孟(meng)知祥年輕(qing)時便得到晉王李克用的賞識,被任命為(wei)左教練(lian)使,并娶李克讓之(zhi)女瓊華長公主(一說是李克用之(zhi)女)為(wei)妻,成為(wei)李克用的侄女婿(或女婿)。
天佑五年(908年),李(li)克用病逝(shi),長子李(li)存(cun)勖(xu)嗣為(wei)晉王,任命孟(meng)(meng)知祥(xiang)為(wei)中(zhong)門(men)使(shi)。此前,多任中(zhong)門(men)使(shi)都(dou)因(yin)得(de)罪而被殺,孟(meng)(meng)知祥(xiang)請求(qiu)更(geng)換職(zhi)務。李(li)存(cun)勖(xu)改任孟(meng)(meng)知祥(xiang)為(wei)馬步軍都(dou)虞候,并要求(qiu)他(ta)推(tui)薦繼任人選。孟(meng)(meng)知祥(xiang)便推(tui)薦了郭崇(chong)韜,因(yin)此得(de)到郭崇(chong)韜的感激。
后(hou)(hou)(hou)(hou)唐(tang)同(tong)光元年(923年),李存勖稱帝,建立后(hou)(hou)(hou)(hou)唐(tang),是為后(hou)(hou)(hou)(hou)唐(tang)莊宗。滅(mie)亡后(hou)(hou)(hou)(hou)梁后(hou)(hou)(hou)(hou),定都于洛陽,將太原府升格為北(bei)京(jing),任命孟知祥為北(bei)京(jing)留守、太原尹。
同光三年(nian)(925年(nian)),唐莊宗任(ren)命(ming)郭崇韜(tao)為(wei)招討使,隨同魏王李(li)繼(ji)岌一同征討前(qian)蜀。郭崇韜(tao)臨行前(qian),向后唐莊宗推薦孟(meng)知祥,作為(wei)平蜀后鎮守西川(chuan)的最佳人選。不久,前(qian)蜀滅亡,后唐莊宗便任(ren)命(ming)孟(meng)知祥為(wei)成都尹、劍南西川(chuan)節度使。
孟知祥接到任命(ming)后,趕往洛陽陛辭。李(li)存(cun)勖(xu)設盛宴款待,與孟知祥語及平生,言(yan)談甚歡。他(ta)(ta)對孟知祥道(dao):“我(wo)聽說郭(guo)崇韜有異心,你(ni)到成都(dou)后,將(jiang)他(ta)(ta)給我(wo)殺了(le)。”孟知祥卻道(dao):“郭(guo)崇韜是國家有功之(zhi)臣,不應該(gai)殺他(ta)(ta)。等我(wo)到成都(dou)后觀察一下,如果(guo)他(ta)(ta)沒有異心便將(jiang)其送回。”
同光四(si)年(nian)(926年(nian)),孟知(zhi)祥抵(di)達成(cheng)都,而(er)郭崇韜早已被冤殺(sha)。不久,李(li)繼岌班師東歸洛陽。先鋒(feng)康延(yan)孝(xiao)在(zai)中(zhong)途(tu)反(fan)叛(pan),攻(gong)破漢(han)(han)州(今四(si)川廣漢(han)(han))。孟知(zhi)祥當即派大將李(li)仁罕會合任圜、董璋(zhang)的部隊前(qian)去鎮壓(ya),俘(fu)殺(sha)康延(yan)孝(xiao),收降其(qi)部將李(li)肇、侯弘實(shi)等人。
同年四月,唐莊宗在(zai)興教門之變中被殺,李(li)(li)繼岌也在(zai)渭南遇(yu)害。李(li)(li)克(ke)用養子李(li)(li)嗣源被擁立為帝,是為后(hou)唐明宗。孟(meng)知祥逐漸萌生了據蜀稱王(wang)的念頭。他訓練兵甲(jia),擴大兵力,增設義(yi)勝、定遠、驍銳、義(yi)寧、飛(fei)棹(zhao)等(deng)軍,由李(li)(li)仁罕(han)、趙廷隱(yin)、張業等(deng)親信(xin)統率。
