三(san)藩(fan)指清初吳三(san)桂、耿(geng)精忠、尚可(ke)喜三(san)位藩(fan)王所(suo)轄(xia)藩(fan)鎮(zhen)(zhen)(zhen)。清朝(chao)初年,由于(yu)清朝(chao)統治者(zhe)力量尚不足以直接控制南方(fang)各省(sheng),因此將漢(han)人降(jiang)將有功者(zhe)分封(feng)(feng)(feng)(feng)管(guan)理在一些南方(fang)省(sheng)份:吳三(san)桂封(feng)(feng)(feng)(feng)平西王,鎮(zhen)(zhen)(zhen)守云南,兼(jian)轄(xia)貴州;尚可(ke)喜封(feng)(feng)(feng)(feng)平南王,鎮(zhen)(zhen)(zhen)守廣東;耿(geng)仲(zhong)明封(feng)(feng)(feng)(feng)靖南王,死(si)后(hou),其子耿(geng)繼茂襲(xi)封(feng)(feng)(feng)(feng),鎮(zhen)(zhen)(zhen)守福建(jian)。上述三(san)方(fang)勢力合稱三(san)藩(fan)。三(san)藩(fan)在所(suo)鎮(zhen)(zhen)(zhen)守的省(sheng)份權(quan)力甚大,遠(yuan)超過當地地方(fang)官(guan)員,并(bing)可(ke)掌控當地軍隊、稅賦等。
三(san)藩的(de)(de)(de)(de)建(jian)立和其勢力(li)的(de)(de)(de)(de)養成,是(shi)(shi)清(qing)(qing)廷(ting)(ting)利用明(ming)(ming)朝降(jiang)(jiang)將平定及(ji)鎮守南(nan)方(fang)的(de)(de)(de)(de)結果。清(qing)(qing)廷(ting)(ting)入關(guan)之(zhi)(zhi)后(hou),因為(wei)(wei)八(ba)旗(qi)兵力(li)不(bu)足,為(wei)(wei)了(le)對付農民起義軍(jun)和南(nan)明(ming)(ming)小朝廷(ting)(ting)的(de)(de)(de)(de)反抗,不(bu)得不(bu)依靠明(ming)(ming)朝的(de)(de)(de)(de)降(jiang)(jiang)官降(jiang)(jiang)將充當前驅,從事招撫及(ji)武力(li)鎮壓(ya)。在明(ming)(ming)朝降(jiang)(jiang)將中,以(yi)(yi)孔(kong)有德(de)、耿(geng)仲(zhong)(zhong)明(ming)(ming)、尚(shang)可喜、吳三(san)桂(gui)(gui)四(si)人替清(qing)(qing)朝出力(li)最(zui)大,所(suo)以(yi)(yi)均受封(feng)為(wei)(wei)王。他們(men)所(suo)率領的(de)(de)(de)(de)軍(jun)隊成為(wei)(wei)八(ba)旗(qi)以(yi)(yi)外的(de)(de)(de)(de)重(zhong)要(yao)力(li)量(liang),在滿清(qing)(qing)入關(guan)后(hou)為(wei)(wei)其效(xiao)盡犬馬之(zhi)(zhi)勞。經過二十年的(de)(de)(de)(de)斗爭(zheng),堅決抗清(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)農民軍(jun)失敗了(le),南(nan)明(ming)(ming)的(de)(de)(de)(de)腐朽政權也(ye)垮臺了(le)。這時(shi)清(qing)(qing)廷(ting)(ting)把八(ba)旗(qi)基本力(li)量(liang)放置在北方(fang),以(yi)(yi)保衛(wei)京師及(ji)駐防(fang)各重(zhong)要(yao)城池,而南(nan)方(fang)就暫(zan)讓(rang)給吳三(san)桂(gui)(gui)等去鎮守。