《浪(lang)淘沙九首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)》是唐代文學(xue)家劉禹錫的(de)組詩作品(pin)。第一首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)演繹神話傳說,第二(er)首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)用象征手法表(biao)現愛情(qing)(qing)經受(shou)磨難,第三(san)首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)寫世(shi)事(shi)流變(bian)之理,第四首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)寫游子(zi)情(qing)(qing)懷,第五首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)描繪(hui)錦江風情(qing)(qing),第六(liu)首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)揭示勞作與享受(shou)的(de)不平,第七(qi)首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)描繪(hui)錢塘江潮,第八首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)寫遷(qian)客情(qing)(qing)懷,第九首(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)(shou)再寫世(shi)事(shi)流變(bian)之理。這是民歌(ge)體(ti)詩,既通(tong)俗易懂(dong),又非(fei)常純正,無浮華之詞。
其一
九曲黃河萬里沙,浪淘風簸自天(tian)涯。
如今(jin)直上銀河(he)去,同到牽牛織(zhi)女(nv)家(jia)。
其二
洛(luo)水橋邊春(chun)日斜,碧(bi)流清淺見瓊砂。
無端陌(mo)上狂風疾,驚起鴛鴦出浪花(hua)。
其三
汴(bian)水東流虎眼文,清淮(huai)曉色鴨頭春。
君看(kan)渡口淘沙處,渡卻人間(jian)多(duo)少人。
其四
鸚(ying)鵡洲頭浪飐沙,青樓春(chun)望(wang)日將(jiang)斜。
銜泥燕(yan)子爭歸舍(she),獨自狂夫不憶家。
其五
濯錦江邊兩(liang)岸花,春風吹浪正淘沙。
女郎剪下鴛(yuan)鴦錦,將(jiang)向中流匹晚霞。
其六
日照澄洲(zhou)江霧開,淘金女伴滿江隈。
美人首(shou)飾(shi)侯王印(yin),盡是沙中浪(lang)底(di)來(lai)。
其七
八(ba)月濤(tao)聲吼(hou)地來,頭高數丈(zhang)觸山回。
須臾卻入海門去,卷起沙(sha)堆似雪堆。
其八
莫道讒言如浪(lang)深,莫言遷(qian)客似沙沉。
千淘萬(wan)漉雖辛苦,吹(chui)盡狂(kuang)沙始到金(jin)。
其九
流水淘沙不暫停(ting),前波(bo)(bo)未滅后波(bo)(bo)生。
令人忽憶(yi)瀟(xiao)湘(xiang)渚,回唱(chang)迎神三兩(liang)聲。
唐朝自安史之(zhi)亂后,氣勢頓衰(shuai)。藩鎮割據,宦官專權。才人被外放,憤激之(zhi)際,怨刺(ci)之(zhi)作(zuo)應運而生。劉(liu)禹錫(xi)從京官調到地(di)方官之(zhi)后亦(yi)有流(liu)芳之(zhi)作(zuo),如《浪淘沙九(jiu)首》。此組詩當為劉(liu)禹錫(xi)后期(qi)之(zhi)作(zuo),且非(fei)創于一(yi)(yi)時一(yi)(yi)地(di)。據詩中所涉黃河、洛水(shui)、汴水(shui)、清淮、鸚鵡洲、濯錦江(jiang)等,或為輾轉(zhuan)于夔州(zhou)(zhou)、和(he)州(zhou)(zhou)、洛陽等地(di)之(zhi)作(zuo),后編為一(yi)(yi)組。有學者認為這組詩作(zuo)于夔州(zhou)(zhou)后期(qi),即長慶二年春(公(gong)元822年)在夔州(zhou)(zhou)貶所所作(zuo)。
