曹瑋(973年(nian)7月(yue)22日-1030年(nian)2月(yue)21日),字(zi)寶臣。真定靈壽(今河(he)北省靈壽縣(xian))人。北宋(song)名將(jiang),樞(shu)密使曹彬第四子。
曹(cao)瑋(wei)出(chu)身將門,沉勇(yong)有謀,喜讀書,通曉《春秋三傳(chuan)》。少年(nian)時便隨父親在(zai)外任職。宋真(zhen)宗即位后(hou),改知渭(wei)州,馭(yu)軍(jun)(jun)嚴明,賞罰立(li)決。知鎮戎軍(jun)(jun)時,招降(jiang)外族、襲破李繼遷(qian)(qian),并(bing)據地形修筑工事(shi)(shi)、鞏固邊防。李繼遷(qian)(qian)死后(hou),曹(cao)瑋(wei)上疏請趁機攻滅(mie)李氏政權,但未獲(huo)準許。他(ta)親自率軍(jun)(jun)帶回歸降(jiang)的(de)河西(xi)大族,使李德明不(bu)敢妄動。此后(hou)與秦(qin)翰破章埋族于(yu)(yu)武(wu)(wu)延川,分(fen)兵滅(mie)撥(bo)臧于(yu)(yu)平涼,屢立(li)戰(zhan)功。大中(zhong)祥(xiang)符九年(nian)(1016年(nian)),吐(tu)蕃李立(li)遵部入侵,曹(cao)瑋(wei)于(yu)(yu)三都谷(gu)大破其軍(jun)(jun),斬獲(huo)頗多。此后(hou)累遷(qian)(qian)至宣徽北院使、簽(qian)書樞密院事(shi)(shi),因宰相丁謂(wei)誣陷(xian),連貶知萊州。晚年(nian)歷知青州及(ji)天雄、永興、河陽軍(jun)(jun),官終彰武(wu)(wu)節度(du)使,封武(wu)(wu)威(wei)郡公。天圣八年(nian)(1030年(nian)),曹(cao)瑋(wei)去世(shi),年(nian)五十八。獲(huo)贈(zeng)侍中(zhong),謚號“武(wu)(wu)穆(mu)”,后(hou)世(shi)遂稱其為(wei)“曹(cao)武(wu)(wu)穆(mu)”。嘉祐八年(nian)(1063年(nian)),配享仁宗廟庭。寶慶(qing)二年(nian)(1226年(nian)),繪像昭(zhao)勛崇德閣,為(wei)昭(zhao)勛閣二十四(si)功臣(chen)之一。
曹(cao)瑋(wei)為將四十年,未(wei)曾(ceng)失利。他治軍嚴整,史(shi)稱其(qi)“平居甚(shen)閑暇,及師出(chu),多奇計,出(chu)入神速不可測”。自三(san)都谷之戰后“威震四海”,唃廝啰(luo)每聞其(qi)名(ming),即以手加額。
曹(cao)瑋生于宋太祖開寶六年(973年)六月二十日(ri)(7月22日(ri)),為北宋開國名將曹(cao)彬第四子,曹(cao)彬任武寧軍(jun)、天平軍(jun)節度使時,曹(cao)瑋都(dou)在軍(jun)中(zhong)任牙(ya)內都(dou)虞候。他沉勇有謀(mou),喜讀書,通(tong)曉《春(chun)秋(qiu)三傳》,尤精(jing)于《左氏(shi)春(chun)秋(qiu)》。
宋太(tai)(tai)宗至道(995年(nian)—997年(nian))年(nian)間,李繼(ji)(ji)遷(qian)據河(he)西銀(yin)、夏等(deng)州,兼并諸部,當時李繼(ji)(ji)隆(long)、范廷召(zhao)等(deng)諸將多次出兵都無功,朝廷又(you)放棄(qi)重(zhong)鎮靈武,李繼(ji)(ji)遷(qian)便頻(pin)頻(pin)擾(rao)邊。太(tai)(tai)宗問曹(cao)彬(bin):“誰可以(yi)為將?”曹(cao)彬(bin)說:“臣的少子(zi)曹(cao)瑋(wei)可以(yi)任用。”太(tai)(tai)子(zi)即召(zhao)見曹(cao)瑋(wei),任曹(cao)瑋(wei)為渭州知州,而且要(yao)授予他(ta)諸司使之職(zhi),曹(cao)彬(bin)代其推辭(ci),太(tai)(tai)宗便命曹(cao)瑋(wei)以(yi)本(ben)職(zhi)(東(dong)頭供奉(feng)官、閣門祗候)同知渭州,曹(cao)瑋(wei)時年(nian)十九。
至(zhi)道三(san)年(997年)三(san)月,太(tai)宗(zong)(zong)駕崩,由太(tai)子趙(zhao)恒繼位(wei),即宋(song)真(zhen)(zhen)宗(zong)(zong)。真(zhen)(zhen)宗(zong)(zong)即位(wei)后,曹瑋改任內殿崇班(ban)、渭州知州。他(ta)治軍嚴明(ming)有部署,賞(shang)罰立決,對犯令的人從不寬(kuan)貸。擅長派(pai)用間諜(die),遍知敵軍的消息,布置舉措如(ru)同(tong)老將。
咸平二年(nian)(nian)(999年(nian)(nian)),曹(cao)(cao)(cao)彬(bin)病(bing)重(zhong),真(zhen)(zhen)宗(zong)(zong)親(qin)(qin)自前往看望,并向他(ta)詢(xun)問(wen)后事,曹(cao)(cao)(cao)彬(bin)回(hui)答(da)說(shuo):“臣(chen)無事可(ke)言。”在真(zhen)(zhen)宗(zong)(zong)追問(wen)下,才說(shuo):“臣(chen)的兩個兒子(zi)才能(neng)可(ke)用,臣(chen)如果要薦舉親(qin)(qin)故,他(ta)們都堪為將(jiang)。”真(zhen)(zhen)宗(zong)(zong)問(wen)他(ta)們誰優誰劣(lie),曹(cao)(cao)(cao)彬(bin)回(hui)答(da)說(shuo):“曹(cao)(cao)(cao)璨(can)不如曹(cao)(cao)(cao)瑋。”
曹(cao)彬去世后(hou),曹(cao)瑋請求為父服喪,真宗不允,改任他為閣門通事舍人(ren),又調任西上閣門副使(shi),轉知鎮戎軍(jun)。
當時(shi),李(li)(li)繼(ji)遷虐用他(ta)的(de)(de)民眾,曹瑋知道他(ta)的(de)(de)下屬多有怨言,就寫(xie)信給這些部(bu)族,宣揚(yang)朝廷的(de)(de)恩信,來挑動諸羌。因此康奴等部(bu)族請(qing)求內附。李(li)(li)繼(ji)遷攻打(da)西蕃后返回(hui),曹瑋在石門川伏(fu)擊,殺獲甚眾。
景德(de)元年(nian)(1004年(nian)),李繼遷(qian)死后,曹(cao)瑋(wei)立即上奏(zou)朝廷(ting),希望能乘此機會(hui)攻滅(mie)李氏(shi)(shi),但其子李德(de)明非常狡猾(hua),假意卑躬(gong)屈膝討(tao)好朝廷(ting),而(er)朝廷(ting)想以恩(en)惠來招撫,喪失了大(da)好機會(hui),釀成(cheng)日(ri)后的李元昊(hao)叛亂(luan)。當時河西大(da)族延(yan)家(jia)(jia)、妙娥、熟鬼等不(bu)少當地(di)部落都企圖歸順北宋,但諸將十分猶豫(yu),怕(pa)得(de)罪李德(de)明而(er)不(bu)敢接(jie)納(na)。曹(cao)瑋(wei)親自(zi)率兵進入天都山,將延(yan)家(jia)(jia)妙等接(jie)納(na)歸降,削(xue)弱了李氏(shi)(shi)的力(li)量,李德(de)明也攝于曹(cao)瑋(wei)威名不(bu)敢挑(tiao)釁。
不(bu)久,曹瑋(wei)又和另(ling)一(yi)位名(ming)將秦翰合作(zuo)破章(zhang)埋族于(yu)武延川,分兵滅撥(bo)臧于(yu)平涼(liang),于(yu)是隴山諸族皆來獻地。
大中祥符元(yuan)年(nian)(1008年(nian)),曹(cao)瑋(wei)被征召(zhao)還(huan)朝(chao),任西上合(he)門(men)使、邠寧環(huan)慶(qing)路兵馬都鈐(qian)轄兼(jian)知邠州(zhou)。同年(nian),真宗(zong)東封泰(tai)山,曹(cao)瑋(wei)因而調任東上合(he)門(men)使。真宗(zong)因他(ta)熟知河北事(shi)物(wu),便任命曹(cao)瑋(wei)為高(gao)州(zhou)刺史、真定府定州(zhou)路都鈐(qian)轄。
大中祥符三年(nian)(1010年(nian))三月,調任(ren)(ren)涇(jing)原路都鈐轄(xia)兼知渭州。曹瑋曾繪制涇(jing)原、環慶兩路的山川城郭、戰守(shou)險(xian)要之(zhi)處進(jin)獻朝廷,真宗留一(yi)份在樞密(mi)院,把另(ling)一(yi)份交付這兩路保存,讓諸將出兵都按此圖來商議。同年(nian)八月,調任(ren)(ren)涇(jing)原路鈐轄(xia)。
大中祥符四(si)年(1011年),真宗西(xi)祀(si)汾陰,調曹瑋(wei)為(wei)四(si)方館使(shi)。
