(shen)靈(ling)守護(hu),便(bian)在(zai)御溝(gou)外徘(pai)徊(huai)猶豫,一連(lian)幾個月進不(bu)去。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)怕誤了(le)事(shi),正想(xiang)再(zai)回(hui)來(lai)商量(liang)個辦(ban)法(fa),忽聽說(shuo)皇(huang)(huang)帝(di)(di)要(yao)去大同,丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)便(bian)預先趕到(dao)大同,裝(zhuang)作妓(ji)女。皇(huang)(huang)帝(di)(di)到(dao)妓(ji)院游(you)逛,特別寵(chong)愛(ai)她;又懷疑她不(bu)是(shi)(shi)一般的風塵(chen)女子,丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)便(bian)哭起來(lai)。皇(huang)(huang)帝(di)(di)問:“有(you)什(shen)么冤(yuan)屈(qu)嗎?”丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)回(hui)答說(shuo):“我原籍廣平府,是(shi)(shi)生(sheng)員(yuan)馮某的女兒。父親(qin)因冤(yuan)案(an)將(jiang)被處死,于是(shi)(shi)把(ba)我賣到(dao)了(le)妓(ji)院里(li)。”皇(huang)(huang)帝(di)(di)聽說(shuo),很(hen)慘然,賜給她一百兩(liang)銀子。臨走前,又詳細問了(le)事(shi)情經過(guo),用紙(zhi)筆記了(le)姓名;還說(shuo)要(yao)和(he)她共(gong)享(xiang)榮(rong)華富貴。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)說(shuo):“但愿我和(he)父親(qin)能團聚,不(bu)想(xiang)過(guo)富貴生(sheng)活。”皇(huang)(huang)帝(di)(di)點(dian)頭答應,便(bian)走了(le)。丫(ya)(ya)(ya)鬟(huan)(huan)(huan)講了(le)經過(guo),馮生(sheng)急(ji)忙下拜(bai),熱淚盈(ying)眶。
不(bu)久,十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)忽(hu)然(ran)對(dui)(dui)馮(feng)生(sheng)(sheng)說(shuo)(shuo):“我(wo)(wo)(wo)如不(bu)是(shi)為(wei)(wei)了(le)(le)(le)(le)情緣,哪里(li)會有(you)這些煩(fan)惱?你被下獄時(shi),我(wo)(wo)(wo)奔走于(yu)親(qin)戚之間,卻沒一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)人肯為(wei)(wei)我(wo)(wo)(wo)想個(ge)(ge)辦(ban)法(fa)。那(nei)時(shi)的酸楚,真讓(rang)人沒法(fa)說(shuo)(shuo)。現(xian)在我(wo)(wo)(wo)越感到這塵(chen)俗(su)世界令人厭煩(fan)苦(ku)惱。我(wo)(wo)(wo)已替你找了(le)(le)(le)(le)個(ge)(ge)女(nv)子,我(wo)(wo)(wo)們從此分別吧!”馮(feng)生(sheng)(sheng)聽說(shuo)(shuo),哭著跪在地(di)上不(bu)起來,十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)才作罷。到夜晚(wan),十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)讓(rang)祿兒(er)去(qu)(qu)跟馮(feng)生(sheng)(sheng)睡,馮(feng)生(sheng)(sheng)拒而不(bu)納(na)。第(di)二天早晨看看十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang),容光頓減。又過了(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)多月,十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)漸漸衰老。