來(lai)知德(1525一1604)，梁山縣(今重慶市(shi)梁平區)人，字矣鮮，號瞿(ju)塘。嘉靖三十一年(nian)(1551)舉(ju)于鄉，萬(wan)歷三十年(nian)(1602)經總督王象乾、巡撫郭子章(zhang)推薦，特授翰林侍(shi)詔(zhao)，以老(lao)疾辭，詔(zhao)以所授官致仕，有(you)司月給米三石終其身，終年(nian)八十歲。
其名、事在《明史(shi)》中有記載，是繼孔(kong)子后(hou)，用象數結(jie)合義理(li)注(zhu)釋《易經》取得巨大成就的惟獨一人，故(gu)稱夫子。
其著作頗豐，著有(you)《釜(fu)山(shan)虬溪詩(shi)稿》、游記有(you)《華山(shan)》、《峨(e)眉》等(deng)(deng)；理(li)學有(you)《周易集注(zhu)》、《大學古本章句》等(deng)(deng)；自省有(you)《謹言功夫條目》等(deng)(deng)；訓誡(jie)子孫的有(you)《家訓》等(deng)(deng)，尤以《周易集注(zhu)》用(yong)功尤厚(hou)。
來(lai)知(zhi)德與當代著名周(zhou)易(yi)大師(shi)覺航(hang)居(ju)士(shi)（羅(luo)世發）的先祖交情深厚，據羅(luo)氏家譜記(ji)載及民間說法佐(zuo)證(zheng)，來(lai)夫(fu)子曾在萬縣演易(yi)臺(tai)的山中閉關研(yan)易(yi)數十年，終(zhong)年極少下山，其生活皆由覺航(hang)居(ju)士(shi)先祖羅(luo)朝元供(gong)養，二人(ren)一起學易(yi)研(yan)易(yi)、相互切磋。
周易集注
來知(zhi)德，易學著作今存《易經集(ji)注》（本名《周易集(ji)注》）十六(liu)卷。
《易經集注》側重取《系(xi)辭》“錯(cuo)(cuo)綜(zong)其(qi)數”以(yi)論(lun)象。自(zi)(zi)序(xu)曰(yue)“像者,乃(nai)事理之(zhi)仿佛近似可以(yi)想像者也,非(fei)真(zhen)有(you)(you)實理也”,“有(you)(you)象則大小(xiao)遠近精粗、千蹊萬徑之(zhi)理咸寓(yu)乎其(qi)中，方可彌綸天地,無(wu)象則所言者,止一理而己(ji),何以(yi)彌綸?故象猶鏡也,有(you)(you)鏡則萬物畢照。若舍(she)其(qi)鏡,是(shi)無(wu)鏡而索照矣。不(bu)知(zhi)象,《易》不(bu)可注也”,“注既成(cheng),乃(nai)僭于伏羲、文(wen)王(wang)圓圖之(zhi)前(qian),新畫(hua)(hua)(hua)(hua)一圖,以(yi)見(jian)圣人(ren)作易之(zhi)原。又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)(hua)(hua)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)變六十(shi)(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圖，又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)(hua)(hua)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)所屬相(xiang)錯(cuo)(cuo)圖,又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)(hua)(hua)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)六爻(yao)變自(zi)(zi)相(xiang)錯(cuo)(cuo)圖,又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)(hua)(hua)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)次序(xu)自(zi)(zi)相(xiang)綜(zong)圖，又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)(hua)(hua)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)所屬自(zi)(zi)相(xiang)綜(zong)圖，又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)(hua)(hua)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)所屬自(zi)(zi)相(xiang)綜(zong)文(wen)王(wang)序(xu)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)正綜(zong)圖,又(you)(you)(you)畫(hua)(hua)(hua)(hua)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)四(si)(si)正四(si)(si)隅相(xiang)綜(zong)文(wen)王(wang)序(xu)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)雜綜(zong)圖。又(you)(you)(you)發(fa)明(ming)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)正位及上(shang)下經篇(pian)義并各字(zi)(zi)義,又(you)(you)(you)發(fa)明(ming)六十(shi)(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)啟蒙(meng),又(you)(you)(you)考定(ding)《系(xi)辭》上(shang)下傳,又(you)(you)(you)補定(ding)《說卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)》傳以(yi)廣(guang)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)之(zhi)象,又(you)(you)(you)改(gai)正集注分(fen)卷,又(you)(you)(you)發(fa)明(ming)孔子十(shi)(shi)翼。其(qi)注先訓釋象義、字(zi)(zi)義及錯(cuo)(cuo)綜(zong)義,后(hou)加一圈方訓釋本(ben)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)本(ben)爻(yao)真(zhen)意”。此亦足見(jian)其(qi)著書之(zhi)宗旨。
