早年經歷
傳說荊(jing)(jing)軻(ke)本是齊國慶氏的后裔(yi),后遷居(ju)衛(wei)國,始改姓荊(jing)(jing)。荊(jing)(jing)軻(ke)喜愛(ai)讀書、擊劍(jian)(jian),憑借著劍(jian)(jian)術游說衛(wei)元君(jun),衛(wei)元君(jun)沒有任用他。此后秦國攻(gong)打(da)魏(wei)國,設置(zhi)了東郡,把(ba)衛(wei)元君(jun)的旁支親(qin)屬遷移到(dao)野王。
荊(jing)軻(ke)漫(man)游曾路經榆(yu)次(ci)(ci),與蓋(gai)(gai)聶談(tan)論(lun)劍(jian)(jian)術,蓋(gai)(gai)聶對他(ta)怒目而視。荊(jing)軻(ke)出(chu)去(qu)以后,有人勸蓋(gai)(gai)聶再(zai)把(ba)荊(jing)軻(ke)叫回來。蓋(gai)(gai)聶說(shuo)(shuo):“剛才我和(he)他(ta)談(tan)論(lun)劍(jian)(jian)術,他(ta)談(tan)的(de)(de)有不甚得當的(de)(de)地方(fang),我用眼(yan)(yan)瞪了(le)他(ta);去(qu)找(zhao)找(zhao)看吧(ba),我用眼(yan)(yan)瞪他(ta),他(ta)應該(gai)走(zou)了(le),不敢(gan)再(zai)留在這里了(le)。”派(pai)人到荊(jing)軻(ke)住處詢問房(fang)東(dong),荊(jing)軻(ke)已(yi)乘車(che)離開榆(yu)次(ci)(ci)了(le)。派(pai)去(qu)的(de)(de)人回來報告,蓋(gai)(gai)聶說(shuo)(shuo):“本(ben)來就該(gai)走(zou)了(le),剛才我用眼(yan)(yan)睛瞪他(ta),他(ta)害怕(pa)了(le)。”荊(jing)軻(ke)漫(man)游邯鄲,魯(lu)(lu)句(ju)踐(jian)(jian)跟荊(jing)軻(ke)士博戲,爭(zheng)執博局(ju)的(de)(de)路數,魯(lu)(lu)句(ju)踐(jian)(jian)發(fa)怒呵(he)斥他(ta),荊(jing)軻(ke)卻默(mo)無聲息地逃走(zou)了(le),于是不再(zai)見面。
燕市高歌
荊(jing)軻(ke)(ke)到燕(yan)(yan)國(guo)以(yi)后,和(he)當(dang)地(di)的狗屠夫及(ji)擅長擊筑的高漸離(li)結(jie)交(jiao),成為知(zhi)己。荊(jing)軻(ke)(ke)特別好飲酒(jiu),天天和(he)那個宰狗的屠夫及(ji)高漸離(li)在(zai)燕(yan)(yan)市(shi)上喝(he)酒(jiu),喝(he)得似醉(zui)非醉(zui)以(yi)后,高漸離(li)擊筑,荊(jing)軻(ke)(ke)就和(he)著拍節在(zai)街市(shi)上唱歌,相(xiang)互娛樂,不(bu)一會(hui)兒又相(xiang)互哭泣(qi),身旁像沒有人(ren)的樣子。荊(jing)軻(ke)(ke)雖說混在(zai)酒(jiu)徒(tu)中,可(ke)以(yi)他的為人(ren)卻深沉穩(wen)重,喜(xi)歡讀書(shu);他游(you)歷(li)過的諸侯各國(guo),都是與當(dang)地(di)賢士豪杰(jie)德(de)高望(wang)眾(zhong)的人(ren)相(xiang)結(jie)交(jiao)。他到燕(yan)(yan)國(guo)后,燕(yan)(yan)國(guo)隱(yin)士田光也友(you)好地(di)對待(dai)他,知(zhi)道他不(bu)是平庸的人(ren)。
好友舉薦
過了不久,在秦(qin)國(guo)(guo)(guo)做人(ren)(ren)質的(de)(de)(de)燕太子(zi)丹逃(tao)回(hui)了燕國(guo)(guo)(guo)。他看到秦(qin)國(guo)(guo)(guo)將要吞并六(liu)國(guo)(guo)(guo),惟恐災禍來臨,心里十(shi)分憂慮,于是請教他的(de)(de)(de)老師(shi)鞠(ju)武。鞠(ju)武回(hui)答(da)說(shuo):“秦(qin)國(guo)(guo)(guo)的(de)(de)(de)土地(di)(di)(di)遍天下,威(wei)脅到韓國(guo)(guo)(guo)、魏國(guo)(guo)(guo)、趙國(guo)(guo)(guo)。它北面有(you)甘泉、谷口(kou)堅固(gu)險要的(de)(de)(de)地(di)(di)(di)勢,南(nan)面有(you)涇河、渭水流域肥沃的(de)(de)(de)土地(di)(di)(di),據有(you)富饒的(de)(de)(de)巴郡(jun)、漢中地(di)(di)(di)區,右(you)邊(bian)(bian)有(you)隴、蜀崇山(shan)峻嶺為(wei)(wei)屏障,左邊(bian)(bian)有(you)崤山(shan)、函谷關(guan)做要塞,人(ren)(ren)口(kou)眾多而士兵訓練有(you)素,武器(qi)裝備綽綽有(you)余(yu)。有(you)意圖向外(wai)擴張(zhang),那么長城以南(nan),易水以北就沒有(you)安穩的(de)(de)(de)地(di)(di)(di)方了。為(wei)(wei)什么您還因為(wei)(wei)被欺侮的(de)(de)(de)怨恨,要去觸(chu)動秦(qin)王的(de)(de)(de)逆鱗呢!”太子(zi)丹說(shuo):“既然(ran)如此,那么我們怎么辦呢?”鞠(ju)武回(hui)答(da)說(shuo):“讓我進一步考(kao)慮考(kao)慮。”