大(da)中祥符五年(nian)(1012年(nian)),曹瑋(wei)上疏,請求真(zhen)(zhen)宗(zong)按(an)照舊(jiu)例(li),另派他人(ren)知渭州(zhou),真(zhen)(zhen)宗(zong)不允。
大中祥符(fu)六年(1013年)十二月(yue),曹瑋發兵夜襲(xi)違(wei)命的原州界藏才族,斬(zhan)獲甚多。
大中祥符七年(nian)(1014年(nian))十一(yi)月(yue),加(jia)引進使。
大中祥符八年(nian)(nian)(1015年(nian)(nian))七(qi)(qi)月(yue),曹(cao)(cao)瑋(wei)請(qing)求暫回京師看(kan)望母親,真宗(zong)同(tong)意。九月(yue),曹(cao)(cao)瑋(wei)升任領英州(zhou)團練使(shi)(shi)、知秦(qin)州(zhou)兼緣邊(bian)都巡(xun)檢使(shi)(shi)及涇原、儀、渭(wei)州(zhou)、鎮戎(rong)軍(jun)緣邊(bian)安撫(fu)使(shi)(shi),真宗(zong)命另(ling)鑄安撫(fu)使(shi)(shi)之印賜(si)給他(ta)。次(ci)年(nian)(nian)七(qi)(qi)月(yue),曹(cao)(cao)瑋(wei)丁母憂(遭逢(feng)母親喪事),但守制尚未(wei)滿期而(er)應召任職。
主詞條(tiao):三都谷(gu)之戰
當(dang)初,河(he)湟(huang)地區吐(tu)蕃(fan)(fan)族部的首(shou)領(ling)李(li)(li)(li)立遵(zun)和溫(wen)逋奇,迎吐(tu)蕃(fan)(fan)贊(zan)普之后(hou)(hou)唃(gu)廝(si)啰(luo)至廓州,以號(hao)召部眾。不久,李(li)(li)(li)立遵(zun)又(you)將唃(gu)廝(si)啰(luo)遷至宗(zong)哥(ge),挾唃(gu)廝(si)啰(luo)以號(hao)令附近各(ge)族部,自封為(wei)(wei)唃(gu)廝(si)啰(luo)的“論逋”(丞相)。后(hou)(hou)來,李(li)(li)(li)立遵(zun)不甘為(wei)(wei)相,要(yao)求朝廷(ting)(ting)立他(ta)(ta)為(wei)(wei)贊(zan)普。朝廷(ting)(ting)對(dui)此猶豫(yu)不決,曹(cao)瑋(wei)上(shang)疏極力反對(dui),認為(wei)(wei)李(li)(li)(li)立遵(zun)野心勃勃,今天(tian)滿(man)足了他(ta)(ta),明(ming)天(tian)還會有(you)(you)新的要(yao)求,一國不能有(you)(you)兩個贊(zan)普。朝廷(ting)(ting)接受(shou)了曹(cao)瑋(wei)的建議,拒絕了李(li)(li)(li)立遵(zun)的無理要(yao)求。李(li)(li)(li)立遵(zun)大怒,于大中(zhong)祥符九年(nian)(1016年(nian))率(lv)馬御山(shan)、蘭(lan)州、龕谷、氊毛(mao)山(shan)、淊(han)河(he)、河(he)州等軍(jun)三萬多人,準(zhun)備侵宋。頓時邊關謠言紛紛,形(xing)勢吃緊,曹(cao)瑋(wei)積極準(zhun)備戰事,上(shang)書朝廷(ting)(ting)要(yao)求增兵,但(dan)真宗(zong)反認為(wei)(wei)他(ta)(ta)害怕,準(zhun)備派人替(ti)換(huan)他(ta)(ta),后(hou)(hou)經(jing)宰(zai)相李(li)(li)(li)迪(di)勸諫,方才作罷。
九(jiu)月,李立遵率部出發(fa),宣稱要在秦(qin)州(zhou)城下(xia)與曹瑋(wei)決戰,揚言(yan)“某日下(xia)秦(qin)州(zhou)會食”,但(dan)曹瑋(wei)不(bu)為所動。當聽到吐蕃(fan)已(yi)經越過了畢利城,曹瑋(wei)隨(sui)即率秦(qin)州(zhou)駐泊鈐轄高繼忠、駐泊都監(jian)王懷信和(he)精騎六千渡過渭河迎戰。
同月(yue)二十四日,宋軍(jun)在伏羌寨三都(dou)谷擺下陣勢(shi),等待敵(di)軍(jun)的到(dao)來。很快探馬傳來消(xiao)息敵(di)軍(jun)已經靠近,曹瑋(wei)正在吃飯,聞報(bao)后繼(ji)續悠閑的用餐。直到(dao)探馬報(bao)告吐蕃人距離只(zhi)有幾里(li)之(zhi)遙時(shi),曹瑋(wei)才放下餐具,披(pi)上鎧甲(jia)出(chu)城列隊。
吐蕃(fan)(fan)人多(duo)勢眾,李(li)(li)立遵氣勢洶洶。但曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)(wei)的宋軍訓練有(you)素、裝(zhuang)備精良,具有(you)很強的戰斗力。故此(ci)曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)(wei)決定在氣勢上(shang)先要(yao)壓倒對手(shou),他(ta)看到(dao)敵軍分為(wei)三隊,一名蕃(fan)(fan)僧(seng)正(zheng)在前(qian)方(fang)走來走去。曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)(wei)斷定是吐蕃(fan)(fan)的指揮(hui)官(guan),問(wen)左(zuo)右誰最善(shan)射(she)(she),左(zuo)右均答李(li)(li)超(chao)。李(li)(li)超(chao)隨即策(ce)馬來到(dao)曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)(wei)面(mian)前(qian),曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)(wei)問(wen):“你需(xu)要(yao)帶多(duo)少騎(qi)(qi)可(ke)以射(she)(she)殺那位蕃(fan)(fan)將?”李(li)(li)超(chao)觀察(cha)了一下答道(dao)(dao)要(yao)十五騎(qi)(qi)。曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)(wei)馬上(shang)令:“給(gei)你一百(bai)騎(qi)(qi),務必射(she)(she)殺此(ci)將,否則提頭(tou)來見!”李(li)(li)超(chao)慨然(ran)應道(dao)(dao)道(dao)(dao):“憑借您太保的神威,只要(yao)五十名騎(qi)(qi)兵護送我到(dao)敵人近前(qian),一定可(ke)以得(de)手(shou)。”
李超(chao)在一百精騎(qi)(qi)的掩護(hu)下(xia),接近敵(di)陣,那(nei)(nei)一百名騎(qi)(qi)兵(bing)(bing)突然向兩(liang)側(ce)分(fen)開(kai),中(zhong)間李超(chao)飛馬而(er)出,憑借高超(chao)的騎(qi)(qi)射本領,只一箭那(nei)(nei)蕃(fan)僧就(jiu)應(ying)弦而(er)倒,蕃(fan)軍頓時大駭,亂了手腳。曹(cao)瑋見狀,身先(xian)士(shi)卒,率精騎(qi)(qi)從敵(di)軍側(ce)后方猛攻(gong),以(yi)兩(liang)翼騎(qi)(qi)兵(bing)(bing)夾(jia)擊吐蕃(fan)軍軍陣。在宋軍精騎(qi)(qi)的攻(gong)擊下(xia),蕃(fan)軍陣勢大亂,不能(neng)抵(di)抗宋軍主(zhu)陣的正面(mian)沖擊,潰敗而(er)去。
三(san)都谷之戰,據《宋史》與(yu)《續資(zi)治通鑒長編(bian)》記載,宋軍(jun)“斬首千余級(ji)”,“擒七人”,宋軍(jun)追奔20里至(zhi)沙洲(zhou)而還,繳獲(huo)馬牛(niu)、雜畜、器仗三(san)萬三(san)千計,官軍(jun)將士有(you)一百(bai)六十人受傷,陣亡六十七人。真(zhen)宗得到捷報后,非常高興,賞賜曹(cao)瑋金帶(dai)、錦袍、器幣。(《東軒(xuan)筆(bi)錄(lu)》稱(cheng)“賊大潰,斬首三(san)千級(ji)。明日,視林薄間,中(zhong)傷及投崖(ya)死者萬計。”《東都事(shi)略》稱(cheng)“斬首萬級(ji)”。)戰后,曹(cao)瑋因功升(sheng)任客省使(shi)領、康州防御使(shi)。
此后曹瑋(wei)選募神武軍二百人,在(zai)野吳谷大(da)破馬波叱臈(la),獲生口、孳畜(chu)甚眾。又在(zai)吹麻(ma)城打擊了(le)土蕃部落魚角蟬私立文法活動。不久,河州、洮蘭、安江、妙敦、邈川(chuan)、黨逋諸城皆納質歸順,宋朝的西北局勢終于再(zai)次穩定,秦(qin)州人都請(qing)求(qiu)刻石(shi)紀功,真宗也下詔褒獎。