劉(liu)禹錫(xi)(772~842),唐(tang)代文(wen)學(xue)(xue)家(jia)、哲學(xue)(xue)家(jia)。字夢得(de),洛(luo)陽(今屬河南)人,自(zi)言系(xi)出中山(治今河北定縣)。貞(zhen)元(唐(tang)德宗年號(hao),公元785~805年)間擢進士第,登博學(xue)(xue)宏辭科。授監察御史。曾(ceng)參(can)加(jia)王(wang)叔文(wen)集團,反對宦官和藩(fan)鎮割據勢力,被貶(bian)朗州司馬(ma),遷連州刺史。后以裴度力薦(jian),任太子賓客,加(jia)檢校禮部尚(shang)書。世稱(cheng)劉(liu)賓客。其詩(shi)通俗清(qing)新(xin),善用(yong)比興手法寄(ji)托政(zheng)治內容(rong)。《竹枝(zhi)詞》、《柳枝(zhi)詞》和《插田歌》等組詩(shi),富有民歌特色,為唐(tang)詩(shi)中別開生面之作。有《劉(liu)夢得(de)文(wen)集》。
《浪淘(tao)沙》本(ben)為六朝民歌的題目,唐代成(cheng)為教坊樂曲。劉禹錫(xi)據此(ci)創作的《浪淘(tao)沙》組詩,單篇(pian)為七言絕句。
一 “日斜”和“晚霞”———從盛世不再(zai)到(dao)才人(ren)移位。
《浪(lang)淘(tao)沙(sha)九(jiu)首(shou)(shou)》其(qi)二:洛水(shui)(shui)(shui)(shui)橋(qiao)邊春(chun)(chun)日斜(xie)(xie),碧流(liu)(liu)輕淺見(jian)瓊砂(sha)。無端陌上狂風(feng)急,驚起鴛(yuan)鴦出(chu)浪(lang)花(hua)。這(zhe)(zhe)首(shou)(shou)詩(shi)中(zhong)(zhong)用(yong)了(le)多(duo)個(ge)意(yi)(yi)(yi)象。首(shou)(shou)先是(shi)(shi)“橋(qiao)”。其(qi)次是(shi)(shi)“春(chun)(chun)日”,春(chun)(chun)日高照(zhao)猶如沐浴浩(hao)蕩的(de)(de)(de)皇(huang)恩。“日斜(xie)(xie)”則意(yi)(yi)(yi)味著(zhu)恩惠漸(jian)少。美如玉的(de)(de)(de)瓊砂(sha)沉(chen)入(ru)水(shui)(shui)(shui)(shui)底,有(you)(you)(you)(you)才(cai)能的(de)(de)(de)人(ren)(ren)(ren)沒有(you)(you)(you)(you)被任用(yong)。平(ping)地(di)突起的(de)(de)(de)狂風(feng)恰似劉禹(yu)錫(xi)(xi)順利的(de)(de)(de)政治生(sheng)涯突遭貶(bian)謫(zhe)的(de)(de)(de)厄運(yun)。其(qi)三(san):汴水(shui)(shui)(shui)(shui)東流(liu)(liu)虎(hu)(hu)眼文(wen),清淮(huai)曉色鴨頭(tou)(tou)春(chun)(chun)。君看(kan)渡口淘(tao)沙(sha)處,渡卻人(ren)(ren)(ren)間多(duo)少人(ren)(ren)(ren)。其(qi)四(si):鸚(ying)鵡舟頭(tou)(tou)浪(lang)飐沙(sha),青(qing)樓春(chun)(chun)望日將斜(xie)(xie)。銜泥燕子爭其(qi)五:濯(zhuo)錦(jin)江邊兩(liang)(liang)岸(an)花(hua),春(chun)(chun)風(feng)吹浪(lang)正(zheng)淘(tao)沙(sha)。女(nv)郎翦下鴛(yuan)鴦錦(jin),將向中(zhong)(zhong)流(liu)(liu)匹(pi)晚(wan)霞。李白有(you)(you)(you)(you)詩(shi)曰:“欲往(wang)(wang)涇溪不(bu)辭遠,龍門(men)蹙波(bo)虎(hu)(hu)眼轉。”王琦注:“虎(hu)(hu)眼轉,謂水(shui)(shui)(shui)(shui)波(bo)旋轉,有(you)(you)(you)(you)光相(xiang)映(ying),若虎(hu)(hu)眼之(zhi)(zhi)(zhi)光。”