徐陵幼小的時候,就被(bei)高(gao)人贊譽為“天上石麒麟”、“當世(shi)顏(yan)回”,他家族成(cheng)員(yuan)都(dou)非(fei)常(chang)剛正(zheng)嚴(yan)肅(su)、又誠懇(ken)謙遜(xun)。當時朝(chao)(chao)廷文書制度,多由(you)徐陵寫成(cheng),徐陵在(zai)朝(chao)(chao)廷上彈劾(he)陳(chen)(chen)文帝(世(shi)祖)陳(chen)(chen)蒨的弟弟安(an)成(cheng)王(wang)陳(chen)(chen)頊(后(hou)來的陳(chen)(chen)宣帝)手(shou)下的權臣鮑僧叡以及侍中、中書監等人,慷(kang)慨(kai)陳(chen)(chen)詞,正(zheng)氣凜然(ran)(ran),連陳(chen)(chen)世(shi)祖自己(ji)都(dou)整理衣冠、嚴(yan)肅(su)正(zheng)座,安(an)成(cheng)王(wang)大(da)汗淋漓、驚(jing)慌失色,徐陵讓人扶著安(an)成(cheng)王(wang)回去。他以一身浩氣扳(ban)倒了國(guo)蠹,從此以后(hou)朝(chao)(chao)廷為之肅(su)然(ran)(ran)。
公元569年,他(ta)參與罷黜(chu)了(le)廢(fei)帝(di)陳(chen)(chen)伯(bo)宗,扶立了(le)陳(chen)(chen)宣帝(di)(高宗),被封(feng)為建昌(chang)縣侯,皇帝(di)讓他(ta)擔(dan)任尚書(shu)左仆(pu)射、吏部尚書(shu)等,他(ta)多(duo)次進行推(tui)辭,皇帝(di)為之(zhi)動容(rong)。后來朝廷決定北伐軍統帥人選,也是他(ta)一言九鼎,否定了(le)許多(duo)人推(tui)舉的淳于量,獨(du)力推(tui)薦更合適(shi)的名將(jiang)吳明徹擔(dan)綱,事實證明他(ta)的正確。皇帝(di)曾(ceng)多(duo)次贊(zan)揚他(ta)獨(du)具慧眼、知人善任。他(ta)的詩歌、文(wen)集(ji)當時(shi)被大家爭先收(shou)藏。
徐(xu)陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling),字(zi)孝(xiao)穆,東(dong)海(hai)郯(tan)(今(jin)山(shan)東(dong)郯(tan)城)人(ren)(ren)。父摛,梁(liang)戎昭將軍(jun)(jun)(jun)、太子左(zuo)衛率。時(shi)寶志上(shang)人(ren)(ren)有(you)(you)道,陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)年(nian)(nian)(nian)數歲,寶志手摩其(qi)(qi)頂,曰(yue):“天上(shang)石麒麟也。”光(guang)宅惠(hui)云法(fa)師每嗟陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)早成就,謂之(zhi)(zhi)顏回。八歲能屬文(wen)(wen),十(shi)(shi)二(er)通(tong)(tong)《莊》《老》義(yi)。既長(chang),博涉(she)史籍,縱橫(heng)有(you)(you)口辯(bian)。梁(liang)普通(tong)(tong)二(er)年(nian)(nian)(nian)(五(wu)二(er)一年(nian)(nian)(nian)),參晉安王寧蠻府(fu)軍(jun)(jun)(jun)事(shi)。中大(da)通(tong)(tong)三(san)年(nian)(nian)(nian)(五(wu)三(san)一年(nian)(nian)(nian)),王立為(wei)皇太子,東(dong)宮(gong)置學士(shi),陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)充其(qi)(qi)選(xuan)。歷(li)尚書(shu)(shu)(shu)(shu)度支郎(lang)、通(tong)(tong)直散(san)(san)(san)(san)騎(qi)常(chang)(chang)(chang)侍。及(ji)侯景寇京師,摛因感氣疾而(er)卒,陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)蔬食(shi)布衣(yi)(yi),若居憂恤。及(ji)江陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)陷,太尉(wei)王僧辯(bian)接待饋遺,其(qi)(qi)禮甚優(you)。以(yi)陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)為(wei)尚書(shu)(shu)(shu)(shu)吏(li)部郎(lang),掌詔誥。陳霸(ba)(ba)先(xian)率兵誅僧辯(bian),釋陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)不問。尋除貞威將軍(jun)(jun)(jun)、尚書(shu)(shu)(shu)(shu)左(zuo)丞(cheng)、給事(shi)黃門侍郎(lang)、秘書(shu)(shu)(shu)(shu)監。