康(kang)熙五十四(si)年秋(qiu)天,江蘇金壇四(si)屏山下(xia)的(de)一(yi)戶姓賀的(de)農家又(you)添了(le)(le)一(yi)個(ge)女兒。這是(shi)賀家的(de)第二個(ge)女兒,所以取名雙(shuang)(shuang)卿(qing)。小(xiao)雙(shuang)(shuang)卿(qing)十分乖巧,很少哭鬧,常(chang)常(chang)瞪著(zhu)(zhu)一(yi)雙(shuang)(shuang)黑白(bai)分明(ming)的(de)眸子四(si)面(mian)觀望外(wai)面(mian)的(de)世(shi)界。她(ta)似乎知(zhi)道(dao)家境貧困,父母整(zheng)日(ri)為生(sheng)(sheng)計(ji)奔忙(mang),無心(xin)多關照自己,于是(shi)乖乖地(di)生(sheng)(sheng)長著(zhu)(zhu)。小(xiao)雙(shuang)(shuang)卿(qing)在(zai)不(bu)知(zhi)不(bu)覺中會走路了(le)(le)、會說(shuo)話(hua)了(le)(le),別看(kan)(kan)她(ta)并不(bu)愛(ai)多說(shuo)話(hua),可說(shuo)起來有板(ban)有眼、很有慧(hui)性(xing)。雙(shuang)(shuang)卿(qing)的(de)舅舅在(zai)鎮(zhen)上的(de)學(xue)館做雜役,鎮(zhen)子離(li)賀雙(shuang)(shuang)卿(qing)的(de)家不(bu)遠(yuan),沒人照料的(de)小(xiao)雙(shuang)(shuang)卿(qing),常(chang)常(chang)一(yi)個(ge)人“吧(ba)噠、吧(ba)噠”地(di)跑到(dao)(dao)學(xue)館悄(qiao)悄(qiao)站在(zai)窗外(wai)偷看(kan)(kan)。里面(mian)的(de)學(xue)生(sheng)(sheng)讀(du)書,她(ta)也跟著(zhu)(zhu)“伊伊呀呀”地(di)模仿(fang)。還(huan)學(xue)得饒有趣(qu)味。后(hou)來學(xue)館的(de)先生(sheng)(sheng)看(kan)(kan)到(dao)(dao)這小(xiao)姑(gu)娘聰明(ming)好學(xue),就(jiu)破例同意她(ta)進課堂(tang)旁聽(ting)。小(xiao)雙(shuang)(shuang)卿(qing)高(gao)興得心(xin)里比吃(chi)了(le)(le)蜜還(huan)甜,一(yi)下(xia)課就(jiu)忙(mang)著(zhu)(zhu)為先生(sheng)(sheng)遞水送茶,夏(xia)日(ri)打扇趕蠅、冬日(ri)添炭撥火,以感謝先生(sheng)(sheng)的(de)特別關照。就(jiu)這樣,小(xiao)雙(shuang)(shuang)卿(qing)免費在(zai)學(xue)館旁聽(ting)了(le)(le)三年,學(xue)會了(le)(le)讀(du)書寫(xie)字(zi),還(huan)入了(le)(le)吟詩作文的(de)門。
三年過(guo)去(qu),賀(he)(he)雙卿(qing)十歲了。媽媽認為姑娘大了,整天在(zai)(zai)外(wai)跑來跑去(qu),象個瘋丫頭沒樣(yang)子,將(jiang)來怕嫁不(bu)出(chu)去(qu),于是(shi)不(bu)再讓她(ta)天天往(wang)鎮上學(xue)館(guan)跑,而讓她(ta)留在(zai)(zai)家里學(xue)針(zhen)線女紅。小雙卿(qing)不(bu)知(zhi)道怎樣(yang)反抗母親的意思,因為村里其(qi)他的小姐妹都是(shi)輕易(yi)不(bu)出(chu)家門的。大多數(shu)女子都不(bu)識(shi)字(zi),連自己的名字(zi)也不(bu)會寫,照常嫁人(ren)生孩子做母親,賀(he)(he)家能讓雙卿(qing)在(zai)(zai)外(wai)面跑上了幾年,已算(suan)夠開(kai)放的了。
在(zai)家跟著(zhu)媽(ma)媽(ma)做家務(wu),心里(li)仍是(shi)放(fang)不下學館里(li)的(de)筆墨詩文。她央(yang)舅(jiu)舅(jiu)買來紙筆硯墨,一有閑(xian)暇,便坐在(zai)飯桌邊寫詩作(zuo)文。還(huan)請舅(jiu)舅(jiu)把她的(de)習(xi)作(zuo)帶到學館請先(xian)生批改,先(xian)生常在(zai)她的(de)習(xi)作(zuo)上批下鼓(gu)勵之句,也深(shen)為(wei)她的(de)飛速進步暗暗稱奇。
田里的(de)莊(zhuang)稼(jia)種(zhong)了又(you)收(shou)(shou),收(shou)(shou)了又(you)種(zhong),轉眼賀(he)雙卿已經十八歲,長(chang)成(cheng)個(ge)亭亭玉立的(de)大(da)姑娘。善(shan)詩(shi)能文的(de)內秀使(shi)她較其他的(de)鄉(xiang)村(cun)姑娘多一份(fen)含蓄(xu)和深(shen)度(du)。賀(he)雙卿雖然有(you)出色(se)的(de)詩(shi)才(cai)和氣韻,可在(zai)鄉(xiang)下(xia)人眼里這些一錢不(bu)值(zhi)。雙卿父(fu)親(qin)去(qu)世(shi),便由叔父(fu)做主(zhu),嫁與鄰村(cun)佃戶周大(da)旺(wang)。周大(da)旺(wang)也是農戶出身,只知道埋(mai)頭種(zhong)莊(zhuang)稼(jia)。
周(zhou)大旺體(ti)壯如牛,脾氣(qi)火爆,斗(dou)大的(de)字(zi)不(bu)識一石。與賀(he)(he)雙卿的(de)體(ti)質纖(xian)弱(ruo)、性情柔怯(qie)和才學俊(jun)秀,形(xing)成了極不(bu)和諧(xie)的(de)對比。新婚的(de)賀(he)(he)雙卿望著陌生(sheng)的(de)丈(zhang)夫(fu),感覺自(zi)己被拋到了荒野(ye)上,以后的(de)命運不(bu)知是(shi)吉是(shi)兇。