他在《襄(xiang)陽歌(ge)(ge)》中(zhong)(zhong)寫道:“遙看(kan)漢(han)水(shui)(shui)(shui)(shui)鴨頭(tou)(tou)綠,恰似葡萄初(chu)發(fa)醅。”劉禹(yu)錫(xi)(xi)用(yong)虎(hu)(hu)眼之(zhi)(zhi)(zhi)炯炯有(you)(you)(you)(you)神、圓轉有(you)(you)(you)(you)趣,鴨頭(tou)(tou)之(zhi)(zhi)(zhi)油(you)油(you)泛綠、春(chun)(chun)意(yi)(yi)(yi)盎然來(lai)(lai)(lai)摹寫汴水(shui)(shui)(shui)(shui)和淮(huai)水(shui)(shui)(shui)(shui)的(de)(de)(de)波(bo)光粼粼、綠如翡翠。鸚(ying)鵡學(xue)舌,甚(shen)是(shi)(shi)聰(cong)明,但(dan)(dan)亦會招人(ren)(ren)(ren)怨恨(hen)。河中(zhong)(zhong)有(you)(you)(you)(you)浪(lang)因而舟不(bu)得(de)(de)平(ping)安行駛,浪(lang)卷沙(sha)更(geng)讓(rang)人(ren)(ren)(ren)心(xin)(xin)(xin)情(qing)沉(chen)悶。燕子爭相(xiang)歸舍,閨婦仍在思(si)(si)夫,詩(shi)人(ren)(ren)(ren)用(yong)對(dui)(dui)比巧妙地(di)傳達(da)出(chu)自己有(you)(you)(you)(you)家不(bu)能回的(de)(de)(de)無奈。本(ben)無過(guo)錯反遭貶(bian)謫(zhe)橫禍,心(xin)(xin)(xin)中(zhong)(zhong)難免會有(you)(you)(you)(you)不(bu)平(ping)。人(ren)(ren)(ren)們常(chang)用(yong)錦(jin)繡(xiu)比喻文(wen)才(cai)之(zhi)(zhi)(zhi)高妙。濯(zhuo)錦(jin)江因濯(zhuo)錦(jin)而得(de)(de)名,錦(jin)在水(shui)(shui)(shui)(shui)中(zhong)(zhong)洗過(guo)之(zhi)(zhi)(zhi)后會更(geng)明艷(yan)、光彩(cai)照(zhao)人(ren)(ren)(ren)。詩(shi)人(ren)(ren)(ren)經歷貶(bian)謫(zhe)后更(geng)清醒地(di)思(si)(si)考(kao)人(ren)(ren)(ren)生(sheng),創(chuang)作(zuo)才(cai)能也由此被大(da)量激(ji)發(fa)。女(nv)郎織錦(jin),文(wen)人(ren)(ren)(ren)創(chuang)作(zuo)。前者(zhe)用(yong)自織的(de)(de)(de)錦(jin)比天(tian)上的(de)(de)(de)霞,勝券在握;文(wen)人(ren)(ren)(ren)卻用(yong)嘔心(xin)(xin)(xin)瀝(li)血之(zhi)(zhi)(zhi)作(zuo)使那些(xie)造(zao)謠生(sheng)事如種桃(tao)道士的(de)(de)(de)朝中(zhong)(zhong)新(xin)貴汗顏羞愧(kui)。這(zhe)(zhe)幾首(shou)(shou)詩(shi)中(zhong)(zhong)透露了(le)詩(shi)人(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)信息,“其(qi)二”是(shi)(shi)說(shuo),詩(shi)人(ren)(ren)(ren)對(dui)(dui)突如其(qi)來(lai)(lai)(lai)的(de)(de)(de)貶(bian)謫(zhe)令有(you)(you)(you)(you)很大(da)的(de)(de)(de)心(xin)(xin)(xin)理(li)觸動(dong)(dong),因為(wei)改(gai)革受挫,主張革新(xin)者(zhe)被下放。“其(qi)三(san)”的(de)(de)(de)后兩(liang)(liang)句(ju)有(you)(you)(you)(you)禪意(yi)(yi)(yi),更(geng)蘊含(han)哲理(li)。