"四圣(sheng)(sheng)"是(shi)按世上萬物(wu)(wu)之象(xiang)來(lai)定的八卦，《易(yi)(yi)經》本以(yi)(yi)物(wu)(wu)象(xiang)出現，來(lai)夫(fu)子重點研(yan)究事物(wu)(wu)的本質，以(yi)(yi)象(xiang)數為宗，強調理(li)、氣、象(xiang)數相(xiang)統一，專(zhuan)取《系辭》中(zhong)錯(cuo)綜其數以(yi)(yi)論(lun)易(yi)(yi)象(xiang)。以(yi)(yi)象(xiang)數闡釋義理(li)，以(yi)(yi)義理(li)印證象(xiang)數，縱橫推闡，按圖索驥(ji)，為學《易(yi)(yi)》者，洞開(kai)了(le)門戶(hu)；為《易(yi)(yi)》林(lin)找回(hui)了(le)孔子《易(yi)(yi)》原璧(bi)，使失(shi)去了(le)一千多年(nian)的象(xiang)數，又回(hui)到(dao)了(le)"四圣(sheng)(sheng)"原處，故震驚《易(yi)(yi)》林(lin)，《周易(yi)(yi)集注(zhu)》被稱(cheng)為絕學。
“八卦圖”
來(lai)氏所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)謂僭于前(qian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)為(wei)《梁山來(lai)知德(de)(de)圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(見(jian)下(xia)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))，謂“此(ci)圣(sheng)人(ren)作《易(yi)(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)原也。理(li)氣象數陰陽(yang)老少往來(lai)進(jin)退常(chang)變(bian)(bian)(bian)吉(ji)兇(xiong)，皆(jie)尚(shang)乎其中(zhong)”、“蓋伏(fu)(fu)羲之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，《易(yi)(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)對(dui)待(dai)；文(wen)王(wang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，《易(yi)(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)流(liu)行，德(de)(de)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),不立(li)文(wen)字,以(yi)天地(di)間理(li)氣象數,不過(guo)(guo)如(ru)此(ci),此(ci)則(ze)兼對(dui)待(dai)流(liu)行主宰(zai)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)理(li)而(er)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)也,故(gu)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)于伏(fu)(fu)羲、文(wen)王(wang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)前(qian)”。實則(ze)此(ci)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)乃胡一(yi)桂《文(wen)王(wang)十(shi)(shi)二月(yue)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)氣圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》和韓邦奇“維天之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)命”、“圣(sheng)人(ren)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)心”二圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)的進(jin)一(yi)步(bu)演化圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。與韓邦奇二圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)比較,只(zhi)不過(guo)(guo)是(shi)把中(zhong)間圓圈(quan)變(bian)(bian)(bian)小(xiao)而(er)己。此(ci)等(deng)無“魚眼”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)皆(jie)來(lai)源于十(shi)(shi)二月(yue)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《伏(fu)(fu)羲六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即本(ben)(ben)朱熹之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)說將(jiang)(jiang)《先天圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》內方(fang)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)“拿出(chu)(chu)放外”只(zhi)余圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)者(zhe)，所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《伏(fu)(fu)羲八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)方(fang)位(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》及《文(wen)王(wang)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)方(fang)位(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即是(shi)朱熹《周易(yi)(yi)(yi)本(ben)(ben)義(yi)》卷首之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《孔子太極生兩儀四(si)(si)象八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)是(shi)《周易(yi)(yi)(yi)本(ben)(ben)義(yi)》小(xiao)橫圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)演變(bian)(bian)(bian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