新婚(hun)燕爾(er),周大旺對(dui)溫雅纖秀的(de)(de)(de)妻子(zi)十(shi)分(fen)著迷,夜夜抱著她(ta)揉搓個(ge)沒夠。雖(sui)然沒有(you)輕言蜜(mi)語,可他那寬厚的(de)(de)(de)胸膛(tang)、結(jie)實的(de)(de)(de)雙(shuang)臂,讓賀(he)雙(shuang)卿體會(hui)到一種(zhong)堅實的(de)(de)(de)愛護,雖(sui)然沒有(you)書本上那種(zhong)才子(zi)佳人(ren)般(ban)的(de)(de)(de)浪漫,遺(yi)憾(han)之下她(ta)也略(lve)微有(you)一些滿足。反正農家姑娘都是這樣嫁人(ren)的(de)(de)(de)。
可進(jin)(jin)入(ru)周家三天后,賀雙(shuang)(shuang)卿開始嘗(chang)到(dao)一(yi)些(xie)苦(ku)澀的(de)(de)(de)滋味。婆(po)母楊(yang)氏是個(ge)潑辣能干的(de)(de)(de)女人。年輕守寡,一(yi)個(ge)人將獨生(sheng)兒子(zi)(zi)周大(da)旺苦(ku)撐著(zhu)帶大(da),媳(xi)婦(fu)進(jin)(jin)門,兒子(zi)(zi)竟(jing)然一(yi)頭迷了(le)(le)(le)(le)進(jin)(jin)去,到(dao)她(ta)這個(ge)做娘的(de)(de)(de)跟前來的(de)(de)(de)時候少了(le)(le)(le)(le),真(zhen)是“娶了(le)(le)(le)(le)媳(xi)婦(fu)忘(wang)了(le)(le)(le)(le)娘”!她(ta)把恨(hen)算到(dao)了(le)(le)(le)(le)賀雙(shuang)(shuang)卿頭上,認定是這個(ge)狐貍精(jing)搶(qiang)走了(le)(le)(le)(le)她(ta)兒子(zi)(zi)的(de)(de)(de)心,便(bian)開始雞(ji)蛋里面挑骨頭地找岔子(zi)(zi)了(le)(le)(le)(le)。新媳(xi)婦(fu)第三天開始下廚,賀雙(shuang)(shuang)卿用心地為婆(po)婆(po)做了(le)(le)(le)(le)一(yi)碗糖心湯(tang)(tang)團(tuan),小心翼(yi)翼(yi)地端給了(le)(le)(le)(le)婆(po)婆(po)。楊(yang)氏裝腔作(zuo)勢(shi)地接過來,用湯(tang)(tang)匙舀了(le)(le)(le)(le)一(yi)顆(ke)送進(jin)(jin)嘴里,剛咬了(le)(le)(le)(le)一(yi)口,突然眉頭一(yi)皺,“撲”地一(yi)聲將吃進(jin)(jin)嘴里的(de)(de)(de)湯(tang)(tang)團(tuan)用力吐了(le)(le)(le)(le)出(chu)來,同時將手中的(de)(de)(de)碗重重地朝桌上一(yi)嗑,隨即站了(le)(le)(le)(le)起來,大(da)怒道:“你這小娼婦(fu)想燙死我(wo)啊?做湯(tang)(tang)團(tuan)哪里要放這么多糖的(de)(de)(de),純粹想敗了(le)(le)(le)(le)我(wo)們周家不是?真(zhen)是個(ge)掃帚星!”
那顆吐(tu)(tu)出的(de)湯團正吐(tu)(tu)在賀雙(shuang)卿的(de)裙裾上,她猛嚇了(le)一(yi)跳,接著又是一(yi)頓臭罵劈頭蓋臉地砸來,把她鎮得不(bu)知(zhi)所措,豆大的(de)眼淚不(bu)由自(zi)主地掉了(le)下來。
“嘖(ze)嘖(ze)!老娘說(shuo)幾句都(dou)不(bu)(bu)行了(le)?告訴你(ni),在這里(li)(li)還(huan)(huan)(huan)是(shi)老娘當家(jia),由不(bu)(bu)得你(ni)隨心(xin)胡(hu)來,還(huan)(huan)(huan)不(bu)(bu)把地上的東西(xi)快快收拾起來,圈里(li)(li)的豬(zhu)、欄里(li)(li)的雞還(huan)(huan)(huan)要喂哩!咱們莊戶人(ren)家(jia),可養不(bu)(bu)起閑人(ren)!”楊氏仿佛還(huan)(huan)(huan)沒有(you)發(fa)泄夠,對著(zhu)賀雙卿(qing)又(you)(you)是(shi)一頓訓斥(chi)。接著(zhu)又(you)(you)轉過頭,朝房里(li)(li)的兒子(zi)大聲嚷道:“旺兒,天(tian)天(tian)守(shou)(shou)著(zhu)媳婦就(jiu)能守(shou)(shou)出谷子(zi)來啊(a)?還(huan)(huan)(huan)不(bu)(bu)下(xia)田干活(huo)去(qu),看你(ni)懶成什么樣子(zi)了(le)!”新婚夫妻剛剛歇了(le)三天(tian),楊氏心(xin)里(li)(li)就(jiu)窩下(xia)了(le)一大團(tuan)火,她覺得兒子(zi)都(dou)快被(bei)媳婦帶壞了(le)。
者實(shi)巴交的周(zhou)大旺從小聽慣了(le)母親(qin)的調擺,這(zhe)時自(zi)然(ran)不敢(gan)反抗(kang),只好(hao)乖乖地扛了(le)鋤頭下田,心中還把氣惱怪到(dao)了(le)妻子身上。覺得(de)母親(qin)發火,自(zi)己(ji)挨訓都是(shi)她惹(re)出(chu)來的,不由得(de)就將對妻子的愛憐(lian)減(jian)少了(le)一半。
從這一天開(kai)始,賀(he)雙卿便日日在婆(po)母(mu)的壓制下(xia)生活(huo)了。家中清掃、煮飯、喂(wei)雞、養豬、舂谷之(zhi)類的雜(za)活(huo)都落(luo)到她(ta)的頭上(shang)。她(ta)原本身體孱弱(ruo),在娘家就(jiu)很少做這些事。乍一開(kai)始還適(shi)應不(bu)(bu)下(xia)來,不(bu)(bu)是忘了這樣(yang)、就(jiu)是漏(lou)了那樣(yang),忙得焦頭爛額,一旁坐(zuo)著的婆(po)母(mu)不(bu)(bu)但不(bu)(bu)幫上(shang)一把(ba),還嫌她(ta)手(shou)腳(jiao)太慢,這里不(bu)(bu)是、那里不(bu)(bu)對。
開(kai)頭賀(he)雙(shuang)卿(qing)(qing)在婆母那(nei)里受了委屈,還向丈夫(fu)悄悄訴說,想從丈夫(fu)哪里得(de)到些撫慰。可是慢(man)慢(man)地丈夫(fu)聽信了婆母的編排,也認(ren)定是賀(he)雙(shuang)卿(qing)(qing)笨拙懶惰,常站在母親一邊來(lai)幫著叱(chi)責妻(qi)子,賀(he)雙(shuang)卿(qing)(qing)傷心至極。