劉禹(yu)錫(xi)(xi)年少時曾受到詩(shi)僧皎(jiao)然和靈澈(che)在詩(shi)歌(ge)(ge)寫作(zuo)方面(mian)的(de)(de)(de)指導,并以(yi)之(zhi)(zhi)(zhi)為(wei)師。他在貶(bian)謫(zhe)的(de)(de)(de)生(sheng)活(huo)中(zhong)(zhong),又(you)(you)常(chang)與(yu)弘舉(ju)、方及(ji)等詩(shi)僧朋友來(lai)(lai)(lai)往(wang)(wang),或(huo)多(duo)或(huo)少受到了(le)佛(fo)家思(si)(si)想的(de)(de)(de)影響,如普渡眾(zhong)生(sheng)等等。其(qi)實,改(gai)革正(zheng)是(shi)(shi)為(wei)了(le)使黎民(min)百姓生(sheng)活(huo)得(de)(de)更(geng)好。劉禹(yu)錫(xi)(xi)對(dui)(dui)勞作(zuo)者(zhe)顯示出(chu)了(le)很大(da)的(de)(de)(de)同情(qing),他歌(ge)(ge)頌勞動(dong)(dong)人(ren)(ren)(ren)民(min)的(de)(de)(de)創(chuang)造(zao),贊美其(qi)技藝高超(chao),贊嘆人(ren)(ren)(ren)民(min)智慧之(zhi)(zhi)(zhi)偉(wei)大(da)。從詩(shi)歌(ge)(ge)的(de)(de)(de)藝術手法(fa)來(lai)(lai)(lai)看(kan),劉禹(yu)錫(xi)(xi)善用(yong)語(yu)言作(zuo)畫,創(chuang)造(zao)詩(shi)畫結合的(de)(de)(de)意(yi)(yi)(yi)境,描(miao)寫中(zhong)(zhong)滲透著(zhu)詩(shi)人(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)哲思(si)(si)。既有(you)(you)(you)(you)可觀(guan)之(zhi)(zhi)(zhi)物(wu),又(you)(you)引發(fa)讀者(zhe)主動(dong)(dong)思(si)(si)考(kao),參與(yu)文(wen)學(xue)作(zuo)品的(de)(de)(de)創(chuang)作(zuo)。在詩(shi)歌(ge)(ge)的(de)(de)(de)韻(yun)(yun)律方面(mian),押韻(yun)(yun)工整。首(shou)(shou)句(ju)入(ru)韻(yun)(yun),偶句(ju)葉(xie)韻(yun)(yun),韻(yun)(yun)律優美。從語(yu)言方面(mian)看(kan),這(zhe)(zhe)是(shi)(shi)民(min)歌(ge)(ge)體(ti)詩(shi),既通俗(su)易懂,又(you)(you)非常(chang)純正(zheng),無浮(fu)華之(zhi)(zhi)(zhi)詞。運(yun)用(yong)對(dui)(dui)比,使詩(shi)中(zhong)(zhong)抒發(fa)的(de)(de)(de)感情(qing)凸顯出(chu)來(lai)(lai)(lai)。既有(you)(you)(you)(you)動(dong)(dong)靜的(de)(de)(de)刻(ke)畫,又(you)(you)有(you)(you)(you)(you)顏色的(de)(de)(de)細染,反觀(guan)有(you)(you)(you)(you)色之(zhi)(zhi)(zhi)景,卻不(bu)見(jian)繪色之(zhi)(zhi)(zhi)詞,這(zhe)(zhe)正(zheng)是(shi)(shi)高妙之(zhi)(zhi)(zhi)處。寫春(chun)(chun)天(tian)之(zhi)(zhi)(zhi)景,日正(zheng)必斜(xie)(xie),花(hua)開定謝。似乎勝景將盡,但(dan)(dan)又(you)(you)無凄涼之(zhi)(zhi)(zhi)感,反而讓(rang)人(ren)(ren)(ren)感到溫暖(nuan),正(zheng)如劉禹(yu)錫(xi)(xi)在《酬樂天(tian)詠老見(jian)示》中(zhong)(zhong)說(shuo)的(de)(de)(de):“莫道桑榆晚(wan),為(wei)霞尚滿天(tian)。”總(zong)體(ti)看(kan)來(lai)(lai)(lai),詩(shi)人(ren)(ren)(ren)的(de)(de)(de)感情(qing)是(shi)(shi)平(ping)和的(de)(de)(de),雖有(you)(you)(you)(you)小小的(de)(de)(de)波(bo)動(dong)(dong),但(dan)(dan)又(you)(you)歸于平(ping)靜。