吳三(san)桂(gui)(gui)駐云南(nan),尚(shang)可喜駐廣(guang)東,耿(geng)精忠(耿(geng)仲(zhong)(zhong)明(ming)(ming)之(zhi)(zhi)孫)駐福建(jian),這樣便形成了(le)三(san)藩。三(san)藩之(zhi)(zhi)外,還(huan)有一(yi)個孔(kong)有德(de)。但是(shi)(shi)孔(kong)有德(de)在同農民軍(jun)李(li)定國作戰(zhan)時(shi)失敗自(zi)殺于桂(gui)(gui)林,其子(zi)也(ye)被李(li)定國所(suo)殺,所(suo)以(yi)(yi)無人襲封(feng),僅有一(yi)女孔(kong)四(si)貞嫁給孫延(yan)齡,清(qing)(qing)廷(ting)(ting)即以(yi)(yi)孫延(yan)齡為(wei)(wei)將軍(jun)代領其眾(zhong),駐守桂(gui)(gui)林。
三藩(fan)各擁(yong)重兵,久(jiu)據數省(sheng)。平(ping)(ping)南、靖南二(er)藩(fan)各有兵力(li)十(shi)五佐(zuo)領,綠營兵各六七千(qian),丁口各兩萬;平(ping)(ping)西王(wang)(wang)(wang)所屬(shu)兵力(li)五十(shi)三佐(zuo)領,綠營兵一萬二(er)千(qian),丁口數萬。吳三桂功高兵強,四方精兵猛將(jiang)多歸其部下(xia)。清(qing)廷又擢升其部將(jiang)王(wang)(wang)(wang)輔臣為陜(shan)西提(ti)督,李本深為貴州(zhou)提(ti)督,吳之(zhi)茂(mao)為四川總兵,馬(ma)寶、王(wang)(wang)(wang)屏藩(fan)、王(wang)(wang)(wang)緒等十(shi)人為云南總兵。三藩(fan)勢(shi)力(li)幾及全國之(zhi)半(ban)。
吳三(san)桂初(chu)鎮云貴(gui),清廷(ting)曾準予便宜行(xing)事,云、貴(gui)督撫全受他節制,所(suo)除授文武官員,號(hao)稱“西(xi)選”,“西(xi)選”之官幾遍各(ge)地(di)。當(dang)時(shi)有“西(xi)選之官遍天下(xia)”之說。順治十七年,云南省俸餉(xiang)九百余(yu)萬,加以(yi)粵閩二(er)藩(fan)運餉(xiang),年需兩千(qian)余(yu)萬。鄰(lin)近諸省挽(wan)輸不足,則補給于(yu)(yu)江南,致使(shi)清朝財賦半耗費于(yu)(yu)三(san)。吳三(san)桂自(zi)恃(shi)勢重,益驕縱,踞明(ming)桂王五華(hua)山舊宮為(wei)藩(fan)府,增崇侈麗,盡據明(ming)黔國公沐氏舊莊(zhuang)七百頃為(wei)藩(fan)莊(zhuang),圈占(zhan)民(min)田,迫令“照業主例(li)納租”,并“勒平民(min)為(wei)余(yu)丁”,“不從則誣指為(wei)逃人(ren)”。又借疏河修城(cheng),廣征(zheng)關市(shi),榷(que)鹽(yan)井(jing),開礦鼓鑄(zhu),壟斷其利(li),所(suo)鑄(zhu)錢(qian),時(shi)稱“西(xi)錢(qian)”。吳三(san)桂專(zhuan)制云南十余(yu)年,“日練兵馬,利(li)器械”,暗(an)存硝磺等(deng)禁物(wu)。通使(shi)達賴喇(la)嘛,互(hu)市(shi)茶馬,蒙古之馬由西(xi)藏入云南每年數(shu)千(qian)匹(pi)。他遍布私人(ren)于(yu)(yu)水陸要(yao)沖,各(ge)省提鎮多(duo)有心腹。部下(xia)將士多(duo)李自(zi)成、張獻忠余(yu)部,勇健(jian)善斗。其子吳應熊為(wei)額駙,朝政巨細(xi),可以(yi)旦夕密報(bao)。于(yu)(yu)是,吳三(san)桂自(zi)以(yi)為(wei)根蒂(di)日固不可拔(ba),朝廷(ting)終究不會(hui)從他手中奪去(qu)云貴(gui)。