天(tian)禧三年(nian)(1019年(nian)),李德(de)明率(lv)(lv)兵攻柔遠砦,都巡(xun)檢楊承吉戰敗,死傷甚(shen)多。真(zhen)宗得知后,立即任命曹瑋(wei)(wei)為華(hua)州觀察使(shi)、鄜延路副都總管、環、慶、秦等州緣邊巡(xun)檢安撫使(shi)。委乞、骨咩、大門等族(zu)聽說曹瑋(wei)(wei)到任后,有一千多落(luo)率(lv)(lv)眾歸附。同年(nian)七月,曹瑋(wei)(wei)長兄曹璨在(zai)東京去世,曹瑋(wei)(wei)聞訊后請求暫赴京師,真(zhen)宗優詔不準。
天禧(xi)四年(nian)(1020年(nian))正月,曹瑋受拜宣徽北院(yuan)使(shi)、鎮(zhen)國(guo)軍節度觀(guan)察留后、簽書樞密院(yuan)事,開北宋簽書并兼(jian)領藩(fan)鎮(zhen)之例。同(tong)年(nian),宰相丁謂(wei)等(deng)人誣陷寇凖(zhun)而使(shi)其罷相,連遭(zao)貶謫。丁謂(wei)厭惡曹瑋不依附自己,便誣陷他是寇凖(zhun)黨羽。曹瑋遂(sui)被(bei)改(gai)為(wei)宣徽南(nan)院(yuan)使(shi)、環(huan)慶路都總管安撫使(shi)、兼(jian)管勾(gou)秦(qin)州兵馬(ma)。當時邊(bian)境都上言多言稱唃廝啰又作文法,害怕其再(zai)為(wei)邊(bian)患(huan),只有(you)曹瑋上奏稱其文法已散(san),沒(mei)有(you)什(shen)么好憂慮的。
天禧五年(nian)(1021年(nian))八月,曹瑋(wei)徙任(ren)鎮定都(dou)部(bu)署。
乾興元年(1022年)二月(yue),曹(cao)瑋再被降職為左衛大將軍、容(rong)州(zhou)觀察使、萊州(zhou)知州(zhou)。丁謂懷疑(yi)曹(cao)瑋不受(shou)命,便派不依附自己的(de)侍御史(shi)韓億迅速(su)前(qian)往(wang)收其軍,想借機中傷(shang)二人。但(dan)曹(cao)瑋在得到詔(zhao)書的(de)同(tong)一天便前(qian)往(wang)赴職,路上(shang)只有老弱的(de)兵卒十多人跟隨,不帶弓衣箭(jian)袋(dai),丁謂最終無法加害曹(cao)瑋。
天圣(sheng)元(yuan)年(1023年),丁(ding)謂罷(ba)相,被(bei)貶為崖州(zhou)司戶參(can)軍。十二月,曹瑋復職華州(zhou)觀察使、青州(zhou)知州(zhou)。
天圣三年(1025年),除任(ren)彰化軍(jun)節度觀(guan)察留(liu)后,知天雄(xiong)軍(jun)。
天圣四年(1026年),知永興軍(jun),負(fu)責邊防,但(dan)因病(bing)未成行(xing),又(you)拜昭(zhao)武軍(jun)節度使、知天雄軍(jun)。次年,因病(bing)守河陽軍(jun),數月后,任(ren)真定路馬步軍(jun)都(dou)部署(shu)、定州都(dou)總管。
天圣七(qi)年(nian)(1029年(nian)),又改任彰(zhang)武軍節度使。
天圣八年(1030年)正月甲(jia)戌(2月21日),曹(cao)瑋逝世,享(xiang)年五十八歲,仁宗聞訊(xun)后,為他(ta)輟朝二日,追贈侍中,謚號(hao)“武穆”。
曹瑋治(zhi)軍(jun)“不如(ru)其父寬,然自(zi)成(cheng)一家”,他治(zhi)軍(jun)之要,可以簡(jian)括為“馭軍(jun)嚴(yan)明”、“賞罰立決”八個字。
針對士卒嬌惰、紀律(lv)松弛的狀況,曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)以(yi)嚴(yan)整(zheng)軍紀為治軍之首(shou),嚴(yan)懲(cheng)觸犯軍令之人。曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)知(zhi)秦州時,一次視察邊防,發現部隊(dui)工(gong)事(shi)擋箭板不符合規(gui)定,當(dang)即(ji)(ji)要求更(geng)換,這(zhe)(zhe)(zhe)時一位老(lao)(lao)將(jiang)見曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)年輕便當(dang)即(ji)(ji)頂撞:“我們這(zhe)(zhe)(zhe)里從(cong)來就是這(zhe)(zhe)(zhe)個規(gui)格。”曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)一聽(ting)立即(ji)(ji)回擊說道“那(nei)么今天(tian)這(zhe)(zhe)(zhe)規(gui)格就得改(gai)新的”,并且命令刀斧手把這(zhe)(zhe)(zhe)位老(lao)(lao)將(jiang)推出斬首(shou)。曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)的手下(xia)連忙勸曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei):這(zhe)(zhe)(zhe)位老(lao)(lao)將(jiang)善于(yu)用(yong)兵,戰功赫赫,不能因(yin)為這(zhe)(zhe)(zhe)點小事(shi)就斬首(shou),曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)不為所動當(dang)即(ji)(ji)斬了(le)這(zhe)(zhe)(zhe)位老(lao)(lao)將(jiang)。從(cong)此(ci)以(yi)后(hou),全(quan)軍上下(xia)都懾服于(yu)曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)。
曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)極為(wei)重視對部(bu)隊建設。一(yi)次,山東名士賈(jia)(jia)(jia)同(tong)前(qian)來拜(bai)訪曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei),住(zhu)在(zai)客舍(she),曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)之后想要巡邊,邀請賈(jia)(jia)(jia)同(tong)一(yi)起前(qian)往,賈(jia)(jia)(jia)同(tong)奇怪(guai)曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)為(wei)何(he)沒帶(dai)護衛,曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)說(shuo):“已(yi)經到(dao)(dao)位。”等(deng)到(dao)(dao)出門時,賈(jia)(jia)(jia)同(tong)才發現,門外居然環列著(zhu)三千(qian)甲士,自己一(yi)點(dian)也(ye)不知道,靜的就像沒有人一(yi)樣,賈(jia)(jia)(jia)同(tong)因而(er)對曹(cao)(cao)(cao)瑋(wei)極為(wei)佩(pei)服。
曹瑋在西北(bei)近四十年的(de)時間里(li),為加強北(bei)宋西北(bei)邊(bian)防(fang)做出了巨大的(de)貢獻。他所制(zhi)定的(de)備(bei)邊(bian)措施,大多為后世所沿(yan)用,成為一代備(bei)邊(bian)之法(fa)。其措施主(zhu)要可以概括為四個內容:
一、修筑城寨:北(bei)宋(song)西北(bei)邊防(fang)(fang)。曹(cao)瑋駐地鎮(zhen)戎軍(jun)系平原(yuan),宋(song)軍(jun)步兵(bing)部(bu)隊較多(duo),和(he)游(you)牧民族(zu)騎(qi)兵(bing)交手比較吃(chi)虧,曹(cao)瑋到(dao)任(ren)后修筑堡壘,開挖戰壕,防(fang)(fang)御為之改(gai)觀。曹(cao)瑋在邊境修了很多(duo)防(fang)(fang)御工(gong)事(shi),對鞏固邊防(fang)(fang)起了很大(da)的(de)作用,直(zhi)到(dao)宋(song)哲宗時,名將(jiang)章楶評(ping)論他修建的(de)防(fang)(fang)御工(gong)事(shi)“捍蔽堅全,至今蒙(meng)利(li)”。
