1127年,金(jin)(jin)朝統治者滅亡北宋后,不斷發兵向江南(nan)(nan)(nan)侵擾,宋統治者一(yi)味逃跑,不敢(gan)抵(di)抗(kang),但(dan)黃河兩岸的(de)廣大(da)愛國軍民在抗(kang)戰(zhan)派將(jiang)領的(de)率(lv)領下以各種形式給金(jin)(jin)軍以沉(chen)重的(de)打擊。南(nan)(nan)(nan)宋抗(kang)金(jin)(jin)戰(zhan)爭到建炎四年(1130年)時,雙方力量對比(bi)發生了有利于(yu)南(nan)(nan)(nan)宋的(de)變(bian)化,金(jin)(jin)軍的(de)精銳部隊接連受(shou)挫(cuo),戰(zhan)斗力大(da)大(da)削弱。
紹興五年(nian)(1135年(nian)),金(jin)(jin)軍(jun)與(yu)偽齊聯(lian)合(he)攻宋(song)遭到失敗(bai),更加暴露了金(jin)(jin)軍(jun)的(de)虛弱(ruo)情況。但(dan)盡管如此,宋(song)高宗仍一(yi)心一(yi)意與(yu)奸(jian)臣秦(qin)檜合(he)謀,不斷派使(shi)臣向金(jin)(jin)求和(he)。金(jin)(jin)國統治者為達到不戰而使(shi)南宋(song)屈服(fu)的(de)目的(de),同時,給(gei)金(jin)(jin)軍(jun)一(yi)個(ge)休整的(de)機會,紹興九年(nian)正月,與(yu)南宋(song)簽訂了一(yi)個(ge)和(he)約(yue)。根(gen)據這一(yi)和(he)約(yue),宋(song)方須(xu)割地、賠款(kuan),對(dui)金(jin)(jin)稱臣。
當南宋(song)統治(zhi)者(zhe)慶賀和約(yue)成(cheng)立、大肆封官進(jin)爵(jue)之時,金(jin)軍(jun)(jun)在不到一(yi)年(nian)(nian)的(de)(de)時間內作(zuo)好(hao)了(le)戰(zhan)爭(zheng)準備,遂(sui)撕毀約(yue),于紹(shao)興十年(nian)(nian)(1140年(nian)(nian))五月兵分(fen)四路,再次(ci)發(fa)動南侵戰(zhan)爭(zheng),戰(zhan)線(xian)從東部的(de)(de)淮水下游一(yi)直延伸到西(xi)部的(de)(de)陜西(xi)。南宋(song)統治(zhi)者(zhe)對金(jin)軍(jun)(jun)進(jin)攻毫無戒備,河南、陜西(xi)的(de)(de)地方(fang)官大都是原(yuan)先的(de)(de)偽(wei)齊官吏,這時紛紛降金(jin),因此金(jin)軍(jun)(jun)進(jin)攻初期氣勢洶洶。但不久(jiu)即遭到岳(yue)飛、劉锜(qi)、韓世(shi)忠(zhong)、吳璘等南宋(song)軍(jun)(jun)民的(de)(de)頑強抵抗,從而遏止了(le)金(jin)軍(jun)(jun)的(de)(de)進(jin)攻氣勢。其中以劉锜(qi)指揮的(de)(de)順昌保衛戰(zhan)最為突出。
中(zhong)國南宋(song)紹(shao)興十年(金(jin)天眷三年,1140),南宋(song)軍民為阻擊金(jin)軍進攻,在(zai)順昌(今(jin)安徽阜陽(yang))進行的城邑守衛戰。
紹興九年(nian),宋、金(jin)(jin)達成(cheng)以(yi)(yi)(yi)(yi)黃河為(wei)界的(de)和議。次年(nian)五(wu)(wu)月,金(jin)(jin)熙(xi)宗完(wan)(wan)顏亶(完(wan)(wan)顏合剌)和都(dou)元(yuan)帥完(wan)(wan)顏宗弼(bi),以(yi)(yi)(yi)(yi)收回河南(nan)、陜西(xi)之地(di)(di)為(wei)借口,撕毀和約,兵分四路(lu)出山(shan)東(dong)、陜西(xi)及(ji)汴(宋東(dong)京,今開封(feng))、洛(今洛陽)兩京,大舉攻宋。宗弼(bi)親率主力10余萬,奪取(qu)東(dong)京后(hou),揮師南(nan)下(xia)。南(nan)宋新任東(dong)京副留(liu)守(shou)(shou)劉(liu)锜(qi)北(bei)上赴任,五(wu)(wu)月十五(wu)(wu)行至順(shun)(shun)昌(chang)(chang)(chang),聞金(jin)(jin)軍(jun)(jun)前鋒已進至陳州(zhou)(今河南(nan)淮陽),距順(shun)(shun)昌(chang)(chang)(chang)約300里。