避亂江南
延熹四年(nian)(161年(nian)),呂岱(dai)出生在廣陵郡(jun)海陵縣東境(今(jin)如皋一帶)的一個官宦(huan)人家。
建安五年(nian)(200年(nian)),東(dong)吳開基(ji)之主(zhu)孫(sun)策去(qu)世,其弟(di)孫(sun)權繼位后,廣攬天下(xia)人(ren)才(cai)。呂岱前(qian)往(wang)孫(sun)權幕(mu)府投其麾下(xia),被任命為吳郡(今蘇州(zhou)市)郡丞。
討平賊寇
呂(lv)岱在(zai)郡丞之(zhi)位(wei)上恪(ke)盡職守,把分(fen)管之(zhi)事(shi)治理得井井有(you)條,很快脫穎而(er)出。一(yi)次(ci),孫(sun)(sun)權主持召開會議,親自檢查各郡倉(cang)庫管理以及(ji)獄中(zhong)囚犯處置情況(kuang),縣(xian)令、縣(xian)丞都來拜見,其(qi)他(ta)郡丞都受到(dao)孫(sun)(sun)權責備,惟有(you)呂(lv)岱從容不(bu)(bu)迫地(di)“處法應(ying)問”,深得孫(sun)(sun)權賞(shang)識。于是(shi),孫(sun)(sun)權將其(qi)留在(zai)身邊,任錄事(shi)掌管文案,不(bu)(bu)久提升為(wei)“余姚(yao)長”。這是(shi)他(ta)人生最大的轉(zhuan)折點(dian)。
呂(lv)岱到余姚縣后第一(yi)件(jian)事就(jiu)是(shi)組(zu)建(jian)(jian)了一(yi)支一(yi)千余人的部(bu)隊(dui),這些招募來(lai)的江南(nan)健兒后來(lai)跟隨呂(lv)岱轉戰(zhan)南(nan)北,建(jian)(jian)下(xia)赫赫戰(zhan)功。
建(jian)安十(shi)六年(211年),會稽、東(dong)(dong)冶(ye)五縣賊(zei)寇呂合、秦狼等人作亂,孫權以(yi)呂岱為(wei)督(du)軍校(xiao)尉(wei),呂岱立即(ji)率領(ling)本(ben)部人馬趕往(wang)東(dong)(dong)冶(ye),與西部校(xiao)尉(wei)蔣(jiang)欽等前往(wang)征討,生(sheng)擒呂合、秦狼,五縣于是(shi)被平定,呂岱被任命為(wei)昭信中郎將。
升任太守
建安二十(shi)(shi)年(215年),呂岱(dai)(dai)督率(lv)孫茂等十(shi)(shi)將跟隨(sui)孫權配合(he)呂蒙進取長沙三郡,而安成(cheng)、攸、永新、茶陵四縣(xian)(xian)(xian)的(de)官(guan)吏(li)一道進入陰(yin)山城,聚合(he)兵眾抗(kang)拒呂岱(dai)(dai),呂岱(dai)(dai)進攻(gong)圍(wei)寨,這(zhe)些人眾全都投降,三郡于是平定。孫權留下呂岱(dai)(dai)鎮守(shou)長沙。安成(cheng)縣(xian)(xian)(xian)縣(xian)(xian)(xian)長吳(wu)碭(dang)及(ji)中郎將袁龍(long)(long)等響應關羽,再為(wei)反亂。吳(wu)碭(dang)占據(ju)攸縣(xian)(xian)(xian),袁龍(long)(long)守(shou)在醴(li)陵。孫權派遣橫江(jiang)將軍魯肅攻(gong)打攸縣(xian)(xian)(xian),吳(wu)碭(dang)突圍(wei)逃走(zou)。呂岱(dai)(dai)進攻(gong)醴(li)陵,于是生擒袁龍(long)(long)并將其斬(zhan)殺,呂岱(dai)(dai)升為(wei)廬陵太守(shou)。
封爵鄉侯