既然無處訴(su)苦,賀雙卿想到(dao)了從娘家(jia)帶過(guo)來的(de)紙(zhi)筆,只好把滿腔的(de)憂怨傾(qing)訴(su)在(zai)紙(zhi)上,形(xing)成一首(shou)首(shou)滴血含淚的(de)詩篇。
盡管(guan)賀雙(shuang)卿拋出一(yi)(yi)(yi)片苦心(xin),可(ke)那(nei)個(ge)笨拙粗俗的(de)(de)(de)(de)(de)丈(zhang)夫一(yi)(yi)(yi)點(dian)也體會不(bu)(bu)到(dao)。反而在母親楊(yang)氏的(de)(de)(de)(de)(de)唆使下(xia),不(bu)(bu)斷地折磨妻子。一(yi)(yi)(yi)天,賀雙(shuang)卿清掃了屋里屋外,洗完(wan)一(yi)(yi)(yi)大盆衣服,又喂完(wan)雞豬,剛想坐下(xia)來(lai)(lai)稍事歇息(xi)婆婆又在院(yuan)子里喊道:“趁著(zhu)不(bu)(bu)到(dao)做(zuo)晌午飯,快把那(nei)籮(luo)谷(gu)給(gei)舂(chong)了,還想等到(dao)日頭落西(xi)啊(a)!”賀雙(shuang)卿從不(bu)(bu)敢違抗婆婆的(de)(de)(de)(de)(de)指令(ling),周大旺從地里回來(lai)(lai)一(yi)(yi)(yi)進門見妻無力地站在石(shi)(shi)臼邊(bian),抱(bao)著(zhu)石(shi)(shi)杵(chu)一(yi)(yi)(yi)動也不(bu)(bu)動,便以為是她偷懶怠工,竟然不(bu)(bu)假思索地走過(guo)去,一(yi)(yi)(yi)把把她推倒在石(shi)(shi)臼旁。石(shi)(shi)杵(chu)正壓在了她的(de)(de)(de)(de)(de)腰上,賀雙(shuang)卿痛得好半(ban)天都爬(pa)不(bu)(bu)起來(lai)(lai),痛苦的(de)(de)(de)(de)(de)眼淚卻還不(bu)(bu)敢當(dang)著(zhu)丈(zhang)夫的(de)(de)(de)(de)(de)面流出來(lai)(lai)。
好不(bu)容易掙扎著舂完谷,又到(dao)了(le)做午飯(fan)的(de)時間,賀雙卿來不(bu)及(ji)喘口氣(qi),便(bian)下廚房(fang)煮粥(zhou)。弄得灶聲上(shang)一(yi)(yi)片狼藉。機敏的(de)婆婆聞聲探進頭(tou)來一(yi)(yi)看,不(bu)禁火(huo)冒三丈,吼罵道:“你這個小賤人(ren),如此糟蹋糧(liang)食,這日子(zi)還過(guo)不(bu)過(guo)啦!”賀雙卿早已聽慣(guan)了(le)她(ta)(ta)的(de)呵叱,此時自己(ji)又確實(shi)全身無力(li),便(bian)不(bu)理(li)(li)睬她(ta)(ta),只是埋頭(tou)清理(li)(li)灶臺。楊氏一(yi)(yi)見(jian)媳(xi)婦那種對她(ta)(ta)要理(li)(li)不(bu)理(li)(li)的(de)樣子(zi),更(geng)加氣(qi)不(bu)打一(yi)(yi)處來沖上(shang)前一(yi)(yi)把抓住賀雙卿的(de)耳環,用(yong)力(li)一(yi)(yi)扯,把她(ta)(ta)的(de)耳垂撕裂開來,鮮(xian)血流滿(man)了(le)肩(jian)頭(tou)。賀雙卿仍然不(bu)敢反抗,卻默默地(di)(di)咬牙忍住疼痛,照常乖乖地(di)(di)把飯(fan)食端到(dao)屋里,丈夫和婆婆看都不(bu)看她(ta)(ta)一(yi)(yi)眼,坐下就大(da)吃大(da)嚼起來。
賀雙卿患有嚴(yan)重的瘧疾(ji),在周家(jia)得(de)不到(dao)調治,忽(hu)冷忽(hu)熱經(jing)常發(fa)作,把她(ta)折磨得(de)面黃肌瘦,憔悴(cui)不堪。丈夫對她(ta)也就越來越討(tao)厭(yan)了,幸(xing)好婆婆不在家(jia),她(ta)倒在床上大哭一場。
據說她舅(jiu)舅(jiu)是(shi)當地的(de)塾(shu)師,一說她舅(jiu)舅(jiu)是(shi)幫塾(shu)師打(da)柴、擔(dan)水(shui)的(de)雜役,但(dan)無論(lun)如何,這(zhe)都給好(hao)學的(de)雙(shuang)卿(qing)提供了(le)(le)一個求學的(de)便利(li)條(tiao)件。每當塾(shu)師授課(ke)時,雙(shuang)卿(qing)就倚于窗(chuang)下(xia),悉心聆聽(ting),銘(ming)記(ji)在心。三年過去了(le)(le),雙(shuang)卿(qing)學會了(le)(le)讀(du)書、寫字(zi)、吟詩、作文(wen),父母親認為姑娘家大了(le)(le),不能再(zai)(zai)到(dao)處亂(luan)跑(pao)了(le)(le),便不再(zai)(zai)讓雙(shuang)卿(qing)去學館聽(ting)課(ke)。此(ci)時的(de)雙(shuang)卿(qing),已經善詩能文(wen)了(le)(le),可是(shi),雙(shuang)卿(qing)雖有卓(zhuo)越的(de)才(cai)華,卻(que)一直沒有引起家人(ren)的(de)注意。
閨中閑暇,雙卿即吟詩填詞,練字作(zuo)(zuo)畫(hua)。買不(bu)起書(shu),她便用自做的精(jing)巧的女紅,向商販們換些詩詞書(shu)籍(ji)來讀。在詩書(shu)的熏陶下,雙卿如一(yi)枝紅杏在農家小院含苞怒(nu)放。然(ran)而令人嘆惋不(bu)止的是,雙卿18歲時,父(fu)親去世,由叔父(fu)作(zuo)(zuo)主,以三石谷子的聘禮,被(bei)嫁到金(jin)壇綃山村周家,從此,雙卿便踏上了一(yi)條(tiao)萬劫不(bu)復(fu)的血淚之(zhi)路。