耿精忠襲(xi)封王(wang)爵后,縱令屬下(xia)(xia)奪農(nong)商之業,“以(yi)(yi)稅(shui)斂暴(bao)于閩”,縱使其部下(xia)(xia)“苛(ke)派夫役,勒索(suo)銀(yin)米”。又廣集宵小之徒,因(yin)讖(chen)緯有“天子分身火耳”之謠(yao),妄稱“火耳者,耿也。天下(xia)(xia)有故,據八閩以(yi)(yi)圖進取(qu),可以(yi)(yi)得(de)志”。
尚(shang)(shang)可(ke)喜在廣東令其部屬私充鹽商(shang),又(you)私市(shi)私稅。廣州(zhou)為(wei)對外通商(shang)口岸,“每歲所(suo)獲銀(yin)兩不下數(shu)百萬”。尚(shang)(shang)可(ke)喜對清廷(ting)比較效(xiao)忠,但年(nian)老(lao)多病,將兵事交(jiao)其子之信。尚(shang)(shang)之信素性桀驁,橫(heng)暴日(ri)甚,招納奸宄(gui),布(bu)為(wei)爪(zhua)牙,罔利恣行,官民(min)怨恨。又(you)酗酒嗜殺,常(chang)在其父面前持刃(ren)相擬(ni),所(suo)為(wei)所(suo)行,日(ri)益(yi)不法。至此,三藩各據一方(fang),互通聲氣,廣布(bu)黨羽,實(shi)際上已成(cheng)為(wei)割據勢(shi)力。
以往史學界對(dui)三(san)藩之(zhi)(zhi)亂眾說紛紜(yun),或者(zhe)認為它是(shi)一場“清廷與(yu)其‘老牌奴才’之(zhi)(zhi)間的‘大火并’”,或者(zhe)認為它是(shi)明清之(zhi)(zhi)際民(min)族矛(mao)盾的繼續和發(fa)展(zhan)。因此,需要對(dui)三(san)藩之(zhi)(zhi)亂的性質再做(zuo)一些分析和考察。
三藩在變亂后發布的檄(xi)文中(zhong),指斥清(qing)朝統治者(zhe)“竊我(wo)先朝神器,變中(zhong)國冠裳”,聲稱(cheng)要(yao)“共奉大(da)明(ming)之文物,悉還中(zhong)夏之乾坤”,這正是利用了(le)當時的社(she)會(hui)形勢(shi),反映了(le)當時的社(she)會(hui)矛(mao)盾。
康(kang)熙(xi)帝決定撤藩(fan)三(san)(san)(san)藩(fan)。早在(zai)順治死(si)時,吳(wu)三(san)(san)(san)桂(gui)擁兵北上入(ru)祭,兵馬塞途,居民走避,清廷恐吳(wu)三(san)(san)(san)桂(gui)生變,命(ming)(ming)(ming)其在(zai)城(cheng)外(wai)張(zhang)棚(peng)設奠,禮(li)成即去。康(kang)熙(xi)帝親政數(shu)年,深知朝(chao)廷中外(wai)之(zhi)利害和前(qian)代藩(fan)鎮之(zhi)得失,曾(ceng)說:“朕聽政以(yi)來,以(yi)三(san)(san)(san)藩(fan)及河務、漕運(yun)為三(san)(san)(san)大(da)事,夙(su)夜(ye)厪(qin)念,曾(ceng)書(shu)而(er)懸之(zhi)宮中柱(zhu)上。”康(kang)熙(xi)六年,吳(wu)三(san)(san)(san)桂(gui)以(yi)目疾請解除總管云貴(gui)(gui)兩省事務,以(yi)相試(shi)探。康(kang)熙(xi)帝命(ming)(ming)(ming)吳(wu)三(san)(san)(san)桂(gui)將(jiang)所管各項事務交出,責(ze)令云貴(gui)(gui)兩省督撫(fu)管理。云貴(gui)(gui)總督卞三(san)(san)(san)元、提督張(zhang)國柱(zhu)、李本深合詞請命(ming)(ming)(ming)平(ping)西王仍(reng)總管滇黔事務。康(kang)熙(xi)帝以(yi)照(zhao)顧吳(wu)三(san)(san)(san)桂(gui)身體為理由,予以(yi)拒絕。