過(guo)了一(yi)些時候(hou),樊於期從(cong)秦國(guo)逃到燕國(guo),太(tai)子丹收留了他。鞠(ju)武規勸說:“不(bu)行。秦王(wang)本來就(jiu)很兇暴,再積怒到燕國(guo),這就(jiu)足以叫(jiao)人擔驚害怕了,又何況(kuang)他聽(ting)到樊將(jiang)軍住在這里呢(ni)?這叫(jiao)作(zuo)‘把肉(rou)放置在餓虎經過(guo)的小路上’啊,禍患一(yi)定不(bu)可挽救!即(ji)使有管仲、晏嬰,也不(bu)能為您出謀劃(hua)策了。
希望您趕快送樊將軍到匈奴(nu)去(qu),以消除秦(qin)國(guo)(guo)(guo)攻(gong)打我們的(de)(de)(de)(de)(de)借口。請(qing)(qing)您向西與三晉結(jie)盟,向南連絡(luo)齊、楚(chu),向北與單于和(he)好,然后就可以想辦法(fa)對付秦(qin)國(guo)(guo)(guo)了。”太子(zi)(zi)丹說(shuo):“老(lao)師的(de)(de)(de)(de)(de)計劃(hua),需要的(de)(de)(de)(de)(de)時間(jian)太長了,我的(de)(de)(de)(de)(de)心(xin)里憂悶煩亂,恐怕連片刻也等不(bu)及了。況且并非單單因為這(zhe)個(ge)緣故,樊將軍在天下已(yi)是窮途末(mo)路,投奔于我,我總不(bu)能因為迫于強暴(bao)的(de)(de)(de)(de)(de)秦(qin)國(guo)(guo)(guo)而(er)(er)拋棄我所(suo)同(tong)情的(de)(de)(de)(de)(de)朋(peng)友,把他(ta)送到匈奴(nu)去(qu)這(zhe)應當(dang)是我生命(ming)完(wan)結(jie)的(de)(de)(de)(de)(de)時刻。希望老(lao)師另考慮別的(de)(de)(de)(de)(de)辦法(fa)。”鞠武說(shuo):“選擇危險的(de)(de)(de)(de)(de)行(xing)動想求得安(an)全(quan),制造禍患而(er)(er)祈請(qing)(qing)幸福,計謀淺(qian)薄而(er)(er)怨恨深重,為了結(jie)交(jiao)(jiao)一(yi)個(ge)新朋(peng)友,而(er)(er)不(bu)顧國(guo)(guo)(guo)家的(de)(de)(de)(de)(de)大禍患,這(zhe)就是所(suo)說(shuo)的(de)(de)(de)(de)(de)‘積蓄仇(chou)怨而(er)(er)助(zhu)禍患了。拿大雁的(de)(de)(de)(de)(de)羽毛放在爐炭上一(yi)下子(zi)(zi)就燒光(guang)了。何(he)況是雕鷙一(yi)樣兇猛(meng)的(de)(de)(de)(de)(de)秦(qin)國(guo)(guo)(guo),對燕國(guo)(guo)(guo)發泄仇(chou)恨殘暴(bao)的(de)(de)(de)(de)(de)怒氣(qi),難(nan)道用得著說(shuo)嗎(ma)!燕國(guo)(guo)(guo)有位田(tian)(tian)光(guang)先(xian)生,他(ta)這(zhe)個(ge)人智謀深邃而(er)(er)勇敢沉著,可以和(he)他(ta)商(shang)量(liang)。”太子(zi)(zi)丹說(shuo):“希望通過老(lao)師而(er)(er)得以結(jie)交(jiao)(jiao)田(tian)(tian)先(xian)生,可以嗎(ma)?”鞠武說(shuo):“遵命(ming)。”鞠武便出去(qu)拜會(hui)田(tian)(tian)光(guang),說(shuo):“太子(zi)(zi)希望跟田(tian)(tian)先(xian)生一(yi)同(tong)謀劃(hua)國(guo)(guo)(guo)事(shi)。”田(tian)(tian)光(guang)說(shuo):“謹領教(jiao)。”就前去(qu)拜訪太子(zi)(zi)丹。
太(tai)子丹(dan)上前迎接,倒退著走為(wei)田(tian)光(guang)(guang)引路,跪(gui)下(xia)來拂拭座位給田(tian)光(guang)(guang)讓(rang)坐(zuo)。田(tian)光(guang)(guang)坐(zuo)穩后,左右(you)沒別人,太(tai)子丹(dan)離(li)開自己的(de)座位向田(tian)光(guang)(guang)請教(jiao)說:“燕國與秦國誓不兩立(li),希(xi)(xi)望先(xian)生留(liu)意(yi)。”田(tian)光(guang)(guang)說:“我(wo)聽說騏驥盛壯(zhuang)的(de)時候,一日可(ke)奔馳千里,等到它衰老(lao)了,就是(shi)劣等馬也(ye)能(neng)跑到它的(de)前邊。如(ru)今太(tai)子光(guang)(guang)聽說我(wo)盛壯(zhuang)之年的(de)情景(jing),卻不知道我(wo)精力已(yi)經衰竭了。