宋璟(jing)于唐(tang)高宗(zong)龍朔三年(nian)(nian)(663年(nian)(nian))出生在邢州南和(he)(今河北(bei)省邢臺市南和(he)區閻(yan)里(li)鄉(xiang)宋臺)。唐(tang)高宗(zong)調露年(nian)(nian)間,年(nian)(nian)僅十七(qi)歲的宋璟(jing)進士及第,授義昌(今汝城)令后(hou)又升任監察御史,鳳閣舍人。
神龍二年(706年),中宗下詔宋璟為檢校(xiao)并州(zhou)長(chang)史,沒有成(cheng)行,又任為檢校(xiao)貝(bei)州(zhou)刺史,宋璟被擠出了朝廷。
唐睿宗景云元年,宋(song)璟(jing)(jing)自洛(luo)州長史(shi)入為吏部尚書、同中書門下三品,掌銓(quan)選。宋(song)璟(jing)(jing)取舍平允,為時所稱。當時,太平公主(zhu)擅權,將(jiang)謀害太子李隆(long)基(ji),宋(song)璟(jing)(jing)與姚崇奏請令公主(zhu)出(chu)居東都洛(luo)陽,又被(bei)貶為楚州刺(ci)史(shi)。
開元初(chu),為廣州都督(du),教百姓(xing)燒瓦代竹茅蓋(gai)房,以(yi)避火災。
開(kai)元四年(716年),召入為刑(xing)部尚書,不(bu)久代姚(yao)崇為相。宋(song)璟(jing)(jing)居(ju)相位,以(yi)擇人為務,隨才授任(ren),使(shi)百官各稱其職(zhi)。他(ta)刑(xing)賞無(wu)私,敢犯顏直諫,為玄宗(zong)所敬(jing)憚(dan),雖不(bu)合意,也(ye)勉(mian)強采(cai)納(na)。宋(song)璟(jing)(jing)與姚(yao)崇并稱賢相,號“姚(yao)、宋(song)”。史稱“崇善應變以(yi)成天(tian)(tian)下之務,璟(jing)(jing)善守(shou)文以(yi)持(chi)天(tian)(tian)下之正(zheng)。二人道不(bu)同(tong),同(tong)歸于治”。
開元(yuan)五年(717年),宋(song)璟(jing)隨同玄宗(zong)巡(xun)幸(xing)東都(dou),路(lu)過崤谷(今河(he)南陜縣),山高路(lu)窄,難(nan)以行走(zou)。玄宗(zong)十分惱怒,要罷免河(he)南尹李朝(chao)隱(yin)和負責旅途(tu)事務的知(zhi)頓使王(wang)怡。宋(song)璟(jing)進諫說:“陛下方事巡(xun)幸(xing)福,今以此罪二(er)臣(chen),臣(chen)恐將來民受其弊(bi)”。玄宗(zong)認為(wei)很有(you)道理(li),就免去二(er)人死(si)罪。
開(kai)元(yuan)八(ba)年(720年),以(yi)壓制犯法官僚(liao)的申訴,又嚴(yan)禁惡錢(qian)流通,頗招人怨,遂被授開(kai)府儀同三司,進(jin)爵(jue)廣平郡(jun)開(kai)國公(gong),罷(ba)相。
開元十年(722年),京兆人(ren)權梁(liang)山聚眾(zhong)暴動,被鎮壓后,其(qi)眾(zhong)多遭逮捕,玄宗以宋璟兼京兆留守復審,他只治罪為首數人(ren),余皆釋(shi)放。
開元十二年(nian)(724年(nian)),玄(xuan)宗東巡(xun)泰山,宋(song)璟留守京(jing)師。玄(xuan)宗將出發(fa),對宋(song)璟說:“卿是國家元老,為(wei)朕股肱(gong)耳目。今將巡(xun)洛陽,分別(bie)有一段時(shi)日,請(qing)有什么好主意,告(gao)訴(su)朕。”宋(song)璟一一直言相告(gao)。玄(xuan)宗將宋(song)璟“所(suo)進之言,書之座右,出入觀省,以誡終身”。
開元十七年(nian)(729年(nian)),拜尚書右丞相(xiang)。