延康元(yuan)年(nian)(220年(nian)),曹操去世(shi),曹丕稱(cheng)帝,東漢正式滅(mie)亡。孫(sun)權(quan)將交州(zhou)刺史步騭(zhi)調到前(qian)線,呂岱替代步騭(zhi)為交州(zhou)刺史。到任(ren)后(hou)的呂岱一方面(mian)恩威并(bing)施(shi),在(zai)不斷削平嶺南(nan)地方勢(shi)力(li)(li)反抗(kang)的過程中(zhong)積蓄自身實力(li)(li),一面(mian)努力(li)(li)尋求剪滅(mie)嶺南(nan)割(ge)據勢(shi)力(li)(li)的機會。
呂岱(dai)到(dao)了(le)(le)交州(zhou),高(gao)涼賊(zei)寇頭領錢博乞求歸降,呂岱(dai)承襲舊制,以錢博為(wei)高(gao)涼西(xi)部都(dou)尉。又(you)郁林少數(shu)民族兵卒進犯(fan)并保衛(wei)郡縣,呂岱(dai)討伐擊敗(bai)了(le)(le)他(ta)們。其(qi)時桂陽、湞陽賊(zei)寇王(wang)金(jin)聚眾在南(nan)海境界上,領頭作亂(luan)為(wei)害,孫(sun)權(quan)又(you)詔令呂岱(dai)征討,生獲(huo)綁縛(fu)王(wang)金(jin),傳(chuan)送到(dao)京(jing)都(dou),斬首和生擒共達一萬多人(ren)。呂岱(dai)升為(wei)安南(nan)將軍、假(jia)節,封(feng)爵都(dou)鄉(xiang)侯。
平定交州
東漢末年,嶺南(nan)最大地方勢(shi)力代表(biao)為士燮兄(xiong)弟。赤(chi)壁大戰(zhan)以(yi)后,曹操勢(shi)力退(tui)回北(bei)方,孫權(quan)向(xiang)(xiang)西發展遭到劉備(bei)集團阻(zu)擊,向(xiang)(xiang)北(bei)發展暫(zan)無勝算,嶺南(nan)成為孫權(quan)勢(shi)在(zai)必得之地。
黃武(wu)五年(公元226年),任(ren)交(jiao)趾(zhi)太(tai)(tai)守(shou)40年之久的士(shi)(shi)燮(xie)去世,士(shi)(shi)燮(xie)的兒子士(shi)(shi)徽(hui)意(yi)欲(yu)叛吳自立,割據(ju)一方。孫權(quan)出于防范,欲(yu)罷免士(shi)(shi)徽(hui)交(jiao)趾(zhi)太(tai)(tai)守(shou)一職(zhi),改任(ren)其為(wei)(wei)(wei)安遠將(jiang)軍,領(ling)九(jiu)真太(tai)(tai)守(shou)(九(jiu)真,今越南(nan)中部(bu)),以(yi)校(xiao)尉陳時接代士(shi)(shi)燮(xie)為(wei)(wei)(wei)交(jiao)趾(zhi)太(tai)(tai)守(shou),目(mu)的是(shi)進一步削(xue)弱士(shi)(shi)徽(hui)的勢力。對此,士(shi)(shi)徽(hui)更加(jia)不(bu)滿(man),叛吳之心益明。為(wei)(wei)(wei)此,呂(lv)岱(dai)上表(biao)孫權(quan)建議分拆南(nan)海(hai)(hai)三郡設(she)置(zhi)交(jiao)州,以(yi)將(jiang)軍戴良為(wei)(wei)(wei)交(jiao)州刺(ci)史,海(hai)(hai)東(dong)四郡另(ling)外虛置(zhi)廣(guang)州,呂(lv)岱(dai)自任(ren)為(wei)(wei)(wei)廣(guang)州刺(ci)史。