雙(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)丈(zhang)夫叫周(zhou)大旺,比雙(shuang)卿(qing)(qing)大十(shi)幾歲(sui),是個沒有一點文化的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)佃戶樵民,粗(cu)(cu)俗不(bu)堪(kan),生性(xing)粗(cu)(cu)暴,而(er)且嗜賭成(cheng)性(xing);婆(po)(po)(po)婆(po)(po)(po)楊氏更是刁潑蠻惡(e),不(bu)講情(qing)(qing)理。婚(hun)后(hou),丈(zhang)夫和婆(po)(po)(po)婆(po)(po)(po)把雙(shuang)卿(qing)(qing)當成(cheng)牛馬役使,家(jia)中清掃(sao)、煮飯、喂雞、養豬、舂谷之類繁重(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)勞(lao)作都(dou)落到雙(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)頭(tou)(tou)上。婆(po)(po)(po)婆(po)(po)(po)還經常故意(yi)找雙(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)茬,稍不(bu)順眼非打即罵。雙(shuang)卿(qing)(qing)原本(ben)身體孱弱,在(zai)娘家(jia)就(jiu)很少(shao)做這些重(zhong)活,婚(hun)后(hou)卻(que)要樣(yang)樣(yang)從(cong)頭(tou)(tou)學起,家(jia)里田里兩頭(tou)(tou)都(dou)要忙,哪里吃得消呢(ni)?但懾于婆(po)(po)(po)婆(po)(po)(po)和丈(zhang)夫的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)淫威,她(ta)(ta)只有忍氣吞聲,獨(du)自把苦(ku)澀的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)淚(lei)水(shui)咽進肚里。在(zai)身體與精神(shen)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)雙(shuang)重(zhong)折(zhe)磨(mo)下,雙(shuang)卿(qing)(qing)嫁到周(zhou)家(jia)后(hou)不(bu)久便患(huan)上了(le)嚴重(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)瘧疾(ji)(ji)。勞(lao)動的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)艱苦(ku),疾(ji)(ji)病的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)煎(jian)熬,婚(hun)姻(yin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)不(bu)幸,精神(shen)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)折(zhe)磨(mo),心靈(ling)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)凄楚,種種愁情(qing)(qing)苦(ku)況,一齊折(zhe)磨(mo)著雙(shuang)卿(qing)(qing),在(zai)這個冷(leng)似冰窖令人(ren)窒(zhi)息的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)家(jia)庭中,雙(shuang)卿(qing)(qing)又無處傾訴(su),唯憑詩詞傾訴(su)衷(zhong)腸。雙(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)詩作,抒發(fa)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)基本(ben)上是對個人(ren)生活不(bu)幸的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)感(gan)嘆(tan),浸透著濃郁的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)壓抑情(qing)(qing)緒(xu)和傷感(gan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)情(qing)(qing)調,同(tong)時,她(ta)(ta)個人(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)悲(bei)(bei)劇,也折(zhe)射出當時社會的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)陰影,使人(ren)們看到了(le)封(feng)建(jian)時代下層社會婦女(nv)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)苦(ku)難,聽(ting)見了(le)她(ta)(ta)們痛苦(ku)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)悲(bei)(bei)吟,深(shen)為(wei)她(ta)(ta)們的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)才華被埋沒而(er)悲(bei)(bei)哀和不(bu)平。
丈夫和婆(po)婆(po)的(de)(de)(de)(de)欺凌,日日消損(sun)著清代第一(yi)女詞(ci)人的(de)(de)(de)(de)花顏玉容,卻磨不(bu)(bu)盡她(ta)的(de)(de)(de)(de)錦思(si)花情。從娘(niang)家帶(dai)來(lai)的(de)(de)(de)(de)紙用(yong)盡了,雙(shuang)卿(qing)(qing)(qing)便在蘆葉、竹葉、桂(gui)葉和破(po)布殘片上寫(xie)(xie);筆(bi)磨禿了,她(ta)就用(yong)炭(tan)棒和白粉代替(ti)。婆(po)婆(po)多次(ci)淫威(wei)大發,將雙(shuang)卿(qing)(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)筆(bi)折斷,詩(shi)(shi)稿燒毀(hui),可無論如(ru)何也(ye)阻(zu)擋不(bu)(bu)了雙(shuang)卿(qing)(qing)(qing)寫(xie)(xie)詩(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)激情。