王(wang)(wang)衍字夷甫(fu),出(chu)身于魏晉高門瑯邪王(wang)(wang)氏。他外表清明俊秀,風姿安詳文雅。他幼年(nian)時(shi),曾去拜(bai)訪山濤(tao),山濤(tao)見到(dao)他后,感(gan)(gan)嘆了許久。等到(dao)王(wang)(wang)衍離開的時(shi)候,山濤(tao)目送他走出(chu)很遠,又感(gan)(gan)慨地對別(bie)人說:“不知(zhi)道是哪位老(lao)婦人,竟然(ran)生(sheng)出(chu)了這樣的兒子!然(ran)而誤盡天下老(lao)百姓的,未(wei)必(bi)就不是這個(ge)人。”
王(wang)(wang)(wang)(wang)衍(yan)的(de)父親王(wang)(wang)(wang)(wang)乂曾任平北將軍,當時(shi)(shi)經常(chang)有公文事務需要(yao)派使者呈送(song),但常(chang)常(chang)無法按時(shi)(shi)得(de)(de)到(dao)答復。王(wang)(wang)(wang)(wang)衍(yan)十(shi)四歲(sui)的(de)時(shi)(shi)候,就(jiu)常(chang)到(dao)尚書(shu)仆射羊祜那里申報陳述公文的(de)內容,言辭非常(chang)清(qing)晰明白。羊祜在當時(shi)(shi)很有名望,德(de)高望重,但王(wang)(wang)(wang)(wang)衍(yan)在他(ta)面前卻(que)沒有自(zi)卑(bei)屈節的(de)神色,大家都(dou)覺得(de)(de)十(shi)分驚(jing)異,都(dou)說(shuo)他(ta)是(shi)一個奇(qi)士。外戚楊駿(jun)想把女兒嫁給他(ta),王(wang)(wang)(wang)(wang)衍(yan)卻(que)以此為恥,假裝(zhuang)發狂才(cai)得(de)(de)免。晉武帝司馬炎聽聞王(wang)(wang)(wang)(wang)衍(yan)的(de)名聲,就(jiu)問他(ta)的(de)堂兄王(wang)(wang)(wang)(wang)戎(rong):“當世哪(na)個人可以和(he)王(wang)(wang)(wang)(wang)衍(yan)相比?”王(wang)(wang)(wang)(wang)戎(rong)說(shuo):“沒有見到(dao)當世誰能(neng)跟夷甫(王(wang)(wang)(wang)(wang)衍(yan))相比,應該從古(gu)人中去尋(xun)求。”
泰(tai)始(shi)八年(273年),司馬(ma)炎下(xia)詔命百官舉薦可以安定邊疆的(de)人才(cai)。王(wang)衍起初喜歡談論(lun)(lun)連(lian)橫合(he)縱(zong)的(de)游說之術,所(suo)以尚書盧欽舉薦他(ta)(ta)(ta)為遼東(dong)太守,但(dan)王(wang)衍沒(mei)有(you)就(jiu)任。從此以后,他(ta)(ta)(ta)不再談論(lun)(lun)世(shi)事(shi),整(zheng)日里只是(shi)吟詠談玄而已(yi)。王(wang)衍的(de)父親在北(bei)平郡去(qu)世(shi)后,他(ta)(ta)(ta)的(de)親人朋(peng)友送給他(ta)(ta)(ta)很多辦理喪葬錢財,許多親戚(qi)熟人向他(ta)(ta)(ta)借(jie)貸,王(wang)衍就(jiu)把錢財分(fen)給他(ta)(ta)(ta)們(men)。沒(mei)幾年的(de)時間,家里的(de)財產就(jiu)幾乎用光了。在沒(mei)有(you)辦法的(de)情況下(xia),王(wang)衍只好搬到靠(kao)近洛陽城西的(de)田園中(zhong)居住。
后(hou)來(lai),王衍步入(ru)仕途,先擔任太子舍人,又(you)入(ru)朝任尚書郎,后(hou)出京補任元(yuan)城(cheng)(今河北大名東)縣令。他整天還是清談,但縣里的(de)大小事務也還算理順。之(zhi)后(hou),他又(you)回到京城(cheng),任太子中(zhong)庶子、黃門侍郎。