此前,李繼岌班師(shi),孟知(zhi)(zhi)祥曾征收六百(bai)(bai)萬(wan)緡(min)(min)犒軍(jun)錢,但只用(yong)了四百(bai)(bai)萬(wan)緡(min)(min),還剩(sheng)二(er)百(bai)(bai)萬(wan)緡(min)(min)。宰相任(ren)圜當時正在西川任(ren)職,對此非常清楚。天(tian)成(cheng)元(yuan)年(nian)(926年(nian))六月(yue),孟知(zhi)(zhi)祥加拜(bai)侍中(zhong)。任(ren)圜遂以太仆卿(qing)趙(zhao)季良為三川制置使,制置兩川賦稅(shui),同(tong)時催促孟知(zhi)(zhi)祥上繳剩(sheng)余的(de)二(er)百(bai)(bai)萬(wan)緡(min)(min)犒軍(jun)錢。孟知(zhi)(zhi)祥大怒,不肯(ken)奉(feng)詔。趙(zhao)季良與孟知(zhi)(zhi)祥素(su)有交情,也(ye)被其扣(kou)留在成(cheng)都。
樞(shu)密(mi)使安重誨覺察(cha)了孟知祥的(de)割據意圖(tu),不(bu)顧唐明(ming)宗已“罷諸道監(jian)(jian)軍(jun)”的(de)做(zuo)法,任命客省(sheng)使李嚴(yan)(yan)為西川監(jian)(jian)軍(jun),意欲加強(qiang)對西川的(de)控制(zhi)。李嚴(yan)(yan)此前(qian)曾出(chu)使前(qian)蜀(shu),回朝后又獻滅蜀(shu)之策,深(shen)為蜀(shu)地百(bai)姓(xing)所痛恨。孟知祥非常惱怒,道:“各地藩鎮(zhen)都廢除了監(jian)(jian)軍(jun),唯(wei)獨在我西川仍設(she)監(jian)(jian)軍(jun),這是(shi)李嚴(yan)(yan)想(xiang)再立滅蜀(shu)之功。”于是(shi),親率大軍(jun)至邊(bian)境迎接,希望能嚇退李嚴(yan)(yan),使其不(bu)敢入蜀(shu)。但(dan)李嚴(yan)(yan)始終神情自若。
天成(cheng)二年(nian)(927年(nian))正月(yue),李(li)嚴(yan)抵達成(cheng)都(dou)(dou),孟(meng)(meng)知祥設宴(yan)招待。李(li)嚴(yan)在席間出示(shi)詔(zhao)書,要求(qiu)孟(meng)(meng)知祥誅(zhu)殺(sha)仍留在蜀地的前任監軍焦彥(yan)賓。孟(meng)(meng)知祥不聽,對李(li)嚴(yan)道:“如今各地藩鎮都(dou)(dou)已廢(fei)除監軍,你憑(ping)什么到這里來(lai)?”他(ta)命客將王彥(yan)銖拿下李(li)嚴(yan),隨即將其斬(zhan)殺(sha)。唐明(ming)宗得知,也無法(fa)追(zhui)究此事(shi),還派客省(sheng)使李(li)仁矩將孟(meng)(meng)知祥被扣留在鳳翔的家屬送到成(cheng)都(dou)(dou),以示(shi)恩德。四月(yue),孟(meng)(meng)知祥奏(zou)請朝廷,以趙季良為西川節度(du)副(fu)使,讓他(ta)參與決(jue)斷政務(wu)。
天(tian)成三(san)(san)年(nian)(928年(nian)),后(hou)(hou)唐(tang)明(ming)宗(zong)改(gai)任趙季(ji)(ji)良為果州(今四川(chuan)(chuan)南(nan)充)團(tuan)練使(shi),并以何瓚(zan)接(jie)任西川(chuan)(chuan)節(jie)(jie)度副使(shi)。孟(meng)知(zhi)祥(xiang)卻隱匿制書(shu),上表要(yao)求讓趙季(ji)(ji)良留任,被駁回(hui)后(hou)(hou)又(you)派部將(jiang)雷廷魯(lu)前(qian)往(wang)洛陽(yang)再三(san)(san)論請。