半年(nian)后,便(bian)又黑又丑,像個(ge)(ge)村(cun)婦。但(dan)馮(feng)生(sheng)(sheng)仍恭(gong)恭(gong)敬(jing)敬(jing)地(di)對(dui)(dui)待她,始終不(bu)變。十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)忽(hu)然(ran)又說(shuo)(shuo)要告別,還(huan)說(shuo)(shuo):“你自(zi)有(you)美麗的妻子,要我(wo)(wo)(wo)這丑老婆子干什么?”馮(feng)生(sheng)(sheng)像上次那(nei)樣哭著哀(ai)求。又過了(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)月,十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)暴(bao)病(bing),不(bu)吃不(bu)喝,疲憊地(di)躺(tang)在床(chuang)上。馮(feng)生(sheng)(sheng)端(duan)湯喂(wei)藥,像侍奉父母(mu)。請(qing)來巫婆、醫生(sheng)(sheng),都不(bu)靈驗,十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)終于(yu)不(bu)治(zhi),去(qu)(qu)世了(le)(le)(le)(le)。馮(feng)生(sheng)(sheng)悲痛欲絕,就用皇帝(di)賜給丫(ya)鬟(huan)的那(nei)一(yi)(yi)(yi)百(bai)兩(liang)銀(yin)子,埋葬了(le)(le)(le)(le)十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)。過了(le)(le)(le)(le)幾天,狐丫(ya)鬟(huan)也走了(le)(le)(le)(le)。馮(feng)生(sheng)(sheng)便(bian)娶了(le)(le)(le)(le)祿兒(er)為(wei)(wei)繼(ji)室,過了(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)年(nian)便(bian)生(sheng)(sheng)了(le)(le)(le)(le)個(ge)(ge)兒(er)子。可(ke)是(shi)連年(nian)歉收,家境日(ri)漸蕭條,夫(fu)妻二人一(yi)(yi)(yi)籌莫展,相(xiang)對(dui)(dui)憂(you)愁。馮(feng)生(sheng)(sheng)忽(hu)然(ran)想起屋角(jiao)里(li)的儲(chu)錢罐,常見十(shi)(shi)(shi)四(si)(si)娘(niang)(niang)(niang)往里(li)投錢,不(bu)知錢罐還(huan)在不(bu)在。過去(qu)(qu)一(yi)(yi)(yi)看,只見豆豉盆子、鹽(yan)罐子擺了(le)(le)(le)(le)滿滿一(yi)(yi)(yi)地(di)。一(yi)(yi)(yi)件(jian)件(jian)挪(nuo)開,見儲(chu)錢罐還(huan)在,用筷(kuai)子往罐里(li)捅(tong)了(le)(le)(le)(le)捅(tong),堅硬(ying)得插不(bu)下去(qu)(qu)。把罐子摔碎,金錢嘩嘩地(di)淌了(le)(le)(le)(le)出(chu)來。從此,馮(feng)生(sheng)(sheng)一(yi)(yi)(yi)下子富裕起來。
后來,馮生(sheng)的仆人(ren)到太華山,遇見十四娘,騎著匹青騾(luo)子,丫鬟騎著驢(lv)跟在后面(mian)。十四娘見了仆人(ren),問:“馮郎平安嗎?”還說,“回(hui)去告訴(su)你主(zhu)人(ren),我(wo)已(yi)名列仙籍了。”說完,便消失不見了。
作者說(shuo):輕薄之言,大多出(chu)于讀書人(ren)之口,這是(shi)(shi)(shi)君子應該惋惜的(de)(de)。我曾(ceng)冒(mao)著不(bu)是(shi)(shi)(shi)的(de)(de)罪名說(shuo):“冤(yuan)雖已經(jing)遠去了,可(ke)為什么不(bu)刻(ke)苦自勵,以勉附于君子之林,使禍福的(de)(de)說(shuo)法于己無關呢?像馮(feng)生那(nei)樣的(de)(de),一言之差,幾乎(hu)弄得殺身,如果不(bu)是(shi)(shi)(shi)室有仙人(ren),又怎么能解脫出(chu)獄,來(lai)再生于當世呢!真是(shi)(shi)(shi)可(ke)怕呀!