1673年(nian)(康(kang)熙(xi)十二(er)年(nian))三月(yue),平南王尚(shang)可喜疏(shu)請(qing)歸老(lao)遼東,留其子尚(shang)之(zhi)信(xin)繼續(xu)鎮守廣(guang)東。經戶(hu)、兵(bing)兩部(bu)和議(yi)(yi)政王貝勒(le)大臣集(ji)議(yi)(yi),認為如果尚(shang)之(zhi)信(xin)擁兵(bing)留鎮廣(guang)東,跋扈難制,康(kang)熙(xi)帝遂詔令盡撤全(quan)藩(fan)(fan)。吳(wu)三桂和耿精忠得知不能(neng)自(zi)安,在同年(nian)七月(yue)先后疏(shu)請(qing)撤兵(bing),以(yi)試探朝廷意旨。經戶(hu)、兵(bing)二(er)部(bu)確(que)(que)議(yi)(yi),吳(wu)三桂及所部(bu)五十三佐領官(guan)兵(bing)家口應俱(ju)遷移。疏(shu)下議(yi)(yi)政王大臣會議(yi)(yi),大學士(shi)索(suo)額圖、圖海等(deng)多以(yi)為三藩(fan)(fan)不可遷移。惟有刑部(bu)尚(shang)書(shu)莫洛(luo)、戶(hu)部(bu)尚(shang)書(shu)米思(si)翰、兵(bing)部(bu)尚(shang)書(shu)明(ming)珠等(deng)力(li)請(qing)徙藩(fan)(fan)。康(kang)熙(xi)帝再命議(yi)(yi)政王貝勒(le)大臣及九卿科道(dao)會同確(que)(que)議(yi)(yi),畫一(yi)具(ju)奏(zou)。諸王以(yi)下所見不一(yi),仍(reng)持兩議(yi)(yi)。康(kang)熙(xi)帝考慮到藩(fan)(fan)鎮久握重(zhong)兵(bing),勢(shi)成(cheng)尾大,非國家之(zhi)利;又以(yi)為吳(wu)三桂之(zhi)子,耿精忠諸弟(di)都宿衛(wei)京師,諒(liang)吳(wu)、耿二(er)人(ren)不能(neng)發動變亂。遂下令三藩(fan)(fan)俱(ju)撤還山(shan)海關外(wai)。
吳(wu)(wu)三(san)(san)桂(gui)(gui)、耿(geng)精忠(zhong)(zhong)疏請移藩(fan),實迫于形勢,并非(fei)本意。吳(wu)(wu)希(xi)冀朝廷(ting)慰留,如明(ming)代(dai)沐(mu)英世守云(yun)南(nan)(nan)(nan)(nan)之(zhi)(zhi)先例(li)。及撤藩(fan)命(ming)下(xia),愕然失望,遂與(yu)其心腹聚謀(mou)(mou),暗(an)中部(bu)署兵(bing)(bing)馬,禁遏郵傳,只許入而(er)不許出,并勾(gou)結他(ta)省舊部(bu),又與(yu)耿(geng)精忠(zhong)(zhong)聯絡應和,準備叛(pan)亂(luan)。康熙十(shi)二年八月(yue)清(qing)廷(ting)命(ming)禮(li)部(bu)侍郎哲爾肯等(deng)赴(fu)(fu)云(yun)南(nan)(nan)(nan)(nan),戶部(bu)尚書(shu)梁清(qing)標等(deng)赴(fu)(fu)廣東,吏部(bu)侍郎陳一炳等(deng)赴(fu)(fu)福建,各持敕諭,會(hui)同該藩(fan)及督(du)(du)撫商(shang)榷移藩(fan)事(shi)宜。