孫權采納(na)了呂(lv)岱(dai)(dai)的建議(yi),派遣(qian)戴良(liang)與陳(chen)時南往就任(ren),士(shi)徽(hui)不(bu)服從命令,公然發兵(bing)防守海口以抵拒戴良(liang)等人。呂(lv)岱(dai)(dai)知(zhi)道士(shi)徽(hui)此時不(bu)除,必然后患無(wu)窮,一面(mian)(mian)上書(shu)孫權請求征討(tao)士(shi)徽(hui)抗命之罪,一面(mian)(mian)書(shu)致士(shi)徽(hui)“告喻禍福”,發動政治(zhi)攻勢(shi)。
呂(lv)岱(dai)督領兵卒三千人(ren)日夜渡海進軍(jun)。有人(ren)對呂(lv)岱(dai)說(shuo)(shuo)(shuo):“士徽憑借幾代的恩寵,被全州(zhou)人(ren)所依附,不可輕(qing)視(shi)他。”呂(lv)岱(dai)說(shuo)(shuo)(shuo):“如今(jin)士徽雖說(shuo)(shuo)(shuo)心(xin)懷反計(ji),但(dan)未曾料(liao)到我(wo)會猝然殺到,如果我(wo)軍(jun)輕(qing)裝悄然疾進,攻其無備,一定能(neng)打敗他。如果我(wo)軍(jun)滯留不疾速(su)挺(ting)進,使(shi)他產生疑心(xin),固城堅(jian)守,七(qi)郡(jun)百蠻,到時(shi)云集響應,即(ji)使(shi)有智謀(mou)之人(ren),又有誰能(neng)圖謀(mou)他們?”于(yu)是進軍(jun),過合(he)浦(pu)時(shi),與戴良合(he)兵共進。
士(shi)徽聽說呂(lv)岱前(qian)來,果然大為驚懼,不知如何是好,當即率(lv)領(ling)兄弟(di)六人赤膊(bo)跪迎呂(lv)岱。呂(lv)岱將(jiang)(jiang)他們(men)全部(bu)斬首,并送首級至(zhi)京(jing)城。士(shi)徽大將(jiang)(jiang)甘醴(li)、桓治等(deng)率(lv)領(ling)官(guan)吏百姓攻打呂(lv)岱,呂(lv)岱奮擊將(jiang)(jiang)他們(men)打得(de)大敗,晉封為番禺侯(hou)。于是取消廣州,仍恢復交(jiao)州如前(qian)。
呂岱接著乘勝進(jin)軍(jun)討伐九真,大(da)軍(jun)所到之(zhi)(zhi)處,無不(bu)望風(feng)披(pi)靡,自此(ci)嶺(ling)南(nan)(nan)才算真正納入(ru)東吳政權直接控制之(zhi)(zhi)下。呂岱因功被封番禺侯,升為鎮南(nan)(nan)將(jiang)軍(jun)。后來(lai),孫權又將(jiang)嶺(ling)南(nan)(nan)七(qi)郡(jun)合并為交州,仍令其(qi)為交州刺史。
任(ren)交州刺史(shi)期(qi)(qi)間,呂(lv)(lv)岱(dai)再次(ci)顯示出他過人的(de)才干(gan)。他多次(ci)派官(guan)員“南宣國化”,出使(shi)“西南大(da)海洲上”(南洋群島)以(yi)及今東(dong)(dong)南亞(ya)一(yi)帶眾多國家。境外扶南(今柬埔寨)、林邑(今越南中(zhong)(zhong)南部)、堂明等(deng)國國王紛紛派遣使(shi)者(zhe)至吳朝貢(gong)。呂(lv)(lv)岱(dai)的(de)這一(yi)舉措,在(zai)我(wo)國歷(li)史(shi)上可(ke)與東(dong)(dong)漢時(shi)期(qi)(qi)班超遣使(shi)訪問西亞(ya)各國一(yi)事(shi)相(xiang)媲美。范(fan)文瀾在(zai)《中(zhong)(zhong)國通史(shi)簡編》中(zhong)(zhong)指出:呂(lv)(lv)岱(dai)這次(ci)外交行動“從(cong)此開始了中(zhong)(zhong)國和海南諸(zhu)國的(de)正式往來(lai)……”東(dong)(dong)吳政權(quan)恢復對(dui)嶺南的(de)實際統治,是中(zhong)(zhong)央政權(quan)對(dui)于地方割據分(fen)裂勢力的(de)勝利,呂(lv)(lv)岱(dai)功(gong)不(bu)可(ke)沒,其功(gong)不(bu)在(zai)周(zhou)瑜、魯肅之(zhi)下。