雖然如(ru)此(ci),我(wo)不能(neng)冒昧地謀劃國事(shi),我(wo)的(de)好朋友荊卿(qing)(qing)是(shi)可(ke)以承(cheng)擔這個(ge)使(shi)命的(de)。”太(tai)子丹(dan)說:“希(xi)(xi)望能(neng)通過先(xian)生和荊卿(qing)(qing)結交,可(ke)以嗎?”田(tian)光(guang)(guang)說:“遵命。”于是(shi)即(ji)刻(ke)起身,急(ji)忙(mang)出(chu)去了。太(tai)子丹(dan)送到門口,告誡說:“我(wo)所講的(de),先(xian)生所說的(de),是(shi)國家的(de)大事(shi),希(xi)(xi)望先(xian)生不要泄露!”田(tian)光(guang)(guang)俯下(xia)身去笑著說:“是(shi)。”
田光彎(wan)腰駝背地走著(zhu)去見荊(jing)軻,說(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)和您(nin)彼(bi)此要好,燕國(guo)沒有誰(shui)不(bu)知道(dao),如今太(tai)(tai)子(zi)聽說(shuo)我(wo)(wo)(wo)(wo)盛壯之年(nian)時的(de)情景,卻不(bu)知道(dao)我(wo)(wo)(wo)(wo)的(de)身體已力不(bu)從心了,我(wo)(wo)(wo)(wo)榮幸地聽他教誨說(shuo):‘燕國(guo)、秦國(guo)誓不(bu)兩立,希望(wang)先生留意(yi)。’我(wo)(wo)(wo)(wo)私下和您(nin)不(bu)見外(wai),已經把(ba)您(nin)推薦(jian)給(gei)太(tai)(tai)子(zi),希望(wang)您(nin)前往宮中拜訪太(tai)(tai)子(zi)。”荊(jing)軻說(shuo):“謹領教。”田光說(shuo):“我(wo)(wo)(wo)(wo)聽說(shuo),年(nian)長老成的(de)人行(xing)事,不(bu)能讓(rang)別(bie)人懷疑(yi)他。如今太(tai)(tai)子(zi)告(gao)誡我(wo)(wo)(wo)(wo)說(shuo):‘所(suo)說(shuo)的(de),是(shi)國(guo)家大事,希望(wang)先生不(bu)要泄露(lu)’,這是(shi)太(tai)(tai)子(zi)懷疑(yi)我(wo)(wo)(wo)(wo)。一個人行(xing)事卻讓(rang)別(bie)人懷疑(yi)他,他就(jiu)不(bu)算(suan)是(shi)有節操、講義氣(qi)的(de)人。”
于(yu)是(shi)田(tian)光要用自殺(sha)來(lai)激(ji)勵(li)荊(jing)軻,說(shuo):“希望您立(li)即(ji)去見(jian)太子(zi),就(jiu)說(shuo)我(wo)已經死(si)了(le),表明我(wo)不會泄露(lu)機(ji)密。”因此就(jiu)刎頸自殺(sha)了(le)。
燕丹禮遇
荊軻于是(shi)便去(qu)會見太子(zi)丹(dan),告訴他(ta)田光已死(si)(si),轉達了(le)田光的話。太子(zi)丹(dan)拜了(le)兩(liang)拜跪(gui)下去(qu),跪(gui)著(zhu)前進(jin),痛哭流涕(ti),過了(le)一(yi)會說:“我(wo)所以(yi)告誡田先生不要講,是(shi)想使大事的謀劃得以(yi)成功。如今田先生用死(si)(si)來表(biao)明(ming)他(ta)不會說出去(qu),難道是(shi)我(wo)的初衷嗎!”
荊軻坐穩,太子丹(dan)離開座位以頭叩地(di)(di)說:“田先生不(bu)知道我(wo)(wo)不(bu)上進,使我(wo)(wo)能(neng)夠(gou)到您跟前,不(bu)揣冒昧(mei)地(di)(di)有(you)所(suo)陳述,這(zhe)是上天(tian)(tian)哀憐燕國(guo)(guo),不(bu)拋棄我(wo)(wo)啊。如今(jin)秦(qin)(qin)王(wang)有(you)貪(tan)利的(de)野心(xin),而(er)他(ta)(ta)的(de)欲望(wang)(wang)是不(bu)會(hui)滿(man)足(zu)的(de)。不(bu)占(zhan)盡(jin)天(tian)(tian)下的(de)土地(di)(di),使各國(guo)(guo)的(de)君王(wang)向(xiang)他(ta)(ta)臣服(fu)(fu),他(ta)(ta)的(de)野心(xin)是不(bu)會(hui)滿(man)足(zu)的(de)。如今(jin)秦(qin)(qin)國(guo)(guo)已俘(fu)虜了韓(han)王(wang),占(zhan)領(ling)了他(ta)(ta)的(de)全部領(ling)土。他(ta)(ta)又出(chu)動軍(jun)隊向(xiang)南攻打楚國(guo)(guo),向(xiang)北逼近趙國(guo)(guo);王(wang)翦率領(ling)幾十萬大(da)軍(jun)抵達(da)漳水、鄴縣一(yi)帶,而(er)李信出(chu)兵太原、云(yun)中。趙國(guo)(guo)抵擋不(bu)住秦(qin)(qin)軍(jun),一(yi)定(ding)會(hui)向(xiang)秦(qin)(qin)國(guo)(guo)臣服(fu)(fu);趙國(guo)(guo)臣服(fu)(fu),那么(me)(me)災(zai)禍就(jiu)(jiu)降臨到燕國(guo)(guo)。