九月(yue),清(qing)廷(ting)命(ming)陜西(xi)總督(du)(du)鄂善總督(du)(du)云(yun)南(nan)(nan)(nan)(nan)軍(jun)(jun)務,寧夏(xia)總兵(bing)(bing)官桑(sang)額(e)提督(du)(du)云(yun)南(nan)(nan)(nan)(nan)軍(jun)(jun)務。此時(shi)吳(wu)(wu)三(san)(san)桂(gui)(gui)與(yu)其黨(dang)正日夜加緊密謀(mou)(mou)。侍郎哲爾肯、學士傅達禮(li)等(deng)既(ji)至云(yun)南(nan)(nan)(nan)(nan),催促起(qi)行。吳(wu)(wu)三(san)(san)桂(gui)(gui)表面拜(bai)詔,而(er)屢遷行期(qi),反(fan)謀(mou)(mou)益急,而(er)難于舉兵(bing)(bing)之(zhi)(zhi)名。欲(yu)立明(ming)朝后裔以(yi)(yi)號召天下(xia),但緬甸之(zhi)(zhi)役(yi)及殺害(hai)永歷(li)帝無(wu)可(ke)自(zi)(zi)解;欲(yu)行至中原據腹心之(zhi)(zhi)地舉兵(bing)(bing),又恐日久謀(mou)(mou)泄(xie)。是(shi)年十(shi)一月(yue),吳(wu)(wu)三(san)(san)桂(gui)(gui)起(qi),殺云(yun)南(nan)(nan)(nan)(nan)巡撫朱國治,拘捕了按察使以(yi)(yi)下(xia)不順從的官員,發布檄文(wen)(wen),自(zi)(zi)稱(cheng)“原鎮守山海(hai)關總兵(bing)(bing)官,今奉旨總統天下(xia)水陸大元(yuan)帥(shuai),興明(ming)討(tao)虜(lu)大將(jiang)軍(jun)(jun)”。佯稱(cheng)擁立“先皇三(san)(san)太(tai)子”,興明(ming)討(tao)清(qing),蓄發,易(yi)衣冠,傳檄遠近,致(zhi)書(shu)平(ping)南(nan)(nan)(nan)(nan)、靖南(nan)(nan)(nan)(nan)二藩(fan)及各地故舊將(jiang)吏,并移會(hui)臺(tai)灣鄭經,邀約響(xiang)應。云(yun)南(nan)(nan)(nan)(nan)提督(du)(du)張國柱、貴州巡撫曹申(shen)吉、提督(du)(du)李本深等(deng)隨(sui)吳(wu)(wu)三(san)(san)桂(gui)(gui)反(fan)。云(yun)貴總督(du)(du)甘文(wen)(wen)焜在(zai)貴州聞(wen)變(bian),馳書(shu)告川(chuan)湖(hu)總督(du)(du)蔡毓榮(rong),急走至鎮遠,被副將(jiang)江義(yi)以(yi)(yi)兵(bing)(bing)包圍,甘文(wen)(wen)焜自(zi)(zi)殺,三(san)(san)藩(fan)之(zhi)(zhi)亂(luan)由此開始。
自(zi)(zi)1673年(nian)(nian)(康(kang)熙(xi)十二年(nian)(nian))十一(yi)月(yue)二十一(yi)吳(wu)三桂起兵(bing)叛亂(luan)。至1681年(nian)(nian)(康(kang)熙(xi)二十年(nian)(nian))十月(yue)二十九(jiu)吳(wu)世璠自(zi)(zi)殺,清軍進(jin)入昆明,三藩之亂(luan)歷時八年(nian)(nian)。其演(yan)變(bian)過(guo)程,大(da)致可(ke)分為(wei)三個階段。