開(kai)元二十年(732年),宋璟再三請求(qiu)告老,玄宗(zong)只得同意,仍(reng)令(ling)全給祿奉,賜絹(juan)五百匹。宋璟退(tui)居東都洛(luo)陽的私宅后(hou),杜絕賓客。
開元二十(shi)五年(nian)(nian)(737年(nian)(nian))十(shi)一月十(shi)九日(ri),宋璟在洛陽明(ming)教里的私(si)宅中(zhong)與(yu)世長辭,享(xiang)年(nian)(nian)七(qi)十(shi)五歲。追贈太尉,謚號“文貞”。玄宗命河(he)南(nan)少(shao)尹崔釋之充任監護使,負責辦理喪事。
大(da)歷五年(770年),即(ji)宋璟(jing)去世三十三年之(zhi)后,顏(yan)真卿應(ying)宋璟(jing)后裔之(zhi)托(tuo),撰文(wen)并書(shu)寫了碑文(wen)。大(da)歷七年(772年),墓(mu)碑鐫刻完成,立于宋璟(jing)墓(mu)地(di)。
宋璟工詩(shi)(shi)善賦,少時(shi)以《長松篇(pian)》、《梅花(hua)賦》獻蘇味道,知名于時(shi)。《新唐書·藝文(wen)志四》著錄文(wen)集10卷(juan),已佚。《全(quan)唐詩(shi)(shi)》存詩(shi)(shi)6首。《全(quan)唐文(wen)》亦(yi)收錄有其(qi)作(zuo)品(pin)。其(qi)主要作(zuo)品(pin)如下:
詩
《蒲津迎駕》、《送蘇(su)尚(shang)書赴(fu)益(yi)州》、《奉(feng)和御制(zhi)璟與張(zhang)(zhang)說源乾曜同日上官命》、《奉(feng)和圣制(zhi)同二相已下群官樂游(you)園宴》、《奉(feng)和圣制(zhi)送張(zhang)(zhang)說巡邊》、《奉(feng)和圣制(zhi)答(da)張(zhang)(zhang)說扈(hu)從(cong)南(nan)出(chu)雀鼠谷》
賦
《梅花賦》
文
《三(san)月三(san)日為百官(guan)謝(xie)賜(si)宴(yan)表(biao)》、《謝(xie)觀內(nei)(nei)宴(yan)表(biao)》、《請(qing)停(ting)東宮(gong)上(shang)禮表(biao)》、《賀雨表(biao)》、《乞休表(biao)》、《定(ding)諸(zhu)王公主封(feng)邑(yi)名號奏(zou)(zou)》、《請(qing)恤盧懷慎家口(kou)奏(zou)(zou)》、《請(qing)停(ting)仗內(nei)(nei)音樂奏(zou)(zou)》、《請(qing)罷悲(bei)田奏(zou)(zou)》、《論頒示興慶(qing)符命奏(zou)(zou)》、《請(qing)停(ting)廣州立遺愛(ai)碑奏(zou)(zou)》、《請(qing)緩令王惠充使往車鼻施奏(zou)(zou)》、《論修德(de)刑疏》、《諫筑墳(fen)逾制疏》、《對集百姓不便判》、《對勛品判》
贊
《先師冉有贊》
武后執政,宋璟因(yin)為(wei)率性剛正而被重用,逐步(bu)由鳳閣余人(即(ji)中書舍人)升遷(qian)至御(yu)史中丞;武則天的(de)寵臣(chen)張(zhang)昌宗(zong)因(yin)為(wei)私自向相士詢問運程,違(wei)反(fan)了宮規,宋璟奏請(qing)追究,但是武則天則特旨赦免,并(bing)命令(ling)張(zhang)昌宗(zong)及張(zhang)易之兩兄弟到他的(de)住所謝罪,宋璟卻(que)拒而不(bu)見。宋璟因(yin)此與他們結(jie)怨,二張(zhang)屢次欲借故中傷他,但卻(que)不(bu)成功。
