釣(diao)罷歸來不(bu)系船,江村月(yue)落正(zheng)堪眠。
縱然一夜風吹去,只(zhi)在蘆花淺水邊(bian)。
即(ji)事:以當前的事物為題(ti)材所(suo)做的詩。
罷(ba):完了;系(xi)(xi):系(xi)(xi)好(hao)。不(bu)系(xi)(xi)船:《莊子》曰“巧(qiao)者(zhe)勞而(er)智者(zhe)憂,無能者(zhe)無所(suo)求,飽食而(er)遨游(you),泛若不(bu)系(xi)(xi)之舟(zhou)”,即以“不(bu)系(xi)(xi)之舟(zhou)”為無為思想(xiang)的象征。
正堪眠:正是睡覺的(de)好時候(hou);堪:可以,能夠。
縱然:即使。
垂(chui)釣歸(gui)來,卻(que)懶得把纜繩系上,任漁船隨風飄蕩;而此(ci)時殘(can)月已經西沉,正好(hao)安然入睡。即使(shi)夜里起(qi)風,小船被風吹(chui)走(zou),大不了也只是停(ting)擱在蘆花灘畔,淺(qian)水(shui)岸邊罷了。
司空曙,字(zi)文明(ming),唐代詩人(ren)。一作文初(chu),廣平(ping)(治今河北省永年縣東南)人(ren)。曾(ceng)舉(ju)進士,入劍南節度使韋皋幕中任職,歷任洛陽主簿、水部郎(lang)中、虞部郎(lang)中等(deng)職。為(wei)“大(da)歷十(shi)才子(zi)”之一。其(qi)詩多寫(xie)自然景色和(he)鄉情旅思,或(huo)表現幽(you)寂(ji)的境界,或(huo)直抒哀愁,較長(chang)于五言(yan)律詩。有《司空文明(ming)詩集》,《全唐詩》錄其(qi)詩二卷。
此(ci)詩載于《全唐詩》卷二九二。詩寫江(jiang)村(cun)(cun)眼前事情,但(dan)詩人(ren)并不(bu)鋪寫村(cun)(cun)景江(jiang)色,而是(shi)通過(guo)江(jiang)上(shang)釣魚者(zhe)的一個細小動(dong)作(zuo)及心理活動(dong),反映江(jiang)村(cun)(cun)生活的一個側面,寫出真切而又恬美的意境。
“釣罷歸來不(bu)系(xi)(xi)船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)”,首句寫(xie)漁(yu)翁夜(ye)釣回來,懶得(de)系(xi)(xi)船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan),而讓漁(yu)船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)任意(yi)飄(piao)蕩。“不(bu)系(xi)(xi)船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)”三字為全詩(shi)關鍵(jian),以下詩(shi)句全從這三字生出(chu)。“江村月落正堪眠”,第(di)二句上(shang)(shang)承起(qi)句,點(dian)明“釣罷歸來”的地點(dian)、時(shi)間及人物(wu)的行動、心情。船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)停靠在江村,時(shi)已深夜(ye),月亮落下去了(le),人也(ye)已經疲倦,該睡覺了(le),因(yin)此連船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)也(ye)懶得(de)系(xi)(xi)。但是,不(bu)系(xi)(xi)船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)可能對(dui)安(an)然(ran)入睡會有(you)(you)影(ying)響。這就引出(chu)了(le)下文:“縱(zong)然(ran)一(yi)(yi)夜(ye)風吹去,只在蘆花淺水邊(bian)。”這兩句緊承第(di)二句,回答了(le)上(shang)(shang)面擔(dan)心的問(wen)題。