順(shun)(shun)昌(chang)(chang)(chang)地(di)(di)處淮北(bei)潁(ying)水下(xia)游,為(wei)金(jin)(jin)軍(jun)(jun)南(nan)下(xia)必經之地(di)(di)。劉(liu)锜(qi)為(wei)屏(ping)蔽(bi)江淮,決(jue)定以(yi)(yi)(yi)(yi)所率“八字軍(jun)(jun)”等約兩萬人與(yu)知府陳規共(gong)同(tong)堅守(shou)(shou)順(shun)(shun)昌(chang)(chang)(chang)。戰前,劉(liu)锜(qi)鑿沉船只,激勵將士決(jue)心守(shou)(shou)城;廣派斥候察明金(jin)(jin)軍(jun)(jun)動(dong)向;發動(dong)民(min)眾環城修筑土圍,用以(yi)(yi)(yi)(yi)護城屯兵;同(tong)時(shi)加固城池,增設障礙,準備(bei)迎戰金(jin)(jin)軍(jun)(jun)。
二(er)十五日,金軍(jun)游騎進抵順昌城(cheng)郊,劉(liu)锜設伏擒獲(huo)(huo)金軍(jun)千戶兩人,得知金將(jiang)韓(han)常(chang)和(he)翟將(jiang)軍(jun)部屯駐(zhu)距(ju)城(cheng)30里的(de)白龍(long)渦。劉(liu)锜乘其不(bu)(bu)備,派兵千余(yu)人夜(ye)襲其營(ying),斬獲(huo)(huo)甚眾(zhong)。二(er)十九日,金軍(jun)三路都統和(he)韓(han)、翟兩軍(jun)3萬(wan)余(yu)眾(zhong),渡潁水(shui)迫近城(cheng)下。劉(liu)锜使用疑(yi)兵計,大開(kai)城(cheng)門,金軍(jun)不(bu)(bu)知虛實,不(bu)(bu)敢冒進。劉(liu)锜乘其猶豫之(zhi)際,以強(qiang)弓勁(jing)弩齊射,繼以步兵持長(chang)槍、大斧猛(meng)沖。金軍(jun)不(bu)(bu)支(zhi),向潁水(shui)潰(kui)退,多落水(shui)中溺死。六月初二(er),金軍(jun)移駐(zhu)城(cheng)東(dong)拐李村,劉(liu)锜利(li)用金軍(jun)騎兵不(bu)(bu)善夜(ye)戰的(de)弱點,派驍將(jiang)閻充率銳卒500夜(ye)襲金營(ying),大敗金軍(jun)。
宗(zong)(zong)弼(bi)得悉前(qian)鋒軍(jun)連(lian)遭重創(chuang),親(qin)率精兵(bing)(bing)10余萬由(you)東京馳援,進(jin)抵潁水(shui)北岸,人馬蔽野。劉(liu)(liu)锜部將中(zhong)有人恐寡不(bu)(bu)敵眾,建議(yi)退(tui)守(shou)(shou)(shou)江南。劉(liu)(liu)锜召集諸(zhu)將曉以(yi)利害,激(ji)勵將士背城(cheng)死戰。并(bing)派曹成等二人去金(jin)營行間,詭稱劉(liu)(liu)锜是太平邊帥之(zhi)子,只圖逸樂(le),不(bu)(bu)懂戰守(shou)(shou)(shou)。宗(zong)(zong)弼(bi)信以(yi)為真(zhen),將攻(gong)城(cheng)的鵝車、炮具留下,率龍虎大(da)王完顏突(tu)合(he)速(su)、三路都統、韓、翟將軍(jun)人馬,合(he)圍順(shun)昌(chang)。宗(zong)(zong)弼(bi)見(jian)城(cheng)垣簡陋,聲言可以(yi)用靴(xue)尖踢倒,遂(sui)遣精騎攻(gong)東西兩門,自率親(qin)兵(bing)(bing)4000,往來為援。兵(bing)(bing)皆鐵盔重鎧號“鐵浮圖”。時值(zhi)盛夏,金(jin)軍(jun)不(bu)(bu)慣炎熱。早晨天氣涼爽,金(jin)軍(jun)猛攻(gong),劉(liu)(liu)锜堅(jian)守(shou)(shou)(shou)不(bu)(bu)戰;午后,天氣酷熱,金(jin)兵(bing)(bing)力疲氣衰,劉(liu)(liu)锜派數百人出西門佯攻(gong),繼(ji)以(yi)5000精兵(bing)(bing)潛出南門,攻(gong)擊(ji)金(jin)軍(jun)側翼,大(da)敗金(jin)軍(jun)(一說劉(liu)(liu)锜還在潁水(shui)上游及草中(zhong)置毒,金(jin)軍(jun)人馬食(shi)水(shui)草后致病)。宗(zong)(zong)弼(bi)不(bu)(bu)甘失敗,移駐(zhu)城(cheng)西,企(qi)圖久圍順(shun)昌(chang)。時連(lian)日(ri)大(da)雨,劉(liu)(liu)锜又(you)頻頻派兵(bing)(bing)夜(ye)襲,十二日(ri),宗(zong)(zong)弼(bi)乃率部退(tui)回東京,順(shun)昌(chang)圍解。