雙(shuang)卿(qing)(qing)(qing)不(bu)(bu)在乎留(liu)下什么傳世(shi)之作(zuo),甚至有意不(bu)(bu)想讓詩(shi)(shi)作(zuo)留(liu)存于世(shi),她(ta)寫(xie)(xie)詩(shi)(shi)、作(zuo)詞(ci)的(de)(de)(de)(de)唯一(yi)目的(de)(de)(de)(de),只是(shi)想用(yong)它來(lai)宣泄悲郁、點染生活,為自己枯萎的(de)(de)(de)(de)生命(ming)添一(yi)抹亮麗的(de)(de)(de)(de)色彩(cai)。不(bu)(bu)幸的(de)(de)(de)(de)遭際,使雙(shuang)卿(qing)(qing)(qing)常常想起婚前(qian)的(de)(de)(de)(de)美(mei)好(hao)時光,雖然清苦,可擁有人世(shi)間(jian)最寶貴的(de)(de)(de)(de)親情,內心(xin)是(shi)溫暖而平靜的(de)(de)(de)(de),美(mei)好(hao)的(de)(de)(de)(de)時光如(ru)流水般(ban)逝去,再也(ye)無法倒流,雙(shuang)卿(qing)(qing)(qing)唯有靠(kao)這點點回憶來(lai)慰藉(jie)著飽經創傷的(de)(de)(de)(de)心(xin)靈(ling)。
既然(ran)無法反抗,也(ye)就只有加(jia)倍地恭順(shun)了,或許這(zhe)樣可以(yi)一(yi)點減少(shao)痛苦。據清(qing)代(dai)史(shi)震林(1692~1778年(nian))《西(xi)青散記(ji)》記(ji)載,雙卿到婆家后不(bu)(bu)長時間(jian),便久病不(bu)(bu)愈,在臨終(zhong)(zhong)前的(de)日子(zi)里,“事(shi)舅(jiu)姑(gu)愈謹,鄰里稱(cheng)其孝。夫性益暴,善承其喜怒,弗敢稍忤。”(卷四第46頁)就這(zhe)樣,大約(yue)于雍正末年(nian)或乾隆(long)初年(nian),一(yi)代(dai)才貌雙全的(de)農(nong)家女(nv)詞人,最終(zhong)(zhong)在肉體(ti)與精(jing)神的(de)雙重折磨下(xia),花顏凋落,含恨離開人世,留下(xia)一(yi)段(duan)千古(gu)遺憾,讓后人嘆惋不(bu)(bu)已!
應該說,賀(he)雙(shuang)卿是(shi)我國歷史上(shang)最(zui)有(you)天賦(fu)、最(zui)具才(cai)華的(de)女詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)人(ren)之(zhi)一,后(hou)人(ren)尊其(qi)為“清(qing)(qing)代第一女詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)人(ren)”,又稱“清(qing)(qing)代李清(qing)(qing)照”。賀(he)雙(shuang)卿不僅詩(shi)才(cai)冠絕當時,其(qi)出身之(zhi)貧寒、身世(shi)之(zhi)悲涼亦世(shi)所罕見(jian),自古紅顏多(duo)薄(bo)命,懨懨無語向東風。雙(shuang)卿悲慘(can)的(de)人(ren)生(sheng)遭際使她(ta)的(de)詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)感情凄怨愁(chou)苦,纏(chan)綿悱惻,格(ge)調含蓄細膩,意旨幽深(shen),風格(ge)哀婉凄惻,感人(ren)肺腑。詩(shi)詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)內容多(duo)為自傷其(qi)悲慘(can)命運,讀來(lai)(lai)催人(ren)淚下。清(qing)(qing)末(mo)詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)家黃燮清(qing)(qing)評曰:“雙(shuang)卿詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)如小兒女,噥(nong)噥(nong)絮(xu)絮(xu),訴(su)說家常,見(jian)見(jian)聞聞,思思想想,曲曲寫來(lai)(lai),頭(tou)(tou)頭(tou)(tou)是(shi)道。作者(zhe)不以(yi)(yi)為詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci),而(er)(er)閱者(zhe)亦忘其(qi)為詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)。而(er)(er)情真語質,直(zhi)接(jie)三百(bai)篇之(zhi)旨,豈(qi)非(fei)天籟?豈(qi)非(fei)奇才(cai)?乃其(qi)所遇之(zhi)窮,為古才(cai)媛所未(wei)有(you),每(mei)誦一過,不知涕之(zhi)何從(cong)也(ye)。”。清(qing)(qing)人(ren)丁紹儀在(zai)《聽秋(qiu)館(guan)詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)話》中寫道:“雙(shuang)卿生(sheng)有(you)夙慧,嫁(jia)給金壇周姓樵子,家無紙筆(bi),所為詩(shi)詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)悉蘆葉(xie)寫之(zhi)。”清(qing)(qing)代陳廷焯撰《白雨(yu)齋詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)話》評曰:“西青(qing)散記,載綃山女子雙(shuang)卿詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci)十二闋。雙(shuang)卿負絕世(shi)才(cai),秉絕代姿(zi),為農家婦。姑惡夫暴,勞瘁以(yi)(yi)死。生(sheng)平所為詩(shi)詞(ci)(ci)(ci)(ci)(ci),不愿(yuan)留墨(mo)跡(ji),每(mei)以(yi)(yi)粉(fen)筆(bi)書蘆葉(xie)上(shang),以(yi)(yi)粉(fen)易(yi)脫,葉(xie)易(yi)敗(bai)也(ye)。其(qi)旨幽深(shen)窈曲,怨而(er)(er)不怒(nu),古今(jin)逸品也(ye)。其(qi)旨幽深(shen)窈曲,怨而(er)(er)不怒(nu),古今(jin)逸品也(ye)。日(ri)用細故,信手拈來(lai)(lai),都成異(yi)彩。"