曹魏(wei)正始(240年(nian)—249年(nian))年(nian)間,何晏(yan)、王弼等人自(zi)稱繼承老(lao)莊,清談(tan)玄學,這就(jiu)是魏(wei)晉玄學的開始,后人稱其為(wei)“正始玄學”。王衍非常(chang)推重他(ta)們的看(kan)法,但裴頠認為(wei)這種看(kan)法不(bu)正確,并著文諷刺它。而王衍還是像平(ping)常(chang)一樣,而且認為(wei)裴頠很有才華(hua),很推崇他(ta)。
王衍才華橫溢,容(rong)貌(mao)俊雅,聰明(ming)敏銳有如(ru)神人(ren),常把(ba)自己比(bi)作子(zi)貢,再(zai)加上他(ta)的聲譽名氣很(hen)(hen)大(da),為(wei)世人(ren)所傾(qing)慕。他(ta)精通擅長(chang)玄理,專門(men)談(tan)論《老子(zi)》、《莊子(zi)》。無論朝廷高官,還(huan)是在野人(ren)士,都(dou)很(hen)(hen)仰慕他(ta),稱(cheng)他(ta)為(wei)“一世龍(long)門(men)”。王衍接連擔任顯要職(zhi)務,很(hen)(hen)多(duo)年輕求仕(shi)的人(ren),沒有不仿(fang)效他(ta)的。凡被(bei)朝廷進用(yong)的官員,都(dou)認為(wei)他(ta)應該(gai)做士族的首(shou)領。但他(ta)崇尚浮華放誕,又(you)被(bei)許(xu)多(duo)人(ren)贊同,因(yin)此成(cheng)為(wei)了世間風氣。
王(wang)(wang)衍后來歷(li)任北軍(jun)中(zhong)侯、中(zhong)領軍(jun)、尚書令(ling)。他(ta)的(de)女兒是愍懷太子(zi)司(si)馬遹的(de)妃子(zi),司(si)馬遹被賈后誣(wu)陷時。王(wang)(wang)衍惹禍(huo)上身(shen),于是上表請求解除婚約。
永康元年(300年),賈(jia)后被(bei)廢黜,有關部門(men)上書彈(dan)劾王(wang)(wang)衍(yan),說(shuo):“王(wang)(wang)衍(yan)給司徒(tu)、梁王(wang)(wang)司馬肜寫信,抄錄呈送皇太子(zi)(zi)(zi)親手寫給妃子(zi)(zi)(zi)以(yi)及王(wang)(wang)衍(yan)的信函,陳(chen)述被(bei)誣陷的經過。梁王(wang)(wang)等人(ren)拜讀后,深感文詞語言(yan)非常誠懇感人(ren)。而王(wang)(wang)衍(yan)身為大臣,應該進行議處責(ze)論。太子(zi)(zi)(zi)既(ji)被(bei)誣陷而獲罪,王(wang)(wang)衍(yan)卻不(bu)能拼死堅持正義,竟隨即要求離婚(hun)。他(ta)得(de)到(dao)太子(zi)(zi)(zi)親手寫的信函之后,收藏起來(lai)并不(bu)示眾,一心只想茍且偷生,避免災(zai)禍,完全沒有忠誠正直的操守,必須給予(yu)公開譴責(ze),以(yi)勉(mian)勵直臣的氣節,應該把他(ta)監(jian)禁終身。”惠帝(di)同意。
趙王(wang)(wang)司馬倫(lun)及(ji)孫秀等掌握(wo)大(da)(da)權(quan)后,大(da)(da)肆殺(sha)戮朝臣(chen)。孫秀曾是瑯(lang)邪郡的小(xiao)吏,請求鄉里名流(liu)為(wei)他品評。王(wang)(wang)衍開始不想允諾,后來聽從了王(wang)(wang)戎(rong)的建議(yi)才為(wei)他品題。孫秀得志后,對王(wang)(wang)戎(rong)、王(wang)(wang)衍便大(da)(da)加照(zhao)顧(gu)。
永寧元年(301年),司(si)馬(ma)(ma)倫篡位(wei),但(dan)王(wang)衍(yan)素來輕視司(si)馬(ma)(ma)倫的為(wei)人(ren),這(zhe)時(shi),王(wang)衍(yan)便裝作顛狂殺死奴婢而免于出來任(ren)(ren)(ren)(ren)職。同(tong)年,司(si)馬(ma)(ma)倫被(bei)(bei)誅殺后(hou),王(wang)衍(yan)被(bei)(bei)拜(bai)為(wei)河南尹,轉任(ren)(ren)(ren)(ren)尚書(shu),又(you)(you)任(ren)(ren)(ren)(ren)中書(shu)令(ling)。