齊(qi)僖(xi)公(gong)(gong)九年(nian)或齊(qi)僖(xi)公(gong)(gong)十(shi)六年(nian)(公(gong)(gong)元(yuan)前723年(nian)或公(gong)(gong)元(yuan)前716年(nian)),鮑叔(shu)牙生于齊(qi)國,是春秋(qiu)時(shi)代齊(qi)國大夫鮑敬叔(shu)的兒子,管仲的好朋友。早期管仲貧困(kun),鮑叔(shu)牙時(shi)常接濟(ji)他(ta)。鮑叔(shu)牙不愿出仕(shi),后來在管仲勸說下,鮑叔(shu)牙選擇輔助公(gong)(gong)子小白(bai)。
齊襄(xiang)公(gong)元年(公(gong)元前(qian)697年),齊襄(xiang)公(gong)即位后,荒淫無(wu)道,隨(sui)意誅(zhu)殺,人人自(zi)危,紛逃(tao)國外。公(gong)子糾由(you)管仲、召(zhao)忽二人輔佐逃(tao)往魯(lu)國;公(gong)子小白(bai)則(ze)由(you)鮑叔牙輔佐逃(tao)往莒國。
齊襄(xiang)公(gong)(gong)十二年(公(gong)(gong)元前686年)齊國(guo)(guo)內亂,流亡在外的公(gong)(gong)子糾和公(gong)(gong)子小(xiao)(xiao)白(bai)(bai)(bai)(bai)都想回國(guo)(guo)爭當齊國(guo)(guo)國(guo)(guo)君(jun)。鮑叔牙(ya)十分著急(ji),力勸小(xiao)(xiao)白(bai)(bai)(bai)(bai)快速回國(guo)(guo),并親(qin)自(zi)為(wei)(wei)小(xiao)(xiao)白(bai)(bai)(bai)(bai)駕(jia)車,日夜(ye)兼程趕往齊國(guo)(guo)邊,卻被埋伏的管仲一箭射中小(xiao)(xiao)白(bai)(bai)(bai)(bai)身(shen)上(shang)的銅制(zhi)衣帶鉤,小(xiao)(xiao)白(bai)(bai)(bai)(bai)趁勢詐死,騙過了管仲,麻(ma)痹了魯軍(jun),兼程直(zhi)入臨淄,賴高(gao)傒等重臣(chen)的擁戴,得立(li)為(wei)(wei)國(guo)(guo)君(jun),是為(wei)(wei)齊桓公(gong)(gong)。魯莊公(gong)(gong)方率(lv)魯軍(jun)護送公(gong)(gong)子糾行至乾時(shi)(今臨淄區西境)地方,齊桓公(gong)(gong)親(qin)自(zi)率(lv)軍(jun)迎戰,大敗魯軍(jun),并盡奪(duo)魯國(guo)(guo)汶陽之地。
齊襄公(gong)十(shi)二年(公(gong)元前686年),齊桓(huan)公(gong)打(da)敗公(gong)子糾,穩定局面,開始治理齊國(guo)(guo)。這個時候他想(xiang)任(ren)用(yong)一直追隨自己的(de)(de)師傅鮑(bao)(bao)(bao)叔牙為齊相(xiang)(xiang)。鮑(bao)(bao)(bao)叔牙拒絕了,并(bing)推(tui)薦當年差點要了齊桓(huan)公(gong)性命的(de)(de)管(guan)仲(zhong)(zhong)為齊相(xiang)(xiang),稱只有管(guan)仲(zhong)(zhong)才(cai)能讓齊國(guo)(guo)稱霸,于(yu)是欺騙魯莊公(gong)說(shuo)要殺管(guan)仲(zhong)(zhong),成(cheng)功將管(guan)仲(zhong)(zhong)從(cong)魯國(guo)(guo)救出(chu)。于(yu)是齊桓(huan)公(gong)封(feng)管(guan)仲(zhong)(zhong)為相(xiang)(xiang)國(guo)(guo),鮑(bao)(bao)(bao)叔牙為大諫。
齊桓公(gong)二年(公(gong)元前(qian)684年)年正月,鮑叔牙領兵(bing)侵入魯境。魯莊公(gong)暫時(shi)避開(kai)齊軍鋒芒,撤退到有(you)利于反攻(gong)的地方——長勺(今萊(lai)蕪苗山鎮)。由于干時(shi)之戰的勝利,鮑叔牙以下將士都(dou)輕視魯軍,認為不堪一(yi)擊(ji),結果大敗。