蒲(pu)(pu)松(song)齡(1640-1715),清代杰出(chu)的(de)文學家,字留仙,一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)字劍(jian)臣,別號(hao)柳泉居士(shi),世稱聊齋先生(sheng),山(shan)東淄川(chuan)(今(jin)山(shan)東淄博(bo)市)人。他(ta)(ta)出(chu)身(shen)于一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)沒落的(de)地主家庭,父親蒲(pu)(pu)槃原是一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)讀書人,因在科(ke)舉(ju)上不(bu)得志(zhi),便棄儒經商,曾積累(lei)了(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)筆可觀的(de)財產(chan)。等到蒲(pu)(pu)松(song)齡成年(nian)時,家境早已衰落,生(sheng)活(huo)十(shi)分(fen)貧(pin)困(kun)。蒲(pu)(pu)松(song)齡一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)生(sheng)熱衷(zhong)功名,醉心科(ke)舉(ju),但他(ta)(ta)除了(le)十(shi)九歲(sui)時應童(tong)子試曾連(lian)續考中縣、府、道(dao)三(san)個(ge)(ge)第一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),補博(bo)士(shi)弟子員(yuan)外,以(yi)后屢受挫(cuo)折,一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)直郁(yu)郁(yu)不(bu)得志(zhi)。他(ta)(ta)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)面教(jiao)書,一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)面應考了(le)四(si)十(shi)年(nian),到七十(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)歲(sui)時才援(yuan)例出(chu)貢(gong),補了(le)個(ge)(ge)歲(sui)貢(gong)生(sheng),四(si)年(nian)后便死(si)去了(le)。一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)生(sheng)中的(de)坎(kan)坷遭遇使(shi)蒲(pu)(pu)松(song)齡對(dui)當時政治的(de)黑暗(an)和(he)科(ke)舉(ju)的(de)弊端有(you)(you)(you)了(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)定(ding)的(de)認識,生(sheng)活(huo)的(de)貧(pin)困(kun)使(shi)他(ta)(ta)對(dui)廣大(da)勞動人民的(de)生(sheng)活(huo)和(he)思想有(you)(you)(you)了(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)定(ding)的(de)了(le)解和(he)體會。因此,他(ta)(ta)以(yi)自己的(de)切身(shen)感(gan)受寫了(le)不(bu)少著作,今(jin)存除《聊齋志(zhi)異》外,還有(you)(you)(you)《聊齋文集》和(he)《詩集》等。
此篇的(de)(de)重點描(miao)寫(xie)(xie)對(dui)象是辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)(si)娘。與其他篇寫(xie)(xie)狐仙不(bu)同(tong)的(de)(de)是,小說在(zai)刻畫人(ren)物(wu)性格之前.多次(ci)著力描(miao)寫(xie)(xie)人(ren)物(wu)的(de)(de)外(wai)(wai)貌(mao)。第一次(ci)是通過馮生的(de)(de)眼睛,寫(xie)(xie)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)(si)娘“著紅(hong)帔.容色娟好”的(de)(de)靜態(tai)美(mei):寫(xie)(xie)她(ta)(ta)“躡露奔波,履襪沽濡(ru)”的(de)(de)動態(tai)美(mei);從(cong)靜、動兩方而(er)初次(ci)展現(xian)出辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)(si)娘的(de)(de)外(wai)(wai)形美(mei)。第二次(ci)是通過馮生的(de)(de)莽撞行為.寫(xie)(xie)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)(si)娘”振袖傾鬟(huan)、亭亭拈帶(dai)”的(de)(de)美(mei)姿(zi),并(bing)再次(ci)用(yong)“紅(hong)衣”對(dui)人(ren)物(wu)進行美(mei)的(de)(de)渲(xuan)染(ran)。第三次(ci)足用(yong)補(bu)敘法(fa).借助(zhu)郡(jun)君介絹了辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)(si)娘穿的(de)(de)是留(liu)有(you)(you)蓮(lian)花瓣的(de)(de)高(gao)鞋.鞋底墊(dian)滿(man)香粉.用(yong)而(er)紗蒙麗等生活習性。第四(si)(si)(si)(si)(si)次(ci)是通過邶(bei)君直接召見(jian)她(ta)(ta).反復強(qiang)調(diao)整她(ta)(ta)的(de)(de)“紅(hong)衣”與“紅(hong)袖”.突出她(ta)(ta)的(de)(de)“顰嫗(yu)俯(fu)拜”、”娉(ping)娉(ping)而(er)立”.”羞縮(suo)不(bu)安”的(de)(de)三種(zhong)(zhong)姿(zi)態(tai)。小說通過小同(tong)的(de)(de)場合(he)、小同(tong)的(de)(de)眼睛來(lai)間接描(miao)寫(xie)(xie)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四(si)(si)(si)(si)(si)娘肖像.又(you)四(si)(si)(si)(si)(si)次(ci)用(yong)紅(hong)色來(lai)點染(ran)她(ta)(ta),具(ju)有(you)(you)一種(zhong)(zhong)寫(xie)(xie)生畫似的(de)(de)藝術效果。