當時(shi)齊王(wang)司(si)馬(ma)(ma)冏有匡(kuang)扶惠帝(di)復位(wei)的功勞,但(dan)他專斷大權,任(ren)(ren)(ren)(ren)意(yi)行事(shi),公(gong)卿見(jian)到他都下拜(bai),唯有王(wang)衍(yan)長揖(yi)不(bu)拜(bai),因此得罪司(si)馬(ma)(ma)冏,托病辭官。后(hou)來,被(bei)(bei)成都王(wang)司(si)馬(ma)(ma)穎任(ren)(ren)(ren)(ren)命為(wei)中軍(jun)師,經屢(lv)次升(sheng)(sheng)遷任(ren)(ren)(ren)(ren)尚書(shu)仆射,兼管吏部事(shi)務。后(hou)又(you)(you)任(ren)(ren)(ren)(ren)尚書(shu)令(ling)。光熙元年(307年),王(wang)衍(yan)升(sheng)(sheng)任(ren)(ren)(ren)(ren)司(si)空。次年,又(you)(you)任(ren)(ren)(ren)(ren)司(si)徒。
王衍雖(sui)然擔負宰相的(de)(de)(de)重(zhong)任,但(dan)卻不(bu)認真(zhen)考(kao)慮國(guo)家的(de)(de)(de)治(zhi)理,只(zhi)想方設法保全自(zi)(zi)己。他考(kao)慮的(de)(de)(de)只(zhi)是在紛繁變亂的(de)(de)(de)局勢中(zhong),如何能夠使自(zi)(zi)己及家族(zu)長(chang)久生存下去(qu),因(yin)此(ci)他為自(zi)(zi)己精心營(ying)造了(le)一個(ge)退(tui)路。青(qing)(qing)州(zhou)和荊州(zhou)都是當時(shi)的(de)(de)(de)軍事要地,物產也(ye)很豐饒。因(yin)此(ci),王衍對(dui)(dui)東海(hai)王司(si)馬越說:“中(zhong)原現在已經大(da)亂,應該(gai)依靠(kao)各地的(de)(de)(de)負責大(da)臣(chen),因(yin)此(ci)應該(gai)選擇(ze)文武兼備的(de)(de)(de)人(ren)才出任地方長(chang)官。”就讓弟(di)弟(di)王澄(cheng)為荊州(zhou)刺史,族(zu)弟(di)王敦為青(qing)(qing)州(zhou)刺史。并對(dui)(dui)王澄(cheng)、王敦說:“荊州(zhou)有長(chang)江、漢(han)水的(de)(de)(de)堅固,青(qing)(qing)州(zhou)有背(bei)靠(kao)大(da)海(hai)的(de)(de)(de)險要。你們兩(liang)個(ge)鎮守外地,而我留(liu)在京師,就可以(yi)稱得上三窟(ku)了(le)。”當時(shi)有見識的(de)(de)(de)人(ren)都很鄙夷他。
永嘉二年(308年)五(wu)月,劉淵的(de)部將(jiang)王彌進(jin)攻洛陽(yang),朝廷(ting)命王衍以司徒身份都督征討諸(zhu)軍(jun)事(shi)、持節、假黃鉞,率(lv)軍(jun)抵(di)抗(kang)王彌的(de)軍(jun)隊。王衍命前(qian)將(jiang)軍(jun)曹(cao)武、左(zuo)衛將(jiang)軍(jun)王景等進(jin)攻敵軍(jun),將(jiang)其擊(ji)退,并繳獲(huo)了他們的(de)輜重(zhong)。
永嘉三年(309年),王衍轉任(ren)太尉,兼尚書令(ling)。又封(feng)他(ta)為武陵侯(hou),但他(ta)多次(ci)辭讓封(feng)爵,不肯(ken)接受。當(dang)時洛陽日益危險緊(jin)急(ji),多數人(ren)都想(xiang)遷都以躲避災難,但王衍卻賣(mai)掉牛(niu)車,以示堅定來安撫人(ren)心。
永(yong)嘉四(si)年(nian)(310年(nian)),司馬越討(tao)伐茍晞時,王衍以太尉身(shen)份任太傅軍(jun)司。