此(ci)戰(zhan)(zhan),劉(liu)锜(qi)以(yi)順昌(chang)城為(wei)防御(yu)要點(dian),利(li)用金軍不慣炎熱、不習夜戰(zhan)(zhan)的弱點(dian),以(yi)攻(gong)為(wei)守,以(yi)長擊短,重(zhong)創(chuang)金軍主力,粉碎了金軍的進攻(gong),成為(wei)南宋抗金戰(zhan)(zhan)爭中,以(yi)少勝(sheng)多、以(yi)步(bu)制騎(qi)的著(zhu)名戰(zhan)(zhan)例。
1140年(nian)5月(yue)中旬,新任(ren)東京副(fu)留守(shou)兼節制軍馬(ma)的(de)(de)劉锜(qi),率領軍隊前往東京駐(zhu)防。剛由水路抵(di)順(shun)昌(今(jin)安徽阜陽)時,就傳(chuan)來(lai)了金(jin)軍攻陷(xian)(xian)東京開封(feng)的(de)(de)消息。3天之后,攻陷(xian)(xian)東京的(de)(de)金(jin)軍繼(ji)續向(xiang)南侵擾(rao),距東京不遠的(de)(de)陳州(今(jin)河南淮陽)也被(bei)攻占。離(li)陳州僅150公里的(de)(de)順(shun)昌成了宋金(jin)對峙(zhi)的(de)(de)前沿陣(zhen)地。
順(shun)(shun)昌北(bei)瀕潁(ying)水(shui),南有淮河(he),東接濠州(zhou)(今安(an)徽(hui)鳳(feng)陽)、壽(shou)州(zhou)(今安(an)徽(hui)壽(shou)縣(xian)),西接蔡州(zhou)、陳州(zhou),是屏(ping)障淮河(he)的(de)要口,通(tong)汴梁的(de)交(jiao)通(tong)要道。在大(da)敵(di)壓境之際(ji),劉锜(qi)沉(chen)著果斷,親(qin)自視察城(cheng)內外的(de)防御(yu)(yu)工(gong)(gong)事和地(di)(di)形,鑿沉(chen)船只,加(jia)高(gao)加(jia)厚城(cheng)墻,構(gou)筑防御(yu)(yu)工(gong)(gong)事。號(hao)召大(da)家同(tong)心協力(li),保衛順(shun)(shun)昌城(cheng)。他將自己全家老少搬到一(yi)座(zuo)廟里,在門(men)口堆滿干柴(chai),囑咐(fu)守衛的(de)士(shi)兵,萬一(yi)城(cheng)被(bei)金(jin)(jin)軍(jun)攻破,即放火(huo)焚(fen)燒他的(de)全家,以(yi)此激(ji)勵士(shi)兵和百姓,誓(shi)死保衛順(shun)(shun)昌城(cheng)。根據地(di)(di)形和兵力(li),以(yi)后軍(jun)統(tong)(tong)制許(xu)清守御(yu)(yu)東門(men),中軍(jun)統(tong)(tong)制守御(yu)(yu)西門(men),右軍(jun)統(tong)(tong)制焦文通(tong),游奕軍(jun)統(tong)(tong)制鐘(zhong)彥守御(yu)(yu)南門(men),左軍(jun)統(tong)(tong)制杜杞守衛北(bei)門(men)。派出偵探,并(bing)依靠(kao)當(dang)地(di)(di)人作(zuo)向導(dao),不斷偵察金(jin)(jin)軍(jun)行動方向。經過(guo)一(yi)個星期的(de)努力(li),初步完成了順(shun)(shun)昌城(cheng)的(de)防御(yu)(yu)準備。五月二十五日,金(jin)(jin)軍(jun)游騎(qi)數千(qian)渡過(guo)潁(ying)河(he),進(jin)迫順(shun)(shun)昌城(cheng)郊。