二(er) “淘(tao)金”和“淘(tao)沙”———從(cong)民間風情到自然變(bian)化。
劉(liu)禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)被(bei)貶(bian)(bian)謫后(hou),能夠勇(yong)敢(gan)地面(mian)對(dui)現實生(sheng)活(huo)。《浪(lang)(lang)(lang)(lang)淘(tao)(tao)沙九(jiu)(jiu)首》其八:“莫(mo)(mo)道(dao)讒(chan)言如浪(lang)(lang)(lang)(lang)深(shen),莫(mo)(mo)言遷(qian)客似沙沉。千淘(tao)(tao)萬漉雖辛苦(ku)(ku),吹盡狂沙始到金(jin)。”其六:“日照澄洲(zhou)江(jiang)(jiang)霧開,淘(tao)(tao)金(jin)女伴滿江(jiang)(jiang)隈。美人首飾侯王印(yin),盡是(shi)沙中(zhong)浪(lang)(lang)(lang)(lang)底來(lai)(lai)。”讒(chan)言如浪(lang)(lang)(lang)(lang)深(shen),遷(qian)客似沙沉。淘(tao)(tao)金(jin)是(shi)夔州的(de)(de)(de)(de)(de)地方風(feng)情,此(ci)為(wei)民(min)間勞作。浪(lang)(lang)(lang)(lang)淘(tao)(tao)沙是(shi)自然(ran)(ran)景(jing)(jing)象。勞力者(zhe)(zhe)(zhe)淘(tao)(tao)金(jin)于(yu)江(jiang)(jiang)中(zhong),勞心(xin)者(zhe)(zhe)(zhe)高居于(yu)朝廷。無罪而被(bei)貶(bian)(bian)謫者(zhe)(zhe)(zhe),由(you)高至低,心(xin)有牢騷,因為(wei)遭遇了(le)不(bu)(bu)公的(de)(de)(de)(de)(de)對(dui)待。但(dan)自然(ran)(ran)現象不(bu)(bu)同(tong)(tong),“八月濤聲(sheng)吼地來(lai)(lai),頭(tou)(tou)高數(shu)丈觸山回(hui)。須(xu)臾卻入海門去,卷起沙堆(dui)似雪堆(dui)。”(其七(qi))“流水淘(tao)(tao)沙不(bu)(bu)暫停,前(qian)波未滅后(hou)波生(sheng)”(其九(jiu)(jiu))。錢塘(tang)江(jiang)(jiang)八月漲潮,潮水遇到障礙碰撞出(chu)響聲(sheng),繼續前(qian)行(xing)。魔高一(yi)尺,道(dao)高一(yi)丈。暫時后(hou)退是(shi)為(wei)了(le)積蓄力量(liang)(liang),后(hou)浪(lang)(lang)(lang)(lang)之(zhi)(zhi)力必(bi)(bi)能勝過(guo)前(qian)浪(lang)(lang)(lang)(lang),因為(wei)社(she)(she)(she)會(hui)(hui)在傳遞著正能量(liang)(liang)。政治改革必(bi)(bi)然(ran)(ran)會(hui)(hui)遇到重(zhong)重(zhong)困難,但(dan)改革是(shi)正確的(de)(de)(de)(de)(de)。一(yi)時的(de)(de)(de)(de)(de)被(bei)疏遠并不(bu)(bu)能改變(bian)革新者(zhe)(zhe)(zhe)驅除積弊、造(zao)福蒼生(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)社(she)(she)(she)會(hui)(hui)理想。