1673年(康(kang)熙十二年)十一月(yue)至十五年四月(yue)。戰亂不(bu)斷擴大,吳(wu)三(san)桂兵(bing)出(chu)三(san)貴,進(jin)據(ju)湖南澧州(zhou)(zhou)(zhou)、常德(de)、岳州(zhou)(zhou)(zhou)、長沙;清(qing)軍云集荊州(zhou)(zhou)(zhou)、武昌、宜昌,但不(bu)敢(gan)渡江(jiang)攖其(qi)鋒。孫延齡(ling)叛(pan)于(yu)廣(guang)(guang)西(xi),羅森、鄭(zheng)蛟麟(lin)、吳(wu)之(zhi)茂叛(pan)于(yu)四川(chuan),耿精忠叛(pan)于(yu)福建(jian),臺灣鄭(zheng)經(jing)渡海(hai)進(jin)兵(bing)福建(jian)漳州(zhou)(zhou)(zhou)、泉州(zhou)(zhou)(zhou)和廣(guang)(guang)東潮州(zhou)(zhou)(zhou),提督王輔臣(chen)又叛(pan)于(yu)寧羌,擊殺(sha)清(qing)陜西(xi)經(jing)略(lve)莫洛(luo)。四方震(zhen)動,人心(xin)動搖。康(kang)熙帝欲親征(zheng),經(jing)議政內(nei)大臣(chen)密議諫止。清(qing)軍東征(zheng)西(xi)討,顧此失彼(bi)。隨后尚之(zhi)信(xin)又叛(pan)于(yu)廣(guang)(guang)東,總督、巡撫俱附之(zhi),清(qing)廷(ting)增(zeng)兵(bing)兩江(jiang)。
清政權統(tong)一大陸后,民族(zu)(zu)矛(mao)盾在全國(guo)范圍(wei)內(nei)(nei)依(yi)然普(pu)遍存在;階(jie)級矛(mao)盾這時已成為社會的主要矛(mao)盾;統(tong)治階(jie)級內(nei)(nei)部(bu)矛(mao)盾也繼續(xu)存在。因此,當(dang)吳三桂剛一舉起反清旗幟,明皇(huang)室以及鄭(zheng)經集團、部(bu)分漢(han)宮、漢(han)兵和少數民族(zu)(zu)上層(ceng)人士,一些(xie)地(di)區的農民、奴仆都迅速做出反應。
此外,三藩舉(ju)起(qi)反清旗幟后,四川的幾個土司、苗民、察哈爾蒙古(gu)布爾尼、青海墨(mo)爾根臺吉等(deng)少數民族也相繼響應。
1676年(nian)(nian)(康熙十五年(nian)(nian))五月至十七年(nian)(nian)七月。以王(wang)輔臣敗降(jiang)平涼(liang)為轉機,形(xing)勢向有利于清(qing)軍(jun)發展。隨后,因鄭(zheng)經部爭(zheng)據福建(jian)漳、泉、興、汀等地,耿精忠(zhong)腹背受敵,倉促(cu)撤兵請降(jiang)。尚之信(xin)也相繼(ji)投(tou)降(jiang)。孫(sun)延齡又(you)被吳世璠殺于桂林。于是,清(qing)軍(jun)集中兵力進逼(bi)長沙、岳州,吳三(san)桂聚(ju)眾固守。兩(liang)軍(jun)在江西吉(ji)、袁二州、廣(guang)東韶關、永興和廣(guang)西梧、潯二州及(ji)桂林等湖南外(wai)圍(wei)要地反復爭(zheng)奪。清(qing)軍(jun)將帥每多觀望,曠日糜(mi)餉,在軍(jun)事上(shang)仍處于相持階段。
1679年(nian)(nian)(康(kang)熙十(shi)(shi)(shi)七(qi)年(nian)(nian))八月(yue)至(zhi)二十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)十(shi)(shi)(shi)月(yue)。1673年(nian)(nian)(康(kang)熙十(shi)(shi)(shi)七(qi)年(nian)(nian)),年(nian)(nian)已七(qi)十(shi)(shi)(shi)四歲的吳(wu)三桂在衡州(zhou)稱(cheng)帝,國號大周,但未能改變(bian)叛(pan)軍(jun)的困境。