唐(tang)明(ming)宗(zong)最終只得答應。后(hou)(hou)來,唐(tang)明(ming)宗(zong)命孟(meng)知(zhi)祥(xiang)出兵(bing)(bing)(bing)三(san)(san)峽,配(pei)合官軍(jun)討伐荊南(nan)節(jie)(jie)度使(shi)高季(ji)(ji)興(xing)。孟(meng)知(zhi)祥(xiang)遂(sui)命部將(jiang)毛重威率三(san)(san)千兵(bing)(bing)(bing)馬(ma)屯戍夔州(今重慶奉節(jie)(jie))。不久(jiu),高季(ji)(ji)興(xing)病逝,其子高從(cong)誨向(xiang)后(hou)(hou)唐(tang)稱臣(chen)。孟(meng)知(zhi)祥(xiang)便要(yao)求撤回(hui)夔州守(shou)軍(jun),未(wei)獲批準(zhun)。毛重威在孟(meng)知(zhi)祥(xiang)的指使(shi)下,鼓(gu)動士兵(bing)(bing)(bing)嘩變,自(zi)行(xing)潰散而(er)回(hui)。
天成四年(929年),唐明宗欲(yu)在(zai)南郊祭(ji)天,便派(pai)遣李仁矩前往西川,向孟(meng)知祥索要一百萬(wan)緡(min)助禮(li)錢(qian)。孟(meng)知祥認為這是朝廷(ting)要在(zai)經濟(ji)上拖困自己(ji),推(tui)辭不肯(ken)出錢(qian),后因實在(zai)無法推(tui)辭,只得出了(le)五十(shi)萬(wan)緡(min)。
此前(qian),安(an)重誨懷疑孟知(zhi)祥(xiang)(xiang)有(you)反(fan)叛之心,命(ming)親信將領分(fen)守兩川(chuan)治(zhi)下各州(zhou),并以精兵(bing)充(chong)當(dang)他們的牙軍(jun)(jun)。天成(cheng)四年(929年),安(an)重誨以夏(xia)魯(lu)奇為(wei)武(wu)(wu)信軍(jun)(jun)節度使、李仁(ren)(ren)矩為(wei)保(bao)寧軍(jun)(jun)節度使、武(wu)(wu)虔裕為(wei)綿州(zhou)刺史(shi)。武(wu)(wu)虔裕是(shi)安(an)重誨的表兄,而(er)李仁(ren)(ren)矩素與(yu)(yu)東川(chuan)節度使董(dong)(dong)璋不(bu)睦。孟知(zhi)祥(xiang)(xiang)與(yu)(yu)董(dong)(dong)璋皆憂(you)懼不(bu)已(yi),都認為(wei)朝(chao)廷將要討伐兩川(chuan)。董(dong)(dong)璋忙遣使求(qiu)(qiu)婚,希望與(yu)(yu)孟知(zhi)祥(xiang)(xiang)結成(cheng)同(tong)(tong)盟(meng)。孟知(zhi)祥(xiang)(xiang)聽取(qu)趙季良的意見,與(yu)(yu)董(dong)(dong)璋聯姻締盟(meng),一同(tong)(tong)對抗朝(chao)廷。二人(ren)同(tong)(tong)時表奏(zou)朝(chao)廷,要求(qiu)(qiu)朝(chao)廷撤回夏(xia)魯(lu)奇、李仁(ren)(ren)矩等人(ren)。唐明宗下詔撫慰(wei)。
長興元年(930年)二月,后唐(tang)(tang)明宗(zong)(zong)在南郊祭天,加拜孟知(zhi)祥為中(zhong)書令。九月,董璋舉兵(bing)反唐(tang)(tang),攻破(po)閬(lang)州(今四(si)川(chuan)閬(lang)中(zhong)),擒殺李(li)仁矩。孟知(zhi)祥不久也舉兵(bing)響應。唐(tang)(tang)明宗(zong)(zong)下詔削奪孟知(zhi)祥的官爵,命天雄軍節度使石(shi)敬瑭率(lv)軍征(zheng)討西川(chuan),并以夏魯奇為其(qi)副將。孟知(zhi)祥派李(li)仁罕、張業、趙廷隱等(deng)人(ren)會合董璋,攻打遂(sui)州(今四(si)川(chuan)遂(sui)寧),并讓(rang)侯弘實助守(shou)東(dong)川(chuan),而后又命張武出兵(bing)三峽,攻打渝州(今重慶)。