)知德(de)(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)是(shi)本(ben)(ben)《京氏易(yi)(yi)(yi)傳》八(ba)(ba)(ba)宮(gong)(gong)世系所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)出(chu)(chu)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，而(er)《來(lai)知德(de)(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)屬自相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》又是(shi)本(ben)(ben)《八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)》所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得八(ba)(ba)(ba)宮(gong)(gong)世系之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)，謂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“自然相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)知德(de)(de)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)自相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》為(wei)八(ba)(ba)(ba)純卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)初爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)至(zhi)上爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，謂“因(yin)乾(qian)坤相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)，故(gu)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”、“因(yin)兌艮相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo),故(gu)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”、“因(yin)離坎相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo),故(gu)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”、“因(yin)震(zhen)巽相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo),故(gu)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)知德(de)(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)次(ci)序(xu)自相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即為(wei)取“相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)義(yi)將(jiang)(jiang)《周易(yi)(yi)(yi)本(ben)(ben)義(yi)》大(da)(da)橫圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)六(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)(liu)十(shi)(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)重新組合之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，如(ru)上體(ti)本(ben)(ben)乾(qian)下(xia)體(ti)本(ben)(ben)乾(qian)一(yi)至(zhi)坤八(ba)(ba)(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)序(xu)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua),與下(xia)體(ti)本(ben)(ben)乾(qian)上體(ti)本(ben)(ben)乾(qian)一(yi)至(zhi)坤八(ba)(ba)(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)序(xu)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua),配為(wei)“相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”，“四(si)(si)正之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)”出(chu)(chu)四(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),“四(si)(si)隅之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)”出(chu)(chu)四(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。此(ci)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)“相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”者(zhe)五十(shi)(shi)四(si)(si)對(dui),“相(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)”者(zhe)二對(dui)(《大(da)(da)過(guo)(guo)》錯(cuo)(cuo)《頤(yi)》、《中(zhong)孚(fu)》錯(cuo)(cuo)《小(xiao)過(guo)(guo)》。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)謂“八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)次(ci)序(xu)自相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)名并不嚴密)。