永嘉(jia)五年(311年)三月,司(si)馬(ma)越(yue)(yue)去世,眾人(ren)共同推舉王衍為(wei)元帥。王衍認為(wei)這時戰(zhan)爭頻(pin)繁(fan),懼怕因而(er)不敢(gan)擔(dan)(dan)當,就推辭說:“我(wo)年少時就沒有做官的愿望,然而(er)積年累(lei)月,升(sheng)遷到(dao)現在的地位。今(jin)天的大事,怎能(neng)讓我(wo)這樣(yang)一個沒有才能(neng)的人(ren)來(lai)擔(dan)(dan)任統帥呢?”于是與(yu)眾人(ren)奉(feng)司(si)馬(ma)越(yue)(yue)的棺(guan)槨還葬東海(hai)國。
四月(yue),晉(jin)軍(jun)被石(shi)(shi)(shi)勒(le)軍(jun)隊擊(ji)破(po)。石(shi)(shi)(shi)勒(le)讓(rang)西(xi)晉(jin)的(de)王(wang)(wang)(wang)(wang)侯大(da)臣前(qian)來與(yu)他(ta)(ta)(ta)(ta)相見,他(ta)(ta)(ta)(ta)以西(xi)晉(jin)的(de)舊事詢問王(wang)(wang)(wang)(wang)衍。王(wang)(wang)(wang)(wang)衍向(xiang)他(ta)(ta)(ta)(ta)陳(chen)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)了西(xi)晉(jin)敗亡的(de)原因(yin),并說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)責任不(bu)(bu)(bu)在自(zi)己身上。石(shi)(shi)(shi)勒(le)很(hen)欣賞他(ta)(ta)(ta)(ta),同他(ta)(ta)(ta)(ta)談了很(hen)長時(shi)(shi)間。王(wang)(wang)(wang)(wang)衍說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)自(zi)己年(nian)輕時(shi)(shi)就(jiu)不(bu)(bu)(bu)喜歡參(can)與(yu)政(zheng)事,想求自(zi)身避免禍(huo)患,因(yin)而勸說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)石(shi)(shi)(shi)勒(le)稱(cheng)帝(di)。石(shi)(shi)(shi)勒(le)大(da)怒說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“你名聲(sheng)傳遍天(tian)下(xia),身居顯(xian)要(yao)職位,年(nian)輕時(shi)(shi)即被朝廷(ting)重用,一直到頭生(sheng)白(bai)發,怎么(me)能(neng)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)不(bu)(bu)(bu)參(can)與(yu)朝廷(ting)政(zheng)事呢(ni)?破(po)壞天(tian)下(xia),正是你的(de)罪過。”讓(rang)手下(xia)把他(ta)(ta)(ta)(ta)押出去(qu)。石(shi)(shi)(shi)勒(le)對他(ta)(ta)(ta)(ta)的(de)參(can)謀(mou)孫(sun)萇(chang)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“我行走天(tian)下(xia)多年(nian)了,從來沒有見過這(zhe)樣的(de)人,還應(ying)該讓(rang)他(ta)(ta)(ta)(ta)活(huo)下(xia)去(qu)嗎?”孫(sun)萇(chang)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“他(ta)(ta)(ta)(ta)是西(xi)晉(jin)朝廷(ting)的(de)三公,一定不(bu)(bu)(bu)會為我們盡(jin)力(li),有什么(me)值得可惜的(de)呢(ni)?”石(shi)(shi)(shi)勒(le)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“總之不(bu)(bu)(bu)可用刀刃(ren)加(jia)害于(yu)(yu)他(ta)(ta)(ta)(ta)。”