在(zai)肖像刻(ke)畫(hua)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)基礎(chu)上,小(xiao)說轉入通(tong)過(guo)人(ren)(ren)(ren)(ren)物的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)表(biao)(biao)情(qing)(qing)與語(yu)(yu)言的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)描寫來(lai)刻(ke)畫(hua)人(ren)(ren)(ren)(ren)物的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格特(te)征(zheng)。作者首先(xian)刻(ke)畫(hua)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)不(bu)(bu)畏(wei)權勢的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)個性(xing)(xing)(xing)(xing)。當(dang)郡君強迫她(ta)(ta)(ta)(ta)匆忙(mang)與馮(feng)(feng)生(sheng)成婚(hun)(hun)時,辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)表(biao)(biao)示這樣草率地成婚(hun)(hun).“婢(bi)子(zi)(zi)(zi)即死.不(bu)(bu)敢(gan)奉(feng)命!”面對(dui)(dui)(dui)在(zai)五都(dou)巡環(huan)使(shi)夫(fu)(fu)人(ren)(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)嚴命.作為在(zai)五都(dou)巡環(huan)使(shi)管轄區(qu)內的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)個小(xiao)狐(hu)女,堅持(chi)自(zi)己正當(dang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)要求.并以(yi)(yi)(yi)死維(wei)護自(zi)己的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)尊(zun)嚴,充分體(ti)現(xian)(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)不(bu)(bu)懼怕強權,不(bu)(bu)屈(qu)服壓力的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)反(fan)抗精神(shen)(shen)。接著,作者也(ye)(ye)主要是通(tong)過(guo)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)語(yu)(yu)言與神(shen)(shen)態(tai)(tai)來(lai)刻(ke)畫(hua)她(ta)(ta)(ta)(ta)在(zai)人(ren)(ren)(ren)(ren)世(shi)善(shan)識人(ren)(ren)(ren)(ren)心(xin)、勸夫(fu)(fu)改過(guo)、機智(zhi)過(guo)人(ren)(ren)(ren)(ren)、洞(dong)察(cha)世(shi)情(qing)(qing)等多重性(xing)(xing)(xing)(xing)格。辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)第(di)一(yi)次見(jian)到楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)后(hou)(hou)(hou)(hou),對(dui)(dui)(dui)他評價說:“其人(ren)(ren)(ren)(ren)猿睛而鷹準(zhun)”,并勸馮(feng)(feng)生(sheng)“不(bu)(bu)可與久居也(ye)(ye)”.表(biao)(biao)現(xian)(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)眼力過(guo)人(ren)(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格特(te)點。馮(feng)(feng)生(sheng)評楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)新作后(hou)(hou)(hou)(hou).是“笑述于房”.而辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)卻足(zu)“慘然”¨:“公(gong)子(zi)(zi)(zi)豺(chai)狼.不(bu)(bu)可狎(xia)也(ye)(ye)!子(zi)(zi)(zi)不(bu)(bu)聽吾言,將及(ji)于難!”再(zai)次表(biao)(biao)現(xian)(xian)了(le)(le)(le)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)善(shan)識人(ren)(ren)(ren)(ren)心(xin)和深(shen)謀遠(yuan)慮(lv)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格。辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)得(de)(de)知馮(feng)(feng)生(sheng)當(dang)眾(zhong)侮辱了(le)(le)(le)楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)后(hou)(hou)(hou)(hou),臉色(se)“不(bu)(bu)樂”.