為雪長勺(shao)之戰之恥,鮑叔牙(ya)提議與宋(song)(song)國一起攻打(da)(da)魯國,同年六月,齊軍(jun)(jun)(jun)、宋(song)(song)軍(jun)(jun)(jun)深(shen)入到郎地(di)駐扎。公子偃說:“宋(song)(song)國軍(jun)(jun)(jun)隊紀律渙散,是能(neng)夠打(da)(da)敗的。宋(song)(song)軍(jun)(jun)(jun)一敗,齊軍(jun)(jun)(jun)必定(ding)退回(hui)。請攻擊宋(song)(song)軍(jun)(jun)(jun)。”莊(zhuang)公不答應。公子偃私自帶(dai)兵從城(cheng)西門(men)偷偷出去,讓兵馬(ma)披上虎皮先進攻宋(song)(song)軍(jun)(jun)(jun)。莊(zhuang)公聞知,只好率大軍(jun)(jun)(jun)跟(gen)隨公子偃出戰,在乘丘將宋(song)(song)國軍(jun)(jun)(jun)隊打(da)(da)得大敗。鮑叔牙(ya)帶(dai)領齊國軍(jun)(jun)(jun)隊撤(che)回(hui)。
齊(qi)(qi)桓(huan)公二(er)十二(er)年(nian)(公元(yuan)前664年(nian)),齊(qi)(qi)國攻打山戎,鮑叔牙隨軍。次(ci)年(nian)六(liu)月,伐山戎勝利(li)。
齊(qi)桓(huan)公三十年(公元前(qian)656年)春,鮑叔牙(ya)隨齊(qi)桓(huan)公率領齊(qi)、魯(lu)、宋、陳、衛、鄭(zheng)、許、曹(cao)等八國聯(lian)軍(jun)先對楚(chu)(chu)國的盟(meng)國蔡國實行(xing)軍(jun)事行(xing)動(dong);接著,齊(qi)桓(huan)公率大軍(jun)聯(lian)合進攻楚(chu)(chu)國。兩(liang)者相持不(bu)下(xia),通過外交談判(pan),楚(chu)(chu)國答應遵守(shou)諸(zhu)侯的本分,恢(hui)復向(xiang)周(zhou)天子納貢(gong)。于(yu)是齊(qi)桓(huan)公和各(ge)小國諸(zhu)侯共同與楚(chu)(chu)國在召陵訂(ding)立盟(meng)約(yue),互相結(jie)盟(meng),各(ge)自退(tui)兵,史(shi)稱(cheng)“召陵之盟(meng)”。
齊(qi)桓(huan)公(gong)四十一(yi)年(nian)(公(gong)元前(qian)645年(nian)),管仲(zhong)將死(si),齊(qi)桓(huan)公(gong)想要將相(xiang)國(guo)位(wei)傳給鮑(bao)叔(shu)(shu)牙,但管仲(zhong)認為太過他(ta)剛直容易(yi)(yi)得罪(zui)主(zhu)上。所以齊(qi)桓(huan)公(gong)讓公(gong)孫(sun)隰朋(peng)稱(cheng)(cheng)相(xiang)。一(yi)月后,公(gong)孫(sun)隰朋(peng)逝世(shi),齊(qi)桓(huan)公(gong)堅持讓鮑(bao)叔(shu)(shu)牙稱(cheng)(cheng)相(xiang),鮑(bao)叔(shu)(shu)牙說稱(cheng)(cheng)相(xiang)可以,但是必(bi)須辭去易(yi)(yi)牙、開方(fang)、豎(shu)刁三人(ren)。齊(qi)桓(huan)公(gong)照做(zuo)了(le),但一(yi)段時間過后,齊(qi)桓(huan)公(gong)想念易(yi)(yi)牙、開方(fang)、豎(shu)刁三人(ren),又把他(ta)們(men)征召回來。不久,鮑(bao)叔(shu)(shu)牙因此抑郁而終。鮑(bao)叔(shu)(shu)牙死(si)后,他(ta)的子孫(sun)世(shi)世(shi)代(dai)(dai)代(dai)(dai)在齊(qi)國(guo)享有俸祿,得到封地的有十幾代(dai)(dai),多數是著名的大夫(fu)。
知人善用
鮑(bao)叔牙在為齊桓公(gong)奪得(de)王位后,拒絕了(le)相(xiang)位,并推(tui)薦了(le)管仲,稱只(zhi)有(you)管仲能讓(rang)齊桓公(gong)稱霸(ba),讓(rang)管仲稱相(xiang),成就了(le)齊桓公(gong)的霸(ba)業。