于(yu)(yu)是命令士兵在半夜(ye)里推倒墻壁把他(ta)(ta)(ta)(ta)壓死(si)。王(wang)(wang)(wang)(wang)衍臨死(si)時(shi)(shi),看著別人說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo):“唉!我們即使不(bu)(bu)(bu)如古(gu)人,平(ping)時(shi)(shi)如果不(bu)(bu)(bu)崇尚浮華(hua)虛誕,勉力(li)來匡(kuang)扶天(tian)下(xia),也不(bu)(bu)(bu)至于(yu)(yu)到今天(tian)的(de)地步。”享年(nian)五(wu)十(shi)六(liu)歲。
王衍(yan)去世幾十年后(hou),桓(huan)溫(wen)北伐(fa)時,他在中(zhong)原(yuan)(yuan)登臨遠(yuan)眺(tiao),感(gan)慨(kai)地說:“國(guo)土失陷,中(zhong)原(yuan)(yuan)百年來成為一片廢(fei)墟,王夷甫等(deng)人推(tui)脫(tuo)不了他們的罪責(ze)。”袁宏(hong)為王衍(yan)開脫(tuo)說:“天命運數自有興廢(fei),不一定是那些人的過錯。”桓(huan)溫(wen)臉色一變,說以前荊(jing)州劉表有一頭重(zhong)達千(qian)斤的肥牛(niu),吃草(cao)料(liao)豆餅十倍于常牛(niu),但負重(zhong)行遠(yuan),還不如(ru)一頭瘦(shou)弱(ruo)有病的母(mu)牛(niu)。曹操攻破荊(jing)州,就把它殺(sha)了犒勞兵士(shi)。用牛(niu)來比喻袁宏(hong),座下賓客無不失色。
王衍善(shan)行書(shu),《宣和書(shu)譜(pu)》稱(cheng)其“作(zuo)行草(cao)尤妙,初非經意,而灑然痛快見(jian)于筆(bi)下,亦何事(shi)雙(shuang)鉤、虛掌、八(ba)法(fa)、回腕哉?其自得于規(gui)矩(ju)之外(wai),蓋(gai)真是風塵(chen)物(wu)表脫去流俗者,不可以常理規(gui)之也。”有其作(zuo)品(pin)《尊夫人(ren)帖》。
《全(quan)晉文》有(you)《謝表(biao)》、《答山簡書》。
王衍在談論玄理時,經常手(shou)持(chi)白玉柄的(de)塵尾,手(shou)和玉柄的(de)顏色一樣(yang)白皙。凡是(shi)他覺得道(dao)理有什么不(bu)妥當的(de)地方,就(jiu)馬上(shang)更改,世人稱他是(shi)“口中雌黃”。
王(wang)衍(yan)(yan)(yan)的(de)幼子(zi)不(bu)幸夭折后,名士山簡(jian)去(qu)安慰他(ta)。王(wang)衍(yan)(yan)(yan)十分悲痛(tong),幾乎(hu)無法控制。山簡(jian)就說(shuo):“孩子(zi)不(bu)過是懷抱中的(de)東西,哪至于悲痛(tong)到這種地步!”王(wang)衍(yan)(yan)(yan)說(shuo):“圣人可以忘掉(diao)感(gan)情(qing)(qing),最下等的(de)人則對感(gan)情(qing)(qing)沒有體會。然而最珍重感(gan)情(qing)(qing)的(de),正在(zai)我們這樣的(de)人身上。”山簡(jian)很佩服他(ta)的(de)言論(lun),也轉而為之(zhi)悲痛(tong)。
王(wang)衍曾(ceng)托(tuo)族(zu)人(ren)(ren)辦事(shi),但好久沒(mei)有回(hui)音。有一次聚會宴飲,就(jiu)問(wen)那個人(ren)(ren)說:“近來(lai)托(tuo)您辦的(de)事(shi),為什(shen)么(me)沒(mei)有消息?”沒(mei)想到那個人(ren)(ren)很惱怒,舉起(qi)酒器就(jiu)砸(za)他的(de)臉。王(wang)衍沉默不(bu)語(yu),清(qing)洗(xi)完(wan)畢,領著當時還年少的(de)王(wang)導一起(qi)乘牛車(che)(che)離去。他在車(che)(che)中用(yong)鏡子自照,對王(wang)導說:“你看我的(de)眼光還是在牛背上呢!”