同(tong)年十一月(yue),董璋(zhang)因劍(jian)門失(shi)守,遣使向(xiang)西川(chuan)(chuan)(chuan)求救(jiu)(jiu)。孟(meng)知祥忙(mang)派趙(zhao)廷隱(yin)分(fen)兵(bing)援救(jiu)(jiu)。但(dan)唐(tang)(tang)軍攻破劍(jian)門后,卻在劍(jian)州(zhou)(今四(si)川(chuan)(chuan)(chuan)劍(jian)閣)止(zhi)步不(bu)(bu)前。孟(meng)知祥聞訊大喜:“如果(guo)唐(tang)(tang)軍急速趕赴東川(chuan)(chuan)(chuan),一定能解(jie)遂州(zhou)之圍(wei),到時(shi)兩川(chuan)(chuan)(chuan)必然形勢危急。如今卻不(bu)(bu)再進軍,不(bu)(bu)足為慮也。”十二月(yue),石敬瑭在劍(jian)門與趙(zhao)廷隱(yin)交戰,大敗而(er)回。不(bu)(bu)久,張武、袁彥超相繼奪取渝州(zhou)、黔州(zhou)。
長興二年(nian)(931年(nian))正月,李(li)仁罕(han)攻破(po)遂州,夏魯(lu)奇自殺。孟知祥(xiang)任命李(li)仁罕(han)為(wei)武信軍留后(hou)(hou),并讓人拿著夏魯(lu)奇的首級在官軍陣前(qian)示眾。石(shi)敬瑭撤軍而(er)回,利(li)州刺(ci)史(shi)李(li)彥(yan)珂、夔州刺(ci)史(shi)安(an)崇阮皆棄城(cheng)而(er)逃。而(er)當時唐軍的后(hou)(hou)勤(qin)供給也有(you)問(wen)題(ti)。后(hou)(hou)唐明宗(zong)(zong)為(wei)此責問(wen)安(an)重誨。不久(jiu),安(an)重誨以離間孟知祥(xiang)、董璋(zhang)等人的罪名被殺。后(hou)(hou)唐明宗(zong)(zong)將西川進奏官蘇愿、進奉軍將杜(du)紹本遣回西川,招撫孟知祥(xiang),稱(cheng)其(qi)留在洛陽的家屬(shu)皆安(an)然(ran)無恙。
孟知(zhi)(zhi)祥得知(zhi)(zhi)家屬無恙,而(er)安(an)(an)重誨也已(yi)被殺(sha),便欲邀(yao)董(dong)璋一起向朝廷(ting)謝罪。董(dong)璋卻不同意,道:“孟公(gong)的(de)家屬安(an)(an)然無恙,而(er)我的(de)子孫卻被殺(sha)害,我為什么要謝罪?”孟知(zhi)(zhi)祥三次遣使勸說,都被其拒絕,便讓觀察判官(guan)李(li)昊(hao)前去(qu)曉以利害。董(dong)璋認為孟知(zhi)(zhi)祥出(chu)(chu)賣自己,盛怒(nu)之下(xia)出(chu)(chu)言(yan)侮(wu)辱李(li)昊(hao)。李(li)昊(hao)便勸孟知(zhi)(zhi)祥攻(gong)打董(dong)璋。
此(ci)時(shi),董(dong)(dong)璋(zhang)已經搶先對(dui)孟(meng)(meng)知(zhi)(zhi)祥動兵(bing),攻破了漢州(zhou)。孟(meng)(meng)知(zhi)(zhi)祥親(qin)率趙廷隱等人迎戰(zhan)(zhan),與(yu)董(dong)(dong)璋(zhang)對(dui)陣(zhen)于(yu)雞距橋,并命東川降將招降董(dong)(dong)璋(zhang)。董(dong)(dong)璋(zhang)道:“事(shi)情已到這(zhe)個地步,不能后悔(hui)了。”他在士(shi)兵(bing)鼓噪下(xia)揮軍出戰(zhan)(zhan),結果兩軍剛剛交戰(zhan)(zhan),偏將張(zhang)守進便(bian)投降西川軍。孟(meng)(meng)知(zhi)(zhi)祥趁機大(da)敗董(dong)(dong)璋(zhang)。