鮑叔牙為大(da)諫,考(kao)(kao)察(cha)官吏當(dang)中(zhong)表現好的(de)人(ren)(ren),委派(pai)曼子考(kao)(kao)察(cha)非官吏和種(zhong)田者當(dang)中(zhong)表現好的(de)人(ren)(ren),委派(pai)高子考(kao)(kao)察(cha)工匠和商人(ren)(ren)當(dang)中(zhong)表現好的(de)人(ren)(ren),委派(pai)國子管理(li)訟(song)獄,隰(xi)朋(peng)管理(li)東方各國的(de)事務,賓胥無管理(li)西方各國的(de)事務,弗鄭管理(li)住(zhu)宅。
在管仲死后(hou),鮑叔牙堅持讓齊桓公(gong)辭退豎刁(diao)、易牙、開方(fang)三個奸臣果(guo)然使齊國(guo)由盛轉(zhuan)衰。
官吏選拔
鮑(bao)叔牙管理大夫(fu)的(de)選拔(ba),對(dui)(dui)于(yu)(yu)(yu)(yu)勸勉(mian)國(guo)(guo)事,有(you)(you)(you)功無過的(de),舉(ju)為(wei)(wei)(wei)(wei)上(shang)(shang)等。從(cong)政(zheng),治績(ji)屬(shu)(shu)(shu)(shu)第二(er)位(wei);田野(ye)土地又多不(bu)(bu)荒(huang)廢(fei),辦(ban)(ban)案(an)嚴肅不(bu)(bu)驕的(de),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)其次(ci)。勸勉(mian)國(guo)(guo)事,有(you)(you)(you)功而(er)(er)亦有(you)(you)(you)過;從(cong)政(zheng),雖有(you)(you)(you)治績(ji)而(er)(er)無能(neng)力,野(ye)原又多荒(huang)廢(fei),辦(ban)(ban)案(an)驕傲(ao)輕忽,行此(ci)(ci)(ci)三者(zhe),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)下(xia)(xia)等。派曼子管理貴人(ren)之子的(de)選拔(ba),對(dui)(dui)于(yu)(yu)(yu)(yu)外出不(bu)(bu)邪僻(pi),居(ju)處不(bu)(bu)奢華,能(neng)友愛青年和(he)長輩的(de),舉(ju)為(wei)(wei)(wei)(wei)上(shang)(shang)等;具備(bei)上(shang)(shang)述兩(liang)(liang)(liang)個(ge)條(tiao)(tiao)(tiao)件的(de),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)其次(ci);具備(bei)一(yi)(yi)條(tiao)(tiao)(tiao)的(de),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)下(xia)(xia)等。士,立(li)身謙恭,敬重老人(ren)、官長,交游不(bu)(bu)失禮節,行此(ci)(ci)(ci)三者(zhe),舉(ju)為(wei)(wei)(wei)(wei)上(shang)(shang)等;具備(bei)上(shang)(shang)述兩(liang)(liang)(liang)個(ge)條(tiao)(tiao)(tiao)件,屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)其次(ci);具有(you)(you)(you)一(yi)(yi)條(tiao)(tiao)(tiao),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)下(xia)(xia)等。種田者(zhe),非常(chang)出力,順于(yu)(yu)(yu)(yu)父(fu)兄,而(er)(er)且多服其勞,有(you)(you)(you)此(ci)(ci)(ci)三者(zhe)舉(ju)為(wei)(wei)(wei)(wei)上(shang)(shang)等;有(you)(you)(you)兩(liang)(liang)(liang)條(tiao)(tiao)(tiao)的(de),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)次(ci)等;具有(you)(you)(you)一(yi)(yi)條(tiao)(tiao)(tiao),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)下(xia)(xia)等。