王(wang)衍的(de)妻子(zi)郭(guo)氏,是惠帝皇后(hou)賈南風的(de)親戚(qi),憑借賈后(hou)的(de)權(quan)勢,他(ta)(ta)剛愎貪(tan)婪,性(xing)情暴戾,搜刮財物貪(tan)得無厭,喜歡(huan)干(gan)涉別人(ren)的(de)事情。王(wang)衍耳聞目睹妻子(zi)的(de)種種惡行,但沒有(you)辦法禁止她。當時,他(ta)(ta)的(de)同鄉人(ren)、幽州刺史李陽,是名震京師的(de)大俠士,郭(guo)氏素來很忌憚他(ta)(ta)。王(wang)衍因(yin)此(ci)對(dui)郭(guo)氏說(shuo)(shuo):“不(bu)(bu)只是我說(shuo)(shuo)你不(bu)(bu)能這(zhe)(zhe)(zhe)樣做,李陽也說(shuo)(shuo)過(guo)這(zhe)(zhe)(zhe)樣做不(bu)(bu)好。”郭(guo)氏因(yin)此(ci)行為(wei)稍稍收(shou)斂。王(wang)衍素來鄙夷郭(guo)氏的(de)貪(tan)重錢財,所以(yi)口(kou)中從來不(bu)(bu)提錢這(zhe)(zhe)(zhe)個字。郭(guo)氏想試(shi)(shi)試(shi)(shi)他(ta)(ta)究竟(jing)會(hui)不(bu)(bu)會(hui)說(shuo)(shuo),就讓(rang)奴婢(bi)用錢繞(rao)床一圈,讓(rang)他(ta)(ta)不(bu)(bu)能走(zou)出(chu)來。王(wang)衍早晨起來看到錢后(hou),就對(dui)奴婢(bi)說(shuo)(shuo):“把這(zhe)(zhe)(zhe)些(xie)東西(阿堵物)都(dou)拿走(zou)!”
彭城王司馬權有一頭快牛(niu),對它(ta)非常(chang)愛(ai)惜。王衍和他賭(du)射,贏得了(le)(le)這頭牛(niu)。司馬權說(shuo):“你如(ru)果要(yao)自己騎乘就算了(le)(le),如(ru)果想殺掉吃牛(niu)肉的話,我愿意用二(er)十頭肥牛(niu)代(dai)替(ti)它(ta)。既有肉吃,又能存(cun)下(xia)我喜愛(ai)的東西。”王衍卻把牛(niu)殺掉吃了(le)(le)。
王衍俊秀(xiu)而(er)有很好的名望,一(yi)心企求玄(xuan)虛悠遠,從來不談利字(zi)。他(ta)的族弟王敦在晉末(mo)南渡(du)之后,經常稱(cheng)贊他(ta)說:“夷(yi)甫處在人(ren)(ren)群(qun)之中,猶(you)如明珠美玉落在瓦(wa)片(pian)石塊之間(jian)。”顧愷之在王衍的畫像(xiang)上作贊詞,也稱(cheng)贊他(ta)人(ren)(ren)品如青山(shan)聳峙,千仞壁立。由此可見他(ta)被人(ren)(ren)所推崇的程度(du)。
王戎曾說(shuo):“王衍(yan)的(de)風(feng)度儀態高雅清澈,好象晶瑩的(de)玉(yu)樹(shu),自然是(shi)塵(chen)世之外(wai)的(de)人物。”
王澄評論王衍說:“哥哥外貌好像(xiang)很正(zheng)直,可(ke)是鋒芒(mang)太露了。”王衍回答(da)說:“確實比不上(shang)你那樣(yang)(yang)豁(huo)達大度。儀表溫和。”王導(dao)也曾(ceng)評論王衍:“陡峭地(di)(di)肅靜地(di)(di)聳(song)立在那里,像(xiang)千丈石壁一樣(yang)(yang)屹(yi)立著(zhu)。”