董(dong)(dong)璋敗后,想讓(rang)兒子董(dong)(dong)光嗣投降孟(meng)知祥,以保全家族。董(dong)(dong)光嗣哭道:“自古以來(lai)哪有(you)(you)殺死(si)父親來(lai)求活路(lu)的,我(wo)寧愿與您一起(qi)死(si)。”父子一同(tong)逃走。孟(meng)知祥命趙廷隱追(zhui)擊,但卻沒有(you)(you)追(zhui)上。不久,董(dong)(dong)璋逃到梓州(今四川(chuan)(chuan)三臺),卻在兵變(bian)中被殺,董(dong)(dong)光嗣也(ye)自縊而死(si)。孟(meng)知祥遂(sui)吞并東川(chuan)(chuan),占據兩川(chuan)(chuan)之地,但也(ye)沒有(you)(you)再向朝廷請罪(zui)。
樞密(mi)使范延(yan)光聞知(zhi)(zhi)董璋敗死,對后唐(tang)明(ming)宗(zong)道(dao):“孟知(zhi)(zhi)祥(xiang)雖然占據兩川,但士兵都是東方人。孟知(zhi)(zhi)祥(xiang)害怕他們(men)因(yin)思家(jia)發動(dong)兵變,一定會借取朝廷的勢(shi)力來威懾他們(men)。陛下如果(guo)不屈意招撫,他恐(kong)怕也不會自己歸順。”唐(tang)明(ming)宗(zong)道(dao):“孟知(zhi)(zhi)祥(xiang)是我(wo)的舊友,因(yin)為(wei)被人離(li)間才到如今(jin)這個地步(bu),我(wo)為(wei)什么要屈意呢?”于是便派(pai)供奉(feng)官李存瑰(gui)(孟知(zhi)(zhi)祥(xiang)的外甥)前去(qu)安撫。
同(tong)(tong)年(nian)九月,李存(cun)瑰返回(hui)洛陽,奉上(shang)孟(meng)知(zhi)(zhi)祥的(de)表文,請(qing)求授趙(zhao)季良(liang)、李仁罕、趙(zhao)廷隱、張業(ye)、李肇五位(wei)節度(du)留后為節度(du)使,并索要刺史以(yi)下官職的(de)封授權與(yu)蜀(shu)王的(de)爵位(wei),同(tong)(tong)時將福慶長(chang)公主已經(jing)病死(si)的(de)消息告知(zhi)(zhi)朝(chao)(chao)廷。后唐(tang)(tang)明宗為福慶長(chang)公主發喪,并以(yi)閣門(men)使劉政恩為宣諭(yu)使,到西(xi)川(chuan)宣諭(yu)。孟(meng)知(zhi)(zhi)祥命令(ling)將領(ling)朱滉(huang)前(qian)去朝(chao)(chao)見后唐(tang)(tang)明宗。
長(chang)興四年(933年)二月,后唐明宗(zong)任命孟知祥(xiang)為檢校太尉兼中(zhong)書(shu)令,行成都尹、劍南(nan)東西兩川節度使(shi)、管內觀察處置、統(tong)押(ya)近界諸(zhu)蠻(man),兼西山八國云南(nan)安(an)撫制置等使(shi),并以工部尚書(shu)盧文紀為使(shi),冊拜(bai)(bai)孟知祥(xiang)為蜀王。趙季良五人(ren)也都被拜(bai)(bai)為節度使(shi)。同年十(shi)一月,唐明宗(zong)駕崩。