鎮壓叛亂
黃龍三年(nian)(231年(nian)),考慮到南方清平(ping)(ping)穩(wen)定,呂岱被召還率(lv)軍駐(zhu)扎長沙(sha)郡漚口。時逢武(wu)陵地區少數民族騷動,呂岱與太常潘浚(jun)共(gong)同領兵討伐(fa)平(ping)(ping)定。
嘉禾三年(nian)(234年(nian)),孫(sun)權命令呂(lv)岱率領潘璋(zhang)的部隊(dui),駐(zhu)扎(zha)陸口,后遷往蒲圻。
嘉禾四(si)年(235年),廬陵賊(zei)寇李(li)桓、路合,會(hui)稽東冶賊(zei)寇隨春(chun),南海(hai)賊(zei)寇羅厲(li)等人(ren)同時發(fa)亂(luan),孫(sun)權又(you)(you)詔令(ling)呂岱(dai)(dai)督率劉(liu)纂、唐咨等人(ren)分兵討(tao)(tao)伐,隨春(chun)當即率先投降(jiang)(jiang),呂岱(dai)(dai)任命(ming)隨春(chun)為(wei)偏將(jiang)軍,讓他(ta)繼續(xu)率隨舊(jiu)部,于是(shi)隨春(chun)成為(wei)將(jiang)領行列的(de)一員,李(li)桓、羅厲(li)等都(dou)被(bei)擒獲斬(zhan)首,首級傳(chuan)送(song)到(dao)京都(dou),孫(sun)權詔令(ling)呂岱(dai)(dai)說:“羅厲(li)憑借險(xian)地(di)犯上作亂(luan),自(zi)己招致殺頭之禍,李(li)桓兇(xiong)狠狡詐反(fan)復無常(chang),投降(jiang)(jiang)后又(you)(you)再叛亂(luan)。前后討(tao)(tao)伐多次,歷(li)年來未(wei)能擒獲,如果不是(shi)您的(de)規劃(hua)策略,誰能將(jiang)他(ta)斬(zhan)首?您忠武的(de)節操,在(zai)此事上更(geng)為(wei)顯著。元兇(xiong)已除,大小(xiao)賊(zei)寇被(bei)震(zhen)懾,其余小(xiao)股匪寇,掃地(di)以盡。從(cong)今以后,國家永無南顧之憂,三郡(jun)安(an)定(ding),無惴(zhui)惴(zhui)不安(an)的(de)驚恐(kong),又(you)(you)獲得刁惡之民供給(gei)賦稅徭役,值(zhi)得深深贊嘆。獎賞不超過一月,這是(shi)國家的(de)常(chang)規,制度所允許的(de),請您考慮定(ding)奪。”
接替潘濬
赤烏二(er)年(nian)(239年(nian)),潘(pan)濬去世(shi),呂(lv)岱(dai)接替他(ta)(ta)處理荊(jing)州文書公務,與陸遜都在武昌(chang),故(gu)督管(guan)蒲(pu)圻。不久,廖(liao)式作亂,進(jin)攻(gong)圍困(kun)城(cheng)鎮(zhen),零陵、蒼梧(wu)、郁林諸(zhu)郡受到(dao)騷(sao)擾,呂(lv)岱(dai)上(shang)表自動(dong)請戰出兵,星夜(ye)兼程。孫權派遣使者追授呂(lv)岱(dai)為交州牧,并派遣諸(zhu)將唐咨等人不斷地前(qian)往增援,攻(gong)討了一年(nian),將廖(liao)式打敗,斬(zhan)殺(sha)了廖(liao)式及他(ta)(ta)任命的偽官員臨賀太守(shou)費(fei)楊等人,收編他(ta)(ta)們的隊(dui)伍,郡縣(xian)全部平(ping)定后,呂(lv)岱(dai)又回(hui)到(dao)武昌(chang)。這時他(ta)(ta)已八十歲,但他(ta)(ta)的身體(ti)素來精力充沛(pei),依然(ran)親(qin)自處理政(zheng)事(shi)。