李(li)唐復興后(hou),在(zai)中(zhong)宗時,宋璟擔任黃門(men)侍郎。當時宋璟得罪(zui)了當權的(de)(de)武三(san)思,因(yin)此受(shou)到排擠,被(bei)外調(diao)為(wei)(wei)貝(bei)州(zhou)刺(ci)(ci)史。其后(hou),韋后(hou)叛(pan)亂,中(zhong)宗被(bei)殺,睿宗子李(li)隆(long)基(ji)平叛(pan),睿宗繼位。宋璟重(zhong)新被(bei)起用,睿宗將他(ta)由洛州(zhou)長史調(diao)為(wei)(wei)吏部(bu)尚書(shu)、同中(zhong)書(shu)門(men)下三(san)品,執掌朝政,這是他(ta)首度(du)為(wei)(wei)相(xiang)。在(zai)這期間,他(ta)一改朝廷用人(ren)惟親的(de)(de)惡習,提(ti)出了用人(ren)“雖資高考深,非才(cai)者不(bu)(bu)取”的(de)(de)準則,并且不(bu)(bu)顧當時擁有極大權勢的(de)(de)太(tai)平公(gong)主(zhu)等人(ren)的(de)(de)反(fan)(fan)(fan)對及阻(zu)饒,罷(ba)(ba)去昏(hun)庸的(de)(de)官員達數千(qian)人(ren),并請太(tai)平公(gong)主(zhu)出居東(dong)都洛陽,以防太(tai)平公(gong)主(zhu)謀反(fan)(fan)(fan),但因(yin)此得罪(zui)了太(tai)平公(gong)主(zhu),被(bei)其中(zhong)傷(shang),因(yin)此反(fan)(fan)(fan)而被(bei)罷(ba)(ba)相(xiang),貶(bian)為(wei)(wei)楚(chu)州(zhou)刺(ci)(ci)史。
李(li)隆基討平(ping)太平(ping)公主的(de)叛亂,即(ji)位為(wei)(wei)(wei)唐玄宗,宋(song)(song)(song)(song)(song)璟升調為(wei)(wei)(wei)廣州都(dou)督。宋(song)(song)(song)(song)(song)璟仍(reng)專注改善(shan)民(min)生,并(bing)沒有因(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)外(wai)調而灰(hui)心(xin),他教曉百(bai)姓(xing)以(yi)(yi)(yi)磚瓦蓋屋(wu)取(qu)代簡陋的(de)茅(mao)屋(wu)及草(cao)屋(wu),以(yi)(yi)(yi)減(jian)(jian)少(shao)火災(zai)出現的(de)可能。開(kai)元716年,他被調返(fan)京(jing)師,任(ren)刑(xing)部(bu)尚書,后(hou)(hou)來姚(yao)崇(chong)因(yin)(yin)(yin)事退隱,他獲姚(yao)崇(chong)推薦,再(zai)度為(wei)(wei)(wei)相(xiang)。這時(shi),宋(song)(song)(song)(song)(song)璟再(zai)度提出“雖資(zi)高考深,非才者不(bu)(bu)(bu)取(qu)”的(de)準則(ze)。他為(wei)(wei)(wei)防奸佞(ning)(ning)小人(ren)(ren)(ren)(ren)私(si)下在(zai)皇帝耳邊進(jin)讒言(yan),提出百(bai)官(guan)奏(zou)(zou)事,必定(ding)要(yao)(yao)有諫官(guan)、史(shi)官(guan)在(zai)旁(pang)的(de)規定(ding)。而玄宗亦(yi)十分器重(zhong)宋(song)(song)(song)(song)(song)璟,并(bing)以(yi)(yi)(yi)師禮(li)(li)(li)(li)待之;進(jin)則(ze)迎,出則(ze)送,因(yin)(yin)(yin)此(ci)(ci)(ci)宋(song)(song)(song)(song)(song)璟提出的(de)具建設性的(de)提議,通常均被采納。