“縱(zong)然(ran)”“只在”兩個關聯詞(ci)前(qian)后(hou)呼(hu)應,一(yi)(yi)放一(yi)(yi)收,把意(yi)思(si)更(geng)推進一(yi)(yi)層:且不(bu)說夜(ye)里不(bu)一(yi)(yi)定起(qi)風,即使起(qi)風,沒有(you)(you)纜住(zhu)的小船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)也(ye)至多被(bei)吹到那長滿蘆花的淺水邊(bian),也(ye)沒有(you)(you)什么(me)關系(xi)(xi)。這里,詩(shi)人并沒有(you)(you)刻畫幽謐美好的環境,然(ran)而釣者悠閑的生活(huo)情趣和江村寧靜優美的景色躍(yue)然(ran)紙上(shang)(shang),表(biao)達了(le)詩(shi)人對(dui)生活(huo)隨性(xing)的態度。
這首小詩(shi)善于以(yi)(yi)個(ge)別反映(ying)一(yi)般,通過(guo)“釣罷歸來(lai)不系船(chuan)”這樣一(yi)件小事(shi),刻畫江村情(qing)事(shi),由小見大(da),就比泛泛描寫江村的(de)表(biao)面景象要顯得生動(dong)新巧(qiao),別具一(yi)格。詩(shi)在申明“不系船(chuan)”的(de)原因時,不是直(zhi)筆(bi)到底(di),一(yi)覽無余,而是巧(qiao)用(yong)“縱(zong)然(ran)”“只在”等(deng)關聯詞,以(yi)(yi)退為進,深(shen)入一(yi)步,使詩(shi)意更見曲(qu)折深(shen)蘊,筆(bi)法更顯騰挪跌宕。詩(shi)的(de)語言真率自然(ran),清(qing)新俊逸,和富有詩(shi)情(qing)畫意的(de)幽(you)美意境十分和諧(xie)。
唐汝詢《唐詩解》:全(quan)篇皆從“不系(xi)船”三字(zi)翻出,語極(ji)淺(qian),興味自在。
《唐詩(shi)歸》:鐘惺(xing)云:達(da)甚。
《唐詩歸折衷》:唐云:興(xing)趣(qu)可嘉,不止于達。敬(jing)夫云:不言樂,其樂無(wu)窮矣。
《歷代詩法》:口頭語,意趣(qu)自(zi)別(bie)。
皎然(ran)《詩式》:首(shou)句(ju)以(yi)“罷(ba)(ba)釣”二(er)(er)字(zi)作主(zhu),則(ze)(ze)以(yi)下(xia)純從“罷(ba)(ba)釣”著筆。顧(gu)“罷(ba)(ba)釣”以(yi)后(hou),從何處著筆?蓋從釣船言(yan),既已罷(ba)(ba)釣,正當系(xi)船,乃(nai)以(yi)“不(bu)系(xi)船”三字(zi)承之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),則(ze)(ze)詩境(jing)翻空,出人意外。二(er)(er)句(ju)值江村月落之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)時,眠于(yu)船上(shang),任(ren)其所(suo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),便(bian)有灑(sa)然(ran)無拘(ju)滯之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)意。……凡做詩,意貴翻陳(chen)出新,如(ru)此首(shou)是。若于(yu)“不(bu)系(xi)船”三字(zi),非著一“不(bu)”字(zi),則(ze)(ze)“罷(ba)(ba)釣”以(yi)后(hou),便(bian)系(xi)船矣(yi),以(yi)下(xia)無論如(ru)何刻劃,總落恒蹊,斷難如(ru)此靈(ling)妙。(品(pin))超詣。
劉永濟《唐人絕句精(jing)華》:此漁家樂也。詩語得(de)自在之趣。
吳(wu)烶(ting)《唐詩選勝(sheng)直(zhi)解》:此(ci)歸林(lin)下行樂之(zhi)(zhi)詩。無(wu)拘之(zhi)(zhi)身,垂釣遣(qian)興,江靜月沉(chen),正可穩睡。偶(ou)爾不系(xi)船,更見(jian)忘機自(zi)適處,興味(wei)于(yu)此(ci)不淺(qian)。