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)知德(de)(de)八(ba)(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)屬自相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)又是(shi)八(ba)(ba)(ba)純卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)一(yi)個爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)至(zhi)五個爻(yao)(yao)變(bian)(bian)(bian)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得五卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)配“相(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),有所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)謂“文(wen)王(wang)序(xu)卦(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)(gua)雜綜(zong)(zong)(zong)”四(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。
《來知德八(ba)卦(gua)四(si)正(zheng)(zheng)綜(zong)四(si)正(zheng)(zheng)臨尾二(er)卦(gua)圖(tu)(tu)》則(ze)是(shi)(shi)以八(ba)純卦(gua)十(shi)(shi)(shi)六(liu)卦(gua)“相綜(zong)”之(zhi)圖(tu)(tu)，有所謂(wei)“文王(wang)序(xu)卦(gua)雜(za)綜(zong)”二(er)圖(tu)(tu)。來氏(shi)(shi)(shi)(shi)所列諸多“錯綜(zong)”圖(tu)(tu),實(shi)不出孔頤達(da)所說“六(liu)十(shi)(shi)(shi)四(si)卦(gua)二(er)二(er)相偶,非覆即變。覆者,表里(li)視(shi)之(zhi)遂(sui)成兩卦(gua),屯蒙、需訟、師比(bi)之(zhi)類(lei)是(shi)(shi)也；變者,反復唯成一卦(gua),則(ze)變以對之(zhi),乾(qian)坤、坎離、大過頤、中(zhong)孚小過之(zhi)類(lei)是(shi)(shi)也”(見《周易正(zheng)(zheng)義(yi)·序(xu)卦(gua)》)范圍。來氏(shi)(shi)(shi)(shi)所謂(wei)之(zhi)“綜(zong)”,即是(shi)(shi)《屯》與(yu)《蒙》類(lei)之(zhi)“覆”,來氏(shi)(shi)(shi)(shi)所謂(wei)之(zhi)“錯”,即是(shi)(shi)《乾(qian)》與(yu)《坤》類(lei)之(zhi)“變以對之(zhi)”。準此(ci)(ci),來氏(shi)(shi)(shi)(shi)演(yan)變而(er)出《伏(fu)羲文王(wang)錯綜(zong)圖(tu)(tu)》等諸圖(tu)(tu)。此(ci)(ci)外(wai),還有《來知德八(ba)卦(gua)正(zheng)(zheng)位圖(tu)(tu)》及其“易學(xue)六(liu)十(shi)(shi)(shi)四(si)卦(gua)啟蒙”中(zhong)準朱熹《易學(xue)啟蒙》“考變占(zhan)”篇三十(shi)(shi)(shi)二(er)圖(tu)(tu)演(yan)變而(er)來之(zhi)六(liu)十(shi)(shi)(shi)四(si)卦(gua)“六(liu)爻(yao)變”之(zhi)卦(gua)變圖(tu)(tu)。
至清康熙甲寅(yin)(1674年)高雪君“重刻瞿(ju)唐來夫子易(yi)注”時,于(yu)(yu)來知(zhi)德諸(zhu)圖(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)后(hou)增“來圖(tu)(tu)(tu)(tu)補遺”，列(lie)(lie)《太極圖(tu)(tu)(tu)(tu)》、《伏(fu)羲卦(gua)》、《伏(fu)羲八(ba)卦(gua)方(fang)位》、《陽直圖(tu)(tu)(tu)(tu)消息(xi)盈(ying)虛》、《陰直圖(tu)(tu)(tu)(tu)消息(xi)盈(ying)虛》、《天(tian)(tian)上月(yue)輪(lun)圖(tu)(tu)(tu)(tu)》、《文(wen)王(wang)八(ba)卦(gua)方(fang)位》、《一(yi)年氣象》、《大(da)混(hun)(hun)(hun)沌(dun)(dun)》、《天(tian)(tian)地形象》、《帝王(wang)圖(tu)(tu)(tu)(tu)大(da)混(hun)(hun)(hun)沌(dun)(dun)》、《歷(li)代文(wen)章(zhang)大(da)混(hun)(hun)(hun)沌(dun)(dun)》、《以周家論小混(hun)(hun)(hun)沌(dun)(dun)》、《一(yi)日混(hun)(hun)(hun)沌(dun)(dun)》、《歷(li)代人(ren)才大(da)混(hun)(hun)(hun)沌(dun)(dun)》、《天(tian)(tian)下混(hun)(hun)(hun)沌(dun)(dun)三教》等圖(tu)(tu)(tu)(tu)。(皆為(wei)就十(shi)二月(yue)卦(gua)圓(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)衍出之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu))。曰：“《易(yi)注》成梓后(hou),始訪(fang)得(de)先生日錄(lu)諸(zhu)稿中有太極諸(zhu)圖(tu)(tu)(tu)(tu),明白精透,晰理如列(lie)(lie)眉。不(bu)知(zhi)當日先生自敘中何以不(bu)及此?今為(wei)編入,一(yi)以見(jian)作(zuo)者精研之(zhi)(zhi)深，一(yi)以見(jian)述者大(da)成之(zhi)(zhi)集。裨益后(hou)進,不(bu)厭其(qi)多。”(見(jian)今巴蜀書(shu)社一(yi)九八(ba)八(ba)年影(ying)印之(zhi)(zhi)《易(yi)經來注圖(tu)(tu)(tu)(tu)解》)高雪君所增補諸(zhu)圖(tu)(tu)(tu)(tu),以來知(zhi)德“注既(ji)成,乃僭于(yu)(yu)伏(fu)羲文(wen)王(wang)圓(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)前(qian),新(xin)畫(hua)一(yi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)”之(zhi)(zhi)說考之(zhi)(zhi),皆似后(hou)人(ren)據《梁山來知(zhi)德圓(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)》衍出之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)。以其(qi)中之(zhi)(zhi)《伏(fu)羲卦(gua)》圖(tu)(tu)(tu)(tu)(見(jian)下圖(tu)(tu)(tu)(tu))即可明了此圖(tu)(tu)(tu)(tu)原(yuan)本自十(shi)二用卦(gua)圓(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)衍出。