燕國(guo)(guo)弱小,多次被戰爭所(suo)困擾(rao),如今(jin)估計,調(diao)動全國(guo)(guo)的(de)力(li)量也(ye)不(bu)能(neng)夠(gou)抵擋秦(qin)(qin)軍(jun)。諸侯畏服(fu)(fu)秦(qin)(qin)國(guo)(guo),沒有(you)誰(shui)敢提倡合(he)縱策政,我(wo)(wo)私下有(you)個不(bu)成熟的(de)計策,認為果真能(neng)得到天(tian)(tian)下的(de)勇(yong)士(shi),派往秦(qin)(qin)國(guo)(guo),用重利誘惑秦(qin)(qin)王(wang),秦(qin)(qin)王(wang)貪(tan)婪,其情勢一(yi)定(ding)能(neng)達(da)到我(wo)(wo)們的(de)愿望(wang)(wang)。果真能(neng)夠(gou)劫持秦(qin)(qin)王(wang),讓他(ta)(ta)全部歸還侵占(zhan)各國(guo)(guo)的(de)土地(di)(di),像曹沫(mo)劫持齊桓公,那就(jiu)(jiu)太好了;如不(bu)行,就(jiu)(jiu)趁(chen)勢殺死他(ta)(ta)。他(ta)(ta)們秦(qin)(qin)國(guo)(guo)的(de)大(da)將在(zai)國(guo)(guo)外獨(du)攬兵權,而(er)國(guo)(guo)內出(chu)了亂子,那么(me)(me)君臣彼此猜疑,趁(chen)此機會(hui),東方(fang)各國(guo)(guo)得以聯合(he)起來,就(jiu)(jiu)一(yi)定(ding)能(neng)夠(gou)打敗秦(qin)(qin)國(guo)(guo)。這(zhe)是我(wo)(wo)最高的(de)愿望(wang)(wang),卻不(bu)知道把這(zhe)使命(ming)委托給誰(shui),希(xi)望(wang)(wang)荊卿(qing)仔細(xi)地(di)(di)考慮這(zhe)件事。”
過了好(hao)一(yi)會(hui)兒,荊(jing)軻(ke)說:“這是國家(jia)的(de)大事,我的(de)才能低(di)劣(lie),恐(kong)怕不能勝任。”太(tai)子丹(dan)上前以頭叩地,堅決請求不要推托,而后(hou)荊(jing)軻(ke)答應了。當時太(tai)子就(jiu)尊奉荊(jing)軻(ke)為上卿,住進上等的(de)館舍。太(tai)子丹(dan)每(mei)天前去問候(hou)。供給他(ta)豐盛的(de)宴席(xi),備(bei)辦奇珍(zhen)異寶(bao),不時進獻(xian)車馬和美(mei)女任荊(jing)軻(ke)隨心(xin)(xin)所欲,以便滿足他(ta)的(de)心(xin)(xin)意。
易水送別
公元前228年,秦(qin)(qin)將(jiang)(jiang)王(wang)(wang)翦已經攻破(po)趙(zhao)國(guo)的(de)(de)都城,俘虜了(le)趙(zhao)王(wang)(wang),把趙(zhao)國(guo)的(de)(de)領土(tu)(tu)全部納入(ru)秦(qin)(qin)國(guo)的(de)(de)版圖。大軍(jun)(jun)挺進,向北奪(duo)取土(tu)(tu)地,直到(dao)(dao)(dao)燕國(guo)南部邊界(jie)。太子(zi)(zi)丹害怕了(le),于是請(qing)求(qiu)荊軻(ke)說(shuo):“秦(qin)(qin)國(guo)軍(jun)(jun)隊早晚之(zhi)間就要(yao)橫(heng)渡(du)易(yi)水,那(nei)時即(ji)使我(wo)想(xiang)要(yao)長久(jiu)地侍(shi)奉您,怎么(me)能(neng)辦得(de)到(dao)(dao)(dao)呢!”荊軻(ke)說(shuo):“太子(zi)(zi)就是不說(shuo),我(wo)也要(yao)請(qing)求(qiu)行動了(le)。現(xian)在到(dao)(dao)(dao)秦(qin)(qin)國(guo)去,沒有(you)讓秦(qin)(qin)王(wang)(wang)相信我(wo)的(de)(de)東西,那(nei)么(me)秦(qin)(qin)王(wang)(wang)就不可以接近。那(nei)樊將(jiang)(jiang)軍(jun)(jun),秦(qin)(qin)王(wang)(wang)懸賞千金、封邑萬戶來購買他(ta)的(de)(de)腦袋。果真得(de)到(dao)(dao)(dao)樊將(jiang)(jiang)軍(jun)(jun)的(de)(de)腦袋和燕國(guo)督(du)亢的(de)(de)地圖,獻給秦(qin)(qin)王(wang)(wang),秦(qin)(qin)王(wang)(wang)一定高興接見(jian)我(wo),這(zhe)樣我(wo)才能(neng)夠有(you)機會(hui)報效(xiao)您。”太子(zi)(zi)丹說(shuo):“樊將(jiang)(jiang)軍(jun)(jun)到(dao)(dao)(dao)了(le)窮途末路(lu)才來投奔我(wo),我(wo)不忍心為自(zi)己私利而傷害這(zhe)位忠厚老實之(zhi)人的(de)(de)心,希望(wang)您考慮別的(de)(de)辦法(fa)吧!”