雙卿(qing)因家(jia)境貧(pin)寒,買不(bu)起紙筆(bi),又(you)終日勞作(zuo),沒有(you)(you)(you)多(duo)少(shao)時間寫(xie)(xie)作(zuo),加上悍夫惡婆不(bu)讓雙卿(qing)寫(xie)(xie)詩(shi)(shi)(shi)作(zuo)詞(ci)(ci)(ci),更主要的(de)(de)(de)(de)原因是(shi)(shi)她(ta)本人(ren)(ren)寫(xie)(xie)詩(shi)(shi)(shi)作(zuo)詞(ci)(ci)(ci)只為排(pai)解憂憤(fen),不(bu)愿作(zuo)品(pin)留世,每每寫(xie)(xie)完后(hou)隨(sui)寫(xie)(xie)隨(sui)丟,故作(zuo)品(pin)大(da)多(duo)散佚,后(hou)人(ren)(ren)只輯得其(qi)(qi)14首詩(shi)(shi)(shi)詞(ci)(ci)(ci),取名《雪壓軒詞(ci)(ci)(ci)》或《雪壓軒集(ji)》。又(you)因雙卿(qing)出身(shen)貧(pin)苦(ku),一生(sheng)(sheng)短暫(zan),雖才華(hua)絕世,而(er)知者(zhe)甚少(shao),生(sheng)(sheng)平(ping)(ping)事(shi)跡主要記載在(zai)史(shi)震林的(de)(de)(de)(de)《西青(qing)(qing)散記》及《華(hua)陽(yang)散稿》中,另外(wai),《白雨齋詩(shi)(shi)(shi)話》和(he)《聽秋館詞(ci)(ci)(ci)話》中亦輯有(you)(you)(you)雙卿(qing)的(de)(de)(de)(de)部(bu)分詞(ci)(ci)(ci)作(zuo)或點滴的(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)平(ping)(ping),但大(da)多(duo)語(yu)焉不(bu)詳,所以(yi),后(hou)人(ren)(ren)對雙卿(qing)的(de)(de)(de)(de)身(shen)世猜(cai)測紛(fen)紛(fen),胡(hu)適(shi)先(xian)(xian)生(sheng)(sheng)就(jiu)(jiu)曾(ceng)作(zuo)《賀雙卿(qing)考(kao)》,懷疑(yi)歷(li)史(shi)上是(shi)(shi)否(fou)確(que)有(you)(you)(you)雙卿(qing)其(qi)(qi)人(ren)(ren)。后(hou)來,蘇(su)(su)州大(da)學(xue)清詩(shi)(shi)(shi)詞(ci)(ci)(ci)專(zhuan)(zhuan)(zhuan)家(jia)嚴(yan)迪昌教(jiao)授(shou)寫(xie)(xie)成論文《“西青(qing)(qing)散記”與“賀雙卿(qing)考(kao)”疑(yi)事(shi)辨》,以(yi)嚴(yan)謹翔實(shi)地考(kao)證(zheng)(zheng),認為胡(hu)適(shi)先(xian)(xian)生(sheng)(sheng)列舉的(de)(de)(de)(de)“五點可疑(yi)之處(chu),皆不(bu)足疑(yi)”,因此(ci),胡(hu)適(shi)先(xian)(xian)生(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)(de)“疑(yi)心”是(shi)(shi)不(bu)必要的(de)(de)(de)(de)。1997年,南京(jing)大(da)學(xue)清代文學(xue)專(zhuan)(zhuan)(zhuan)家(jia)張宏(hong)生(sheng)(sheng)教(jiao)授(shou)、美國漢學(xue)家(jia)羅溥洛教(jiao)授(shou)、天津師范大(da)學(xue)杜芳琴教(jiao)授(shou)等(deng)一行專(zhuan)(zhuan)(zhuan)家(jia)學(xue)者(zhe),專(zhuan)(zhuan)(zhuan)程(cheng)到(dao)江蘇(su)(su)金壇(tan)薛埠(bu)(bu)方(fang)(fang)山作(zuo)了實(shi)地考(kao)察(cha),取得了有(you)(you)(you)力的(de)(de)(de)(de)第一手資料和(he)許(xu)多(duo)旁證(zheng)(zheng),令人(ren)(ren)信服論證(zheng)(zheng)了歷(li)史(shi)上確(que)有(you)(you)(you)賀雙卿(qing)其(qi)(qi)人(ren)(ren)。專(zhuan)(zhuan)(zhuan)家(jia)們先(xian)(xian)后(hou)發(fa)表論文和(he)專(zhuan)(zhuan)(zhuan)著(zhu)證(zheng)(zheng)明(ming):雙卿(qing)不(bu)僅實(shi)有(you)(you)(you)其(qi)(qi)人(ren)(ren),而(er)且就(jiu)(jiu)是(shi)(shi)金壇(tan)薛埠(bu)(bu)方(fang)(fang)山腳下的(de)(de)(de)(de)丹陽(yang)里人(ren)(ren)氏。杜芳琴教(jiao)授(shou)還(huan)先(xian)(xian)后(hou)寫(xie)(xie)了《賀雙卿(qing)集(ji)》和(he)《痛菊(ju)奈何霜:雙卿(qing)傳(chuan)》兩部(bu)專(zhuan)(zhuan)(zhuan)著(zhu)。