在荊州(zhou)時,呂(lv)(lv)岱同時兼(jian)掌荊州(zhou)文書,軍政(zheng)公(gong)務極為(wei)忙碌(liu),盡管已年過(guo)八(ba)旬,但仍(reng)保持“躬親(qin)王事”作(zuo)風(feng),親(qin)自處理公(gong)文。精力過(guo)人的(de)他不知疲(pi)倦,騎馬(ma)總是一(yi)躍(yue)而上。呂(lv)(lv)岱如此老當(dang)益(yi)壯,被同僚譽稱超過(guo)古代廉頗老將。
奮(fen)威將軍張(zhang)承給呂岱的(de)(de)(de)信(xin)說:“從前(qian)周公、召公輔(fu)佐周天(tian)子,人(ren)(ren)們作《周南》、《召南》歌頌他們,如(ru)今您(nin)與陸遜就(jiu)像他們二人(ren)(ren)。忠誠勤奮(fen)都在人(ren)(ren)前(qian),勞苦謙(qian)遜相(xiang)讓,功績因審(shen)時度勢而(er)(er)(er)成就(jiu),道(dao)(dao)義隨教化而(er)(er)(er)推行,君(jun)子贊嘆(tan)您(nin)們崇(chong)高的(de)(de)(de)品德,百姓喜愛您(nin)們美(mei)好(hao)的(de)(de)(de)本質。加上(shang)公務文書繁多,賓客終(zhong)日不(bu)絕,疲憊而(er)(er)(er)不(bu)放(fang)下公事,勞累而(er)(er)(er)不(bu)訴說疲倦,還(huan)了解到您(nin)上(shang)馬動(dong)輒自己躍上(shang)馬背(bei),不(bu)用跨踩腳蹬攀上(shang),這樣看來您(nin)就(jiu)勝過廉頗(po)了,件件事情對(dui)您(nin)來說是何等的(de)(de)(de)快意!《周易》有(you)言(yan),禮儀講究(jiu)恭敬,道(dao)(dao)德講究(jiu)發揚,您(nin)怎么(me)占盡(jin)了這些(xie)美(mei)質啊!”
赤烏八年(245年),陸遜(xun)去世,諸葛恪接替陸遜(xun)職(zhi)位,孫權于是分武昌(chang)為(wei)兩(liang)部,呂岱(dai)督(du)領右(you)部,自武昌(chang)而上至蒲(pu)圻,被升任為(wei)上大將軍(jun),兒(er)子呂凱也被授予(yu)副軍(jun)校尉,在蒲(pu)圻監軍(jun)。建興(xing)元年(252年),孫亮登(deng)基后(hou),任命呂岱(dai)為(wei)大司馬。
清明廉潔
呂(lv)岱清明守正廉潔奉公(gong),他所處過的地方都稱道他。當(dang)初在交(jiao)州時,多年未給(gei)家中錢(qian)(qian)財,妻子(zi)兒(er)女饑(ji)餓困乏。孫權(quan)聽說(shuo)嘆息不(bu)止,因此責備群臣說(shuo):“呂(lv)岱出征,身(shen)(shen)處萬(wan)里之(zhi)(zhi)外(wai),為國家勤苦辦事,家中如(ru)此困頓,而我未能及早知曉。您們(men)身(shen)(shen)為股(gu)肱耳目之(zhi)(zhi)臣,責任哪里去了?”于是加(jia)倍賞賜(si)呂(lv)家錢(qian)(qian)米布絹,每年都有一個固定的數(shu)目。