荊(jing)軻明白太子(zi)丹不忍心(xin),于是(shi)就(jiu)私下(xia)會(hui)見樊於(wu)期(qi)說(shuo)(shuo):“秦(qin)國對待(dai)將(jiang)(jiang)(jiang)軍可(ke)(ke)以說(shuo)(shuo)是(shi)太狠毒了,父母、家族都被殺盡。如(ru)今聽說(shuo)(shuo)用千金、封邑萬戶,購買將(jiang)(jiang)(jiang)軍的(de)(de)(de)首(shou)級,您打算怎(zen)么辦呢?”於(wu)期(qi)仰望(wang)蒼天,嘆(tan)息(xi)流淚說(shuo)(shuo):“我每(mei)(mei)每(mei)(mei)想(xiang)到(dao)(dao)這些,就(jiu)痛入骨(gu)髓,卻想(xiang)不出(chu)辦法(fa)來!”荊(jing)軻說(shuo)(shuo):“現在有(you)(you)一(yi)句(ju)話可(ke)(ke)以解除燕國的(de)(de)(de)禍(huo)患,洗(xi)雪(xue)將(jiang)(jiang)(jiang)軍的(de)(de)(de)仇恨(hen)(hen),怎(zen)么樣?”樊於(wu)期(qi)湊(cou)向前說(shuo)(shuo):“怎(zen)么辦?”荊(jing)軻說(shuo)(shuo):“希望(wang)得(de)到(dao)(dao)將(jiang)(jiang)(jiang)軍的(de)(de)(de)首(shou)級獻給秦(qin)王(wang),秦(qin)王(wang)一(yi)定(ding)會(hui)高興地召見我,我左(zuo)手抓(zhua)住他(ta)(ta)的(de)(de)(de)衣(yi)袖,右手用匕首(shou)直刺他(ta)(ta)的(de)(de)(de)胸(xiong)膛,那么將(jiang)(jiang)(jiang)軍的(de)(de)(de)仇恨(hen)(hen)可(ke)(ke)以洗(xi)雪(xue),而燕國被欺(qi)凌的(de)(de)(de)恥辱可(ke)(ke)以滌除了,將(jiang)(jiang)(jiang)軍是(shi)否有(you)(you)這個心(xin)意呢?”樊於(wu)期(qi)脫(tuo)掉一(yi)邊衣(yi)袖,露出(chu)臂膀,一(yi)只(zhi)手緊緊握住另一(yi)只(zhi)手腕,走近荊(jing)軻說(shuo)(shuo):“這是(shi)我日日夜夜切齒碎心(xin)的(de)(de)(de)仇恨(hen)(hen),今天才聽到(dao)(dao)您的(de)(de)(de)教誨!”于是(shi)就(jiu)自刎了。太子(zi)丹聽到(dao)(dao)這個消息(xi),駕車(che)奔馳前往,趴在尸體(ti)上(shang)痛哭(ku),極(ji)其悲(bei)哀(ai)。已經沒法(fa)挽(wan)回(hui),于是(shi)就(jiu)把樊於(wu)期(qi)的(de)(de)(de)首(shou)級裝到(dao)(dao)匣(xia)子(zi)里密封起來。
當時(shi)太(tai)子丹已預先(xian)尋找天下(xia)最鋒利的(de)(de)匕(bi)(bi)首(shou),找到趙(zhao)國(guo)人(ren)(ren)徐夫人(ren)(ren)的(de)(de)匕(bi)(bi)首(shou),花了(le)百金買下(xia)它,讓工匠用毒水淬它,用人(ren)(ren)試驗,只要見(jian)一(yi)(yi)絲(si)兒(er)血,沒(mei)有不立刻(ke)死(si)的(de)(de)。于是(shi)就準備行裝,送荊(jing)軻出發。燕國(guo)有位勇士(shi)叫秦舞(wu)陽(yang)(yang),十三歲上就殺人(ren)(ren),別人(ren)(ren)都不敢正面(mian)對(dui)著(zhu)看(kan)他。于是(shi)就派(pai)秦舞(wu)陽(yang)(yang)作助(zhu)手。荊(jing)軻等待一(yi)(yi)個(ge)人(ren)(ren),打(da)算一(yi)(yi)道出發;那(nei)(nei)個(ge)人(ren)(ren)住得很遠,還沒(mei)趕到,而荊(jing)軻已替那(nei)(nei)個(ge)人(ren)(ren)準備好了(le)行裝。又過(guo)了(le)些日子,荊(jing)軻還沒(mei)有出發,太(tai)子丹認為他拖延時(shi)間,懷疑他反悔(hui),就再次催請(qing)說:“日子不多了(le),荊(jing)卿有動身的(de)(de)打(da)算嗎?請(qing)允許(xu)我派(pai)遣秦舞(wu)陽(yang)(yang)先(xian)行。”荊(jing)軻發怒,斥責太(tai)子丹說:“太(tai)子這樣派(pai)遣是(shi)什(shen)么意(yi)思?只顧去而不顧完成使命回來,那(nei)(nei)是(shi)沒(mei)出息的(de)(de)小子!況且是(shi)拿(na)一(yi)(yi)把(ba)匕(bi)(bi)首(shou)進入難以(yi)(yi)測(ce)度的(de)(de)暴秦。我所以(yi)(yi)暫(zan)留(liu)的(de)(de)原因(yin),是(shi)等待另一(yi)(yi)位朋友(you)同去。眼下(xia)太(tai)子認為我拖延了(le)時(shi)間,那(nei)(nei)就告辭決(jue)別吧(ba)!”于是(shi)就出發了(le)。
太(tai)子(zi)丹及賓(bin)客中知道(dao)這件事的(de)(de)(de)(de),都(dou)(dou)穿著(zhu)白(bai)衣戴(dai)著(zhu)白(bai)帽為荊軻(ke)(ke)送行(xing)。到易水岸邊,餞行(xing)以后,上路,高漸離擊筑,荊軻(ke)(ke)和著(zhu)拍節唱(chang)歌,發(fa)出蒼涼凄惋的(de)(de)(de)(de)聲(sheng)調,送行(xing)的(de)(de)(de)(de)人都(dou)(dou)流淚哭泣,一(yi)邊向前走一(yi)邊唱(chang)道(dao):“風蕭蕭兮易水寒(han),壯士一(yi)去兮不(bu)(bu)復還!”復又發(fa)出慷慨(kai)激昂的(de)(de)(de)(de)聲(sheng)調,送行(xing)的(de)(de)(de)(de)人們怒目圓睜,頭發(fa)直(zhi)豎(shu),把帽子(zi)都(dou)(dou)頂起來。于是(shi)荊軻(ke)(ke)就上車走了,始終連頭也不(bu)(bu)回。
圖窮匕見
一到秦(qin)(qin)(qin)國,荊軻(ke)(ke)帶(dai)著價值千金的(de)(de)(de)禮物,厚贈秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)寵幸(xing)的(de)(de)(de)臣子中庶子蒙(meng)嘉(jia)。蒙(meng)嘉(jia)替荊軻(ke)(ke)先在秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)面(mian)前說(shuo):“燕王(wang)(wang)(wang)確(que)實因(yin)(yin)大王(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)威(wei)嚴(yan)震懾得心驚(jing)膽(dan)顫,不敢出(chu)動軍隊抗拒(ju)大王(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)將士,情愿(yuan)全國上下做(zuo)秦(qin)(qin)(qin)國的(de)(de)(de)臣子,比(bi)照其他諸侯國排(pai)(pai)列其中,納稅盡如同直屬郡縣職分(fen),使得以(yi)奉守先王(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)宗廟。因(yin)(yin)為慌(huang)恐畏懼不敢親自前來陳述(shu)。謹此砍下樊於期(qi)的(de)(de)(de)首級并獻(xian)上燕國督亢(kang)地區的(de)(de)(de)地圖,裝匣密封(feng)。燕王(wang)(wang)(wang)還在朝廷上舉(ju)行(xing)了(le)拜送儀式,派出(chu)使臣把這(zhe)種情況稟明大王(wang)(wang)(wang),敬請大王(wang)(wang)(wang)指示。”秦(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)聽(ting)到這(zhe)個(ge)消息,非常高(gao)興,就穿上了(le)禮服,安排(pai)(pai)了(le)外(wai)交上極(ji)為隆重的(de)(de)(de)九賓儀式,在咸陽宮召見(jian)燕國的(de)(de)(de)使者。
荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)捧著(zhu)樊於期的(de)(de)(de)首級,秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)舞陽捧著(zhu)地圖(tu)(tu)匣子(zi),按照(zhao)正、副使(shi)的(de)(de)(de)次序前進,走到(dao)(dao)殿(dian)(dian)前臺(tai)階(jie)下(xia)秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)舞陽臉色突變,害(hai)怕(pa)得(de)(de)發(fa)抖(dou),大(da)(da)(da)(da)臣(chen)們(men)(men)都感(gan)到(dao)(dao)奇怪(guai)。荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)回(hui)(hui)頭朝秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)舞陽笑笑,上(shang)(shang)前謝罪(zui)說:“北方藩屬蠻夷之地的(de)(de)(de)粗(cu)野(ye)人,沒有(you)見過(guo)天子(zi),所(suo)(suo)(suo)以心驚膽顫(zhan)。希望大(da)(da)(da)(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)稍微寬容他(ta),讓他(ta)能夠在(zai)大(da)(da)(da)(da)王(wang)(wang)(wang)(wang)面前完成使(shi)命。”秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)對荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)說:“遞上(shang)(shang)舞陽拿的(de)(de)(de)地圖(tu)(tu)。”荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)取過(guo)地圖(tu)(tu)獻(xian)上(shang)(shang),秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)展(zhan)開地圖(tu)(tu),圖(tu)(tu)卷(juan)展(zhan)到(dao)(dao)盡頭,匕首露出來。荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)趁機左手抓住秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)衣(yi)袖,右(you)手拿匕首直(zhi)刺。未近身,秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)大(da)(da)(da)(da)驚,自己(ji)抽身跳(tiao)起(qi),衣(yi)袖掙斷。慌(huang)忙抽劍(jian),劍(jian)長不(bu)方便拔,于(yu)是抓住劍(jian)鞘。一(yi)時驚慌(huang)急迫(po),劍(jian)又(you)套(tao)得(de)(de)很緊,所(suo)(suo)(suo)以不(bu)能立刻拔出。荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)追趕秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang),秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)繞(rao)柱奔跑。大(da)(da)(da)(da)臣(chen)們(men)(men)嚇得(de)(de)發(fa)呆,突然發(fa)生意外事(shi)(shi)變,大(da)(da)(da)(da)家都失去常態。而(er)秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)國的(de)(de)(de)法律規(gui)定,殿(dian)(dian)上(shang)(shang)侍(shi)(shi)從(cong)大(da)(da)(da)(da)臣(chen)不(bu)允許(xu)攜帶任(ren)何兵(bing)器(qi);各位侍(shi)(shi)衛(wei)(wei)(wei)武官(guan)(guan)也只能拿著(zhu)武器(qi)都依序守衛(wei)(wei)(wei)在(zai)殿(dian)(dian)外,沒有(you)君王(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)命令不(bu)準進殿(dian)(dian)。正當危(wei)急時刻,來不(bu)及傳喚下(xia)邊的(de)(de)(de)侍(shi)(shi)衛(wei)(wei)(wei)官(guan)(guan)兵(bing),因此荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)追趕秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang),倉促之間(jian),大(da)(da)(da)(da)臣(chen)們(men)(men)驚慌(huang)急迫(po),沒有(you)用來攻擊(ji)荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)的(de)(de)(de)武器(qi),只能赤手空拳和荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)搏(bo)擊(ji)。這時,侍(shi)(shi)從(cong)醫官(guan)(guan)夏無且用他(ta)所(suo)(suo)(suo)捧的(de)(de)(de)藥袋投擊(ji)荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)。正當秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)圍著(zhu)柱子(zi)跑,倉猝慌(huang)急,不(bu)知如(ru)何是好的(de)(de)(de)時候,侍(shi)(shi)從(cong)們(men)(men)喊道:“大(da)(da)(da)(da)王(wang)(wang)(wang)(wang),把(ba)劍(jian)推(tui)到(dao)(dao)背(bei)后!”秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)把(ba)劍(jian)推(tui)到(dao)(dao)背(bei)后,才(cai)拔出寶劍(jian)攻擊(ji)荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke),砍斷他(ta)的(de)(de)(de)左腿(tui)。荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)倒下(xia),就舉起(qi)他(ta)的(de)(de)(de)匕首直(zhi)接(jie)投刺秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang),沒有(you)擊(ji)中(zhong),卻擊(ji)中(zhong)了(le)銅柱。秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)接(jie)連攻擊(ji)荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke),荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)被擊(ji)傷八處。荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)自知大(da)(da)(da)(da)事(shi)(shi)不(bu)能成功了(le),就倚(yi)在(zai)柱子(zi)上(shang)(shang)大(da)(da)(da)(da)笑,張開兩腿(tui)像(xiang)簸箕一(yi)樣坐在(zai)地上(shang)(shang)罵道:“大(da)(da)(da)(da)事(shi)(shi)之所(suo)(suo)(suo)以沒能成功,是因為(wei)我想活捉你,迫(po)使(shi)你訂立歸還諸(zhu)侯們(men)(men)土地的(de)(de)(de)契(qi)約回(hui)(hui)報太子(zi)。”這時侍(shi)(shi)衛(wei)(wei)(wei)們(men)(men)沖上(shang)(shang)前來殺死荊(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)(jing)軻(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke)(ke),而(er)秦(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)(qin)王(wang)(wang)(wang)(wang)目眩良(liang)久。
魯句踐(jian):嗟乎,惜哉其不(bu)講於(wu)刺劍(jian)之術(shu)也!甚(shen)矣(yi)吾不(bu)知人也!曩者吾叱之,彼乃以我為(wei)非(fei)人也!