二、疏浚(jun)(jun)塹壕:針(zhen)對北(bei)宋(song)(song)西(xi)(xi)北(bei)馬(ma)源(yuan)不足(zu)、西(xi)(xi)北(bei)精(jing)銳騎兵(bing)無幾而(er)邊防無險(xian)的狀況,曹瑋在(zai)知鎮戎軍時(shi),從軍界始,循隴(long)山而(er)東,刳邊濠數百里,將邊濠與古長(chang)城(cheng)塹連為一體,以阻止善射的西(xi)(xi)夏(xia)騎兵(bing)驅馳而(er)下。后在(zai)秦州(zhou)(zhou),又(you)“浚(jun)(jun)濠三(san)百八(ba)十里”、“深廣丈五尺(chi),山險(xian)不可塹者,因其峭絕治之(zhi)”,雖工(gong)(gong)程浩大,而(er)“工(gong)(gong)費不出民(min)”,受到宋(song)(song)廷嘉獎(jiang)。秦州(zhou)(zhou)鎮邊濠的修成,實(shi)際上等于又(you)在(zai)秦隴(long)一帶筑(zhu)起(qi)了一道(dao)長(chang)城(cheng)。
三(san)、招置(zhi)弓箭(jian)手屯田:曹(cao)瑋重視當(dang)地民(min)兵建設(she),招募“弓箭(jian)手”,按武(wu)功(gong)好壞給其土(tu)地,官軍幾乎很(hen)少給他們給養,但這(zhe)些人(ren)因為有了土(tu)地,一(yi)旦敵(di)人(ren)入侵,事關切身利益,作戰時候最為勇(yong)猛,甚至超過了禁軍。對于蕃(fan)軍原(yuan)來宋(song)軍對其管理(li)比較(jiao)混亂,曹(cao)瑋對他們的編制(zhi)、官銜、軍餉(xiang)做了制(zhi)度(du)化,正規化,提高(gao)了蕃(fan)軍戰斗力。其后范仲淹(yan)、種世衡等組織蕃(fan)漢(han)弓箭(jian)手獲得(de)成(cheng)功(gong),在御(yu)夏戰爭(zheng)中起到(dao)很(hen)大的作用。
四、綏撫(fu)夷落(luo)(luo)(luo):曹(cao)(cao)瑋(wei)(wei)久鎮西北(bei),雖功勛卓著,但(dan)他(ta)對(dui)入(ru)(ru)侵民族及周(zhou)邊(bian)(bian)部落(luo)(luo)(luo)并不是全以兵(bing)威相(xiang)服,主要還(huan)(huan)是以恩(en)德綏撫(fu),籠(long)絡羈(ji)縻,以爭取周(zhou)邊(bian)(bian)民族及部落(luo)(luo)(luo)的(de)(de)(de)誠心歸(gui)附。自(zi)五代以來,秦(qin)州(zhou)一(yi)直紛擾多事,而吐(tu)(tu)蕃(fan)部落(luo)(luo)(luo)與北(bei)宋在邊(bian)(bian)疆上沖突不斷(duan)。至(zhi)曹(cao)(cao)瑋(wei)(wei)至(zhi)秦(qin)州(zhou)時(shi),吐(tu)(tu)蕃(fan)部落(luo)(luo)(luo)犯邊(bian)(bian)更加(jia)頻繁,從大(da)中祥符(fu)九年(nian)(1016年(nian))至(zhi)天禧(xi)二年(nian)(1018年(nian)),吐(tu)(tu)蕃(fan)宗哥族首領唃廝啰、李(li)立遵、賞樣丹、魚角蟬(chan)等不斷(duan)“聚為文法(fa)”,入(ru)(ru)寇秦(qin)邊(bian)(bian)。曹(cao)(cao)瑋(wei)(wei)一(yi)方(fang)面(mian)(mian)積極(ji)備(bei)邊(bian)(bian)粉碎吐(tu)(tu)蕃(fan)入(ru)(ru)侵陰謀,另一(yi)方(fang)面(mian)(mian)不斷(duan)對(dui)周(zhou)邊(bian)(bian)夷落(luo)(luo)(luo)施以恩(en)惠,對(dui)于愿(yuan)意(yi)歸(gui)順的(de)(de)(de)蕃(fan)部待遇(yu)亦(yi)優。對(dui)待沿邊(bian)(bian)熟(shu)(shu)戶,曹(cao)(cao)瑋(wei)(wei)則更注意(yi)籠(long)絡,使之(zhi)(zhi)成為屏障西陲的(de)(de)(de)藩籬。他(ta)采取措施一(yi)方(fang)面(mian)(mian)禁止邊(bian)(bian)民收買熟(shu)(shu)戶田土,另一(yi)方(fang)面(mian)(mian)將(jiang)邊(bian)(bian)民所買之(zhi)(zhi)田退還(huan)(huan),使熟(shu)(shu)戶有(you)安身立命(ming)之(zhi)(zhi)地(di)。對(dui)待叛逃西夏(xia)的(de)(de)(de)熟(shu)(shu)戶,邊(bian)(bian)將(jiang)多行殺戮(lu),曹(cao)(cao)瑋(wei)(wei)知秦(qin)州(zhou)時(shi),卻以招安的(de)(de)(de)形式(shi)“令入(ru)(ru)馬贖罪”,使大(da)量(liang)叛羌得以返回家(jia)園。曹(cao)(cao)瑋(wei)(wei)的(de)(de)(de)這一(yi)系列(lie)舉措收到了很大(da)的(de)(de)(de)效(xiao)果,熟(shu)(shu)戶蕃(fan)民都(dou)對(dui)他(ta)十分(fen)感(gan)戴。他(ta)每到一(yi)處,就(jiu)有(you)大(da)量(liang)蕃(fan)民歸(gui)附,就(jiu)連一(yi)向(xiang)與宋為敵的(de)(de)(de)李(li)立遵在曹(cao)(cao)瑋(wei)(wei)的(de)(de)(de)感(gan)召(zhao)之(zhi)(zhi)下也上言:“愿(yuan)罷兵(bing),歲入(ru)(ru)貢,約蕃(fan)漢為一(yi)家(jia)”。自(zi)此之(zhi)(zhi)后,秦(qin)州(zhou)之(zhi)(zhi)西數(shu)十年(nian)無(wu)吐(tu)(tu)蕃(fan)之(zhi)(zhi)患,蕃(fan)漢行甥舅之(zhi)(zhi)好(hao),邊(bian)(bian)境無(wu)風(feng)塵之(zhi)(zhi)警,以致秦(qin)民“愿(yuan)刊石頌功,以信不朽”。
曹瑋(wei)擅于任用將(jiang)士,平素(su)時非常閑暇,等到出兵后,多有奇謀,進出神速無法預測。將(jiang)雖不如其父寬仁,但能(neng)夠自成一(yi)家。統兵近四十(shi)年,從未稍有失利(li)過(guo)。曹瑋(wei)喜歡讀書(shu),所到之處(chu)一(yi)定載有幾輛的書(shu),通曉《春秋(qiu)傳(chuan)(chuan)》、《公羊傳(chuan)(chuan)》、《榖梁傳(chuan)(chuan)》與(yu)《左氏(shi)春秋(qiu)傳(chuan)(chuan)》,而特別精(jing)通《左氏(shi)春秋(qiu)傳(chuan)(chuan)》。
曹(cao)瑋(wei)(wei)戰功赫赫,受到真宗信任(ren)。史載“真宗慎兵(bing)事(shi),凡邊事(shi),必手詔詰難至十數(shu)反,而瑋(wei)(wei)守初議,卒無(wu)以奪。后雖他將論邊事(shi)者,往往密付瑋(wei)(wei)處(chu)之。”曹(cao)瑋(wei)(wei)死(si)后李元昊叛亂,宋將葛懷敏就被賜(si)予曹(cao)瑋(wei)(wei)穿過的鎧(kai)甲顯示榮耀。曹(cao)瑋(wei)(wei)的對手對他也非常尊(zun)敬(jing),唃(gu)廝(si)啰(luo)聽(ting)到有人提到曹(cao)瑋(wei)(wei)“即望瑋(wei)(wei)所(suo)在,東(dong)向(xiang)合(he)手加額”。契丹使者經過曹(cao)瑋(wei)(wei)駐地天雄(xiong)軍時,告誡隨從一律慢行,不準(zhun)策馬(ma)飛奔。
曹瑋以其出色的戰績,成為宋朝西北邊防的旗幟,在(zai)中(zhong)國戰史(shi)上寫下了濃重(zhong)的一筆(bi)。
曹彬:①臣二(er)子(曹璨、曹瑋(wei))材(cai)器可取,臣若內舉,皆堪為(wei)將。②璨不如瑋(wei)。
趙恒:①曹(cao)瑋(wei)等能干其(qi)職,甚可嘉也。②邊(bian)臣臨(lin)事(shi),多不得(de)宜(yi)。大凡若能擒驅敵人(ren),則可決(jue)策出奇;不然,莫如鎮靜。唯曹(cao)瑋(wei)頗有方略,嘗言(yan)蕃戎之(zhi)情(qing)誠(cheng)偽(wei)相半,但當伺察其(qi)情(qing)實者,推(tui)心厚待之(zhi)。奸偽(wei)者亦善待而密為(wei)之(zhi)備,彼自(zi)以(yi)為(wei)莫我疑也。或有侵(qin)盜,必掩其(qi)不虞而敗之(zhi)。
李迪:瑋知(zhi)唃廝羅(luo)欲入寇,頗窺關中,故請益兵為備(bei),非怯也。且瑋有謀(mou),諸將皆(jie)非其比,何可代(dai)?