宋軍伏(fu)兵(bing)(bing)活捉(zhuo)金(jin)軍銀牌(pai)千戶阿(a)赫殺(sha)阿(a)魯(lu)等2人。劉锜(qi)從俘虜口(kou)供(gong)中了解到金(jin)軍韓、翟二頭領(ling)帶(dai)領(ling)部(bu)分(fen)兵(bing)(bing)力(li)在距城15公(gong)里的白(bai)沙(sha)渦一(yi)帶(dai)安營扎寨,便乘其初至,毫無(wu)作戰準備(bei),派兵(bing)(bing)千余乘夜前(qian)往劫營,一(yi)直(zhi)激戰到次日凌(ling)晨,宋軍首(shou)戰告(gao)捷。金(jin)軍殘兵(bing)(bing)于二十七日逃到陳州,向其突(tu)合速及(ji)三路都統葛王完顏褒(完顏烏祿,后改名(ming)完顏雍,即(ji)金(jin)世(shi)宗(zong))報(bao)告(gao)了慘(can)敗的經過,金(jin)軍主力(li)迅(xun)速向順昌(chang)集結。
二十(shi)九日,3萬余金(jin)軍四面(mian)包圍了順(shun)昌城,進行強(qiang)(qiang)攻,企圖一舉(ju)而(er)下。劉(liu)锜領兵從西門迎戰。金(jin)軍逼(bi)向城墻,一邊搶(qiang)奪吊(diao)橋,一邊以(yi)強(qiang)(qiang)弓硬弩向城上的宋軍射擊。宋軍以(yi)勁弓強(qiang)(qiang)弩還擊,矢如(ru)雨下,金(jin)軍死傷甚(shen)眾,被(bei)迫后撤。劉(liu)锜抓緊戰機,乘勢以(yi)步兵出擊,金(jin)軍潰亂,倉皇渡水逃命,溺死甚(shen)眾。時近黃(huang)昏,仍有數千金(jin)軍的鐵(tie)騎在河外逗留,劉(liu)锜派兵連續(xu)向其發起(qi)進攻,大(da)獲全勝(sheng),繳獲甚(shen)多(duo)。
順(shun)昌被圍第(di)四(si)天(tian),金(jin)軍(jun)(jun)(jun)從陳州等地向順(shun)昌增調兵力,一部(bu)分(fen)金(jin)軍(jun)(jun)(jun)扎營(ying)于距順(shun)昌10公(gong)里(li)的(de)(de)東村。順(shun)昌處于金(jin)軍(jun)(jun)(jun)的(de)(de)鐵壁合圍之(zhi)中(zhong)。金(jin)軍(jun)(jun)(jun)把主要注意力放在攻占順(shun)昌城上,卻忽略了對營(ying)寨(zhai)的(de)(de)防(fang)守。宋軍(jun)(jun)(jun)利用雷雨(yu)天(tian)氣,派驍將閻充選拔五(wu)百壯士,乘黑夜突入敵(di)營(ying),等電光一閃,宋軍(jun)(jun)(jun)便一躍(yue)而起(qi),奮勇進殺(sha)(sha);電光過后(hou),宋軍(jun)(jun)(jun)全都潛伏不動。金(jin)軍(jun)(jun)(jun)不知(zhi)宋軍(jun)(jun)(jun)底細,滿營(ying)大亂,宋軍(jun)(jun)(jun)則(ze)按(an)戰前約(yue)定的(de)(de)暗號,時分(fen)時聚。金(jin)軍(jun)(jun)(jun)惶恐之(zhi)中(zhong),自(zi)相殘殺(sha)(sha),等到天(tian)明(ming),金(jin)軍(jun)(jun)(jun)已無力還擊,只(zhi)得退去。
這三次戰(zhan)斗,宋軍(jun)智勇結合,使圍攻順(shun)昌的金軍(jun)元氣大傷,取(qu)得了順(shun)昌保衛(wei)戰(zhan)的初步勝利。
宗弼在開封(feng)得知(zhi)金軍(jun)進攻順昌(chang)(chang)失敗(bai)的消息后,率兵十余萬(wan)晝夜兼程,用不(bu)到7天的時間從開封(feng)直趨(qu)順昌(chang)(chang)。宗弼所部是金軍(jun)中的精銳部隊(dui),攻城(cheng)略地,兇悍無比。其專(zhuan)攻城(cheng)池的士(shi)兵號(hao)稱(cheng)“鐵浮屠”(鐵塔兵),士(shi)兵都穿甲戴盔,配備最精良的武器。其作戰(zhan)方法(fa)是每(mei)3人(ren)分為一個戰(zhan)斗單(dan)位,后面緊(jin)跟著拒(ju)馬子(zi),士(shi)兵每(mei)前(qian)進一步,就將拒(ju)馬子(zi)往前(qian)移(yi)一步,以示一往無前(qian),決不(bu)后退。又(you)在左右兩翼以鐵騎相(xiang)配合,號(hao)稱(cheng)“拐子(zi)馬”。宋金交戰(zhan)以來,凡難(nan)攻之城(cheng),都使用這一隊(dui)伍(wu)去(qu)攻打,屢次取得勝利(li)。