司馬(ma)遷(qian):世(shi)言荊軻(ke),其稱太子丹之命,‘天雨粟,馬(ma)生角’也(ye),’’太過。又(you)言荊軻(ke)傷秦王,皆非也(ye)。始公(gong)孫季(ji)功、董生與夏無且游(you),具(ju)知其事(shi),為余道(dao)之如(ru)是。自曹沫(mo)至(zhi)荊軻(ke)五人(ren),此(ci)其義或(huo)成(cheng)或(huo)不成(cheng),然其立意較然,明也(ye)。不欺其志,名垂(chui)後(hou)世(shi),豈妄也(ye)哉!
桓寬:荊軻(ke)懷數年之謀(mou)而事不就者(zhe)(zhe),尺八匕首不足恃(shi)也(ye)。“”荊軻(ke)提匕首入不測之強(qiang)秦,秦王惶恐失守備(bei),衛(wei)者(zhe)(zhe)皆懼。
阮瑀(yu):燕丹善勇士。荊軻為上賓。圖盡擢匕首。長驅西入秦。素車駕白馬。相送易水津。漸(jian)離擊筑(zhu)歌。悲聲感路(lu)人。舉坐同咨嗟。嘆氣若青(qing)云(yun)。
左(zuo)思:荊軻飲燕市,酒酣氣益震。哀歌和漸(jian)離(li),謂若(ruo)傍無(wu)人。雖(sui)無(wu)壯士(shi)節,與世亦(yi)殊(shu)倫。高(gao)眄邈四海,豪右何足陳(chen)。貴(gui)者雖(sui)自貴(gui),視(shi)之(zhi)若(ruo)埃(ai)塵。賤(jian)者雖(sui)自賤(jian),重之(zhi)若(ruo)千鈞。
陶淵明:燕(yan)丹善(shan)養士(shi),志在(zai)報強贏。招(zhao)集百夫良,歲暮得荊卿。君子死知己,提(ti)劍(jian)出燕(yan)京;素驟(zou)鳴廣陌(mo),慷慨送我行。雄(xiong)發指危冠,猛氣充長纓(ying)。飲餞易水上,四座列群英。漸(jian)離擊悲筑,宋意唱高聲(sheng)。蕭(xiao)(xiao)蕭(xiao)(xiao)哀(ai)風逝,淡淡寒波生。商音更流涕,羽(yu)奏壯士(shi)驚。心(xin)知去不歸,且有(you)后世名。登(deng)車何(he)時顧(gu),飛蓋入(ru)秦庭。凌厲越萬里,逶迤(yi)過千城(cheng)。圖窮事自至(zhi),豪主正怔營。惜哉(zai)劍(jian)術疏,奇功遂不成。其人雖己沒,千載有(you)余情。
駱賓王:此(ci)地別燕丹(dan),壯士發沖(chong)冠。昔時(shi)人已沒,今日水猶寒(han)。
王昌齡:握中(zhong)銅匕首,紛(fen)銼楚(chu)山鐵。義士頻報仇,殺人不曾(ceng)缺。可悲燕丹事,終被狼虎(hu)滅。一舉無兩(liang)全(quan),荊軻遂為血。誠知匹(pi)夫(fu)勇,何取萬人杰。無道吞諸侯,坐見九州裂。
司馬貞(zhen):刎頸申冤,操袖行(xing)事。暴秦奪魄,懦夫(fu)增氣。
柳宗元(yuan):燕秦(qin)不兩(liang)立,太子已(yi)為(wei)虞(yu)。千(qian)金(jin)奉(feng)短計,匕首荊卿趨(qu)。窮年徇(xun)所欲,兵勢且見屠。微言激幽憤,怒目辭燕都。朔風動(dong)(dong)易水,揮爵前(qian)長(chang)驅。函首致宿怨,獻(xian)田開版圖。炯(jiong)然耀電光,掌(zhang)握罔正夫。造端(duan)何其銳,臨(lin)事(shi)竟趑趄。長(chang)虹吐白日,倉卒反受(shou)誅。按(an)劍赫(he)憑怒,風雷(lei)助號呼。慈(ci)父(fu)斷子首,狂走無(wu)容軀。夷城芟七族,臺觀皆(jie)焚(fen)污。始期憂患(huan)弭,卒動(dong)(dong)災禍樞(shu)。秦(qin)皇本詐力,事(shi)與桓公殊。奈何效曹子,實謂勇且愚。世傳(chuan)故多謬,太史征無(wu)且。
賈島:荊(jing)卿重虛死,節烈書前史。我嘆(tan)方寸心,誰論一時事。至今易水橋,寒風兮蕭蕭。易水流得盡,荊(jing)卿名不消。
周曇:反刃相酬是匹夫(fu),安知突騎駕群(qun)胡。有心為報懷(huai)權略,可在(zai)于期與(yu)地(di)圖(tu)。
張(zhang)耒:燕丹(dan)計盡問(wen)田(tian)生(sheng),易水悲歌(ge)壯士行。嗟爾有心雖苦(ku)拙,區區兩死一無成。
司馬光:荊(jing)軻懷其豢養之(zhi)(zhi)私,不顧七(qi)族,欲以尺八匕首強燕而弱秦(qin),不亦愚乎!故揚子論之(zhi)(zhi),以要離為蛛蝥之(zhi)(zhi)靡,聶政為壯士(shi)之(zhi)(zhi)靡,荊(jing)軻為刺客之(zhi)(zhi)靡,皆(jie)不可謂(wei)之(zhi)(zhi)義(yi)。又(you)曰(yue):“荊(jing)軻,君子盜諸!”善哉!
