唐(tang)休(xiu)璟(jing)自幼父(fu)親早(zao)逝,先后拜馬嘉運、賈公彥為師(shi),學習《易經(jing)》、《禮經(jing)》,后考中明(ming)經(jing)科。
唐(tang)高宗永徽年間,唐(tang)休璟擔任吳王(wang)府(fu)典簽(qian),受累于吳王(wang)李(li)恪謀反,貶任營(ying)州(今遼寧朝(chao)陽)戶曹(cao)。
679年(調露元年),突(tu)厥阿史那泥熟匐背叛(pan)唐朝,煽動奚族(zu)和契丹造反,營(ying)州都督駙馬周道務派(pai)唐休璟迎戰(zhan)。唐休璟在獨護(hu)山大破突(tu)厥,因(yin)功升(sheng)任豐(feng)州(今內(nei)蒙古五原南(nan))司馬。
683年(nian)(永淳二年(nian)),突厥圍攻豐(feng)州(zhou)(zhou)(zhou),斬(zhan)殺都督崔智辯。朝(chao)廷震(zhen)動,多(duo)數(shu)大(da)臣都主張放棄豐(feng)州(zhou)(zhou)(zhou),將(jiang)百(bai)姓遷至(zhi)靈(ling)州(zhou)(zhou)(zhou)、夏(xia)州(zhou)(zhou)(zhou)一帶(dai)。唐休璟上表道:“豐(feng)州(zhou)(zhou)(zhou)自秦漢便是(shi)國家重(zhong)鎮,土地肥沃,適合農牧生產。隋末大(da)亂,將(jiang)當地百(bai)姓遷移到寧慶(qing)二州(zhou)(zhou)(zhou),致使(shi)胡寇深入(ru),以靈(ling)夏(xia)二州(zhou)(zhou)(zhou)為邊(bian)境(jing);貞觀末年(nian),朝(chao)廷移民充實豐(feng)州(zhou)(zhou)(zhou),西北才(cai)得(de)以安寧。今若(ruo)廢棄豐(feng)州(zhou)(zhou)(zhou),則黃河邊(bian)上的(de)土地將(jiang)再次為胡寇所有,靈(ling)夏(xia)等州(zhou)(zhou)(zhou)人民不(bu)能安居(ju)樂業,這對(dui)國家非常(chang)不(bu)利。”朝(chao)廷采(cai)納了他(ta)的(de)意見。
后來,唐(tang)(tang)休(xiu)璟(jing)(jing)調任(ren)安西(xi)副(fu)都護,駐守碎葉(xie)城(cheng)。689年(nian)(永(yong)昌元(yuan)年(nian)),吐蕃攻克(ke)焉耆(今(jin)(jin)新疆(jiang)焉耆)等地,文昌右相韋待(dai)價西(xi)征兵敗。唐(tang)(tang)休(xiu)璟(jing)(jing)便收集(ji)殘軍,堅(jian)守西(xi)州(今(jin)(jin)新疆(jiang)高昌故城(cheng)),改任(ren)西(xi)州都督。692年(nian)(長壽元(yuan)年(nian)),在唐(tang)(tang)休(xiu)璟(jing)(jing)的請求下,武(wu)則天派王孝杰收復安西(xi)四鎮。
699年(nian)(圣歷二年(nian)),唐休璟調任司衛(wei)卿,兼(jian)涼州(今甘肅武(wu)威)都督、右肅政御史大(da)夫(fu),持節隴(long)右諸軍州大(da)使。
700年(nian)(nian)(久視元(yuan)年(nian)(nian)),吐蕃大將麹莽布(bu)(bu)支(zhi)攻打(da)涼(liang)州,兵(bing)至洪源(yuan)谷,打(da)算(suan)圍攻昌松縣(今甘肅武威(wei)東南)。唐休璟(jing)率軍迎擊,他見吐蕃軍衣甲鮮盛(sheng),對部將道(dao):“麹莽布(bu)(bu)支(zhi)麾(hui)下都是些貴族子(zi)弟,雖(sui)然看起來(lai)強(qiang)盛(sheng),但是不通(tong)軍事,你們看我(wo)破敵。”唐休璟(jing)親(qin)自披甲上陣(zhen),躍馬沖殺(sha),六戰六克(ke),并積尸做京觀。
702年(長安(an)二年),唐(tang)休璟入朝,因吐蕃遣使請和,被提拔(ba)為右武威、右金吾(wu)二衛大將軍。
703年(長安三年),突騎施首領烏質(zhi)勒與(yu)西突厥各部(bu)落互相攻伐,導致(zhi)安西和(he)大(da)唐之間斷絕(jue)聯系(xi)。唐休璟(jing)與(yu)宰相們(men)商議對策,并(bing)謀劃出(chu)應該實施的策略,與(yu)后(hou)來(lai)的形勢完全相符。武則天嘆道:“我重(zhong)用(yong)你太(tai)晚(wan)了。”提(ti)拔他為夏官尚(shang)書、同鳳閣鸞臺三品。不久,唐休璟(jing)改任太(tai)子右(you)庶子,仍舊參與(yu)處(chu)理(li)朝政。