從《梁山來知(zhi)德圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》之(zhi)(zhi)由來，有人謂似本(ben)章(zhang)潢(huang)(huang)《圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)書編》所(suo)(suo)(suo)(suo)列(lie)之(zhi)(zhi)“古太極圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)”(有“眼”之(zhi)(zhi)“黑白(bai)魚”互繞(rao)(rao)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))演變(bian)而(er)來,其(qi)實則不(bu)然(ran)。章(zhang)潢(huang)(huang)所(suo)(suo)(suo)(suo)謂之(zhi)(zhi)“古太極圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)”即為趙(zhao)撝謙列(lie)于《六書本(ben)義(yi)》卷首(shou)之(zhi)(zhi)《天地自然(ran)河圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》,亦(yi)即如高(gao)雪君(jun)于《易(yi)(yi)經(jing)來注圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)解(jie)》卷末“周易(yi)(yi)采圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)”所(suo)(suo)(suo)(suo)列(lie)《心易(yi)(yi)發微伏(fu)羲太極之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(見下圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)),將是圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)中間挖空之(zhi)(zhi)后并不(bu)得(de)《梁山來知(zhi)德圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(`黑白(bai)相繞(rao)(rao)方向相反(fan))。高(gao)雪君(jun)所(suo)(suo)(suo)(suo)列(lie)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)乃本(ben)楊(yang)(yang)甲(jia)《伏(fu)羲八卦圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》演變(bian)而(er)來,就(jiu)其(qi)所(suo)(suo)(suo)(suo)列(lie)《先天畫(hua)卦圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(見下圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))正推之(zhi)(zhi)即得(de)《心易(yi)(yi)發微伏(fu)羲太極之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，反(fan)推之(zhi)(zhi)則得(de)楊(yang)(yang)甲(jia)《伏(fu)羲八卦圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》。以其(qi)所(suo)(suo)(suo)(suo)畫(hua)弧(hu)線曲度(du)分毫不(bu)差分析(xi)之(zhi)(zhi),則高(gao)雪君(jun)似已明(ming)白(bai)此圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)乃本(ben)楊(yang)(yang)甲(jia)《伏(fu)羲八卦圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》推來。否(fou)則以趙(zhao)撝嫌所(suo)(suo)(suo)(suo)列(lie)原(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)弧(hu)線曲度(du),絕(jue)對不(bu)能得(de)到高(gao)雪君(jun)所(suo)(suo)(suo)(suo)列(lie)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)形(xing)(此圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)三(san)環半徑之(zhi)(zhi)間成比例關系)。
來知德自謂“《易(yi)》自孔子沒,而(er)亡至(zhi)今日(ri)矣”、“四(si)圣(sheng)(sheng)之(zhi)易(yi),不(bu)在(zai)四(si)圣(sheng)(sheng),而(er)在(zai)我(wo)矣”、“德因(yin)四(si)圣(sheng)(sheng)人之(zhi)《易(yi)》千載長夜(ye),乃將纂修(xiu)性(xing)理(li)大全(quan)去取于其間,更附以(yi)數(shu)年所悟之(zhi)象數(shu),以(yi)成明時一(yi)代之(zhi)書”、“一(yi)部易(yi)經,不(bu)在(zai)四(si)圣(sheng)(sheng),而(er)在(zai)我(wo)矣”,可(ke)見其自詡亦(yi)(yi)過(guo)高。又其自謂依十二月卦圓圖(tu)衍得之(zhi)圖(tu)為“此則兼對待流行主(zhu)宰之(zhi)理(li)而(er)圖(tu)之(zhi)也(ye)，故圖(tu)干伏羲(xi)、文王之(zhi)前”,亦(yi)(yi)是有些不(bu)甚自量。