王旦(dan):夫以曹瑋(wei)知(zhi)秦州,羌戎(rong)詟(zhe)服,邊境之(zhi)事,瑋(wei)處之(zhi)已盡(jin)其宜矣,使他人往,必矜其聰明(ming),多所變置,敗壞瑋(wei)之(zhi)成績。
王(wang)辟(pi)之:諸子皆賢令,瑋、琮、璨繼領旄鉞(yue)。
《獻曹南院》:賢守新成(cheng)蓋(gai)代(dai)功,臨(lin)危方始見英雄。三(san)都谷路全師(shi)入(ru),十萬胡塵一戰空。殺(sha)氣尚疑橫(heng)塞外,捷(jie)音相(xiang)繼彷環中。君王(wang)看降如綸命,旌節前驅馬首紅。
賈同:瑋殆名將也。
宋庠:①跡公(gong)(gong)(gong)(gong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)策(ce)名展(zhan)體,服勞中外,為(wei)國方召,多本西略(lve)。②嗚呼!公(gong)(gong)(gong)(gong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)材之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)劭,本沉(chen)雄(xiong)而(er)施事(shi)干;然(ran)承(cheng)借先訓,濟之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)謙(qian)愨,保功約己,未嘗有(you)過。臨政精悍,不獨以(yi)(yi)軍旅從事(shi),故數(shu)佩州組,皆以(yi)(yi)最聞。大指(zhi)道(dao)威信,必賞罰,以(yi)(yi)軍之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)嚴移於(wu)郡,則肅然(ran)畏(wei);以(yi)(yi)郡之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)愛移於(wu)軍,則薰(xun)然(ran)和。伍符吏牘,參行不慁,古(gu)名將之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)憚,公(gong)(gong)(gong)(gong)優為(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)。前后(hou)褒勤賞捷,受方底書以(yi)(yi)數(shu)十。若其詢(xun)逮(dai)兵(bing)(bing)策(ce),則寶跗細札,委(wei)曲(qu)纖悉(xi),甚者手詔往反(fan),如宣帝問后(hou)將軍故事(shi),決而(er)后(hou)已。在常(chang)(chang)趙感疹方革;營(ying)卒以(yi)(yi)常(chang)(chang)干軍禁,左右(you)勸(quan)寬其罰。公(gong)(gong)(gong)(gong)曰(yue):“以(yi)(yi)病易(yi)守,非吾節也!”卒置殊(shu)死。故公(gong)(gong)(gong)(gong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)約,所(suo)守如介(jie)石;公(gong)(gong)(gong)(gong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)重,所(suo)至為(wei)長(chang)城;言料敵則焞龜(gui);語應(ying)變則奏刀。用能英聲茂績(ji),超蓋前代,行均椒(jiao)蘭之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)芬,威無藜藿之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)采(cai),有(you)由(you)然(ran)也。論者猶以(yi)(yi)羌渾(hun)右(you)鄙,事(shi)微敵脆,不足暢桓桓之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)舉;晚睨幽朔,悲歌慷慨,常(chang)(chang)謂(wei)禪姑衍、銘燕然(ran)者,復何人哉!時方弭兵(bing)(bing),公(gong)(gong)(gong)(gong)亦赍志,此又謀夫壯(zhuang)士(shi)擊(ji)劍長(chang)懷而(er)不能已也。
田況:天禧中(zhong),西(xi)蕃(fan)酋領李(li)遵及郢城溫共迎唃(gu)廝啰(luo)為主(zhu),以興文(wen)法,遂逼秦州。時曹(cao)瑋(wei)作州帥,逆戰(zhan)于三都谷,蕃(fan)眾大敗,自后不敢復寇漢境。
張方平(ping):三都(dou)振旅(lv),羌以破壞,故(gu)迄今三十年懾不敢(gan)動。寶元(yuan)中,夏戎飽飛,兩陲(chui)騷動,而(er)隴晏如,關(guan)輔賴以為安,實章圣(宋真宗(zong))納公(李迪)遠策,而(er)公任瑋(wei)之(zhi)材。
江少虞:西蕃由(you)是慴服(fu),至今不敢犯塞。每言及曹瑋,則加手于(yu)額,呼之為(wei)父(fu)云。
吳曾:曹宣(xuan)徽瑋守秦,有功(gong)名,能撫(fu)士。
王珪:敦詩閱禮,秉義經武。參(can)謀帷幄,折沖萬里,鎮綏方面,隱如長城。加以恂(xun)恂(xun)循(xun)道,有古(gu)名將之風焉(yan)。
王安石(shi):公為將幾四十年,用兵未嘗(chang)敗衂,尤有功(gong)于西(xi)方。...自三都(dou)之戰(zhan),威震四海。唃廝啰聞公姓名,即(ji)以手(shou)加顙。在天(tian)雄,契(qi)丹使(shi)過(guo)魏(wei)地,輒陰勅其(qi)從人無得高語疾(ji)驅。至多(duo)憚(dan)公,不(bu)敢仰視。
陳師道:曹南(nan)院(yuan)為秦帥,唃氏舉國入冠,公自出御之(zhi)。戰于三都谷(gu),大敗之(zhi),唃氏遂衰。
王稱:武穆治軍(jun)整(zheng)暇,羌(qiang)戎(rong)畏服,父子俱配食(shi)清廟,其最優也夫。
李燾:瑋用士得死力,平居意氣舒暇,及(ji)行師,多奇計,出入(ru)神速。
洪遵(zun):太祖皇帝之世,所與(yu)開國創業及(ji)南征西伐諸(zhu)大臣,功如曹彬(bin)、潘美、王(wang)審琦、石守信、王(wang)全斌、慕(mu)容延釗(zhao)之徒,其子(zi)若孫不過諸(zhu)司使,惟彬(bin)之子(zi)琮、瑋以功名自奮,王(wang)承衍、石保(bao)吉以聯(lian)姻帝室,皆(jie)為節度使,初不聞有(you)遞遷(qian)侍(shi)從之例。
楊萬里:本朝曺武恵配(pei)享(xiang)太祖,武穆配(pei)享(xiang)仁(ren)宗(zong);韓忠獻配(pei)享(xiang)英宗(zong),文(wen)定配(pei)享(xiang)徽(hui)宗(zong)。父子配(pei)享(xiang),自昔所(suo)無也(ye)。
黃震:公(gong)為將(jiang)四十年,無敗衂(nv)。招攜戰守,曲盡其(qi)智(zhi)。求之(zhi)古邊(bian)將(jiang),殆頗、牧(mu)、李廣流亞與。其(qi)言:“臨敵斬不用命者,非治內郡法。”可(ke)(ke)覘公(gong)本心。丁謂指以(yi)萊公(gong)黨斥之(zhi),可(ke)(ke)覘公(gong)素守。特視其(qi)父武惠(hui)王寬(kuan)仁之(zhi)味,差(cha)薄耳。
呂中:若曹瑋者(zhe),可(ke)謂良將矣。能知廝(si)啰之必叛,策德明之可(ke)圖,料(liao)元昊(hao)之必反,此其智,豈徒決兵家之勝(sheng)負而已哉?