流水總會(hui)(hui)給(gei)人前(qian)進的(de)(de)(de)(de)(de)力量(liang)(liang),觀自然(ran)(ran)遼闊之(zhi)(zhi)景(jing)(jing)可(ke)以(yi)蕩滌心(xin)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)不(bu)(bu)平之(zhi)(zhi)氣(qi)。故詩(shi)(shi)(shi)(shi)人的(de)(de)(de)(de)(de)寫(xie)(xie)作視角從民(min)間風(feng)情轉(zhuan)向自然(ran)(ran)風(feng)景(jing)(jing)。劉(liu)禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)在偏遠的(de)(de)(de)(de)(de)地區苦(ku)(ku)苦(ku)(ku)等待,他(ta)能主動(dong)(dong)借助自然(ran)(ran)之(zhi)(zhi)力調節(jie)(jie)內心(xin)的(de)(de)(de)(de)(de)矛盾(dun),思想為(wei)之(zhi)(zhi)開闊,情緒變(bian)得樂觀,詩(shi)(shi)(shi)(shi)歌也轉(zhuan)向豪(hao)放。詩(shi)(shi)(shi)(shi)人也想盡快縮短(duan)流放的(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)涯,但(dan)從不(bu)(bu)向宦官(guan)低頭(tou)(tou)。清(qing)人何焯(zhuo)說(shuo)“夢得生(sheng)平可(ke)謂知進不(bu)(bu)知退”,也有幾分道(dao)理。詩(shi)(shi)(shi)(shi)人一(yi)邊寫(xie)(xie)夔州社(she)(she)(she)會(hui)(hui)底層(ceng)的(de)(de)(de)(de)(de)勞動(dong)(dong)者(zhe)(zhe)(zhe),另一(yi)邊寫(xie)(xie)社(she)(she)(she)會(hui)(hui)高層(ceng)不(bu)(bu)直接參與(yu)勞動(dong)(dong)者(zhe)(zhe)(zhe)。他(ta)關心(xin)雖然(ran)(ran)艱苦(ku)(ku)勞作但(dan)在社(she)(she)(she)會(hui)(hui)地位上不(bu)(bu)占優(you)勢的(de)(de)(de)(de)(de)群體,同(tong)(tong)時對(dui)上層(ceng)權貴亦流露(lu)出(chu)批(pi)判諷刺(ci)之(zhi)(zhi)意。對(dui)錢塘(tang)江(jiang)(jiang)的(de)(de)(de)(de)(de)描寫(xie)(xie),或許是(shi)詩(shi)(shi)(shi)(shi)人根據(ju)回(hui)憶中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)情景(jing)(jing)創作出(chu)來(lai)(lai)的(de)(de)(de)(de)(de)。這(zhe)是(shi)劉(liu)禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)的(de)(de)(de)(de)(de)作詩(shi)(shi)(shi)(shi)方法(fa)之(zhi)(zhi)一(yi),他(ta)常據(ju)對(dui)方的(de)(de)(de)(de)(de)敘述(shu),心(xin)有所動(dong)(dong),成詩(shi)(shi)(shi)(shi)于(yu)紙張。金(jin)子和才人不(bu)(bu)會(hui)(hui)被(bei)永遠埋沒,因為(wei)世事是(shi)變(bian)化(hua)發展的(de)(de)(de)(de)(de)。詩(shi)(shi)(shi)(shi)人的(de)(de)(de)(de)(de)思想具有唯物主義(yi)色彩,在此(ci)可(ke)見一(yi)斑。劉(liu)禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)靠一(yi)股精(jing)氣(qi)神兒(er)活(huo)著,其詩(shi)(shi)(shi)(shi)也因之(zhi)(zhi)有了(le)力量(liang)(liang)。