來(lai)氏所謂(wei)(wei)(wei)“其(qi)(qi)(qi)注(zhu)先訓釋(shi)象義(yi)(yi)、字(zi)義(yi)(yi)及(ji)錯綜(zong)(zong)義(yi)(yi)”,則有(you)涉于反(fan)對(dui)(dui)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)。所述(shu)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)以(yi)(yi)“卦(gua)綜(zong)(zong)”釋(shi)卦(gua)名(ming)(ming)及(ji)《彖(tuan)》辭(ci)凡二十九(jiu)例(li)。與(yu)俞琰《周(zhou)易集說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)》比較,除俞氏所釋(shi)十九(jiu)例(li)之(zhi)(zhi)(zhi)外(wai),來(lai)氏又多出(chu)《訟(song)》反(fan)《需》、《同人》反(fan)《大(da)有(you)》、《大(da)有(you)》反(fan)《同入》、《賁》反(fan)《噬嗑》、《解》反(fan)《蹇》、《益》反(fan)《損》、《困》反(fan)《井》、《豐》反(fan)《旅》、《渙》反(fan)《節》、《履》反(fan)《小(xiao)畜》七(qi)例(li)。其(qi)(qi)(qi)實(shi)來(lai)氏之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)乃本俞談而來(lai),只不(bu)過以(yi)(yi)反(fan)對(dui)(dui)卦(gua)為(wei)“綜(zong)(zong)卦(gua)”而已(yi)。其(qi)(qi)(qi)后(hou)清儒江(jiang)永(yong)將來(lai)知德之(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)厘定(ding)為(wei)二十二卦(gua)，刪其(qi)(qi)(qi)不(bu)易曉(xiao)處有(you)七(qi)。至(zhi)焦(jiao)循于《易圖(tu)略》“論卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)”,則謂(wei)(wei)(wei)“凡傳(chuan)稱外(wai)內剛柔往來(lai)上(shang)(shang)下(xia),皆(jie)指旁(pang)通,以(yi)(yi)為(wei)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian),非(fei)也(ye)(ye),以(yi)(yi)為(wei)反(fan)對(dui)(dui),亦非(fei)也(ye)(ye)”、“說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)《易》者(zhe)(zhe),沾(zhan)沾(zhan)于卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)反(fan)對(dui)(dui)者(zhe)(zhe),何也(ye)(ye)?以(yi)(yi)《象》傳(chuan)有(you)往來(lai)上(shang)(shang)下(xia)進退(tui)之(zhi)(zhi)(zhi)文也(ye)(ye)。荀、虞(yu)以(yi)(yi)來(lai),大(da)抵(di)皆(jie)據以(yi)(yi)為(wei)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),傳(chuan)文不(bu)可強通,故不(bu)能(neng)畫一(yi)耳”,把一(yi)切(qie)以(yi)(yi)反(fan)對(dui)(dui)之(zhi)(zhi)(zhi)義(yi)(yi)釋(shi)《彖(tuan)》傳(chuan)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)者(zhe)(zhe)都否定(ding)了。江(jiang)永(yong)于《河洛精蘊》曰:“屯、蒙倒轉(zhuan)似翻(fan)車(che),不(bu)止上(shang)(shang)下(xia),安得謂(wei)(wei)(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)綜(zong)(zong)?其(qi)(qi)(qi)易卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)為(wei)卦(gua)綜(zong)(zong),自(zi)(zi)是(shi)(shi)來(lai)氏之(zhi)(zhi)(zhi)謬(miu)”。來(lai)知德自(zi)(zi)謂(wei)(wei)(wei)“綜(zong)(zong)字(zi)之(zhi)(zhi)(zhi)義(yi)(yi),即織布帛(bo)之(zhi)(zhi)(zhi)綜(zong)(zong),或(huo)(huo)上(shang)(shang)或(huo)(huo)下(xia),顛之(zhi)(zhi)(zhi)倒之(zhi)(zhi)(zhi)者(zhe)(zhe)也(ye)(ye)”，又謂(wei)(wei)(wei)“綜(zong)(zong)者(zhe)(zhe),高低(di)織綜(zong)(zong)之(zhi)(zhi)(zhi)名(ming)(ming)”,然織布帛(bo)亦止高低(di),僅(jin)有(you)上(shang)(shang)下(xia)之(zhi)(zhi)(zhi)動,來(lai)氏以(yi)(yi)卦(gua)綜(zong)(zong)釋(shi)《彖(tuan)》辭(ci),卻不(bu)是(shi)(shi)上(shang)(shang)下(xia)進退(tui)之(zhi)(zhi)(zhi)動,僅(jin)是(shi)(shi)上(shang)(shang)下(xia)卦(gua)“翻(fan)車(che)”而己,難(nan)怪江(jiang)永(yong)要(yao)稱其(qi)(qi)(qi)謬(miu)了。來(lai)氏自(zi)(zi)謂(wei)(wei)(wei)其(qi)(qi)(qi)卦(gua)綜(zong)(zong)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)為(wei)自(zi)(zi)得,而俞琰義(yi)(yi)又謂(wei)(wei)(wei)其(qi)(qi)(qi)反(fan)對(dui)(dui)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo),是(shi)(shi)“自(zi)(zi)秦漢之(zhi)(zhi)(zhi)后(hou)唐宋以(yi)(yi)來(lai),諸(zhu)儒議論,絕(jue)無一(yi)語(yu)及(ji)此(ci)”,此(ci)皆(jie)自(zi)(zi)詡太甚。其(qi)(qi)(qi)實(shi),以(yi)(yi)反(fan)對(dui)(dui)卦(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)說(shuo)(shuo)(shuo)(shuo)釋(shi)《彖(tuan)》辭(ci)者(zhe)(zhe),已(yi)先見于朱震(zhen)《漢上(shang)(shang)易傳(chuan)》。