霸(ba)(ba)先(xian)受禪(chan)為(wei)陳高祖,加散(san)(san)(san)(san)騎(qi)常(chang)(chang)(chang)侍,左(zuo)丞(cheng)如故。歷(li)太府(fu)卿、五(wu)兵尚書(shu)(shu)(shu)(shu)、散(san)(san)(san)(san)騎(qi)常(chang)(chang)(chang)侍、御史中丞(cheng)、吏(li)部尚書(shu)(shu)(shu)(shu),領大(da)著作(zuo)(zuo)。陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)以(yi)梁(liang)末(mo)以(yi)來,選(xuan)授多(duo)失(shi)(shi)其(qi)(qi)所,於(wu)是提舉綱維(wei),綜核名實,眾咸服(fu)焉(yan)。后(hou)(hou)主即位(wei),嘗(chang)(chang)佐吳,遂家姑蘇。遷左(zuo)光(guang)祿(lu)大(da)夫、太子少傅(fu)。后(hou)(hou)主好與嬪妃為(wei)艷詞,示陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling),陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)曰(yue):“皆(jie)不達(da)辭也。”后(hou)(hou)主銜之(zhi)(zhi)。尋卒,年(nian)(nian)(nian)七(qi)十(shi)(shi)七(qi)。詔曰(yue):“陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)弱齡學尚,登(deng)朝秀穎,業高名輩,文(wen)(wen)曰(yue)詞宗(zong)(zong)。”贈鎮右(you)將軍(jun)(jun)(jun)、特進,謚曰(yue)章。陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)器局深遠(yuan),容止可觀(guan),性又清簡,無(wu)所營樹,祿(lu)俸與親族共之(zhi)(zhi)。太建(jian)中,食(shi)建(jian)昌(chang)邑,邑戶(hu)送米至於(wu)水次,陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)親戚有(you)(you)貧匱者,皆(jie)令取之(zhi)(zhi),數日便盡(jin),陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)家尋致乏絕。府(fu)僚怪而(er)問其(qi)(qi)故,陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)云:“我有(you)(you)車(che)牛衣(yi)(yi)裳可賣,余家有(you)(you)可賣不?”其(qi)(qi)周給如此(ci)。少崇信(xin)釋教,經論多(duo)所精解。后(hou)(hou)主在(zai)東(dong)宮(gong),令陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)講《大(da)品(pin)經》,義(yi)學名僧,自遠(yuan)云集,每講筵商較,四座莫(mo)能與抗。目有(you)(you)青睛,時(shi)人(ren)(ren)以(yi)為(wei)聰惠(hui)之(zhi)(zhi)相也。自有(you)(you)陳創業,文(wen)(wen)檄軍(jun)(jun)(jun)書(shu)(shu)(shu)(shu)及(ji)禪(chan)授詔策,皆(jie)陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)所制,而(er)《九(jiu)(jiu)錫》尤美。為(wei)一代文(wen)(wen)宗(zong)(zong),亦(yi)不以(yi)此(ci)矜(jin)物(wu),未嘗(chang)(chang)詆訶(he)作(zuo)(zuo)者。其(qi)(qi)於(wu)后(hou)(hou)進之(zhi)(zhi)徒,接引無(wu)倦(juan)。文(wen)(wen)帝(di)、宣(xuan)帝(di)之(zhi)(zhi)世,國家有(you)(you)大(da)手筆,皆(jie)陵(ling)(ling)(ling)(ling)(ling)草之(zhi)(zhi)。其(qi)(qi)文(wen)(wen)頗變舊體(ti),輯裁(cai)巧密,多(duo)有(you)(you)新意。每一文(wen)(wen)出手,好事(shi)者已傳(chuan)寫成誦(song),遂被之(zhi)(zhi)華夷,家藏其(qi)(qi)本。后(hou)(hou)逢喪亂(luan),多(duo)散(san)(san)(san)(san)失(shi)(shi)。與庾(yu)(yu)信(xin)齊(qi)名,并(bing)稱徐(xu)庾(yu)(yu)。今(jin)存(cun)(cun)《徐(xu)孝(xiao)穆集》六(liu)卷(juan)。嘗(chang)(chang)輯《玉(yu)臺(tai)新詠》十(shi)(shi)卷(juan),錄東(dong)周至梁(liang)詩凡七(qi)百六(liu)十(shi)(shi)九(jiu)(jiu)篇,《陌上(shang)桑》《孔雀東(dong)南飛》《上(shang)山(shan)采蘼蕪》等(deng)賴以(yi)存(cun)(cun)傳(chuan)。