當初戰取勝之后,宋(song)軍中有(you)人提出(chu)乘宗弼未到撤(che)離(li)順(shun)(shun)昌,保存實力。劉锜認為宗弼援兵將(jiang)(jiang)至(zhi),如果南(nan)撤(che),不僅前功盡棄,而且一(yi)(yi)(yi)旦被(bei)敵追及(ji),必遭覆(fu)滅。更為嚴重(zhong)的(de)是,金軍將(jiang)(jiang)長驅直入(ru),侵(qin)擾兩淮,震動江南(nan),造成嚴重(zhong)后果。為今(jin)之計,只(zhi)有(you)“背城(cheng)一(yi)(yi)(yi)戰,于死中求(qiu)生”。眾將(jiang)(jiang)同(tong)意這一(yi)(yi)(yi)方案,雖然處于劣勢(shi),但愿奮力一(yi)(yi)(yi)戰,保住順(shun)(shun)昌。六(liu)月六(liu)日(ri),劉锜派(pai)人將(jiang)(jiang)順(shun)(shun)昌城(cheng)東門、北門外(wai)停泊(bo)的(de)船只(zhi)全部(bu)鑿沉,下定(ding)決心背水(shui)一(yi)(yi)(yi)戰。
六月(yue)七日(ri),宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)領兵(bing)扎寨于(yu)順(shun)昌(chang)城(cheng)外(wai)的潁水(shui)北(bei)岸,連營(ying)十余(yu)公(gong)里。宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)看到(dao)順(shun)昌(chang)城(cheng)垣簡陋,竟狂妄地說:順(shun)昌(chang)城(cheng)可以(yi)(yi)用(yong)靴尖踢倒。并當即下(xia)令(ling)(ling),九日(ri)在順(shun)昌(chang)城(cheng)內府衙中吃(chi)早(zao)飯(fan),城(cheng)破之后(hou),女子(zi)玉帛悉聽(ting)諸將擄掠(lve),男子(zi)一律殺(sha)死(si)。宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)的氣焰十分囂張,根(gen)本不(bu)把(ba)劉(liu)(liu)锜(qi)(qi)等(deng)放在眼里。劉(liu)(liu)锜(qi)(qi)一方(fang)(fang)面(mian)加緊(jin)備(bei)戰,另(ling)方(fang)(fang)面(mian)為(wei)(wei)了(le)進一步麻痹宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi),派(pai)(pai)曹成(cheng)等(deng)2人(ren)為(wei)(wei)間諜,隨探騎行動,故意(yi)(yi)讓金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)俘(fu)虜。曹成(cheng)等(deng)2人(ren)向金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)散布劉(liu)(liu)锜(qi)(qi)喜好(hao)聲(sheng)色、貪圖(tu)(tu)安(an)樂、無所作(zuo)為(wei)(wei)等(deng)假情報。宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)聽(ting)后(hou)信以(yi)(yi)為(wei)(wei)真(zhen),下(xia)令(ling)(ling)留下(xia)攻城(cheng)車(che)、炮具,輕裝急進。六月(yue)九日(ri),宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)指(zhi)揮金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)向順(shun)昌(chang)城(cheng)發起總攻。