并把馮(feng)(feng)生(sheng)狠狠教訓(xun)了(le)(le)(le)一(yi)頓(dun),這段(duan)訓(xun)斥話,既表(biao)(biao)現(xian)(xian)出(chu)(chu)(chu)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)(dui)馮(feng)(feng)生(sheng)輕薄的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)鄙視.又(you)表(biao)(biao)現(xian)(xian)出(chu)(chu)(chu)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)(dui)楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)本性(xing)(xing)(xing)(xing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)深(shen)刻(ke)了(le)(le)(le)解。她(ta)(ta)(ta)(ta)與馮(feng)(feng)生(sheng)約法(fa)(fa)三章。反(fan)映出(chu)(chu)(chu)她(ta)(ta)(ta)(ta)已(yi)認識到事情(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)危(wei)(wei)險(xian)性(xing)(xing)(xing)(xing),以(yi)(yi)(yi)及(ji)她(ta)(ta)(ta)(ta)處(chu)(chu)(chu)事的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)果斷性(xing)(xing)(xing)(xing)。馮(feng)(feng)生(sheng)遭到楚(chu)公(gong)子(zi)(zi)(zi)陷害(hai)。她(ta)(ta)(ta)(ta)知道(dao)后(hou)(hou)(hou)(hou).“潸然淚下(xia)”早知今幾矣(yi)!”這種(zhong)悲(bei)哀的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)神(shen)(shen)態(tai)(tai),既悲(bei)馮(feng)(feng)生(sheng)小(xiao)幸.又(you)悲(bei)馮(feng)(feng)生(sheng)不(bu)(bu)改過(guo).同時還悲(bei)自(zi)己失(shi)去了(le)(le)(le)丈夫(fu)(fu).表(biao)(biao)現(xian)(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)內心(xin)深(shen)處(chu)(chu)(chu)悲(bei)恨交(jiao)加的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)復(fu)(fu)雜(za)感(gan)(gan)情(qing)(qing)。馮(feng)(feng)生(sheng)屈(qu)打成招,被(bei)判絞刑。“女聞(wen).坦(tan)然若(ruo)不(bu)(bu)介意。”她(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)這種(zhong)“坦(tan)然”神(shen)(shen)情(qing)(qing),表(biao)(biao)現(xian)(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)臨危(wei)(wei)不(bu)(bu)懼的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格。而馮(feng)(feng)生(sheng)將被(bei)處(chu)(chu)(chu)決時.“女始皇(huang)皇(huang)躁動(dong)”“於(wu)邑悲(bei)哀,至損眠(mian)食“:則(ze)又(you)體(ti)現(xian)(xian)了(le)(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)(dui)馮(feng)(feng)生(sheng)情(qing)(qing)深(shen)似海的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)感(gan)(gan)情(qing)(qing)。當(dang)她(ta)(ta)(ta)(ta)得(de)(de)到狐(hu)婢(bi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)準(zhun)信后(hou)(hou)(hou)(hou).“出(chu)(chu)(chu)則(ze)笑色(se)滿(man)容”,“亦不(bu)(bu)愴惻”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)神(shen)(shen)情(qing)(qing).展現(xian)(xian)出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)運籌帷幄,決勝千(qian)里的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)機智(zhi)和才(cai)能。馮(feng)(feng)生(sheng)出(chu)(chu)(chu)獄后(hou)(hou)(hou)(hou).她(ta)(ta)(ta)(ta)“悲(bei)而已(yi)喜(xi)”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)感(gan)(gan)情(qing)(qing)變化,揭(jie)示出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)為人(ren)(ren)(ren)(ren)善(shan)良.對(dui)(dui)(dui)丈夫(fu)(fu)鐘情(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)美好(hao)品質。