今(jin)存(cun)《徐孝穆集(ji)》6卷和《玉(yu)臺新詠》10卷。
《玉(yu)(yu)(yu)臺新詠(yong)》是(shi)徐陵在梁(liang)中(zhong)葉時選(xuan)編的(de)(de)一部詩(shi)(shi)(shi)歌總集。有(you)人(ren)(ren)懷疑此(ci)書非徐陵所編,而出于稍后(hou)之人(ren)(ren)但此(ci)說(shuo)尚不足以成定論。《玉(yu)(yu)(yu)臺新詠(yong)》收入(ru)東(dong)周至(zhi)梁(liang)詩(shi)(shi)(shi)歌共690篇(pian)。據近(jin)人(ren)(ren)考(kao)證,系(xi)專為(wei)梁(liang)元帝蕭繹的(de)(de)徐妃排憂遣悶而編。在取材上(shang),以“選(xuan)錄(lu)艷歌”為(wei)宗旨(《玉(yu)(yu)(yu)臺新詠(yong)序》),主(zhu)要收男(nan)女閨情之作(zuo),大(da)體不出離愁別恨(hen)、傷遇感(gan)時、中(zhong)道棄(qi)捐等類,范圍比較狹(xia)窄。但其中(zhong)也收入(ru)了不少感(gan)情真(zhen)摯并具有(you)現實意義的(de)(de)詩(shi)(shi)(shi)篇(pian),如(ru)漢樂府民歌《陌(mo)上(shang)桑》,中(zhong)國(guo)古代長篇(pian)敘事詩(shi)(shi)(shi)《為(wei)焦仲(zhong)卿妻(qi)作(zuo)》(又名《孔雀東(dong)南飛(fei)》)、《上(shang)山(shan)采蘼蕪》等。這些(xie)詩(shi)(shi)(shi)表現出真(zhen)摯愛情和(he)婦女的(de)(de)痛(tong)苦,說(shuo)明《玉(yu)(yu)(yu)臺新詠(yong)》所錄(lu)詩(shi)(shi)(shi)作(zuo)并非全是(shi)艷情詩(shi)(shi)(shi)。而這些(xie)民間文(wen)學作(zuo)品都不見于蕭統的(de)(de)《文(wen)選(xuan)》,乃經《玉(yu)(yu)(yu)臺新詠(yong)》的(de)(de)保存而得以流傳。注本有(you)清代紀容舒的(de)(de)《玉(yu)(yu)(yu)臺新詠(yong)考(kao)異》等。
《陳書 卷二十(shi)六(liu) 列傳(chuan)第二十(shi)》
徐陵,字孝穆(mu),東海郯人(ren)也。祖(zu)超之(zhi)(zhi),南齊郁林(lin)太守,梁(liang)員外(wai)散騎常侍。父摛,梁(liang)戎昭將軍(jun)、太子(zi)左衛率,贈侍中、太子(zi)詹事(shi),謚貞子(zi)。母臧(zang)氏,嘗夢五(wu)色云化(hua)而(er)為鳳,集左肩上,已而(er)誕陵焉。時(shi)寶志上人(ren)者,世稱其有道,陵年數(shu)歲(sui),家人(ren)攜以候(hou)之(zhi)(zhi),寶志手摩其頂,曰(yue):“天(tian)上石麒(qi)麟也。”光宅惠(hui)云法(fa)師(shi)每嗟陵早成就,謂之(zhi)(zhi)顏回(hui)。八歲(sui)能屬文,十(shi)二(er)通《莊》、《老(lao)》義。既長,博涉史籍,縱橫有口辯。
梁普通二年(nian),晉安王(wang)為(wei)(wei)平(ping)西(xi)(xi)將(jiang)軍、寧蠻校(xiao)尉,父(fu)摛為(wei)(wei)王(wang)咨議,王(wang)又(you)引(yin)陵參(can)寧蠻府軍事(shi)。中(zhong)大通三年(nian),王(wang)立為(wei)(wei)皇太子(zi),東宮置學士,陵充其選。稍遷尚書度支郎。出為(wei)(wei)上(shang)虞令,御史中(zhong)丞(cheng)劉孝儀與陵先有隙(xi),風聞(wen)劾(he)陵在縣贓污,因坐免。久(jiu)之,起為(wei)(wei)南平(ping)王(wang)府行參(can)軍,遷通直散騎(qi)侍郎。梁簡文在東宮撰《長春(chun)殿義記》,使陵為(wei)(wei)序。又(you)令于少傅府述所(suo)制《莊子(zi)義》。尋遷鎮西(xi)(xi)湘東王(wang)中(zhong)記室參(can)軍。
太清(qing)二年(nian),兼通直散(san)騎(qi)常(chang)侍。使魏,魏人授館宴賓(bin)。是日甚熱(re),其主客魏收(shou)嘲(chao)陵曰(yue)(yue):“今(jin)日之熱(re),當由徐常(chang)侍來。”陵即答曰(yue)(yue):“昔(xi)王肅至此,為魏始(shi)制禮儀;今(jin)我來聘(pin),使卿復(fu)知(zhi)寒(han)暑。”收(shou)大慚。
及侯(hou)景寇京師,陵(ling)父(fu)摛先在圍城之(zhi)內(nei),陵(ling)不(bu)奉家(jia)信,便(bian)蔬食布衣,若居憂恤(xu)。會齊受魏禪,梁(liang)元帝承(cheng)制(zhi)于(yu)江陵(ling),復通使于(yu)齊。陵(ling)累求復命(ming),終拘(ju)留不(bu)遣,陵(ling)乃致書于(yu)仆射楊遵彥(yan)曰:
夫(fu)一言所(suo)感,凝暉(hui)照于魯陽,一志冥通,飛泉涌于疏(shu)勒,況復元首(shou)康哉(zai),股肱良哉(zai),鄰國相(xiang)聞,風教相(xiang)期者也(ye)!天道窮剝(bo),鐘亂(luan)本朝,情(qing)計(ji)馳惶,公(gong)私哽懼,而骸骨之請,徒(tu)淹歲寒(han),顛沛(pei)之祈(qi),空(kong)盈卷軸,是(shi)所(suo)不圖也(ye),非所(suo)仰望(wang)也(ye)。
執事(shi)不聞之(zhi)(zhi)(zhi)乎:昔分(fen)鰲命績之(zhi)(zhi)(zhi)世,觀河拜洛之(zhi)(zhi)(zhi)年,則(ze)有(you)(you)日烏(wu)流(liu)災,風禽騁(cheng)暴(bao),天傾西北(bei),地缺東南,盛(sheng)旱坼三川,長波含五岳(yue)。我大梁應金圖而(er)有(you)(you)亢(kang),纂玉鏡而(er)猶(you)屯。何(he)則(ze)?圣人不能為時,斯(si)固窮通之(zhi)(zhi)(zhi)恒理也(ye)。至如(ru)荊州刺史湘東王(wang),機神之(zhi)(zhi)(zhi)本,無寄(ji)名言,陶鑄之(zhi)(zhi)(zhi)馀,猶(you)為堯、舜,雖復(fu)六代之(zhi)(zhi)(zhi)舞,陳于總(zong)章,九州之(zhi)(zhi)(zhi)歌(ge),登于司樂,虞夔(kui)拊(fu)石(shi),晉曠調鐘(zhong),未(wei)足頌此英(ying)聲,無以宣其盛(sheng)德者也(ye)。若使郊禋楚翼,寧非祀(si)夏之(zhi)(zhi)(zhi)君,戡定艱難,便是(shi)匡周之(zhi)(zhi)(zhi)霸,豈徒(tu)豳(bin)王(wang)徙雍,期月(yue)為都,姚帝遷河,周年成邑。方今越常藐(miao)藐(miao),馴雉北(bei)飛,肅纻(zhu)茫茫,風牛南偃,吾君之(zhi)(zhi)(zhi)子,含識知歸,而(er)答旨云何(he)所(suo)投身(shen),斯(si)其未(wei)喻(yu)一也(ye)。
又晉熙等郡,皆入貴朝,去我(wo)(wo)尋陽(yang),經途(tu)何(he)幾。至于(yu)(yu)鐺(dang)鐺(dang)曉漏,的的宵烽,隔溆浦而(er)相聞,臨高臺而(er)可望。泉流(liu)寶碗,遙(yao)憶湓城(cheng),峰號香爐(lu),依然(ran)廬岳。日(ri)者鄱陽(yang)嗣王(wang)治(zhi)兵匯派,屯戍淪波,朝夕(xi)箋(jian)書,春秋(qiu)方(fang)物,吾無從以躡屩,彼(bi)何(he)路而(er)齊鑣。豈其然(ran)乎(hu)?斯不(bu)然(ran)矣(yi)。又近者邵陵王(wang)通和此(ci)國,郢中上(shang)客,云(yun)聚魏(wei)都(dou),鄴下名卿,風馳江(jiang)浦,豈盧龍之(zhi)徑(jing)于(yu)(yu)彼(bi)新(xin)開,銅駝之(zhi)街于(yu)(yu)我(wo)(wo)長(chang)閉?何(he)彼(bi)途(tu)甚易,非(fei)勞于(yu)(yu)五丁,我(wo)(wo)路為難(nan),如(ru)登于(yu)(yu)九折?地不(bu)私載,何(he)其爽歟(yu)?而(er)答旨云(yun)還路無從,斯所(suo)未喻(yu)二也。
晉(jin)熙、廬(lu)江,義陽、安陸,皆云款附(fu),非(fei)復危邦,計彼中(zhong)途(tu),便當靜晏(yan),自斯以(yi)(yi)北,桴鼓不鳴,自此以(yi)(yi)南(nan),封(feng)疆未(wei)壹。如其境外(wai),脫殞輕軀,幸非(fei)邊吏(li)之羞(xiu),何(he)(he)在匹夫之命(ming)。又(you)此賓游(you),通(tong)無(wu)(wu)貨殖,忝非(fei)韓起聘鄭,私買玉環,吳札過(guo)徐,躬要寶劍。由來宴錫,凡厥囊裝(zhuang),行(xing)役(yi)淹留(liu)(liu),皆已虛罄(qing),散有限之微財,供無(wu)(wu)期之久客(ke),斯可知矣(yi)。且(qie)據圖刎(wen)首,愚者不為,運(yun)斧全身,庸流(liu)所(suo)鑒。何(he)(he)則?生輕一發,自重千鈞,不以(yi)(yi)賈盜明矣(yi)。骨肉不任(ren)充鼎(ding)俎(zu),皮(pi)毛(mao)不足入貨財,盜有道(dao)焉,吾無(wu)(wu)憂矣(yi)。又(you)公家遣使,脫有資須,本朝非(fei)隆平之時,游(you)客(ke)豈(qi)皇華之勢。輕裝(zhuang)獨宿(su),非(fei)勞聚橐之儀(yi),微騎(qi)閑行(xing),寧(ning)望輶軒之禮。歸人將從,私具驢騾(luo),緣道(dao)亭郵,唯(wei)希(xi)蔬粟。若曰留(liu)(liu)之無(wu)(wu)煩于(yu)執(zhi)事,遣之有費(fei)于(yu)官司,或(huo)以(yi)(yi)顛(dian)沛為言,或(huo)云資裝(zhuang)可懼,固非(fei)通(tong)論,皆是外(wai)篇。斯所(suo)未(wei)喻(yu)三也。