當時蜀中之(zhi)人,一般(ban)以(yi)來(lai)(lai)知德(de)“圓(yuan)圖(tu)”和(he)諸(zhu)多(duo)“錯綜”圖(tu),為出(chu)于來(lai)(lai)氏之(zhi)發(fa)明(ming)。究其(qi)本,則前人已(yi)有(you)類似之(zhi)圖(tu)和(he)相關議論。特別是其(qi)以(yi)“卦綜”說(shuo)釋《彖(tuan)》辭之(zhi)舉(ju),亦(yi)不(bu)是來(lai)(lai)氏開(kai)其(qi)端,來(lai)(lai)氏只不(bu)過以(yi)“反對”為“卦綜’’而(er)已(yi)。此(ci)即是說(shuo),來(lai)(lai)氏《周易集注》所論“象數”之(zhi)精(jing)華部分(fen),客(ke)觀上(shang)看大都不(bu)是其(qi)本人之(zhi)發(fa)明(ming)。然而(er),來(lai)(lai)知德(de)居于窮鄉僻壤(rang)閱二(er)十九年方成此(ci)書,亦(yi)當有(you)其(qi)自晤而(er)得之(zhi)成分(fen)。易道廣(guang)大,可謂“一致而(er)百慮(lv)”、“同(tong)歸而(er)殊途”。也正因其(qi)易學(xue)著(zhu)作(zuo)中以(yi)象數為本,多(duo)衍出(chu)易圖(tu)、多(duo)言(yan)及(ji)卦變,我們方將其(qi)書列為易圖(tu)學(xue)要著(zhu)，從中可見(jian)明(ming)代中后期易圖(tu)學(xue)的發(fa)展和(he)演(yan)變情況。
明來(lai)知德易學圖式。其圖白(bai)者(zhe)為(wei)(wei)陽(yang)儀，黑者(zhe)為(wei)(wei)陰儀。黑白(bai)二路，表(biao)陽(yang)極(ji)(ji)生(sheng)陰，陰極(ji)(ji)生(sheng)陽(yang)。說明氣機生(sheng)生(sheng)不息(xi)、循環不絕之(zhi)理。“非中(zhong)(zhong)間一圈(quan)，乃太極(ji)(ji)之(zhi)本體(ti)。”中(zhong)(zhong)空以(yi)圓(yuan)，用來(lai)象征太極(ji)(ji)，共陰陽(yang)淵(yuan)由自(zi)微而(er)顯，則(ze)顯而(er)著，均與自(zi)然消息(xi)而(er)合。來(lai)氏作《美圓(yuan)歌》：“我有一丸，黑白(bai)相合，雖是兩分，還是一個。大之(zhi)莫載(zai)，小之(zhi)莫破。無(wu)始無(wu)終，無(wu)右無(wu)左。”其源出于(yu)古太極(ji)(ji)圖。清杭(hang)辛齋《易楔》：“此本瞿塘氏之(zhi)圖，亦從古太極(ji)(ji)圖研(yan)索(suo)而(er)出者(zhe)也。”圖中(zhong)(zhong)以(yi)居中(zhong)(zhong)的黑白(bai)二條(tiao)線代表(biao)原古太極(ji)(ji)圖中(zhong)(zhong)的兩點。來(lai)氏認為(wei)(wei)：“此圖為(wei)(wei)圣人作易之(zhi)原。理氣象數，陰陽(yang)老少，往來(lai)進退，常變吉兇，皆寓(yu)于(yu)其中(zhong)(zhong)”。體(ti)現伏羲(xi)六十四(si)卦(gua)陰陽(yang)消長之(zhi)理，反(fan)映伏羲(xi)八卦(gua)、文王八卦(gua)方(fang)位，及一年氣象、一日氣象、天(tian)地形象、帝王文章、人材等混沌狀態．
明(ming)來(lai)知德以(yi)其(qi)太(tai)(tai)極圖(tu)(tu)解釋伏(fu)羲八(ba)(ba)卦方位的圖(tu)(tu)式(shi)。其(qi)圖(tu)(tu)中(zhong)(zhong)空，以(yi)圓象(xiang)征太(tai)(tai)極，白(bai)線(xian)居于(yu)黑(hei)(hei)中(zhong)(zhong)，黑(hei)(hei)線(xian)居于(yu)白(bai)中(zhong)(zhong)，說(shuo)明(ming)陰(yin)(yin)(yin)中(zhong)(zhong)有(you)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)中(zhong)(zhong)有(you)陰(yin)(yin)(yin)。黑(hei)(hei)中(zhong)(zhong)分(fen)太(tai)(tai)陰(yin)(yin)(yin)、少(shao)(shao)(shao)(shao)陰(yin)(yin)(yin)，白(bai)中(zhong)(zhong)分(fen)太(tai)(tai)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)、少(shao)(shao)(shao)(shao)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，說(shuo)明(ming)太(tai)(tai)極生(sheng)兩(liang)儀(yi)(yi)、兩(liang)儀(yi)(yi)生(sheng)四(si)象(xiang)、四(si)象(xiang)生(sheng)八(ba)(ba)卦之(zhi)(zhi)(zhi)精(jing)義(yi)。來(lai)氏認(ren)為(wei)(wei)：“伏(fu)羲只在(zai)一(yi)(yi)(yi)(yi)奇一(yi)(yi)(yi)(yi)偶上(shang)(shang)，生(sheng)出六十四(si)卦，又生(sheng)出后(hou)圣許多爻象(xiang)。如一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)加一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)太(tai)(tai)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)自(zi)然(ran)老之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)；加一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)少(shao)(shao)(shao)(shao)陰(yin)(yin)(yin)，陰(yin)(yin)(yin)自(zi)然(ran)少(shao)(shao)(shao)(shao)之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)；一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)上(shang)(shang)加一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)少(shao)(shao)(shao)(shao)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)自(zi)然(ran)少(shao)(shao)(shao)(shao)之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)；加一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)太(tai)(tai)陰(yin)(yin)(yin)，陰(yin)(yin)(yin)自(zi)然(ran)老之(zhi)(zhi)(zhi)象(xiang)。