同年(nian)(nian)秋,吳(wu)三桂病死,形勢陡變(bian)。叛(pan)軍(jun)無首,眾(zhong)心瓦解。其孫吳(wu)世璠繼承帝位。清(qing)軍(jun)趁機發動進攻,從此叛(pan)軍(jun)一蹶(jue)不振(zhen),湖南(nan)、廣西、貴州(zhou)、四川等地逐步為清(qing)軍(jun)攻陷。但馬寶、胡國柱(zhu)等叛(pan)軍(jun)仍(reng)困獸猶斗(dou),節節頑抗;滿洲(zhou)將帥仍(reng)多遷延,以(yi)致時逾兩(liang)年(nian)(nian),清(qing)軍(jun)才進逼(bi)云南(nan),康(kang)熙二十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)底,圍攻省城昆明。吳(wu)世璠勢窮自(zi)殺,余眾(zhong)出降(jiang),三藩(fan)之亂(luan)終告平定。
清廷(ting)在平叛(pan)(pan)戰爭結束后(hou),沒收藩產入官充當軍(jun)餉,撤藩回京師(shi)。除吳三(san)桂(gui)部調往(wang)邊區站、臺(tai)服役(yi)外(wai),其余各部重新編入八旗(qi)。福州(zhou)、廣(guang)州(zhou)、荊州(zhou)派八旗(qi)兵駐防,廣(guang)西(xi)、云南(nan)派綠營兵鎮(zhen)守(shou),徹底(di)消除了(le)藩鎮(zhen)制。此(ci)外(wai),這(zhe)次平叛(pan)(pan)戰爭的勝利,意味(wei)著受“三(san)藩”割據之害的人民(min)的解放(fang),給這(zhe)些地(di)區的社會經(jing)濟的恢復和(he)發展提(ti)供了(le)必要的條件,從(cong)而有(you)利于邊疆和(he)內地(di)經(jing)濟、文化(hua)的交(jiao)流。之后(hou),又(you)于公元1683年滅(mie)亡了(le)臺(tai)灣的明(ming)鄭政權(quan)。至此(ci)徹底(di)消滅(mie)了(le)南(nan)明(ming)的抗清實力(li)。從(cong)此(ci)有(you)組(zu)織的反(fan)清復明(ming)運(yun)動不復存在。此(ci)后(hou),清廷(ting)才開始從(cong)事行政和(he)財政經(jing)濟的調整改革,然(ran)后(hou)致力(li)于解決邊疆問題。
由(you)于康熙盲(mang)目的(de)做法把吳三桂(gui)逼上了(le)絕路。被逼上了(le)絕路的(de)吳三桂(gui)絕對不(bu)會束手就擒。歷時八年(nian)的(de)“三藩之(zhi)亂”開始了(le)。
所以說,康(kang)(kang)熙(xi)皇帝“撤(che)藩(fan)”的(de)(de)做法是(shi)(shi)錯誤的(de)(de)。其(qi)實(shi),不(bu)僅如(ru)此,如(ru)果從中國(guo)歷代(dai)(dai)強(qiang)(qiang)盛王朝(chao)撤(che)藩(fan)的(de)(de)歷史來看,康(kang)(kang)熙(xi)此舉,也(ye)是(shi)(shi)十(shi)分冒險的(de)(de)。如(ru)果康(kang)(kang)熙(xi)皇帝多讀一(yi)些歷史書(shu),他就會發(fa)現,大清(qing)以前的(de)(de)歷代(dai)(dai)強(qiang)(qiang)盛王朝(chao),其(qi)實(shi)都存(cun)在(zai)著(zhu)如(ru)何撤(che)藩(fan)的(de)(de)問(wen)題。武力撤(che)藩(fan),都會給國(guo)家(jia)帶(dai)來重大的(de)(de)損失,給人民帶(dai)來巨大的(de)(de)災難!