詩(shi)(shi)(shi)(shi)中(zhong)之(zhi)(zhi)景(jing)(jing)呈現動(dong)(dong)態,似乎要驅散(san)內心(xin)的(de)(de)(de)(de)(de)郁積之(zhi)(zhi)氣(qi)。即(ji)使(shi)是(shi)哀(ai)嘆,節(jie)(jie)奏也不(bu)(bu)是(shi)死氣(qi)沉沉,而是(shi)激昂(ang)慷慨的(de)(de)(de)(de)(de)。明朝胡應(ying)麟(lin)認為(wei)“夢得之(zhi)(zhi)雄奇”可(ke)贊(zan)可(ke)嘆。《四庫全(quan)書總目》說(shuo)劉(liu)詩(shi)(shi)(shi)(shi)“含蓄不(bu)(bu)足(zu),而精(jing)銳(rui)有余”。這(zhe)幾種(zhong)觀點均有相似之(zhi)(zhi)處,體現了(le)劉(liu)詩(shi)(shi)(shi)(shi)昂(ang)揚、豪(hao)放、外張的(de)(de)(de)(de)(de)詩(shi)(shi)(shi)(shi)風(feng)。
三 “天(tian)涯”和“到”“家”———從浪漫情思到人生理想。
劉禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)被棄置于(yu)(yu)距(ju)京(jing)都遙遠(yuan)之(zhi)(zhi)地,轉(zhuan)了(le)幾轉(zhuan),終于(yu)(yu)盼來(lai)了(le)讓人(ren)(ren)欣(xin)慰的(de)(de)消息。《浪(lang)淘沙(sha)(sha)九(jiu)首》其(qi)一:九(jiu)曲黃河萬里沙(sha)(sha),浪(lang)淘風(feng)簸(bo)自天涯。如今(jin)(jin)直上(shang)銀(yin)河去(qu),同到(dao)牽牛織(zhi)女家。這首詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)通(tong)俗易懂,常(chang)見(jian)諸(zhu)兒童讀物(wu)。劉禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)寫詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)常(chang)借物(wu)抒情(qing)言志,牛郎和織(zhi)女是天上(shang)的(de)(de)星宿名(ming)稱,和高(gao)高(gao)在上(shang)、距(ju)己遙遠(yuan)的(de)(de)朝(chao)中之(zhi)(zhi)位(wei)相(xiang)似(si)(si)。劉禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)本在高(gao)處(chu)任職,由(you)于(yu)(yu)讒言遭到(dao)貶謫下放的(de)(de)不(bu)(bu)公(gong)待(dai)遇,但詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)為蒼生造福的(de)(de)社(she)會理想永(yong)不(bu)(bu)改變。劉禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)渴望(wang)回到(dao)能(neng)夠發(fa)(fa)(fa)揮自己才(cai)能(neng)的(de)(de)職位(wei),有(you)一番作為,縱然是惡浪(lang)頻襲也(ye)不(bu)(bu)改入世的(de)(de)初衷。由(you)此可見(jian),詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)百(bai)折不(bu)(bu)撓、積極進取(qu)的(de)(de)精神是多么讓人(ren)(ren)欣(xin)羨(xian)!這首詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)用夸張等寫作手法抒發(fa)(fa)(fa)了(le)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)的(de)(de)浪(lang)漫主義情(qing)懷,氣(qi)勢大(da)起大(da)落,給人(ren)(ren)一種磅(bang)礴壯(zhuang)闊的(de)(de)雄渾之(zhi)(zhi)美,一不(bu)(bu)留神就會落后于(yu)(yu)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)的(de)(de)思路。