又若以吾徒(tu)應還侯(hou)景,侯(hou)景兇(xiong)逆,殲我(wo)國家,天(tian)下含靈,人(ren)懷憤厲,既不(bu)獲投身(shen)社稷(ji),衛難乘輿,四冢磔(zhe)蚩尤(you),千刀剸(tuan)王莽,安所(suo)(suo)謂俯首頓膝(xi),歸奉寇仇(chou),佩弭腰鞬,為(wei)其(qi)皁隸?日者通和,方敦曩睦,兇(xiong)人(ren)狙詐,遂駭狼心,頗疑宋萬之誅,彌懼荀(xun)干(gan)之請(qing),所(suo)(suo)以奔蹄勁角,專恣憑(ping)陵(ling),凡我(wo)行人(ren),偏(pian)膺仇(chou)憾。政復俎(zu)筋醢骨,抽舌(she)探肝,于(yu)彼兇(xiong)情,猶當未雪,海內之所(suo)(suo)知(zhi)(zhi)也,君侯(hou)之所(suo)(suo)具(ju)焉。又聞本(ben)朝(chao)公(gong)主,都人(ren)士女,風行雨散,東播(bo)西流,京邑丘(qiu)墟,奸蓬蕭瑟(se),偃師還望,咸(xian)為(wei)草(cao)萊,霸陵(ling)回首,俱沾霜露,此又君之所(suo)(suo)知(zhi)(zhi)也。彼以何義,爭(zheng)免(mian)寇仇(chou)?我(wo)以何親,爭(zheng)歸委質?昔(xi)鉅平貴將,懸重于(yu)陸公(gong),叔向名流,深知(zhi)(zhi)于(yu)鬷篾(mie)。吾雖不(bu)敏,常慕前(qian)修,不(bu)圖明庶有懷,翻其(qi)以此量(liang)物。昔(xi)魏氏(shi)將亡(wang),群兇(xiong)挺爭(zheng),諸賢(xian)戮(lu)力,想得其(qi)朋。為(wei)葛榮之黨(dang)邪?為(wei)邢杲之徒(tu)邪?如(ru)曰不(bu)然,斯所(suo)(suo)未喻四也。
假使吾徒還為兇黨(dang),侯景生于趙代(dai),家自幽恒,居(ju)則(ze)臺司(si),行為連率(lv),山川形勢(shi),軍國彝(yi)章,不(bu)勞請(qing)箸為籌,便(bian)當屈指能算(suan)。景以逋逃小(xiao)丑(chou),羊豕同(tong)群,身寓江(jiang)(jiang)皋(gao),家留(liu)河朔,舂(chong)舂(chong)井井,如(ru)鬼如(ru)神。其不(bu)然乎?抑又君之所(suo)知也。且夫(fu)宮闈秘事,并若(ruo)云霄,英俊訏(xu)謨,寧(ning)(ning)非(fei)帷幄,或(huo)陽驚以定策,或(huo)焚(fen)藁而奏(zou)書,朝廷之士,猶難(nan)(nan)參預,羈旅(lv)之人,何階耳(er)目。至于禮樂沿革(ge),刑政寬猛(meng),則(ze)謳(ou)歌已遠(yuan),萬舞(wu)成風,不(bu)知手(shou)之舞(wu)之足之蹈之也。安在(zai)搖其牙齒,為間諜者哉?若(ruo)謂復命(ming)西(xi)朝,終奔(ben)東虜,雖齊、梁有隔,尉(wei)候奚殊?豈(qi)以河曲之難(nan)(nan)浮,而曰(yue)江(jiang)(jiang)關(guan)之可濟?河橋馬度,寧(ning)(ning)非(fei)宋典(dian)之奸?關(guan)路雞(ji)鳴,皆曰(yue)田文之客。何其通(tong)蔽,乃(nai)爾相(xiang)妨?斯所(suo)未(wei)喻五也。
又(you)兵交使(shi)在,雖(sui)著前經,儻同徇仆之(zhi)(zhi)尤(you),追肆(si)寒山之(zhi)(zhi)怒,則凡諸元帥(shuai),并釋縲囚,爰及偏(pian)裨,同無翦馘。乃至(zhi)鐘(zhong)儀見(jian)赦,朋笑遵途(tu),襄老蒙(meng)歸,《虞歌》引(yin)路。吾等張旜拭玉,修好(hao)尋盟,涉泗之(zhi)(zhi)與(yu)浮河,郊(jiao)勞至(zhi)于(yu)贈賄,公恩既(ji)被,賓敬無違,今者何愆,翻蒙(meng)貶責(ze)?若以此為言(yan),斯所未喻六也。
若曰妖(yao)氛永(yong)久(jiu)(jiu),喪亂悠然,哀我奔波,存(cun)其形魄(po),固已銘茲厚德,戴此(ci)洪恩,譬渤澥而俱(ju)深,方嵩(song)、華而猶重(zhong)。但山梁飲啄(zhuo),非有(you)意于(yu)(yu)籠樊(fan),江海飛浮,本無情于(yu)(yu)鐘鼓。況吾等(deng)營魂(hun)已謝,馀息空(kong)留(liu),悲默為生,何(he)能(neng)支久(jiu)(jiu),是(shi)則雖蒙養護(hu),更(geng)夭天年。若以此(ci)為言,斯(si)所(suo)未喻七(qi)也。
若云逆豎殲(jian)夷,當(dang)聽反命,高軒(xuan)繼路,飛(fei)蓋相隨,未(wei)(wei)解(jie)其言(yan),何(he)能(neng)善謔?夫(fu)屯亨(heng)治亂,豈有意于前期。謝常(chang)侍今年五十有一,吾今年四(si)十有四(si),介(jie)已(yi)知(zhi)命,賓(bin)又杖鄉,計彼(bi)侯生,肩隨而已(yi)。豈銀臺(tai)之(zhi)要(yao),彼(bi)未(wei)(wei)從師,金灶之(zhi)方,吾知(zhi)其決,政恐南陽菊水(shui),竟不延齡,東海桑田,無由可望(wang)。若以此(ci)為言(yan),斯所未(wei)(wei)喻八也。