許衡:侍中(zhong)內舉,器(qi)識(shi)迥殊(shu)。預勉樞輔(fu),逆料胡(hu)雛。風熄狼煙(yan),霜凝金鉞。襲慶將壇(tan),矯矯聲烈。
梁儲:若趙氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)于晉(jin),曹氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)于宋(song),皆能代有(you)異材,隆于先烈(lie)。盾(dun)朔之(zhi)(zhi)忠賢,瑋璨之(zhi)(zhi)雄(xiong)略,至今光采照(zhao)映,愈久(jiu)益新。
謝肇淛:宋之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)人物,若(ruo)王沂公(gong)(gong)(王曾)、李文(wen)正(zheng)(李昉)、司(si)馬溫(wen)公(gong)(gong)(司(si)馬光)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)相(xiang)業,寇(kou)萊公(gong)(gong)(寇(kou)凖)、趙忠定(趙汝愚)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)應變,韓魏公(gong)(gong)(韓琦)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)德量,李綱、宗澤(ze)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)撥亂,狄(di)青、曹瑋、岳飛、韓世忠之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)將略,程(cheng)明道(程(cheng)顥)、朱晦庵(朱熹)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)真儒,歐陽(yang)永叔(歐陽(yang)修)、蘇(su)子(zi)瞻(蘇(su)軾)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)文(wen)章,洪(hong)忠宣(洪(hong)皓)、文(wen)信國(文(wen)天祥)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)忠義,皆灼無可議,而且有用(yong)于時者(zhe),其它瑕瑜不掩,蓋難言之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)矣。
黃道周:曹瑋寶臣,彬之少(shao)子。馭軍嚴明,賞罰(fa)不詭(gui)。既敗繼(ji)遷,德(de)明慮死(si)。帝方用(yong)恩,置之不理。瑋恐飽飏,逼降內徙。陰結(jie)廝敦,棣(di)丹死(si)矣。大(da)敗廝啰,納質比(bi)(bi)比(bi)(bi)。檢點邊(bian)功,實有可紀。宰相(xiang)丁(ding)謂,恨不附己。目為準私(si),容州安(an)置。謂敗復官(guan),改節度(du)使。不測用(yong)心,別妙可喜。謂之名(ming)將,深得其(qi)體。
王夫(fu)之(zhi)(zhi):①李繼遷(qian)死,德(de)明嗣立,曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)上言(yan):‘國危(wei)子(zi)(zi)弱,愿假精(jing)兵(bing)擒德(de)明送闕下,復河西(xi)為(wei)郡縣。’此一時也(ye)(ye),固宋室興替之(zhi)(zhi)大機;而(er)庸主具臣畏(wei)葸偷安,猥云德(de)致,拒瑋(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)謀(mou)(mou),降詔招(zhao)撫。悲夫(fu)!宋之(zhi)(zhi)自折入于(yu)西(xi)北,為(wei)千古憾,雖(sui)有(you)虎臣,其(qi)(qi)將(jiang)(jiang)如之(zhi)(zhi)何哉!瑋(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)為(wei)將(jiang)(jiang),非徒言(yan)無(wu)勇(yong),徒勇(yong)無(wu)謀(mou)(mou),稽(ji)其(qi)(qi)后(hou)效,概可睹(du)矣(yi)。世(shi)為(wei)勛臣,宋抑待(dai)以肺(fei)腑,睥睨孤豚,游其(qi)(qi)幾俎。誠假以精(jing)兵(bing),推心授鉞(yue),四州斗(dou)絕一隅,孺子(zi)(zi)植根(gen)未固,功之(zhi)(zhi)夙成在(zai)瑋(wei)(wei)(wei)心目閑,亦在(zai)天下后(hou)世(shi)心目閑也(ye)(ye)。瑋(wei)(wei)(wei)謀(mou)(mou)不(bu)行,德(de)明之(zhi)(zhi)詔命一頒,而(er)契丹大舉之(zhi)(zhi)師逾(yu)年即(ji)至,其(qi)(qi)應如響,而(er)宋窮矣(yi)。況德(de)明不(bu)翦(jian),延及元昊,蕞爾小(xiao)丑,亢為(wei)敵國,兵(bing)衄(nv)將(jiang)(jiang)死,趣奉金(jin)繒,禍迄于(yu)亡而(er)不(bu)已(yi)。一機之(zhi)(zhi)失,追救末繇。②且宋當德(de)明之(zhi)(zhi)世(shi),去平江南、下西(xi)蜀、破太原也(ye)(ye)未久,兵(bing)猶(you)習戰。而(er)曹(cao)瑋(wei)(wei)(wei)以知(zhi)兵(bing)世(shi)將(jiang)(jiang),奮志請纓,繇其(qi)(qi)后(hou)效,固知(zhi)其(qi)(qi)足恃(shi)也(ye)(ye)。
《歷(li)代群英歌》:曹瑋沈勇有謀,公(gong)(gong)亮(liang)(liang)(曾公(gong)(gong)亮(liang)(liang))入相稱職。
畢沅:瑋為(wei)將(jiang)不如其(qi)父寬(kuan),然用士得死(si)力。平居意氣舒暇,及行師,多奇計,出入神速。
《宋(song)會(hui)要輯稿》:此父子(曹瑋、曹彬)二人皆配享(xiang)功臣(chen),昭(zhao)勛崇德閣(ge),忠賢(xian)之報乎!
蔡東藩(fan):靈武為河(he)西要塞(sai),豈可輕棄。何亮(liang)一疏,言之甚明,而張齊賢、李沆等,俱主(zhu)張棄地(di),實(shi)書生畏葸(xi)迂談耳。真宗雖有心保守,而任將(jiang)非人,當日曹彬臨歿,曾(ceng)謂其子璨(can)瑋(wei),均擅將(jiang)才,何不(bu)擢之專閫,乃任一阘(da)茸無能之王超耶?
宋仁宗時,黨項李元昊(hao)反叛。仁宗問起邊境上的(de)(de)守備情(qing)(qing)形(xing),輔臣都回答(da)不出(chu)來。第二(er)天,樞密院四人(ren)都被(bei)罷了官,其中王鬷被(bei)貶到虢州。翰林學士(shi)蘇公(gong)儀與王鬷交(jiao)情(qing)(qing)很好,出(chu)城送別他。王鬷對蘇公(gong)儀說(shuo):“我(wo)這次貶官之行,十年前就(jiu)有人(ren)預(yu)言過。”蘇公(gong)儀說(shuo):“那是(shi)江湖術士(shi)的(de)(de)胡說(shuo)吧(ba)?”