蘇軾:荊軻不足說,田(tian)子老(lao)可驚。燕趙(zhao)多奇士,惜哉亦虛名!
陸游:采藥游名山,物外富真賞。秋關策(ce)蹇驢,雪(xue)峽(xia)蕩孤槳。還(huan)鄉忽十載,高興寄遐想。夢行河(he)潼間,初日照仙掌。坡陀荊棘冢,狐兔伏(fu)蓁莽(mang)。悲歌易水寒,千古見精爽。國(guo)讎(chou)久不復,驚覺泚吾(wu)顙(sang)。何時真過茲(zi),薄酹神(shen)所饗。
朱熹:軻匹夫之勇,其事(shi)無足言。
劉(liu)克(ke)莊:把袖謀幾售,開(kai)圖計忽窮。空貴千古恨,不中(zhong)祖龍胸。
高斯得(de):夜讀(du)荊軻傳,掩卷喟然嘆。結(jie)(jie)交天(tian)下士,賢哉太子丹。報(bao)秦一(yi)片心,秋蓮(lian)孤劍寒。介(jie)紹田先生,得(de)結(jie)(jie)荊卿歡。太子一(yi)語疑,先生甘自殘。荊卿欲藉手,臨(lin)事敢開口。走見(jian)樊於期,愿借將(jiang)軍(jun)首。將(jiang)軍(jun)搤攬言,念此固已久(jiu)。得(de)復平竹(zhu)仇,性命何足有(you)。四(si)雄英烈風,精誠凌(ling)白虹(hong)。函關初未入(ru),氣已吞祖龍(long)。其事雖(sui)不就,簡牘光無窮。奈何今(jin)之人,蹙縮如(ru)寒蟲。
錢謙(qian)益:匕首(shou)(shou)無功壯士(shi)丑,函封可惜(xi)將軍首(shou)(shou)。秦庭(ting)一(yi)死謝田光,社稷何曾計存(cun)否。不知秦王環柱時,舞陽(yang)在(zai)前何所為。當時太(tai)子(zi)不早遣,待客俱(ju)來應未知。
趙翼:自戰(zhan)國豫讓、聶政(zheng)、荊軻、侯(hou)嬴之(zhi)徒,以意氣相尚,一意孤行,能為人所不敢(gan)為,世競(jing)慕之(zhi)。
龔自珍:陶潛詩喜說荊軻,想見(jian)停云發浩歌。吟到恩仇心(xin)事涌,江湖俠骨恐無多。
張(zhang)大可:荊(jing)軻(ke)是(shi)一(yi)個反(fan)暴(bao)的(de)(de)英雄人(ren)物。秦始皇(huang)統(tong)一(yi)中(zhong)國(guo)的(de)(de)功(gong)績是(shi)應(ying)該(gai)肯(ken)定(ding)的(de)(de),但并不是(shi)說(shuo)荊(jing)軻(ke)就是(shi)要維護割據(ju)的(de)(de)反(fan)面(mian)人(ren)物。秦國(guo)在統(tong)一(yi)的(de)(de)過(guo)程中(zhong)對人(ren)民(min)構成(cheng)(cheng)(cheng)了傷害,人(ren)民(min)贊(zan)成(cheng)(cheng)(cheng)統(tong)一(yi),但不一(yi)定(ding)贊(zan)成(cheng)(cheng)(cheng)秦國(guo)這(zhe)種殘暴(bao)的(de)(de)統(tong)一(yi)方式(shi),雖(sui)然(ran)秦不采取武裝暴(bao)力的(de)(de)方式(shi)也不行,但荊(jing)軻(ke)的(de)(de)作為還是(shi)正義的(de)(de),我們應(ying)該(gai)把(ba)荊(jing)軻(ke)刺(ci)秦和荊(jing)軻(ke)之死看成(cheng)(cheng)(cheng)統(tong)一(yi)大業中(zhong)人(ren)民(min)必然(ran)要付(fu)出的(de)(de)代價。
韓兆琦:我們肯定秦始皇的(de)統(tong)一(yi),但同時也要肯定荊軻的(de)精神,荊軻是(shi)個抗(kang)暴的(de)英雄和勇士,他(ta)刺秦不(bu)為報私仇(chou),也不(bu)為太子(zi)丹個人,而是(shi)為了所(suo)有深受戰爭災難(nan)的(de)人民。
荊軻墓聯:身入狼邦,壯志匹夫生死外;心存燕(yan)國,蕭(xiao)寒易水古(gu)今流(liu)。