足(zu)下清襟勝(sheng)托(tuo)(tuo),書囿文林,凡自洪荒,終乎幽、厲,如吾(wu)今日(ri),寧(ning)有其人,爰至(zhi)《春秋》,微宜商略。夫宗姬殄墜(zhui),霸(ba)道昏兇(xiong),或執政之(zhi)多(duo)門,或陪(pei)臣之(zhi)涼德(de),故臧孫有禮,翻囚與國之(zhi)賓,周伯無(wu)愆(qian),空(kong)怒天王之(zhi)使,遷(qian)箕卿于兩館,縶驥子于三年。斯匪貪亂之(zhi)風邪?寧(ning)當今之(zhi)高(gao)例(li)也?至(zhi)于雙崤且帝,四海(hai)爭雄(xiong),或構趙(zhao)而侵燕,或連韓而謀(mou)魏,身求盟于楚殿,躬奪璧于秦庭(ting),輸寶鼎以托(tuo)(tuo)齊王,馳(chi)安車而誘梁客。其外(wai)膏脣販(fan)舌,分路揚鑣,無(wu)罪無(wu)辜,如兄如弟(di)。逮乎中(zhong)陽受命(ming),天下同規,巡省諸華,無(wu)聞幽辱。及(ji)三方之(zhi)霸(ba)也,孫甘(gan)言以娬媚,曹屈詐(zha)以羈縻,旍軫(zhen)歲到于句吳(wu),冠蓋年馳(chi)于庸蜀,則(ze)客嘲殊(shu)險,賓戲已深,共盡游談(tan),誰云(yun)猜忤,若使搜求故實,脫有前(qian)蹤,恐是叔(shu)世(shi)之(zhi)奸謀(mou),而非為(wei)邦之(zhi)勝(sheng)略也。
抑又聞(wen)之(zhi)(zhi),云師火帝(di),澆淳乃異(yi)其(qi)風,龍躍麟驚,王霸雖殊其(qi)道,莫(mo)不(bu)崇君親以(yi)銘(ming)物,敦敬養(yang)以(yi)治民,預有邦司(si),曾無隆(long)替。吾奉(feng)違溫(wen)清,仍屬亂離,寇虜猖狂,公私(si)播(bo)越。蕭軒靡御,王舫誰持?瞻望(wang)鄉關,何心天地(di)?自非(fei)(fei)生憑(ping)廩竹,源出(chu)空桑,行(xing)路含情,猶其(qi)相愍。常謂擇(ze)官而仕,非(fei)(fei)曰孝家,擇(ze)事而趨,非(fei)(fei)云忠(zhong)國。況乎(hu)欽承有道,驂駕(jia)前王,郎(lang)吏明(ming)經,鴟鳶知(zhi)禮,巡省方(fang)化(hua),咸(xian)問高年,東序(xu)西膠,皆尊(zun)耆耋。吾以(yi)圭(gui)璋玉(yu)帛,通聘來朝,屬世道之(zhi)(zhi)屯期(qi),鐘生民之(zhi)(zhi)否運,兼年累(lei)載,無申元直之(zhi)(zhi)祈(qi),銜泣吞聲,長對公閭之(zhi)(zhi)怒,情禮之(zhi)(zhi)訴,將(jiang)同逆鱗(lin),忠(zhong)孝之(zhi)(zhi)言,皆應(ying)齚舌,是所不(bu)圖也(ye),非(fei)(fei)所仰望(wang)也(ye)。
且(qie)天倫之(zhi)(zhi)愛(ai),何(he)得(de)忘(wang)懷?妻(qi)子(zi)之(zhi)(zhi)情,誰能無累?夫(fu)以(yi)清河公主(zhu)之(zhi)(zhi)貴,馀姚書(shu)佐(zuo)之(zhi)(zhi)家,莫限高卑,皆被驅(qu)略。自(zi)東南丑虜(lu),抄販饑民,臺署郎官,俱餒墻壁,況吾生離死別,多歷暄寒,孀室嬰(ying)兒,何(he)可言(yan)念。如(ru)得(de)身還鄉土,躬自(zi)推求,猶冀提攜(xie),俱免兇(xiong)虐。
夫四聰不(bu)達,華陽君所(suo)謂亂臣,百姓無(wu)(wu)冤,孫叔敖(ao)稱為良(liang)相(xiang)。足下(xia)高(gao)才重譽,參贊經綸,非豹非貔,聞(wen)《詩(shi)》聞(wen)《禮》,而中(zhong)朝大議(yi),曾未(wei)矜(jin)論,清禁嘉謀(mou),安能相(xiang)及,諤諤非周舍(she),容容類胡(hu)廣,何(he)其無(wu)(wu)諍臣哉?歲月如流,平(ping)生何(he)幾,晨看(kan)旅(lv)雁,心赴江、淮,昏望(wang)牽牛,情(qing)馳(chi)揚、越,朝千(qian)悲(bei)而掩泣,夜萬緒而回腸(chang),不(bu)自知(zhi)(zhi)其為生,不(bu)自知(zhi)(zhi)其為死也。足下(xia)素挺詞鋒(feng),兼長理窟,匡(kuang)丞相(xiang)解頤之(zhi)(zhi)說,樂令君清耳之(zhi)(zhi)談(tan),向(xiang)所(suo)咨疑,誰能曉(xiao)喻。若鄙言為謬,來(lai)旨必(bi)通,分(fen)請灰釘(ding),甘(gan)從斧鑊,何(he)但規(gui)規(gui)默默,齰舌低頭而已哉。若一理存焉(yan),猶希矜(jin)眷,何(he)必(bi)期(qi)令我等必(bi)死齊都,足趙(zhao)、魏(wei)之(zhi)(zhi)黃(huang)塵(chen),加幽、并之(zhi)(zhi)片骨,遂(sui)使東平(ping)拱樹,長懷(huai)向(xiang)漢之(zhi)(zhi)悲(bei),西洛孤墳,恒表思鄉之(zhi)(zhi)夢。干祈以屢,哽慟增深。
遵彥竟不報書(shu)。及(ji)江陵(ling)(ling)(ling)陷(xian),齊送貞陽(yang)侯蕭淵明(ming)(ming)為梁嗣,乃遣陵(ling)(ling)(ling)隨還(huan)。太尉(wei)王僧(seng)辯初(chu)拒境不納,淵明(ming)(ming)往復致書(shu),皆陵(ling)(ling)(ling)詞也。及(ji)淵明(ming)(ming)之(zhi)入,僧(seng)辯得陵(ling)(ling)(ling)大喜,接待饋(kui)遺,其禮甚優。以(yi)陵(ling)(ling)(ling)為尚書(shu)吏部郎,掌詔誥。其年高(gao)祖(zu)率兵誅(zhu)僧(seng)辯,仍(reng)進討韋載。時任約(yue)、徐嗣徽(hui)乘虛襲石(shi)頭,陵(ling)(ling)(ling)感僧(seng)辯舊(jiu)恩,乃往赴約(yue)。及(ji)約(yue)等(deng)平,高(gao)祖(zu)釋(shi)陵(ling)(ling)(ling)不問(wen)。尋以(yi)為貞威將軍、尚書(shu)左丞(cheng)。
