洮(tao)(tao)石(shi)又(you)稱(cheng)"洮(tao)(tao)河(he)石(shi)",以(yi)產于甘肅(su)省古洮(tao)(tao)州的(de)洮(tao)(tao)河(he)沿岸(an)而得名。洮(tao)(tao)石(shi)呈(cheng)綠(lv)藍色(se),近似綠(lv)松石(shi)的(de)顏色(se),多帶回形、曲形紋,質(zhi)地細膩但(dan)不堅(jian),當時人稱(cheng)其(qi)為洮(tao)(tao)硯(yan)。它(ta)制成的(de)硯(yan)臺(tai)稱(cheng)"洮(tao)(tao)石(shi)硯(yan)"或(huo)(huo)"洮(tao)(tao)硯(yan)",或(huo)(huo)"洮(tao)(tao)河(he)石(shi)硯(yan)"等(deng)。質(zhi)地細膩、致密,晶瑩而有(you)光澤(ze),紋路猶如翻騰(teng)的(de)海浪(lang)。
洮(tao)石的具體產地在甘肅省甘南藏族自治州卓尼縣(xian)洮(tao)硯(yan)鄉(xiang)約8公里的洮(tao)河(he)東岸。
化(hua)(hua)學(xue)分析表明,洮石(shi)含二氧(yang)化(hua)(hua)硅60.40%,二氧(yang)化(hua)(hua)鉈0.72%,三(san)(san)氧(yang)化(hua)(hua)二鋁15.54%,三(san)(san)氧(yang)化(hua)(hua)二鐵(tie)7.74%,氧(yang)化(hua)(hua)鈣1.19%,氧(yang)化(hua)(hua)鎂4.56%,氧(yang)化(hua)(hua)鉀4.30%,氧(yang)化(hua)(hua)鈉(na)0.98%.比重(zhong)約(yue)2.7-2.9,硬(ying)度約(yue)3-4.洮石(shi)屬(shu)泥盆系中(zhong)變質(zhi)(zhi)細泥板頁巖,結構細密,且(qie)含多種金屬(shu)離子,石(shi)質(zhi)(zhi)瑩潤(run)如玉,叩之無聲,呵(he)之出水(shui)珠(zhu),用(yong)以制硯,貯水(shui)不(bu)(bu)耗,歷(li)寒不(bu)(bu)冰,澀不(bu)(bu)留筆(bi),滑(hua)不(bu)(bu)拒(ju)墨,且(qie)硬(ying)度適中(zhong),具有發墨快,研墨細,不(bu)(bu)損筆(bi),揮撒自(zi)如,濃淡相宜,用(yong)之得心(xin)應手,風雅盡賦等(deng)特(te)點。
洮石(shi)(shi)除(chu)了綠(lv)洮石(shi)(shi)之外,還有(you)一(yi)種(zhong)紅洮石(shi)(shi),色(se)彩有(you)些(xie)濃艷,比較少,不如綠(lv)洮石(shi)(shi)常(chang)見(jian)。但綠(lv)色(se)石(shi)(shi)硯(yan)并非(fei)洮硯(yan)一(yi)家,綠(lv)端(duan)硯(yan)、綠(lv)松花(hua)石(shi)(shi)硯(yan)、綠(lv)賀蘭(lan)石(shi)(shi)硯(yan)、綠(lv)易縣石(shi)(shi)硯(yan)等各有(you)千秋,區別時要細審紋理,并看是否(fou)有(you)綠(lv)洮石(shi)(shi)中常(chang)見(jian)的微量黑色(se)墨(mo)筋或(huo)墨(mo)點。
制作(zuo)洮(tao)硯(yan)的(de)洮(tao)石(shi)有(you)數(shu)種,一是(shi)鴨頭(tou)綠,也稱"綠漪石(shi)",色(se)澤(ze)綠,有(you)水波狀紋路,石(shi)質堅細(xi),瑩(ying)潤如玉(yu),是(shi)洮(tao)石(shi)上品。如在綠色(se)紋路中夾雜黃色(se)痕跡者,則更(geng)名貴。二是(shi)鸚鵡(wu)綠,色(se)澤(ze)深綠,石(shi)質細(xi)潤,其(qi)中帶有(you)深色(se)"湔(jian)墨點(dian)"的(de)惹人喜愛(ai)。三是(shi)柳葉(xie)青(qing),色(se)綠而(er)又(you)帶有(you)朱砂點(dian),石(shi)質堅硬。四是(shi)淡綠色(se)洮(tao)石(shi),具有(you)滲水緩慢的(de)特點(dian)。