派高子管理工(gong)(gong)匠、商人(ren)的(de)選拔(ba),順于(yu)(yu)(yu)(yu)父(fu)兄,事長養老,接受任務(wu)能(neng)嚴肅對(dui)(dui)待(dai),有(you)(you)(you)此(ci)(ci)(ci)三條(tiao)(tiao)(tiao),舉(ju)為(wei)(wei)(wei)(wei)上(shang)(shang)等;有(you)(you)(you)兩(liang)(liang)(liang)條(tiao)(tiao)(tiao)的(de),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)次(ci)等;只有(you)(you)(you)一(yi)(yi)條(tiao)(tiao)(tiao),屬(shu)(shu)(shu)(shu)于(yu)(yu)(yu)(yu)下(xia)(xia)等。還委派國(guo)(guo)子按情節判斷刑(xing)獄。三位(wei)大夫(fu)的(de)選拔(ba)舉(ju)薦(jian)工(gong)(gong)作做完以后(hou),命令縣去執行。管仲要(yao)進一(yi)(yi)步與(yu)被選拔(ba)舉(ju)薦(jian)的(de)人(ren)談(tan)話,然(ran)后(hou)上(shang)(shang)報與(yu)國(guo)(guo)君見面,終年如(ru)此(ci)(ci)(ci),由國(guo)(guo)君舉(ju)用。
鮑叔牙(ya)的(de)外(wai)交主張,打(da)出“尊王攘夷”的(de)旗幟,以諸(zhu)侯長(chang)的(de)身份,挾天子以伐不敬。
鮑叔牙(ya)處的時代正是列(lie)國(guo)(guo)(guo)并峙,互相征戰(zhan)不休。當時在(zai)黃(huang)河下游比較活躍(yue)的大(da)(da)國(guo)(guo)(guo)有(you)齊、魯、鄭、宋、衛;小(xiao)國(guo)(guo)(guo)有(you)邢、遂、譚、紀(ji)、杞。大(da)(da)國(guo)(guo)(guo)又(you)分兩派,一派是鄭、齊、魯,一派是宋、衛。小(xiao)國(guo)(guo)(guo)也(ye)附屬在(zai)各個大(da)(da)國(guo)(guo)(guo)一邊。兩派的力量以鄭、齊、魯為強。由于鄭國(guo)(guo)(guo)發(fa)生內亂,漸漸中衰,齊國(guo)(guo)(guo)慢(man)慢(man)強大(da)(da),逐(zhu)漸成(cheng)了各國(guo)(guo)(guo)的霸主。
此時,邊(bian)境的(de)(de)各族也都發展起來(lai)。北方的(de)(de)狄人開(kai)(kai)始(shi)南(nan)下,成為(wei)中原各國的(de)(de)嚴(yan)重威脅。西方的(de)(de)戎(rong)(rong)(rong)人也開(kai)(kai)始(shi)東進(jin)(jin),戎(rong)(rong)(rong)國經(jing)常侵(qin)犯魯國和(he)曹國,北戎(rong)(rong)(rong)又(you)侵(qin)犯鄭國,山戎(rong)(rong)(rong)又(you)進(jin)(jin)攻燕(yan)國,伊洛之戎(rong)(rong)(rong)又(you)進(jin)(jin)攻周王(wang)(wang)室。而南(nan)方的(de)(de)蠻人也躍躍欲試,想要北上。鮑叔(shu)牙(ya)打出了(le)“尊王(wang)(wang)攘(rang)夷”的(de)(de)旗幟(zhi),統一中原勢(shi)力抵抗外(wai)來(lai)民族。
鮑叔牙(ya)推(tui)薦管仲(zhong)做了齊國(guo)(guo)的相國(guo)(guo),自己甘心情(qing)愿地(di)在(zai)他(ta)的領導下為(wei)官做事。他(ta)的子孫世世代(dai)(dai)代(dai)(dai)享受國(guo)(guo)家棒祿,后世有十(shi)余代(dai)(dai)在(zai)齊國(guo)(guo)有封邑、任大夫(fu)之職(zhi)。鮑叔牙(ya)能夠識(shi)才薦賢(xian)不妒,謙和愛國(guo)(guo)忠君。
齊國(guo)名臣管(guan)仲:生我者父母,知我者鮑叔(shu)也!