紹(shao)泰二年,又使于齊(qi),還除給事黃(huang)門侍(shi)(shi)郎、秘(mi)書(shu)監。高祖受禪(chan),加散(san)騎常侍(shi)(shi),左丞(cheng)如(ru)故。天(tian)嘉初(chu),除太(tai)府卿。四年,遷五兵尚書(shu),領大著(zhu)作。六年,除散(san)騎常侍(shi)(shi)、御史中丞(cheng)。時(shi)安(an)成(cheng)(cheng)王頊為(wei)司空,以(yi)帝弟之(zhi)尊,勢傾朝野。直兵鮑(bao)僧(seng)叡(rui)假王威權,抑(yi)塞辭訟(song),大臣(chen)莫(mo)敢(gan)言者。陵聞之(zhi),乃為(wei)奏(zou)彈,導從(cong)南臺官屬,引奏(zou)案(an)而(er)入。世(shi)祖見陵服(fu)章嚴(yan)肅(su),若不(bu)可犯,為(wei)斂容正坐。陵進讀奏(zou)版時(shi),安(an)成(cheng)(cheng)王殿上侍(shi)(shi)立,仰視世(shi)祖,流(liu)汗失色。陵遣殿中御史引王下殿,遂劾免侍(shi)(shi)中、中書(shu)監。自此朝廷(ting)肅(su)然。
天康元年,遷吏部尚(shang)書,領(ling)大著作。陵(ling)以(yi)梁(liang)末以(yi)來,選授(shou)多失其(qi)(qi)所,于是(shi)提舉綱(gang)維,綜核(he)名實。時(shi)有(you)(you)冒進求官(guan),喧(xuan)競不(bu)已者,陵(ling)乃(nai)為(wei)書宣示曰:“自古吏部尚(shang)書者,品藻人倫,簡(jian)其(qi)(qi)才能,尋其(qi)(qi)門胄,逐其(qi)(qi)大小(xiao),量其(qi)(qi)官(guan)爵。梁(liang)元帝(di)(di)承侯(hou)景之兇荒(huang),王太尉接荊(jing)州(zhou)之禍敗,爾時(shi)喪亂,無(wu)(wu)復典章,故使官(guan)方,窮此(ci)紛(fen)雜。永定(ding)之時(shi),圣朝草創(chuang),干戈未息,亦(yi)無(wu)(wu)條序。府庫空虛,賞賜懸乏,白銀難得(de),黃札易營,權以(yi)官(guan)階(jie),代于錢絹(juan),義存撫接,無(wu)(wu)計多少,致(zhi)令(ling)員外、常(chang)侍,路上(shang)比(bi)肩(jian),咨議、參軍,市中(zhong)無(wu)(wu)數,豈是(shi)朝章,應其(qi)(qi)如此(ci)?今衣(yi)冠禮樂,日富(fu)年華(hua),何可猶(you)作舊(jiu)意(yi),非(fei)(fei)理望也(ye)。所見諸君,多逾(yu)本(ben)分,猶(you)言(yan)大屈,未喻高(gao)懷。若問梁(liang)朝朱(zhu)領(ling)軍異亦(yi)為(wei)卿相,此(ci)不(bu)逾(yu)其(qi)(qi)本(ben)分邪(xie)?此(ci)是(shi)天子所拔,非(fei)(fei)關選序。梁(liang)武帝(di)(di)云‘世間人言(yan)有(you)(you)目色,我特不(bu)目色范悌’。宋文帝(di)(di)亦(yi)云‘人世豈無(wu)(wu)運命,每有(you)(you)好官(guan)缺,輒(zhe)憶羊玄保。’此(ci)則(ze)清(qing)階(jie)顯職,不(bu)由(you)選也(ye)。秦有(you)(you)車府令(ling)趙高(gao)直至丞相,漢有(you)(you)高(gao)廟令(ling)田(tian)千(qian)秋亦(yi)為(wei)丞相,此(ci)復可為(wei)例邪(xie)?既忝衡流,應須粉墨。所望諸賢(xian),深明鄙意(yi)。”自是(shi)眾咸服焉(yan)。時(shi)論比(bi)之毛玠。
廢帝即位,高(gao)宗入輔,謀黜異(yi)志者(zhe),引陵預(yu)其議。高(gao)宗纂(zuan)歷,封建昌縣侯,邑五百戶。太建元年,除尚書右仆射。三年,遷尚書左仆射,陵抗表推周弘(hong)正、王勱等,高(gao)宗召陵入內殿,曰:“卿何為固辭此職而(er)舉人乎(hu)?”陵曰:“周弘(hong)正從陛下西還,舊(jiu)籓長史(shi)(shi),王勱太平相(xiang)府長史(shi)(shi),張種(zhong)帝鄉賢(xian)戚,若選賢(xian)與舊(jiu),臣宜居后。”固辭累(lei)日,高(gao)宗苦(ku)屬之,陵乃奉詔。
及朝議北伐(fa),高(gao)宗曰(yue)(yue)(yue):“朕(zhen)意已決,卿可舉(ju)元(yuan)帥。”眾議咸以(yi)(yi)中權將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)軍(jun)淳(chun)于量(liang)位重(zhong),共署推(tui)之。陵(ling)獨曰(yue)(yue)(yue):“不然(ran)。吳明(ming)(ming)徹(che)家(jia)在(zai)淮(huai)(huai)左,悉彼風(feng)俗,將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)略人(ren)才,當今亦無過者(zhe)。”于是(shi)爭論(lun)累(lei)日(ri)不能決。