太(tai)(tai)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)加一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)乾，加一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)兌；少(shao)(shao)(shao)(shao)陰(yin)(yin)(yin)上(shang)(shang)加一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)離，加一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)震(zhen)；少(shao)(shao)(shao)(shao)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)加一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)巽，加一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)坎；太(tai)(tai)陰(yin)(yin)(yin)上(shang)(shang)加一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)艮，加一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)坤。皆陰(yin)(yin)(yin)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)自(zi)然(ran)生(sheng)八(ba)(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)卦。”（《易經來(lai)注圖(tu)(tu)解》）說(shuo)明(ming)伏(fu)羲八(ba)(ba)卦體(ti)現(xian)太(tai)(tai)極自(zi)然(ran)之(zhi)(zhi)(zhi)妙(miao)。
來氏圖解
明來知德以(yi)(yi)其(qi)太(tai)極(ji)圖(tu)解釋文王八(ba)卦(gua)方位(wei)的圖(tu)式。以(yi)(yi)白路為(wei)坎卦(gua)，黑(hei)路為(wei)離卦(gua)，說明陰(yin)中有陽(yang)(yang)、陽(yang)(yang)中有陰(yin)之理。認為(wei)諸儒依據(ju)邵雍解釋文王八(ba)位(wei)，通說穿鑿，解之反(fan)晦(hui)。“殊(shu)不知文王之卦(gua)，孔子已解明矣。‘帝出(chu)乎震’一節是也。”“蓋(gai)文王以(yi)(yi)伏羲之卦(gua)，恐人(ren)難曉，難以(yi)(yi)致用，故就一年(nian)春夏秋冬方位(wei)、卦(gua)所屬木火(huo)土金水相生之序，一陽(yang)(yang)復，自(zi)復而(er)臨(lin)，而(er)泰，而(er)大壯(zhuang)，而(er)夬，陽(yang)(yang)以(yi)(yi)漸(jian)而(er)長，至乾為(wei)純(chun)陽(yang)(yang)；黑(hei)路，為(wei)一陰(yin)姤(gou)，自(zi)姤(gou)而(er)遯(dun)，而(er)否，而(er)觀，而(er)剝，陰(yin)以(yi)(yi)漸(jian)而(er)長，至坤為(wei)純(chun)陰(yin)。說明其(qi)太(tai)極(ji)圖(tu)完全(quan)體(ti)現(xian)(xian)伏羲六十四卦(gua)而(er)列之。”（《易經來注圖(tu)解》）說明文王八(ba)卦(gua)體(ti)現(xian)(xian)四時、五行之理，而(er)與其(qi)太(tai)極(ji)圖(tu)合。
明來(lai)(lai)知德(de)以(yi)(yi)其太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)解釋一年(nian)、一日之象(xiang)(xiang)的圖(tu)(tu)(tu)式。一年(nian)氣象(xiang)(xiang)圖(tu)(tu)(tu)將二十(shi)四節(jie)氣配以(yi)(yi)太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)，說(shuo)明一年(nian)之氣象(xiang)(xiang)。來(lai)(lai)氏認為(wei)“萬古(gu)(gu)(gu)之人事(shi)(shi)，一年(nian)之氣象(xiang)(xiang)也。春作(zuo)夏長秋收(shou)(shou)冬(dong)藏(zang)，一年(nian)不過如此。自(zi)盤古(gu)(gu)(gu)至(zhi)堯舜，風俗人事(shi)(shi)，以(yi)(yi)漸而長，蓋春作(zuo)夏長也。自(zi)堯舜以(yi)(yi)后，風俗人事(shi)(shi)，以(yi)(yi)漸而消(xiao)，蓋秋收(shou)(shou)冬(dong)藏(zang)也。”一日氣象(xiang)(xiang)圖(tu)(tu)(tu)將十(shi)二辰(chen)配以(yi)(yi)太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)，說(shuo)明一日之氣象(xiang)(xiang)。來(lai)(lai)氏認為(wei)：“萬古(gu)(gu)(gu)之始(shi)終者，一日之氣象(xiang)(xiang)也，一日有晝有夜(ye)有明有暗，萬古(gu)(gu)(gu)天(tian)地(di)，即如晝夜(ye)。”
來知德太極圖從晝夜(ye)交替與四季(ji)更迭模式，讓(rang)我們了(le)解了(le)宇宙(zhou)陰陽消長與陰陽循環(huan)的規(gui)律。
明來知(zhi)德以其太極圖(tu)(tu)解(jie)釋(shi)河圖(tu)(tu)的圖(tu)(tu)式。《易(yi)經來注(zhu)圖(tu)(tu)解(jie)》認為：“河圖(tu)(tu)雖曰一(yi)六在(zai)(zai)下，二七(qi)在(zai)(zai)上(shang)，其實皆陽(yang)上(shang)而陰(yin)(yin)下；雖曰三八在(zai)(zai)左，四九在(zai)(zai)右，其實皆陰(yin)(yin)左而陽(yang)右；雖曰以五生(sheng)數(shu)(shu)統(tong)五成數(shu)(shu)，其實皆生(sheng)數(shu)(shu)在(zai)(zai)內，而成數(shu)(shu)在(zai)(zai)外；雖陰(yin)(yin)陽(yang)皆自內達外，其實陽(yang)奇一(yi)、三、七(qi)、九，陰(yin)(yin)偶二、四、六、八，皆自微而漸盛。不可(ke)分裂將其幾點(dian)置某處(chu)。陰(yin)(yin)陽(yang)左右雖旋轉而無定在(zai)(zai)。陰(yin)(yin)陽(yang)合于(yu)中(zhong)心(xin)，而上(shang)本(ben)天(tian)地之中(zhong)氣，故不可(ke)拘執河圖(tu)(tu)虛中(zhong)五十無位之說。”河圖(tu)(tu)陰(yin)(yin)陽(yang)數(shu)(shu)排(pai)列符合太極之理。