王(wang)鬷說(shuo):“不(bu)是(shi)的(de)(de)。我(wo)(wo)從(cong)前擔(dan)任三司鹽鐵副(fu)使(shi),到(dao)(dao)(dao)河北判決囚犯。當(dang)(dang)時(shi)(shi)曹(cao)(cao)南院(曹(cao)(cao)瑋)從(cong)陜(shan)西(xi)貶官到(dao)(dao)(dao)河北任定(ding)州主帥。我(wo)(wo)辦完事(shi)以后(hou)(hou)(hou),曹(cao)(cao)瑋對我(wo)(wo)說(shuo):‘公事(shi)已經(jing)辦完了(le),要(yao)(yao)回(hui)去(qu)(qu)了(le)。希望您(nin)(nin)明天(tian)再多留(liu)一(yi)天(tian),我(wo)(wo)有(you)(you)(you)(you)(you)話要(yao)(yao)和您(nin)(nin)說(shuo)。’我(wo)(wo)既愛(ai)惜他(ta)(ta)(ta)的(de)(de)雄才(cai)(cai),又聽他(ta)(ta)(ta)說(shuo)有(you)(you)(you)(you)(you)話要(yao)(yao)講,就(jiu)留(liu)了(le)下來。第(di)二天(tian),他(ta)(ta)(ta)準備(bei)簡單的(de)(de)飯(fan)菜。吃完后(hou)(hou)(hou),屏退左右(you)的(de)(de)人,說(shuo):‘您(nin)(nin)生(sheng)(sheng)有(you)(you)(you)(you)(you)一(yi)副(fu)權(quan)貴的(de)(de)相貌,日后(hou)(hou)(hou)不(bu)是(shi)當(dang)(dang)樞密使(shi)就(jiu)是(shi)當(dang)(dang)邊(bian)(bian)帥。有(you)(you)(you)(you)(you)人說(shuo)您(nin)(nin)會當(dang)(dang)宰相,我(wo)(wo)看不(bu)可能。然而(er)不(bu)到(dao)(dao)(dao)十年,一(yi)定(ding)在(zai)這里總(zong)攬(lan)軍事(shi)。那(nei)時(shi)(shi)西(xi)方有(you)(you)(you)(you)(you)外(wai)敵,您(nin)(nin)應為(wei)(wei)(wei)邊(bian)(bian)境的(de)(de)守(shou)備(bei)作好預備(bei),廣征人才(cai)(cai),不(bu)然事(shi)到(dao)(dao)(dao)臨頭無法應付(fu)。’我(wo)(wo)說(shuo):‘邊(bian)(bian)境上的(de)(de)事(shi),只有(you)(you)(you)(you)(you)您(nin)(nin)最(zui)清(qing)楚(chu),請問有(you)(you)(you)(you)(you)何指(zhi)教?’曹(cao)(cao)瑋說(shuo):‘我(wo)(wo)在(zai)陜(shan)西(xi)的(de)(de)時(shi)(shi)候,河西(xi)的(de)(de)首領趙德(de)(de)明曾經(jing)派(pai)使(shi)者(zhe)帶著馬(ma)匹來中(zhong)國交易(yi),因為(wei)(wei)(wei)生(sheng)(sheng)氣使(shi)者(zhe)所得的(de)(de)利潤(run)微薄(bo),而(er)要(yao)(yao)殺(sha)他(ta)(ta)(ta),沒(mei)有(you)(you)(you)(you)(you)人可以勸(quan)止此事(shi)。德(de)(de)明有(you)(you)(you)(you)(you)一(yi)個(ge)兒(er)子(zi),年紀才(cai)(cai)十多歲(sui),極(ji)力地勸(quan)諫,認(ren)為(wei)(wei)(wei)用馬(ma)匹去(qu)(qu)資助鄰(lin)國,已是(shi)失(shi)策,現(xian)在(zai)更要(yao)(yao)為(wei)(wei)(wei)錢殺(sha)守(shou)邊(bian)(bian)人,那(nei)以后(hou)(hou)(hou)還有(you)(you)(you)(you)(you)誰(shui)肯(ken)受(shou)我(wo)(wo)們效力?我(wo)(wo)聽了(le)他(ta)(ta)(ta)的(de)(de)話,心想(xiang)這個(ge)孩(hai)子(zi)想(xiang)善用自己的(de)(de)族人,一(yi)定(ding)有(you)(you)(you)(you)(you)不(bu)凡的(de)(de)心志(zhi)。聽說(shuo)他(ta)(ta)(ta)常往來于(yu)市集,我(wo)(wo)很(hen)想(xiang)認(ren)識他(ta)(ta)(ta),一(yi)再派(pai)人誘使(shi)他(ta)(ta)(ta)來都沒(mei)有(you)(you)(you)(you)(you)辦法做到(dao)(dao)(dao),就(jiu)找個(ge)擅長畫(hua)(hua)像的(de)(de)人去(qu)(qu)畫(hua)(hua)他(ta)(ta)(ta)的(de)(de)容貌,畫(hua)(hua)好拿回(hui)來一(yi)看,真是(shi)英挺的(de)(de)人物。這個(ge)孩(hai)子(zi)一(yi)定(ding)成為(wei)(wei)(wei)我(wo)(wo)們的(de)(de)邊(bian)(bian)患(huan),算一(yi)算時(shi)(shi)節(jie),正是(shi)您(nin)(nin)主持(chi)政務的(de)(de)時(shi)(shi)期,希望您(nin)(nin)好好注(zhu)意。’我(wo)(wo)當(dang)(dang)時(shi)(shi)不(bu)以為(wei)(wei)(wei)然,現(xian)在(zai)才(cai)(cai)知道,他(ta)(ta)(ta)所畫(hua)(hua)的(de)(de)人就(jiu)是(shi)元昊。”此后(hou)(hou)(hou)王(wang)鬷多次(ci)在(zai)他(ta)(ta)(ta)人面前贊(zan)嘆(tan)曹(cao)(cao)瑋。
曹瑋在邊境(jing)作戰(zhan)勇(yong)猛(meng),一次(ci)正(zheng)在做針灸治療,恰好做了一半,敵人來了,他奮不(bu)顧身,用布一包(bao)就上陣了。曹瑋不(bu)但勇(yong)猛(meng),智(zhi)慧(hui)更是過人。
曹(cao)(cao)瑋(wei)率軍(jun)(jun)與吐(tu)(tu)(tu)(tu)蕃(fan)(fan)軍(jun)(jun)隊(dui)作戰,初(chu)戰告勝,敵軍(jun)(jun)潰逃。他(ta)故意命令(ling)士(shi)兵驅(qu)趕著繳獲的一(yi)(yi)(yi)大群牛(niu)羊(yang)往(wang)回(hui)(hui)走(zou)。牛(niu)羊(yang)走(zou)得很(hen)慢(man),落在了(le)大部隊(dui)后面。有(you)人(ren)(ren)(ren)向曹(cao)(cao)瑋(wei)建(jian)議(yi):“牛(niu)羊(yang)用處不(bu)(bu)大,又(you)會(hui)影響行(xing)軍(jun)(jun)速(su)度,不(bu)(bu)如將(jiang)它(ta)們(men)(men)扔下,我們(men)(men)能安全、迅速(su)趕回(hui)(hui)營地(di)。”他(ta)沒有(you)接受這一(yi)(yi)(yi)建(jian)議(yi),也(ye)不(bu)(bu)作任何解釋(shi),只(zhi)是(shi)(shi)不(bu)(bu)斷派(pai)人(ren)(ren)(ren)去偵察吐(tu)(tu)(tu)(tu)蕃(fan)(fan)軍(jun)(jun)隊(dui)的動靜。吐(tu)(tu)(tu)(tu)蕃(fan)(fan)軍(jun)(jun)隊(dui)狼(lang)狽逃竄了(le)幾十里(li),聽探子報(bao)告說,曹(cao)(cao)瑋(wei)舍不(bu)(bu)得扔下牛(niu)羊(yang),致使部隊(dui)亂(luan)哄哄地(di)不(bu)(bu)成(cheng)隊(dui)形,便(bian)(bian)掉頭趕回(hui)(hui)來,準備(bei)襲擊曹(cao)(cao)瑋(wei)的部隊(dui)。