亦(yi)因(yin)(yin)(yin)如此(ci)(ci)(ci),當時(shi)朝(chao)廷一改以(yi)(yi)(yi)往(wang)用人(ren)(ren)(ren)(ren)惟親的(de)惡習,并(bing)減(jian)(jian)少(shao)了奸佞(ning)(ning)小人(ren)(ren)(ren)(ren)誣諂(chan)好人(ren)(ren)(ren)(ren)的(de)情況,使開(kai)元初期的(de)政(zheng)局(ju)十分清明。宋(song)(song)(song)(song)(song)璟前后(hou)(hou)為(wei)(wei)(wei)相(xiang)四年,他不(bu)(bu)(bu)畏(wei)權貴,力革前弊,奉公守法,不(bu)(bu)(bu)徇私(si)情。相(xiang)傳,他叔父宋(song)(song)(song)(song)(song)元超當了“選(xuan)人(ren)(ren)(ren)(ren)”(侯選(xuan)官(guan))后(hou)(hou),要(yao)(yao)求(qiu)吏(li)部(bu)予(yu)以(yi)(yi)(yi)優(you)先照顧,宋(song)(song)(song)(song)(song)璟得(de)知后(hou)(hou),不(bu)(bu)(bu)但(dan)不(bu)(bu)(bu)予(yu)優(you)先錄用,并(bing)手示吏(li)部(bu)“不(bu)(bu)(bu)能私(si)害公。”又據史(shi)書記載,唐代規定(ding),每年地方各道(dao)派(pai)人(ren)(ren)(ren)(ren)定(ding)期向(xiang)皇帝、宰相(xiang)匯(hui)報(bao)工作。使者進(jin)京(jing),往(wang)往(wang)多(duo)帶(dai)珍貴寶貨,四處送禮(li)(li)(li)(li),拜結權貴,許多(duo)官(guan)吏(li)收禮(li)(li)(li)(li)受賄(hui),使者也(ye)多(duo)有因(yin)(yin)(yin)此(ci)(ci)(ci)得(de)以(yi)(yi)(yi)晉升。宋(song)(song)(song)(song)(song)璟對(dui)此(ci)(ci)(ci)則(ze)異(yi)常不(bu)(bu)(bu)滿,并(bing)面奏(zou)(zou)玄宗同意(yi),勒(le)令所有禮(li)(li)(li)(li)品(pin)一概退回,以(yi)(yi)(yi)絕僥求(qiu)之路,削殺收禮(li)(li)(li)(li)受賄(hui)之風。后(hou)(hou)因(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)(wei)壓制犯(fan)法官(guan)員的(de)申訴(su),并(bing)嚴(yan)禁黑錢的(de)流通,得(de)罪了不(bu)(bu)(bu)少(shao)權貴,因(yin)(yin)(yin)此(ci)(ci)(ci)被降為(wei)(wei)(wei)開(kai)府儀同三(san)司,再(zai)度罷(ba)相(xiang)。
唐(tang)玄(xuan)宗(zong)后(hou)期(qi),由于(yu)政治(zhi)上安(an)于(yu)現(xian)狀,在吏(li)治(zhi)方面也慢慢受到(dao)后(hou)庭和宗(zong)族、姻戚的影響,加之(zhi)(zhi)李林甫、楊國忠等奸(jian)相為輔(fu),由姚(yao)、宋(song)苦(ku)心建(jian)立起來的政治(zhi)綱紀,很快(kuai)被他們破壞殆盡。相傳,安(an)史之(zhi)(zhi)亂發生后(hou),唐(tang)玄(xuan)宗(zong)狼(lang)狽逃(tao)到(dao)咸陽,一位長者向玄(xuan)宗(zong)說:“臣(chen)猶記宋(song)璟(jing)為相,數(shu)進直言,天(tian)下賴以(yi)平安(an)。自(zi)傾以(yi)來,在廷之(zhi)(zhi)臣(chen)以(yi)言為諱,維阿諛取容,是(shi)以(yi)闕門之(zhi)(zhi)外,陛下皆不得知,草(cao)野之(zhi)(zhi)臣(chen),必知有今日久矣”。這是(shi)對(dui)玄(xuan)宗(zong)的批評,也是(shi)對(dui)宋(song)璟(jing)的贊揚和懷(huai)念。