小(xiao)說最后(hou)(hou)(hou)(hou)寫她(ta)(ta)(ta)(ta)反(fan)復(fu)(fu)要求離開馮(feng)(feng)生(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)話,以(yi)(yi)(yi)及(ji)她(ta)(ta)(ta)(ta)“容光頓(dun)減“、“漸以(yi)(yi)(yi)衰老”、“黯黑如村嫗(yu)”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)外貌變化.集中揭(jie)示出(chu)(chu)(chu)了(le)(le)(le)她(ta)(ta)(ta)(ta)對(dui)(dui)(dui)人(ren)(ren)(ren)(ren)世(shi)“由(you)酸衷(zhong)而生(sheng)厭苦”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)復(fu)(fu)雜(za)感(gan)(gan)情(qing)(qing).以(yi)(yi)(yi)及(ji)她(ta)(ta)(ta)(ta)洞(dong)察(cha)世(shi)情(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)敏銳(rui)判斷力。為了(le)(le)(le)表(biao)(biao)現(xian)(xian)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)善(shan)良和機智(zhi),小(xiao)說還用先(xian)斷后(hou)(hou)(hou)(hou)敘法(fa)(fa),由(you)狐(hu)婢(bi)插敘辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)安(an)排她(ta)(ta)(ta)(ta)到五臺山而見(jian)皇(huang)帝,當(dang)面澄清事實的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)曲折經過(guo)。正是小(xiao)說善(shan)于用人(ren)(ren)(ren)(ren)物的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)語(yu)(yu)言和神(shen)(shen)態(tai)(tai)來(lai)刻(ke)畫(hua)人(ren)(ren)(ren)(ren)物的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)性(xing)(xing)(xing)(xing)格,致使(shi)辛(xin)(xin)(xin)十(shi)(shi)四娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)多種(zhong)性(xing)(xing)(xing)(xing)格顯(xian)得(de)(de)非(fei)常鮮明(ming)、生(sheng)動(dong)。
小說(shuo)對辛十四(si)(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)性格的(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)動刻(ke)畫(hua),與小說(shuo)中馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)被(bei)害的(de)(de)(de)曲折經過(guo)是(shi)同步(bu)(bu)進行(xing)的(de)(de)(de),因(yin)此(ci),作者為使辛十四(si)(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)性格栩(xu)栩(xu)如生(sheng)(sheng)(sheng)地展(zhan)(zhan)現出來,在(zai)故事情節上巧妙地運用了(le)(le)“春云(yun)漸(jian)展(zhan)(zhan)”法(fa)。馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)妄(wang)評(ping)楚公(gong)予(yu)的(de)(de)(de)新(xin)作,是(shi)“春云(yun)初展(zhan)(zhan)”;馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)當(dang)眾(zhong)貶低楚公(gong)子(zi)的(de)(de)(de)文章(zhang),是(shi)“春云(yun)二展(zhan)(zhan)”;楚公(gong)子(zi)馳函請馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng),是(shi)“春云(yun)三展(zhan)(zhan)”;楚公(gong)子(zi)硬把馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)拉到家里喝酒(jiu),是(shi)“春云(yun)四(si)(si)展(zhan)(zhan)”。這(zhe)“四(si)(si)展(zhan)(zhan)”,既展(zhan)(zhan)示了(le)(le)馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)輕脫、縱酒(jiu)的(de)(de)(de)劣根(gen)性;也展(zhan)(zhan)示了(le)(le)楚公(gong)子(zi)的(de)(de)(de)陰險毒辣;更重要的(de)(de)(de)是(shi)逐步(bu)(bu)展(zhan)(zhan)示了(le)(le)辛十四(si)(si)娘(niang)(niang)善察人心,反(fan)復勸(quan)夫(fu)改過(guo)自新(xin)的(de)(de)(de)性格特點(dian)。另外(wai),小說(shuo)還隨(sui)手運用對照(zhao)法(fa)來刻(ke)畫(hua)人物性格。在(zai)馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)妄(wang)評(ping)楚公(gong)子(zi)新(xin)作后,小說(shuo)以(yi)“生(sheng)(sheng)(sheng)歸,笑述于房”;“生(sheng)(sheng)(sheng)笑謝之”,來對照(zhao)“女慘(can)然曰”,鮮(xian)明(ming)地表現出了(le)(le)馮(feng)生(sheng)(sheng)(sheng)與辛十四(si)(si)娘(niang)(niang)的(de)(de)(de)不同性格特點(dian)。