眾名士對比評論人(ren)物時,拿(na)裴氏(shi)家(jia)族中的(de)八位和王(wang)氏(shi)家(jia)族中的(de)八位對比,其中把裴楷與王(wang)衍相比。
還在西晉時,有(you)(you)一班人傾慕(mu)道家(jia)學說,其中有(you)(you)人登門向王衍請教疑難,正碰王衍前一天已(yi)經談論了很久,有(you)(you)點疲乏,不(bu)(bu)想再和(he)客人應對(dui),便對(dui)客人說:“我現在有(you)(you)點不(bu)(bu)舒服,裴逸民(裴頠)也在我附近(jin)住(zhu),您(nin)可(ke)以去問(wen)他。”
有人去(qu)拜訪王(wang)衍時,遇(yu)到王(wang)戎(rong)、王(wang)敦、王(wang)導在座(zuo);到另一(yi)個(ge)房間去(qu),又見到王(wang)詡、王(wang)澄。他回家后,告(gao)訴別(bie)人說:“今天走這一(yi)趟,滿眼都是珠寶美玉。”
王衍(yan)與裴(pei)邈因為志(zhi)趣愛好不(bu)同而(er)發(fa)生分歧。裴(pei)邈總想(xiang)攻擊他而(er)抓(zhua)不(bu)到把(ba)柄,便故意去(qu)找王衍(yan),肆意辱罵,想(xiang)讓(rang)王衍(yan)應答,然后誹謗他。但王衍(yan)聲(sheng)色不(bu)動(dong),緩緩地說:“白眼兒終于發(fa)作了。”
山(shan)濤(tao):何物老嫗,生(sheng)寧馨兒!然(ran)誤天下蒼生(sheng)者,未必非此人也(ye)。
劉訥(ne):王夷甫太鮮明。
王澄:兄形似道,而神(shen)鋒(feng)太俊。
王戎:太尉(wei)神姿高徹,如瑤(yao)林瓊樹(shu),自然是(shi)風塵(chen)外物。
王(wang)導:①巖巖清峙(zhi),壁立于仞。②唯(wei)共推太尉(wei),此君(jun)特(te)秀。
石勒:君(jun)名蓋四海(hai),身(shen)居重任,少壯(zhuang)登朝,至于白(bai)首,何得言不豫(yu)世(shi)事邪!破壞天下,正是君(jun)罪。
王(wang)敦:夷甫處(chu)眾中,如珠玉在瓦(wa)石間。
庾翼:王(wang)夷甫,先(xian)朝風流(liu)士也(ye),然(ran)吾薄其立名非(fei)真,而(er)始終莫取(qu)。若以道非(fei)虞夏,自當(dang)超然(ran)獨往,而(er)不能謀(mou)始,大(da)合聲譽,極致(zhi)名位,正當(dang)抑揚(yang)名教,以靜亂(luan)源。而(er)乃(nai)高談(tan)《莊》《老(lao)》,說(shuo)空(kong)終日,雖(sui)云談(tan)道,實長華(hua)競。及其末年,人望(wang)猶存(cun),思安懼亂(luan),寄命推務。而(er)甫自申述,徇小好名,既身囚胡(hu)虜,棄言非(fei)所。凡明德君子,遇會處際,寧可(ke)然(ran)乎(hu)?而(er)世皆然(ran)之(zhi)。益知名實之(zhi)未(wei)(wei)定,弊風之(zhi)未(wei)(wei)革也(ye)。