這天(tian)天(tian)明,宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)率金(jin)兵(bing)渡過潁河,沿城(cheng)列成(cheng)陣勢,從(cong)(cong)東門(men)到(dao)南門(men),從(cong)(cong)南門(men)到(dao)西(xi)門(men),把(ba)四門(men)連成(cheng)一片,并吶喊不(bu)停,企圖(tu)(tu)在精神上嚇倒順(shun)昌(chang)城(cheng)內的軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)民。城(cheng)內宋軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)絲毫不(bu)為(wei)(wei)所動,一心一意(yi)(yi)迎(ying)戰金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)。當時,諸將都認(ren)為(wei)(wei)金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)中韓(han)常部較弱,宜(yi)先打擊該部。劉(liu)(liu)锜(qi)(qi)認(ren)為(wei)(wei)擊敗(bai)韓(han)部,仍(reng)不(bu)能阻擋宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)精兵(bing)的進攻,不(bu)如先打敗(bai)宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun),則整個金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)將無能為(wei)(wei)力。這時正值(zhi)天(tian)氣炎(yan)熱,金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)遠道而(er)來,沒(mei)有休(xiu)息即投入戰斗,人(ren)困馬乏,只好(hao)休(xiu)兵(bing)立營(ying),準(zhun)備(bei)再攻。宋軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)則輪番(fan)休(xiu)息于(yu)羊馬垣下(xia)以(yi)(yi)逸待(dai)勞,主(zhu)動出擊,突入宗(zong)(zong)弼(bi)(bi)(bi)營(ying)壘,打敗(bai)其裝備(bei)最好(hao)的三(san)千牙兵(bing)。金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)以(yi)(yi)鐵騎拐子(zi)馬從(cong)(cong)左右兩翼企圖(tu)(tu)包圍宋軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun),由(you)于(yu)宋軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)奮勇作(zuo)戰,金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)企圖(tu)(tu)未能得(de)逞(cheng)。盛夏酷署,金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)給養不(bu)足,人(ren)馬饑渴,大(da)量飲(yin)食被宋軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)施放了(le)毒(du)藥的水(shui)草(cao),中毒(du)病倒者甚(shen)眾(zhong)。劉(liu)(liu)锜(qi)(qi)又乘(cheng)烈(lie)日(ri)當空的中午,時而(er)派(pai)(pai)遣(qian)數百人(ren)于(yu)西(xi)門(men)擾(rao)敵,時而(er)又從(cong)(cong)南門(men)襲擊,大(da)敗(bai)金(jin)軍(jun)(jun)(jun)(jun)(jun)。
