張(zhang)翰,字季鷹,西晉(jin)著名文(wen)學家,蘇州(zhou)吳(wu)江(jiang)莘塔人(ren)氏。父親是三國孫吳(wu)的(de)大鴻臚(lu)張(zhang)儼。張(zhang)儼死(si)后不久(jiu),東(dong)吳(wu)就被西晉(jin)所(suo)滅,作為(wei)亡國之人(ren)的(de)張(zhang)翰雖然有(you)才華,善(shan)于寫文(wen)章(zhang),但是身受亡國之痛(tong),佯狂(kuang)避世,不愿意(yi)受禮法約束,恃(shi)才放曠,很像曹(cao)魏時(shi)放蕩不羈的(de)阮(ruan)籍,因(yin)為(wei)阮(ruan)籍曾經擔任(ren)過步兵校尉,世稱(cheng)“阮(ruan)步兵”,所(suo)以(yi)當時(shi)人(ren)稱(cheng)張(zhang)翰為(wei)“江(jiang)東(dong)步兵”。晉(jin)惠帝(di)太安(an)元年(302年),官至(zhi)大司馬東(dong)曹(cao)掾。
據《世(shi)說新(xin)語(yu)》記(ji)載,東(dong)吳滅亡(wang)后(hou),有(you)一次(ci)張(zhang)翰在閶門附(fu)近的金閶亭(ting)聽到(dao)有(you)琴(qin)聲清越,循聲找(zhao)去,原來是(shi)會(hui)稽名士賀循泊船(chuan)于閶門下,在船(chuan)中彈琴(qin),張(zhang)翰和(he)他從不相識,但(dan)是(shi)一見如(ru)故,頓(dun)有(you)相見恨晚的知音之感(gan),兩(liang)人(ren)依(yi)依(yi)不舍。當張(zhang)翰問到(dao)賀循是(shi)去洛(luo)(luo)陽后(hou),就(jiu)臨時決定也和(he)賀循一起去洛(luo)(luo)陽,登船(chuan)就(jiu)走,連(lian)家(jia)人(ren)也沒有(you)告訴。由此事可以看出(chu)張(zhang)翰為(wei)人(ren)處世(shi)確實隨心所欲,頗不負(fu)“江東(dong)步(bu)兵(bing)”的雅稱(cheng)。
劉(liu)義(yi)慶《世說新語·識鑒》:博(bo)學善屬文,造次(ci)立(li)成,辭義(yi)清新。
鐘嶸(rong)《詩品》對張翰評價頗高,將張翰與曹魏(wei)何(he)晏、晉孫楚、王贊(zan)、潘尼并舉(ju),稱其:雖不具美,而文(wen)采高麗。并得虬龍片甲,鳳(feng)凰(huang)一毛,事同駁圣,宜居中品。
劉勰《文心(xin)雕龍》:辯切于(yu)短韻。
李白(bai)《金陵送張十(shi)一(yi)再(zai)游(you)東吳》:張翰黃(huang)華句,風流五百年。誰人今繼作,夫子世稱賢。再(zai)動游(you)吳棹,還(huan)浮入海船。春光白(bai)門柳,霞(xia)色赤城(cheng)天。去(qu)國難為別,思(si)歸(gui)各未旋。空馀賈生(sheng)淚,相顧共凄然。
北(bei)宋蘇軾(shi)有(you)詩(shi)贊曰:“浮世功名食與眠,季鷹真得水中仙。不須(xu)更說知幾(ji)早,直為(wei)鱸(lu)魚也自賢。”
明(ming)朝陸樹聲《長水日抄(chao)》:對(dui)張翰身后名和當(dang)世名的看法也頗表(biao)贊同。
清代文(wen)廷式(shi)《純(chun)常子枝語》卷五:對張翰(han)、顧榮和陸機、陸云(yun)兄弟有比較中肯的分析。
張(zhang)翰世(shi)代(dai)受(shou)到家鄉(xiang)人(ren)的紀念,據乾隆(long)《吳江縣志》卷七載(zai):北宋元(yuan)祐年(nian)間,吳江知縣王辟筑三高祠,將張(zhang)翰、范蠡(li)、陸龜蒙并稱(cheng)三高,入(ru)祠其中(zhong),后經歷(li)代(dai)興修,規模大備(bei),祠內有(you)塑像等(deng)物,每逢春(chun)秋都有(you)祭奠(dian)。