太(tai)平元年(256年),呂(lv)岱在武昌與世長辭,時年九十六歲。其(qi)子呂(lv)凱繼承爵位。呂(lv)岱在彌留之(zhi)際(ji)吩(fen)咐家人:“殯(bin)葬(zang)之(zhi)時,棺木不用(yong)油漆、疏巾布衣(yi)。喪葬(zang)禮儀(yi)務必(bi)簡單(dan)節儉。”呂(lv)凱根(gen)據呂(lv)岱的遺言,將其(qi)歸葬(zang)于海(hai)陵高(gao)陽蕩(今江蘇省如皋(gao)市白蒲鎮(zhen)林梓社(she)區)。
總評
呂(lv)岱鎮嶺南、撫山越、戰長沙、守武昌,九(jiu)十三(san)歲(sui)官拜大司馬。作為三(san)國(guo)時(shi)期最長壽的(de)(de)東(dong)吳名將,他(ta)是第一個被載(zai)入史冊的(de)(de)海陵名人。陳壽在《三(san)國(guo)志》將呂(lv)岱列(lie)入東(dong)吳“克寧內難,綏靖邦(bang)域”重臣(chen)(chen)之內。晉滅吳后,陸機作《辨亡論(lun)》歷數東(dong)吳棟梁之才,呂(lv)岱被列(lie)為東(dong)吳“以器干任職”的(de)(de)名臣(chen)(chen)之一。
歷史評價
孫權:呂岱出身萬里(li),為國勤事,家門內困,而孤(gu)不(bu)早知。股肱耳目,其責安在?
孫登:呂岱(dai)……忠于為國,通達治(zhi)體。
張承:昔(xi)旦奭翼(yi)周,二(er)南(nan)作歌,今則足下(xia)與陸子也。忠(zhong)勤相先(xian),勞謙相讓,功以權成(cheng),化與道(dao)合,君子嘆其(qi)德,小人悅其(qi)美。加以文(wen)書鞅(yang)掌,賓客終(zhong)日,罷不舍事(shi),勞不言(yan)(yan)倦(juan),又知上(shang)馬(ma)輒自(zi)超乘,不由跨躡,如此足下(xia)過廉(lian)頗也,何其(qi)事(shi)事(shi)快也。周易(yi)有(you)之,禮言(yan)(yan)恭,德言(yan)(yan)盛,足下(xia)何有(you)盡此美耶!
陳壽:①呂岱(dai)清(qing)恪在公(gong)。②岱(dai)清(qing)身奉公(gong),所(suo)在可(ke)述(shu)。
陸機:政事則顧雍、潘濬、呂范、呂岱以(yi)器任干職。
孫(sun)盛:夫(fu)柔遠能(neng)邇,莫(mo)善于信(xin);保大定功,莫(mo)善于義。故齊(qi)桓創基,德彰于柯會;晉文始(shi)伯(bo),義顯(xian)于伐原。故能(neng)九合一(yi)匡(kuang),世(shi)主夏盟,令問長(chang)世(shi),貽(yi)范(fan)百王。呂(lv)岱師友士匡(kuang),使通(tong)信(xin)誓(shi),徽(hui)兄弟(di)肉袒,推心(xin)委命(ming),岱因滅之,以要功利(li),君(jun)子(zi)是以知(zhi)孫(sun)權之不能(neng)遠略(lve),而(er)呂(lv)氏(shi)之祚不延者也。
司馬光:岱時年已八(ba)十,體素精勤,躬親王事(shi),與(yu)遜同心協規(gui),有(you)善相(xiang)讓,南士稱之(zhi)。
蕭(xiao)常:濬逞憾于舒燮,岱濫(lan)刑于士民,魴譎詐以(yi)(yi)(yi)成功,牧矯激以(yi)(yi)(yi)取名(ming),固(gu)不足道(dao)。然(ran)濬切齒奸人,岱傾心益友,而贊不以(yi)(yi)(yi)疾發而志于勛業(ye),亦可尚也。
胡三省(sheng):當方面(mian)(mian)者,當如(ru)呂岱;委(wei)人以方面(mian)(mian)者,當如(ru)孫權。
石(shi)函玉:自昔開幽靜,于今二百年(nian)。斷橋(qiao)橫古(gu)碣,老樹拂(fu)蒼煙。籬(li)舍多依水,居人好刺船。呂公(gong)墓尚在,憑(ping)吊一凄然。