賀(he)雙(shuang)卿的(de)生卒(zu)年(nian)(nian)(nian)(nian)月(yue)(yue),據現有資料記載,大致(zhi)認為(wei),雙(shuang)卿生于清(qing)代(dai)康熙(xi)年(nian)(nian)(nian)(nian)間,卒(zu)于雍正或(huo)乾隆年(nian)(nian)(nian)(nian)間,具體出生年(nian)(nian)(nian)(nian)份(fen)大約(yue)有以下幾種說法(fa),分別(bie)是(shi)1713年(nian)(nian)(nian)(nian),1714年(nian)(nian)(nian)(nian),1715年(nian)(nian)(nian)(nian),比較(jiao)準(zhun)確地說法(fa)是(shi)康熙(xi)五(wu)十(shi)四(1715年(nian)(nian)(nian)(nian))年(nian)(nian)(nian)(nian)秋天,具體去(qu)世年(nian)(nian)(nian)(nian)月(yue)(yue)的(de)說法(fa)有兩種,分別(bie)是(shi)1735年(nian)(nian)(nian)(nian)或(huo)乾隆初(chu)年(nian)(nian)(nian)(nian)。
賀雙(shuang)(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)的(de)故里,《西青散記》中介紹說(shuo)(shuo),賀雙(shuang)(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)乃(nai)“綃山(shan)女(nv)(nv)子(zi)”,即江蘇丹陽(yang)人(ren)(ren)(ren),《丹陽(yang)志(zhi)》中也記載說(shuo)(shuo)賀雙(shuang)(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)是丹陽(yang)蔣(jiang)墅(shu)滕(teng)村人(ren)(ren)(ren),后人(ren)(ren)(ren)具體補充說(shuo)(shuo)綃山(shan)即四屏(ping)(ping)山(shan),雙(shuang)(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)長大(da)后嫁給金壇(tan)(tan)(tan)的(de)貧苦樵民周大(da)旺(wang)家(jia)(jia);而生(sheng)活于史震林(lin)之(zhi)后有的(de)文人(ren)(ren)(ren)卻(que)說(shuo)(shuo)她(ta)是金壇(tan)(tan)(tan)薛(xue)埠人(ren)(ren)(ren),例(li)如在(zai)清末民初,馮(feng)煦編纂(zuan)的(de)金壇(tan)(tan)(tan)縣志(zhi)(民國(guo)重修版(ban))》卷(juan)十(shi)“人(ren)(ren)(ren)物志(zhi)”·“列女(nv)(nv)篇”·“賢淑”這一章節中,記載道(dao):“周賀氏,名雙(shuang)(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing),字秋碧,家(jia)(jia)世業(ye)農,生(sheng)有宿慧(hui)。十(shi)余歲習女(nv)(nv)紅,工巧異(yi)常人(ren)(ren)(ren)。其舅(jiu)為塾師,書(shu)館與(yu)之(zhi)鄰,默聽悉(xi)暗記,以女(nv)(nv)紅易詩詞誦習之(zhi)。小楷亦端(duan)妍,能于一桂葉寫多心經(jing)。嫁村夫貧陋頗極,舅(jiu)姑又勞苦之(zhi)不相惜。雙(shuang)(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)善事之(zhi),見夫未嘗無(wu)愉色。”據考證,金壇(tan)(tan)(tan)的(de)確有個薛(xue)埠鎮(zhen),在(zai)茅山(shan)東邊,據金壇(tan)(tan)(tan)人(ren)(ren)(ren)講,賀雙(shuang)(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)的(de)家(jia)(jia)鄉就在(zai)薛(xue)埠鎮(zhen),而原(yuan)來的(de)綃山(shan)如今改稱為西山(shan)或四屏(ping)(ping)山(shan)。
要全面了(le)解賀(he)(he)雙(shuang)卿其(qi)人,不能不先了(le)解《西青散(san)記》及其(qi)作者史(shi)(shi)(shi)震林(lin)。因(yin)(yin)為(wei)賀(he)(he)雙(shuang)卿以如此貧寒的(de)出(chu)身,而沒(mei)(mei)有埋沒(mei)(mei)被在歷史(shi)(shi)(shi)的(de)煙塵之(zhi)中,讓后(hou)人能領略到她超卓的(de)才(cai)華(hua),完全是因(yin)(yin)為(wei)史(shi)(shi)(shi)震林(lin)的(de)著作《西青散(san)記》的(de)功勞。
史(shi)震(zhen)林,字公度(du),號梧岡,別(bie)號瓠岡居士(shi)、華陽外史(shi)等(deng)。清康熙三(san)十(shi)一(yi)(yi)年(nian)(nian)(1692年(nian)(nian))出生在金(jin)壇洮湖東畔瓜渚村的(de)(de)一(yi)(yi)個三(san)代(dai)書(shu)香(xiang)的(de)(de)農民家(jia)庭。自幼聰(cong)慧(hui),學(xue)習刻苦,學(xue)問道(dao)德(de)、詩詞(ci)文章、書(shu)法繪畫俱佳,青年(nian)(nian)時代(dai)已(yi)是(shi)當(dang)地頗有名(ming)(ming)氣的(de)(de)才子(zi)。可是(shi),仕途不順,幾番鄉試均落(luo)第。雍正十(shi)年(nian)(nian)(1732年(nian)(nian)),史(shi)震(zhen)林應(ying)堂姑(gu)父薛埠(bu)綃(xiao)(xiao)山人(ren)張(zhang)修園之邀,到薛埠(bu)綃(xiao)(xiao)山與(yu)其表兄弟(di)作輔導(dao)陪(pei)讀(du),同年(nian)(nian)赴金(jin)陵鄉試,結(jie)果又(you)(you)名(ming)(ming)落(luo)孫山。