十(shi)日,風云(yun)突變(bian),大(da)(da)雨傾盆(pen),天氣于(yu)(yu)金(jin)軍(jun)不(bu)利,金(jin)軍(jun)又屢(lv)攻不(bu)下,士卒(zu)死亡(wang)病疾(ji)又多,不(bu)得不(bu)改變(bian)方案(an),企(qi)圖(tu)長期圍困(kun)順昌(chang),于(yu)(yu)是(shi)移營城西,掘壕(hao)列(lie)陳(chen),與宋軍(jun)相峙(zhi)。為(wei)了推垮金(jin)軍(jun),劉锜派(pai)100多名騎兵,或(huo)乘(cheng)雨大(da)(da)作,或(huo)乘(cheng)大(da)(da)雨停歇,不(bu)間斷地襲擾金(jin)軍(jun),重創(chuang)金(jin)軍(jun)于(yu)(yu)城外。
十一日(ri),金(jin)軍(jun)中又打響戰鼓,劉(liu)锜不動(dong)聲色,密切注視(shi)金(jin)軍(jun)動(dong)向,并撫(fu)恤(xu)陣亡之宋軍(jun)將士(shi)家屬,再勵士(shi)氣。金(jin)軍(jun)久攻不下(xia),士(shi)氣低落,宗(zong)弼開(kai)始(shi)引兵退走。劉(liu)锜乘此時機,全(quan)軍(jun)出動(dong),尾隨追擊,大敗金(jin)軍(jun)。
十二日(ri),宗弼被迫(po)率(lv)(lv)全部(bu)金(jin)軍(jun)撤(che)走順昌回開封,順昌保衛戰(zhan)(zhan)取得了(le)徹底(di)勝(sheng)利。劉(liu)锜所(suo)部(bu)不滿2萬,其主力是原(yuan)來(lai)王彥率(lv)(lv)領的(de)(de)著名的(de)(de)“八(ba)字軍(jun)”。但能出(chu)戰(zhan)(zhan)者只有5000。劉(liu)锜率(lv)(lv)領將士(shi)同心協力,堅決抵抗,采取了(le)正確(que)的(de)(de)戰(zhan)(zhan)略策略,這(zhe)就是先發(fa)制敵,挫敵銳氣;麻痹敵軍(jun),制造(zao)戰(zhan)(zhan)機;以(yi)逸(yi)待勞(lao),乘其不備。加之(zhi)(zhi)城內(nei)居民(min)的(de)(de)廣(guang)泛(fan)支持,終于以(yi)少勝(sheng)多,以(yi)劣(lie)勝(sheng)強(qiang),大滅了(le)金(jin)軍(jun)的(de)(de)囂張氣焰,擋住了(le)金(jin)軍(jun)自兩淮南(nan)侵的(de)(de)鋒芒。這(zhe)一戰(zhan)(zhan)是金(jin)軍(jun)南(nan)侵以(yi)來(lai)遭到的(de)(de)最重大的(de)(de)慘敗之(zhi)(zhi)一,震撼了(le)金(jin)國(guo)統治者。出(chu)使金(jin)國(guo)的(de)(de)洪皓,曾就此戰(zhan)(zhan)奏報宋高(gao)宗說:“順昌之(zhi)(zhi)役,敵震懼喪魄,燕(yan)之(zhi)(zhi)珍寶悉(xi)取而北(bei),意欲捐燕(yan)以(yi)南(nan)棄之(zhi)(zhi)。”
順昌大捷沉(chen)重(zhong)打擊了(le)金(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)主力(li)部(bu)隊(dui),因而(er)對宋(song)軍(jun)(jun)(jun)抗(kang)金(jin)(jin)的(de)戰局產生了(le)重(zhong)大影響,它策應(ying)了(le)宋(song)軍(jun)(jun)(jun)在東(dong)、西兩翼(yi)及西京地區的(de)作戰,從而(er)全線抑制(zhi)了(le)金(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)的(de)攻(gong)勢,為南宋(song)軍(jun)(jun)(jun)民大舉反攻(gong)金(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)創造了(le)良好的(de)條件。當順昌之戰激烈進行時,進攻(gong)陜西、京西、淮東(dong)的(de)金(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)也分(fen)別為宋(song)將吳(wu)璘、岳飛、韓世忠所敗,金(jin)(jin)軍(jun)(jun)(jun)再次發起(qi)的(de)全面進攻(gong)又以失敗而(er)告終。劉锜因此戰功,被宋(song)高宗(zong)授予武泰軍(jun)(jun)(jun)節度使、侍衛馬(ma)軍(jun)(jun)(jun)都(dou)虞侯(hou)、知順昌府、沿淮制(zhi)置使等職。