曹(cao)(cao)瑋(wei)得到(dao)(dao)這一(yi)(yi)(yi)情(qing)報(bao),便(bian)(bian)讓隊(dui)伍(wu)走(zou)得更慢(man),到(dao)(dao)達一(yi)(yi)(yi)個有(you)利地(di)形時(shi)(shi),便(bian)(bian)整頓(dun)人(ren)(ren)(ren)馬(ma),列(lie)陣迎敵。當吐(tu)(tu)(tu)(tu)蕃(fan)(fan)軍(jun)(jun)隊(dui)趕到(dao)(dao)時(shi)(shi),曹(cao)(cao)瑋(wei)派(pai)人(ren)(ren)(ren)傳話給對(dui)方統帥(shuai):“你(ni)(ni)們(men)(men)遠道(dao)趕來,一(yi)(yi)(yi)定很(hen)累吧。我們(men)(men)不(bu)(bu)想趁別人(ren)(ren)(ren)勞累時(shi)(shi)占(zhan)便(bian)(bian)宜,請你(ni)(ni)讓兵馬(ma)好好休息,過一(yi)(yi)(yi)會(hui)兒再決戰。”吐(tu)(tu)(tu)(tu)蕃(fan)(fan)將(jiang)士(shi)正(zheng)苦于跑得太累,很(hen)樂意地(di)接受了(le)曹(cao)(cao)瑋(wei)的建(jian)議(yi)。等吐(tu)(tu)(tu)(tu)蕃(fan)(fan)軍(jun)(jun)隊(dui)歇了(le)一(yi)(yi)(yi)會(hui)兒,曹(cao)(cao)瑋(wei)又(you)派(pai)人(ren)(ren)(ren)對(dui)其統帥(shuai)說:“現(xian)在你(ni)(ni)們(men)(men)休息得差不(bu)(bu)多了(le)吧?可以上陣打(da)一(yi)(yi)(yi)仗了(le)!”于是(shi)(shi)雙方列(lie)隊(dui)開戰,只(zhi)一(yi)(yi)(yi)個回(hui)(hui)合(he),就把吐(tu)(tu)(tu)(tu)蕃(fan)(fan)軍(jun)(jun)隊(dui)打(da)得大敗。
這時(shi)曹瑋(wei)才告訴部下:“我(wo)扔下牛(niu)羊,吐(tu)蕃軍隊就(jiu)不(bu)會殺回馬槍而(er)消耗體力,這一(yi)(yi)去一(yi)(yi)來(lai)的(de),畢竟有百里之遙啊!我(wo)如下令(ling)與遠道殺來(lai)的(de)吐(tu)蕃軍隊立刻交戰,他們(men)會挾奔襲而(er)來(lai)的(de)一(yi)(yi)股銳(rui)氣拼(pin)死一(yi)(yi)戰,雙方勝負(fu)難(nan)定;只有讓他們(men)在長途行軍疲勞后稍微休(xiu)息,腿腳(jiao)麻痹、銳(rui)氣盡失后再開(kai)戰,才能一(yi)(yi)舉將(jiang)其消滅。”
曹(cao)(cao)瑋(wei)知(zhi)秦州時(shi),渭州有十多名士兵(bing)(一(yi)作數千)叛逃西(xi)夏,守衛(wei)前來(lai)報告,曹(cao)(cao)瑋(wei)當(dang)時(shi)正與賓客下(xia)棋,沒有回答,守衛(wei)一(yi)再陳說,曹(cao)(cao)瑋(wei)怒斥他(ta)(ta)說:“他(ta)(ta)們是奉我命去的,你要再三說明(ming)嗎?”西(xi)夏聽說這件(jian)事(shi),以(yi)為降兵(bing)是曹(cao)(cao)瑋(wei)派來(lai)偷(tou)襲詐(zha)降的兵(bing)士,就將他(ta)(ta)們全數處斬(zhan)。馮夢龍在《智囊全集(ji)》中評此事(shi)為“馮睢殺宮他(ta)(ta)之智”。
輩分 關系 姓(xing)名 簡(jian)介
家世 先(xian)祖 曹泓 晉朝(chao)清河(he)太守。
曾祖 曹業 任牙門(men)大校(xiao)之官,累贈太師、尚書令,追封滎國公。
曾祖母 張氏 累贈齊國太夫人。
祖父 曹(cao)蕓 官(guan)至(zhi)成德軍節度都知兵馬使,累贈(zeng)太(tai)師、尚(shang)書令,追封越國公(gong)、魏王。
祖(zu)母 李(li)氏(shi) 累贈韓國太夫(fu)人(ren)。
父親(qin) 曹彬 字國華(hua),北(bei)宋開國元勛,卒贈中書(shu)令(ling)、濟陽郡王(wang),謚武惠。
母(mu)親 高氏 曹彬(bin)死后獲贈韓(han)國(guo)夫人(ren)。
—— 配偶 潘(pan)氏(原配) 封(feng)馮翊郡(jun)夫(fu)人,北宋(song)名將潘(pan)美(mei)之女。
沈氏(繼室) 封吳興郡夫(fu)人(ren)(ren)、安國太夫(fu)人(ren)(ren),宰(zai)相沈倫孫女(nv)、光祿少卿沈繼宗(zong)之女(nv)。
平輩 長兄(xiong) 曹璨 字(zi)韜光(guang),官至殿前都指(zhi)揮使、忠(zhong)武(wu)(wu)軍節(jie)度使,累贈太師,謚武(wu)(wu)懿(yi)。
次兄 曹璉 官至義成軍衙內(nei)都指揮使。
三兄(xiong) 曹珝 官至(zhi)昭宣使(shi)、恩(en)州團練使(shi)。
五(wu)弟(di) 曹(cao)玹 官(guan)至西京左藏庫副使。
六弟 曹玘(qi) 官至(zhi)尚書虞部員外(wai)郎,為慈圣光獻皇后(hou)之(zhi)父(fu),累贈太師(shi)、中書令、吳王(wang),謚(shi)安僖。
七弟(di) 曹珣(xun) 官至東(dong)上(shang)閣門使、宜(yi)州(zhou)刺史(shi)。
八弟 曹(cao)琮 字寶章,官至馬軍副都指揮使,贈安化軍節度使兼(jian)侍中,謚忠恪(ke)。
子(zi)輩 長(chang)子(zi) 曹僖 官至禮賓(bin)使、儀(yi)州知州,后(hou)因罪(zui)遷死(si)于韶州。
次子 曹倚 官至(zhi)內殿崇班。
三子(zi) 曹俁 官至供(gong)備庫副(fu)使,后(hou)戰死于瓦亭(ting),贈寧州刺史。
四子 曹倩 官(guan)至右侍禁。
女兒 曹氏(shi) 嫁四方館(guan)使、榮州(zhou)刺史(shi)王德基。
孫(sun)輩 孫(sun)子(zi) 曹諒 官至(zhi)東頭供奉官。
曹諷 官至東頭(tou)供奉官。
曹誼 官至右侍禁、閣門祗(zhi)候(hou)。
曹谞 官至三班奉職。
曹(cao)諮 官至右班(ban)殿直(zhi)。
宋(song)英(ying)宗嘉祐八(ba)年(1063年),曹(cao)瑋與王曾、呂夷簡得以配享宋(song)仁宗廟庭。
宋理宗(zong)寶慶二年(1226年),理宗(zong)圖(tu)二十四(si)功臣神像于昭勛(xun)崇德閣,曹瑋(wei)(wei)位列其中(zhong)。在明代黃道周的《廣(guang)名將傳(chuan)》中(zhong),曹瑋(wei)(wei)位列其中(zhong)。
明(ming)憲宗成化五年(nian)(1469年(nian)),青(qing)州知府(fu)李昂(ang)奏請(qing)建立名賢祠,以(yi)祭祀曹瑋等十三位有惠(hui)政的青(qing)州知府(fu)。
類別 作者 篇目(mu)
史(shi)書 脫脫等 《宋史(shi)·卷二百五十(shi)(shi)八(ba)·列傳第十(shi)(shi)七》
李(li)燾 《續(xu)資治通鑒(jian)長編》卷五十五~卷一百九
王稱 《東都事(shi)略·卷二十七(qi)》
楊仲良 《皇宋通鑒長編紀事本末·卷二(er)十六(liu)·渭州(zhou)蕃族(zu)唃廝(si)啰叛服》
畢沅 《續(xu)資治通鑒》卷第(di)二(er)十五~卷第(di)三十八
通(tong)志 李衛 《畿輔通(tong)志·卷一百三(san)》
軍事(shi)著(zhu)作(zuo) 曾公亮、丁度 《武經總要(yao)前集(ji)·卷(juan)十(shi)八(ba)》
碑銘 王安石 《王臨川(chuan)集·卷九十(shi)·曹武穆(mu)公瑋行狀》
宋庠 《元(yuan)憲集·卷三十三·贈(zeng)侍中曹(cao)公行狀》
《元憲集·卷三十四·贈侍中曹(cao)公墓(mu)志銘》
傳記 曾鞏 《隆平集·卷九》
言行(xing)(xing)錄 朱(zhu)熹(xi) 《五(wu)(wu)朝名臣言行(xing)(xing)錄·卷第三(san)(san)百(bai)三(san)(san)十五(wu)(wu)·樞(shu)密(mi)曹武穆公》
筆記 司馬光 《涑水(shui)記聞(wen)》
沈括 《夢溪筆談》
魏(wei)泰 《東(dong)軒筆(bi)錄(lu)》
吳曾 《能改齋(zhai)漫錄·卷十二》
蘇軾 《東坡志林(lin)》
蘇轍 《龍(long)川(chuan)別志·卷下·曹瑋》