704年(長安(an)四年),宰相(xiang)韋(wei)安(an)石(shi)上(shang)表彈劾張易之(zhi)、張昌宗,武則天便命(ming)唐(tang)休(xiu)璟(jing)調查此事(shi)。這時,契丹(dan)叛亂,唐(tang)休(xiu)璟(jing)再次擔任夏官尚(shang)書,并兼任檢校幽(you)營等州都督、安(an)東都護。唐(tang)休(xiu)璟(jing)臨行(xing)前,對皇太子李顯道:“張易之(zhi)兄弟依恃恩寵(chong),有不臣之(zhi)心,日后必(bi)將作(zuo)亂,您(nin)應加以防備。”
705年(nian)(神龍(long)元年(nian)),李顯復(fu)位,是(shi)為唐(tang)中宗。唐(tang)休璟被征回朝中,進拜輔國大將軍、同中書門下三品,封酒泉郡公,不久又加特進、尚書右仆射。
后(hou)來,水災爆發,唐休璟兩次上(shang)表朝廷,請(qing)求(qiu)引(yin)咎(jiu)辭職,但未(wei)被允許。不久,唐休璟改任中書(shu)(shu)令、京(jing)師留守、又加檢(jian)校吏部尚書(shu)(shu),進封宋國公。
706年(nian)(nian)(nian)(神龍二年(nian)(nian)(nian)),唐休璟(jing)致(zhi)仕(shi)退(tui)休。當(dang)時,唐休璟(jing)年(nian)(nian)(nian)過(guo)八(ba)十,但卻(que)不愿引退(tui),又命兒子(zi)娶(qu)尚宮賀婁(lou)氏的(de)養(yang)女為妻(qi),希望借助賀婁(lou)氏得以復起,受到(dao)人們的(de)譏諷。709年(nian)(nian)(nian)(景龍三(san)年(nian)(nian)(nian)),唐休璟(jing)被起復為太子(zi)少(shao)師、同中書門下三(san)品(pin),并監(jian)修國史。
710年(nian)(景云(yun)(yun)元年(nian)),李旦(dan)繼位,是為唐(tang)睿宗(zong),拜唐(tang)休璟為特進(jin)、朔方(fang)道行軍大總管(guan),命他(ta)防備(bei)突厥。711年(nian)(景云(yun)(yun)二(er)年(nian)),唐(tang)休璟再次(ci)退休。
712年(nian)(延和(he)元年(nian)),唐休璟病逝,終年(nian)八十六歲,追贈荊州大都督,謚號為忠。
《舊唐書·卷(juan)九十(shi)(shi)三(san)·列傳(chuan)(chuan)第(di)(di)四(si)十(shi)(shi)三(san)》、《新唐書·卷(juan)一(yi)百(bai)一(yi)十(shi)(shi)一(yi)·列傳(chuan)(chuan)第(di)(di)三(san)十(shi)(shi)六》、《資治通鑒·唐紀》十(shi)(shi)八到二十(shi)(shi)六有記載。
《全唐(tang)文》收(shou)錄(lu)有其(qi)文二篇:《乞(qi)解職(zhi)待罪表》、《諫罷豐州(zhou)書》
武則天:休璟諳練邊事,卿等十不當一(yi)也。
劉昫(xu):①休(xiu)璟尤諳練邊事(shi),自碣石西(xi)逾四(si)鎮(zhen),綿亙萬里,山川要(yao)害,皆能(neng)記之。②王孝杰(jie),唐休(xiu)璟、張(zhang)仁愿(yuan)、薛訥(ne)、王晙等,皆韜武(wu)干,亟立邊功。然孝杰(jie)失于再擒,休(xiu)璟虧于余(yu)行。先敗后勝,薛訥(ne)何慚;止雪(xue)回(hui)風,王晙難掩;仁愿(yuan)操履(lv),中否相(xiang)兼(jian)。③唐、張(zhang)、訥(ne)、晙,善陣能(neng)師。共服戎虜(lu),不憂邊陲(chui)。
宋祁:①休(xiu)璟以儒者(zhe)號知兵,自碣石逾(yu)四鎮,其間綿地幾萬里(li),山川夷(yi)坦,障(zhang)塞之要,皆能言之,故行(xing)師料敵(di)未嘗敗(bai)。②唐所(suo)以能威振夷(yi)荒、斥大封域者(zhe),亦(yi)有虎臣為之牙距也(ye)。至師行(xing)數千萬里(li),窮討殊斗,獵取其國由(you)鹿豕然(ran),可謂選值其才(cai)歟!夫宰相(xiang)代(dai)天秩(zhi)物,燮(xie)化人神,惟有德者(zhe)宜(yi)之。若休(xiu)璟、仁(ren)愿,用以丞弼,非強所(suo)不能邪?據功名之地,則綽綽矣(yi)。③宰相(xiang)文武兼者(zhe),當時稱李靖、郭元振、唐休(xiu)璟、劉仁(ren)愿。
王夫之:李日(ri)知、魏元忠、唐休璟(jing)、韋(wei)安石當武氏(shi)之世(shi),折(zhe)酷(ku)吏之威,斥宣淫之魂,制兇豎之頑,懷(huai)興復(fu)之志(zhi),張撻(ta)伐(fa)之功,皆自命為偉(wei)人,而為天下所屬望者也。及其暮年(nian),潦倒于(yu)韋(wei)氏(shi)淫昏之世(shi),與宵小(xiao)旅(lv)進旅(lv)退(tui),尸(shi)三事之位,濡(ru)需于(yu)豢(huan)養,殆無異于(yu)鄙夫。