都(dou)官尚書裴(pei)忌曰(yue)(yue)(yue):“臣同(tong)徐仆射。”陵(ling)應(ying)聲曰(yue)(yue)(yue):“非但(dan)明(ming)(ming)徹(che)良(liang)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang),裴(pei)忌即(ji)良(liang)副也。”是(shi)日(ri),詔明(ming)(ming)徹(che)為大都(dou)督,令(ling)忌監(jian)軍(jun)事,遂克淮(huai)(huai)南數(shu)十州之地。高(gao)宗因置酒(jiu),舉(ju)杯屬(shu)陵(ling)曰(yue)(yue)(yue):“賞卿知(zhi)人(ren)。”陵(ling)避席對曰(yue)(yue)(yue):“定策出自(zi)圣(sheng)衷,非臣之力也。”其年(nian)加(jia)(jia)侍中,馀并如故。七(qi)年(nian),領國子(zi)祭酒(jiu)、南徐州大中正(zheng)。以(yi)(yi)公事免(mian)侍中、仆射。尋加(jia)(jia)侍中,給扶,又(you)除領軍(jun)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)軍(jun)。八年(nian),加(jia)(jia)翊右(you)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)軍(jun)、太子(zi)詹事,置佐(zuo)史(shi)。俄遷右(you)光祿(lu)(lu)大夫(fu),馀并如故。十年(nian),重(zhong)為領軍(jun)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)軍(jun)。尋遷安右(you)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)軍(jun)、丹陽尹(yin)。十三年(nian),為中書監(jian),領太子(zi)詹事,給鼓(gu)吹一部,侍中、將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)軍(jun)、右(you)光祿(lu)(lu)、中正(zheng)如故。陵(ling)以(yi)(yi)年(nian)老累(lei)表求致仕,高(gao)宗亦優禮之,乃詔將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)作(zuo)為造大齋(zhai),令(ling)陵(ling)就第攝事。
陳(chen)后(hou)主即位(wei),遷左(zuo)光祿大夫、太子少傅,馀如故。至德元年卒,時年七(qi)十七(qi)。詔曰(yue):“慎終有(you)典(dian),抑乃(nai)舊章,令德可甄,諒宜追(zhui)遠。侍中、安右將軍、左(zuo)光祿大夫、太子少傅、南徐(xu)州(zhou)大中正、建昌(chang)縣開國侯陵,弱齡學尚,登(deng)朝秀穎,業高(gao)名輩,文曰(yue)詞宗。朕近歲承華,特相引狎,雖多(duo)臥疾,方期克(ke)壯(zhuang),奄然殞逝,震悼于懷(huai)。可贈(zeng)鎮右將軍、特進,其侍中、左(zuo)光祿、鼓吹(chui)、侯如故,并出舉哀(ai),喪事(shi)所(suo)須,量加資給(gei)。謚(shi)曰(yue)章。”
陵(ling)(ling)器局深遠,容止可(ke)觀,性又清(qing)簡,無(wu)所營樹,祿俸與(yu)親族共(gong)之(zhi)。太建中(zhong),食建昌(chang)邑,邑戶送米至(zhi)于(yu)水次,陵(ling)(ling)親戚有(you)(you)貧匱者(zhe),皆令取之(zhi),數日便盡,陵(ling)(ling)家(jia)尋致乏(fa)絕。府僚怪而問其故,陵(ling)(ling)云:“我有(you)(you)車(che)牛(niu)衣裳(shang)可(ke)賣(mai),馀(yu)家(jia)有(you)(you)可(ke)賣(mai)不?”其周(zhou)給(gei)如此。少而崇信釋教,經(jing)論多所精解。后主在東宮,令陵(ling)(ling)講(jiang)(jiang)大(da)品經(jing),義學(xue)名僧(seng),自遠云集,每(mei)講(jiang)(jiang)筵商(shang)較,四座(zuo)莫能與(yu)抗。目(mu)有(you)(you)青睛,時人以(yi)為(wei)聰(cong)惠之(zhi)相也。自有(you)(you)陳創業,文(wen)(wen)檄軍書及禪授詔策,皆陵(ling)(ling)所制,而《九(jiu)錫》尤美。為(wei)一代文(wen)(wen)宗,亦不以(yi)此矜物,未嘗(chang)詆訶作者(zhe)。其于(yu)后進之(zhi)徒,接引無(wu)倦。世(shi)祖、高宗之(zhi)世(shi),國家(jia)有(you)(you)大(da)手(shou)筆(bi),皆陵(ling)(ling)草(cao)之(zhi)。其文(wen)(wen)頗變舊(jiu)體(ti),緝裁巧密,多有(you)(you)新意。每(mei)一文(wen)(wen)出手(shou),好事者(zhe)已傳寫成誦(song),遂被之(zhi)華夷,家(jia)藏其本。后逢喪(sang)亂,多散失,存者(zhe)三十(shi)卷。有(you)(you)四子:儉,份,儀,僔。