不提與康熙尚無關系的揚州十日、嘉(jia)定三(san)屠(tu),只說康熙在平定三(san)藩時(shi),清(qing)軍(jun)對(dui)平民的屠(tu)殺,從許多記載來看(kan)也是相當驚人(ren)。
《清史稿(gao).王(wang)騭傳》里(li)記載的王(wang)騭在康熙的上疏中說“四川禍變相(xiang)踵,荒煙百里(li),臣當年(nian)運糧(liang)行間(jian),滿目創痍(yi)。自蕩平后(hou),修養生息,然(ran)計通省(sheng)戶(hu)口,仍不(bu)過一(yi)萬八(ba)千余(yu)丁,不(bu)及他省(sheng)一(yi)縣之眾”。這個時期四川人口的損失,平民(min)的死(si)亡(wang)顯然(ran)和清軍是脫不(bu)了干系(xi)的。
其實不僅是四(si)川,其他相關(guan)地區也遭受類似的(de)厄運,比如江西百姓遭受屠戮的(de)數(shu)量就不少,康(kang)熙十(shi)八(ba)年,瀏陽縣知縣曹(cao)鼎(ding)新(xin)說“自(zi)甲寅吳逆倡亂,……以至王師赫(he)怒,整兵(bing)剿洗,玉石難(nan)分,老(lao)幼(you)死于鋒鏑(di),婦子(zi)悉為(wei)俘囚,白(bai)骨(gu)遍野,民無(wu)噍類”。
這里說的(de)就(jiu)更明確了“王師赫怒(nu),整兵(bing)剿洗,玉石難分”,聯系(xi)到清軍一向有屠殺平民(min)的(de)傳統,再加上(shang)清朝(chao)方面的(de)官員也不會(hui)故意(yi)抹黑清朝(chao)自(zi)己,所以這類記(ji)載(zai)的(de)真實性是沒有疑問(wen)的(de)。
這次平(ping)叛戰爭(zheng)的勝(sheng)利,清(qing)除(chu)了(le)地方(fang)割據勢力(li),避(bi)免了(le)一次國(guo)家(jia)大分(fen)裂,有利于多民(min)族統一國(guo)家(jia)的鞏固(gu)和發(fa)展(zhan)。同時中(zhong)央集權制力(li)量得到(dao)加強,提高了(le)抗(kang)御(yu)外敵的能(neng)力(li)。
吳三(san)桂等人(ren)(ren)發動的起事,雖然打出了“興明討虜”的旗號,贏得了不少漢人(ren)(ren)和對滿(man)清朝廷心懷不滿(man)的人(ren)(ren)支(zhi)持(chi),得以在(zai)短短的時(shi)間內席卷長江以南地區,但由于他曾經親手引清軍入關(guan),親手殺害永歷(li)帝,實乃(nai)無以自圓,所(suo)以并未(wei)得到大(da)多數人(ren)(ren)的支(zhi)持(chi)。再加上其(qi)(qi)根本(ben)目的在(zai)于搞(gao)分裂(lie)割據,起事諸將皆為其(qi)(qi)朋黨,吳三(san)桂一死,登(deng)時(shi)土崩瓦解。所(suo)以其(qi)(qi)失敗是(shi)必然的。
康熙能夠以史為鑒,認真吸納歷(li)史的(de)(de)經驗教訓,首(shou)先制(zhi)定一個比較完整詳細的(de)(de)撤藩計(ji)劃和被撤藩的(de)(de)藩王的(de)(de)待遇安(an)排(pai)等等,歷(li)時八(ba)年的(de)(de)“三藩之(zhi)亂(luan)”本來是可以避(bi)免的(de)(de)。