宋(song)(song)璟同姚(yao)崇一(yi)(yi)樣,是唐(tang)代(dai)歷史上著(zhu)名政治重(zhong)臣。唐(tang)朝三百年間,素有(you)“前稱(cheng)房、杜,后稱(cheng)姚(yao)、宋(song)(song)”之說。史書上一(yi)(yi)向姚(yao)宋(song)(song)并(bing)(bing)提,并(bing)(bing)有(you)“崇善應變(bian)以成務,璟善守文以持(chi)正(zheng)”的(de)贊詞。玄宗和(he)宋(song)(song)璟等重(zhong)臣連續保持(chi)了穩定的(de)關(guan)系(xi),這不(bu)僅使(shi)得寒門士子的(de)地位進(jin)一(yi)(yi)步提高,也(ye)使(shi)得整個(ge)社會表現出積極樂(le)觀(guan),剛健進(jin)取的(de)人文氛(fen)圍(wei)。
朝野(ye)贊(zan)譽宋(song)璟(jing)為(wei)“有腳陽春”。意言宋(song)璟(jing)如(ru)一縷(lv)春風,趟到哪里哪里似(si)春風煦(xu)物(wu),倍感(gan)溫暖,不為(wei)自己(ji)爭名謀(mou)利(li);嚴(yan)以律己(ji),寬以待人,均體(ti)現了(le)他愛民恤物(wu)的高尚品德。
蘇味(wei)道(dao):真王佐才(cai)也!
李(li)隆(long)基:彼賣直以(yi)取名耳(er)。
盧(lu)懷(huai)慎(shen):宋(song)璟立性公直,執心貞固,文學足以經務(wu),識略期(qi)於佐時(shi),動(dong)惟直道,行不茍合,聞諸朝野之說,實為(wei)社稷之臣。
張說:降王宰兮(xi)(xi)(xi)遠國靈,歌北戶兮(xi)(xi)(xi)舞(wu)南溟。酌七德(de)兮(xi)(xi)(xi)考六經,政畫一兮(xi)(xi)(xi)言不再,草木育兮(xi)(xi)(xi)魚鱉(bie)寧。變蓬屋兮(xi)(xi)(xi)改籬墻,魚鱗瓦(wa)兮(xi)(xi)(xi)鳥翼堂(tang)。洞日華兮(xi)(xi)(xi)皎夜(ye)光,火(huo)莫燉兮(xi)(xi)(xi)風莫飏,事有近(jin)兮(xi)(xi)(xi)惠無疆。昆侖寶兮(xi)(xi)(xi)西海財,幾萬里(li)兮(xi)(xi)(xi)歲一來(lai)。舟如鳥兮(xi)(xi)(xi)貨(huo)為臺,市無欺兮(xi)(xi)(xi)路無盜,旅忘(wang)家兮(xi)(xi)(xi)扃夜(ye)開(kai)。越井岡兮(xi)(xi)(xi)石門(men)道,金鼓愁(chou)兮(xi)(xi)(xi)旌旆好。來(lai)何(he)暮兮(xi)(xi)(xi)去何(he)早?犦牛牲兮(xi)(xi)(xi)菌難卜(bu),神降福兮(xi)(xi)(xi)公壽(shou)考。
柳芳:玄(xuan)宗以(yi)雄武之(zhi)才,再開(kai)唐統,賢臣左右,威至(zhi)在已。姚崇、宋璟、蘇颋等,皆以(yi)骨鯁大(da)臣,鎮以(yi)清靜(jing),朝有著定,下(xia)無覬覦(yu)。四夷來寇,驅(qu)之(zhi)而已;百姓富饒(rao),稅之(zhi)而已。繼以(yi)張嘉貞、張說(shuo),守(shou)而勿失(shi)。
顏真(zhen)卿:於戲!逆鱗劘上,匡救之義(yi)深(shen);守死(si)不回(hui),人臣之致極。況乎文包風雅,道濟生靈,建一(yi)言(yan)而天下倚平,含九德而三光(guang)式序。超無友而獨立者,其惟廣平公乎?