應順元(yuan)年(934年)正月(yue),孟(meng)知(zhi)祥在成都即(ji)皇帝(di)(di)位,國號(hao)蜀(shu),史稱后(hou)蜀(shu),并以趙季良為宰相。不久,潞王李從(cong)珂與皇帝(di)(di)李從(cong)厚爭位,后(hou)唐內亂。山(shan)南西道節度使張虔釗(zhao)、武定(ding)軍節度使孫漢韶皆歸附后(hou)蜀(shu)。是年四月(yue),孟(meng)知(zhi)祥改(gai)元(yuan)明德。
明德元年(nian)(934年(nian))六月,張虔釗、孫(sun)漢韶抵達(da)成都。孟知祥設宴招待,卻在席間突(tu)然發病。他立兒子(zi)孟昶為皇太(tai)子(zi),命其監國。
同(tong)年七(qi)月,孟(meng)知(zhi)(zhi)祥(xiang)病逝(shi),太子(zi)孟(meng)昶繼位,追謚孟(meng)知(zhi)(zhi)祥(xiang)為文武圣(sheng)德英(ying)烈明孝(xiao)皇帝,廟號高祖,葬于和陵(ling)。
《全唐文》收(shou)錄(lu)有孟知祥的文章(zhang)五篇:《下蜀國教》、《起兵(bing)西(xi)川(chuan)示諸(zhu)州(zhou)榜(bang)(bang)》、《收(shou)閬(lang)州(zhou)示西(xi)川(chuan)榜(bang)(bang)》、《收(shou)下夔州(zhou)并黔南(nan)榜(bang)(bang)》、《討平(ping)董璋榜(bang)(bang)》。
張唐英:知祥以(yi)戚里之親,領三蜀之寄,館留(liu)宮中,日宴(yan)臥內,其恩可謂(wei)隆矣(yi)。及明宗即位,重誨專(zhuan)政(zheng),始(shi)構疑貳,遂(sui)變誠節。擅誅李嚴(yan),專(zhuan)留(liu)季良,遂(sui)結董璋,攻遂(sui)、閬,其跋扈之心(xin)著矣(yi)。議者以(yi)王(wang)、孟僭竊,其惡均一。予以(yi)建(jian)之不(bu)臣,猶(you)有可恕,嘗論之于(yu)前矣(yi)。知祥始(shi)末臣于(yu)后唐,托葭莩之援,階將(jiang)相(xiang)之貴,故當(dang)勤王(wang)戮(lu)力(li),為國藩輔(fu),而乃亻間然(ran)自(zi)帝(di),不(bu)復顧忌,跡其素心(xin),其亂(luan)臣賊子(zi)也。
王夫之:①譙縱、王建(jian)、孟知(zhi)祥(xiang)、明玉珍蹶然(ran)而起,熸然(ran)而滅,恃險愈甚,其亡愈速(su)矣。②董(dong)璋、孟知(zhi)祥(xiang),所(suo)倚以鎮撫諸(zhu)將(jiang)而定蜀者(zhe)也,而亂蜀者(zhe)璋與知(zhi)祥(xiang)。
吳任(ren)臣(chen):同光之(zhi)末,莊(zhuang)宗(zong)罹禍,明宗(zong)入立(li),中(zhong)原非復(fu)沙陀氏有也。高祖雄據(ju)西蜀,肇造(zao)丕基,庶(shu)幾乘時(shi)之(zhi)英杰,議者輒以葭莩之(zhi)戚,君臣(chen)之(zhi)誼,責(ze)其不(bu)(bu)勤王,不(bu)(bu)謝罪(zui),過(guo)矣。若乃叱斬李嚴,不(bu)(bu)動聲色,驅除董璋(zhang),舉無遺算,克定東川(chuan),奄有山南,倘亦所謂天授威武(wu)者與。
彭(peng)遵(zun)泗:夫(fu)考古之(zhi)籍,推蜀之(zhi)由,張儀之(zhi)啟疆、公孫之(zhi)躍馬、譙縱之(zhi)迫(po)脅、李(li)特之(zhi)流亂、劉辟之(zhi)狂戇、王建之(zhi)發跡、知(zhi)祥之(zhi)踵據、玉珍之(zhi)草竊,爭城(cheng)奪地,創霸圖王,而皆撫有蜀民,不敢荼(tu)毒(du)。
蔡東藩(fan):蜀王知(zhi)祥,乘間稱(cheng)帝,彼既知(zhi)從厚幼(you)弱,不(bu)久必亂(luan),奈何(he)于(yu)親(qin)子仁贊,轉(zhuan)未知(zhi)所防耶!觀人則明,對己則昧,知(zhi)祥亦徒(tu)自(zi)嘵(xiao)嘵(xiao)耳。