儒家思想(xiang)家孔子(zi):“齊有鮑叔.……知賢(xian),智也(ye);推(tui)賢(xian),仁也(ye);引賢(xian),義也(ye)。有此三(san)者,又(you)何加(jia)焉?”
墨(mo)家(jia)思想家(jia)墨(mo)子:齊桓染(ran)(ran)于管仲、鮑(bao)叔,晉文染(ran)(ran)于舅犯、高偃(yan),楚莊染(ran)(ran)于孫叔、沈尹,吳闔閭染(ran)(ran)于伍員(yuan)、文義(yi),越(yue)句踐染(ran)(ran)于范蠡(li)、大(da)夫(fu)種。此(ci)五君者所(suo)染(ran)(ran)當,故霸諸侯,功(gong)名傳于后(hou)世(shi)。
西晉(jin)文學家(jia)夏侯湛:鮑子愔愔,式昭德音,綢繆敬叔(shu),二(er)人(ren)同心,厥芳猶蘭,其堅如金,遙遙景跡,君子攸欽(qin)。
西晉詩人(ren)陶(tao)淵(yuan)明:知(zhi)人(ren)未易,相(xiang)知(zhi)實(shi)難。談美初交,利乘歲(sui)寒。管(guan)生稱心,鮑叔必安。奇情雙亮,令名俱(ju)完。
唐朝詩人(ren)李白:鮑生薦夷吾,一舉置齊(qi)相(xiang)。斯人(ren)無良朋,豈有青云望。臨財不(bu)茍取,推分固辭讓。后(hou)人(ren)稱其賢,英風邈難尚。
唐朝詩人杜甫:翻手作(zuo)云覆手雨,紛紛輕(qing)薄何須(xu)數。君(jun)不(bu)見管鮑(bao)貧時交,此道(dao)今(jin)人棄如土。
唐朝詩人高適:丈夫(fu)結(jie)(jie)交(jiao)(jiao)須結(jie)(jie)貧,貧者結(jie)(jie)交(jiao)(jiao)交(jiao)(jiao)始親。世人不(bu)解結(jie)(jie)交(jiao)(jiao)者,唯重(zhong)黃金不(bu)重(zhong)人。黃金雖(sui)多有盡時,結(jie)(jie)交(jiao)(jiao)一成無(wu)竭期。君不(bu)見(jian)管(guan)仲與鮑叔,至今留名(ming)名(ming)不(bu)移(yi)。
唐朝詩人元(yuan)稹:榮辱身沉影(ying)與身,世情誰(shui)是舊雷陳(chen)。唯(wei)應鮑叔猶(you)憐我,自保曾參不殺人。
北宋文學家周敦頤(yi):言理不可(ke)求(qiu),吾將(jiang)訊蒼(cang)蒼(cang)。草木被(bei)春(chun)華,隨風散芳香。才高未為福,名大或不祥。煌煌太史(shi)公,逸氣橫(heng)八方。瑞麟出非(fei)時,巷伯終(zhong)見戕。晏嬰(ying)不可(ke)作,鮑(bao)叔遙(yao)相望。發憤著春(chun)秋,掩奪(duo)日(ri)月光。文章誠可(ke)傳,毀辱庸何傷。
北宋政治家司馬光:昔鮑叔之于管仲,子皮(pi)之于子產,皆位居其(qi)上,能知其(qi)賢而(er)下(xia)之,授以國政;孔子美之。
北宋史(shi)學(xue)家曾(ceng)鞏:云中一點鮑(bao)山青,東(dong)望(wang)能令兩眼(yan)明。若道(dao)人心是矛朝,山前哪得叔(shu)牙城。
南宋思想(xiang)家葉適(shi):鮑叔,管仲(zhong)友也,鮑卑(bei)而管貴(gui),美在叔也。
明代文學家馮夢龍:夷吾負大(da)器,鮑子早相(xiang)知。初釋堂阜縛,便為齊國基。鋪張政就日,羽翼霸成時。一舉三賢萃(cui),桓(huan)公(gong)大(da)可奇。