李巽:姚元崇、宋璟(jing)、劉幽求,或輔相一代,致理平之化;或忘身徇難,成中興之業。
李(li)(li)絳:北齊(qi)任(ren)(ren)楊遵(zun)彥則(ze)理,用高(gao)(gao)阿(a)那(nei)肱則(ze)亂(luan);隋代任(ren)(ren)高(gao)(gao)颎則(ze)理,用楊素則(ze)亂(luan);國(guo)家任(ren)(ren)房玄齡、杜如晦(hui)、魏(wei)徵、王珪、姚崇、宋璟則(ze)理,用李(li)(li)義府、許敬宗、李(li)(li)林甫、楊國(guo)忠則(ze)亂(luan)。
崔群:玄宗初得姚崇(chong)、宋璟(jing)、盧(lu)懷慎(shen)、蘇颋、韓休、張九(jiu)齡(ling)則(ze)治,用宇文融(rong)、李林甫(fu)、楊國忠則(ze)亂,故用人(ren)得失,所系非(fei)輕。
白居(ju)易:君不(bu)聞開元宰相宋(song)開府,不(bu)賞(shang)邊功防黷(du)武。
元稹:昔我(wo)玄宗明(ming)皇帝得姚元崇(chong)、宋璟(jing),使(shi)之(zhi)鋪陳大(da)法(fa),以(yi)和(he)人神,而又益之(zhi)以(yi)張說、蘇颋(ting)、嘉貞、九齡之(zhi)徒,皆能始終彌縫,不失紀律。
崔植:明皇守文繼體,嘗經(jing)天(tian)后朝艱危,開元初,得(de)姚崇、宋(song)璟,委之為政(zheng)。此(ci)二(er)人者(zhe),天(tian)生俊(jun)杰(jie),動必推公(gong),夙夜孜孜,致君於道。
李昂:俾疇(chou)賢相,以(yi)訪遺裔。或血食(shi)不繼,宗祊已(yi)蕪。如(ru)遂良之(zhi)(zhi)委笏面諍、名垂史書,仁(ren)杰之(zhi)(zhi)恢復廟社、事形先覺,宋璟之(zhi)(zhi)文吏(li)骨(gu)鯁、功(gong)參治平(ping),元纮(hong)之(zhi)(zhi)守規(gui)畫一、時(shi)成有裕。
杜牧:宋開(kai)府璟(jing),亦(yi)進士也,與姚唱和,致開(kai)元太平者。……凡此(ci)十九公(gong),皆國家與之存亡(wang)安危治亂者也。
劉昫(xu):①履(lv)艱危(wei)則易(yi)見良臣,處平定則難(nan)彰賢相。故房(fang)、杜預(yu)創業之(zhi)功(gong),不可儔匹。而姚、宋經武、韋二后(hou),政(zheng)亂刑(xing)淫,頗涉(she)履(lv)于中,克全聲跡,抑無愧焉。②姚宋入用,刑(xing)政(zheng)多端。為政(zheng)匪(fei)易(yi),防刑(xing)益難(nan)。諫諍以(yi)猛,施(shi)張用寬。不有其道,將何以(yi)安?