胡(hu)震亨說(shuo):“劉禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)播遷一生,晚(wan)年洛下閑廢,與綠野(ye)(裴(pei)度)、香山(白居易)諸(zhu)老(lao),優游詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)酒間,而(er)精華不(bu)(bu)衰,一時以詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)豪(hao)見(jian)推”,“禹(yu)(yu)錫(xi)(xi)有(you)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)豪(hao)之(zhi)(zhi)目(mu)。其(qi)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)氣(qi)該今(jin)(jin)古(gu),詞總華實,運用似(si)(si)無甚過人(ren)(ren),卻(que)都愜人(ren)(ren)意(yi),語(yu)語(yu)可歌,真才(cai)情(qing)之(zhi)(zhi)最豪(hao)者。”宋朝(chao)詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)人(ren)(ren)劉克莊在《十月二(er)十二(er)日夜(ye)同方寺丞宿瀑庵讀劉賓(bin)客(ke)集》詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)中說(shuo):“瀑山木落霜寒夜(ye),共(gong)讀吾家夢得詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)。坐對遺(yi)編忘漏盡,手遮殘燭怕(pa)風(feng)吹。森嚴似(si)(si)聽元戎令(ling),機(ji)警如看國手棋(qi)。千載愚溪相(xiang)對壘,未應地下友微之(zhi)(zhi)。”今(jin)(jin)人(ren)(ren)洪(hong)迎華說(shuo),劉克莊用“森嚴”和“機(ji)警”兩大(da)特點來(lai)概括劉詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi),繼(ji)承并發(fa)(fa)(fa)展了(le)前人(ren)(ren)的(de)(de)“詩(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)豪(hao)”之(zhi)(zhi)評。此言得之(zhi)(zhi)。
明(ming)代(dai)周珽《唐詩選脈會通評林》:楊(yang)慎列(lie)為妙品。敖(ao)英曰(yue):夢(meng)得(de)《浪(lang)淘沙》數首,獨(du)此佳。李(li)夢(meng)陽曰(yue):人情只在口頭。陸時雍曰(yue):物情人思,佳境自然。唐汝(ru)洵(xun)曰(yue):只“忘我(wo)實多(duo)”意。薛維翰《怨歌》末句,禹錫(xi)改“要”為“獨(du)”,欠圓活矣。然以第三句較(jiao)之,終是薛作淺露。
清代(dai)吳昌祺(qi)《刪訂唐詩解》:唐汝詢曰:婦(fu)人臨水(shui)望夫,而以浪之淘沙(sha)起興;言日斜而不(bu)至,則(ze)不(bu)如(ru)飛燕之有情也。
明代李攀龍(long)、葉羲昂《唐詩直(zhi)解》:觸景(jing)含情,幽(you)恨難(nan)寫,人(ren)情只(zhi)在口頭。
近代劉(liu)永濟(ji)《唐人絕句(ju)精(jing)華》:《浪(lang)淘沙(sha)詞》,始(shi)于白居易(yi)、劉(liu)禹錫(xi),大抵描寫風沙(sha)推移,以見人世(shi)變(bian)遷無定,或則托意(yi)男女恩怨之(zhi)(zhi)詞。禹錫(xi)此(ci)首乃言3淘沙(sha)揀金之(zhi)(zhi)勞(lao),而“美人”、“侯王”或未知也。