雍正十(shi)一(yi)(yi)年(nian)(nian)(1733年(nian)(nian)),張(zhang)修園敞開綃(xiao)(xiao)山耦耕書(shu)院大門,廣收博納各(ge)路學(xue)者(zhe)文人(ren)。段(duan)玉(yu)函等(deng)一(yi)(yi)批文人(ren)雅士(shi)紛紛聚集于綃(xiao)(xiao)山。同年(nian)(nian)四月初,,史(shi)震(zhen)林、段(duan)玉(yu)函等(deng)人(ren)認識了(le)綃(xiao)(xiao)山周(zhou)家(jia)新(xin)娶的(de)(de)媳婦賀雙卿,并結(jie)下了(le)一(yi)(yi)段(duan)深厚而純(chun)潔的(de)(de)情誼。雍正十(shi)三(san)年(nian)(nian)(1735年(nian)(nian)),史(shi)震(zhen)林考中舉人(ren)。乾隆三(san)年(nian)(nian)(1738年(nian)(nian)),又(you)(you)考中進士(shi)。乾隆四十(shi)三(san)年(nian)(nian)(1778年(nian)(nian))史(shi)震(zhen)林去世。史(shi)震(zhen)林的(de)(de)著作除(chu)《西青散(san)記》外,還有《華陽散(san)稿》、《游仙(xian)詩草》等(deng),在清代(dai)文學(xue)史(shi)上(shang)有著一(yi)(yi)定的(de)(de)地位。
據寫(xie)實(shi)筆記(ji)《西(xi)(xi)(xi)青散記(ji)》記(ji)載(zai),1733年四(si)月的(de)(de)(de)一(yi)天(tian),在(zai)綃山(shan)耦耕書院(yuan)讀(du)書的(de)(de)(de)史(shi)震林(lin)和段玉(yu)函等幾個(ge)(ge)才(cai)(cai)子(zi),偶見一(yi)婀娜女子(zi)手(shou)執畚箕出(chu)外倒臟物,便非(fei)常驚(jing)奇(qi):窮鄉僻(pi)壤,何來如此(ci)美貌(mao)(mao)女子(zi)?經(jing)打(da)聽,方知雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)身世(shi),不由(you)十分同情(qing)。后又讀(du)到雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)詩(shi)(shi)詞,更(geng)是敬佩至(zhi)(zhi)極(ji),于(yu)是寫(xie)詩(shi)(shi)作(zuo)(zuo)詞以示問候。雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)欽慕(mu)才(cai)(cai)子(zi),不由(you)也詩(shi)(shi)詞唱和,但(dan)她“發乎情(qing)而止乎禮(li)義”,始終(zhong)不越雷池一(yi)步。史(shi)震林(lin)等才(cai)(cai)子(zi)也曾想(xiang)幫助雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)擺脫困境(jing),但(dan)雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)深(shen)受(shou)封建禮(li)教(jiao)束縛(fu),說(shuo)“田舍郎(lang)雖(sui)俗,乃能宛轉(zhuan)相(xiang)憐(lian),何忍厭之,此(ci)生不愿識書生面矣!”親手(shou)葬送(song)了(le)改(gai)變命(ming)(ming)(ming)運(yun)的(de)(de)(de)機會,令人(ren)(ren)扼腕嘆息!羈(ji)留(liu)綃山(shan)的(de)(de)(de)日子(zi)里(li),史(shi)震林(lin)著(zhu)意搜集雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)詩(shi)(shi)詞。讀(du)著(zhu)這(zhe)些(xie)凄惻動(dong)人(ren)(ren)、才(cai)(cai)思超卓的(de)(de)(de)作(zuo)(zuo)品,他不由(you)深(shen)深(shen)地震驚(jing)了(le)。一(yi)個(ge)(ge)如此(ci)才(cai)(cai)貌(mao)(mao)雙(shuang)(shuang)(shuang)全的(de)(de)(de)奇(qi)女子(zi),竟有(you)如此(ci)悲慘的(de)(de)(de)命(ming)(ming)(ming)運(yun)。“才(cai)(cai)與貌(mao)(mao)至(zhi)(zhi)雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)而絕(jue),貧與病至(zhi)(zhi)雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)而絕(jue)。”史(shi)震林(lin)把這(zhe)個(ge)(ge)苦(ku)命(ming)(ming)(ming)才(cai)(cai)女的(de)(de)(de)遭遇(yu)寫(xie)進(jin)了(le)他的(de)(de)(de)《西(xi)(xi)(xi)青散記(ji)》中,從而使更(geng)多的(de)(de)(de)人(ren)(ren)認(ren)識了(le)這(zhe)位(wei)(wei)她。《西(xi)(xi)(xi)青散記(ji)》以雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)所吟(yin)詩(shi)(shi)詞為主線(xian),串連了(le)一(yi)個(ge)(ge)精彩動(dong)人(ren)(ren)的(de)(de)(de)故事(shi),真(zhen)實(shi)記(ji)錄了(le)賀雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)這(zhe)位(wei)(wei)絕(jue)代(dai)(dai)佳(jia)人(ren)(ren)的(de)(de)(de)才(cai)(cai)高、色美、情(qing)幽、境(jing)苦(ku)、德(de)貞以及她凄慘悲涼的(de)(de)(de)命(ming)(ming)(ming)運(yun),從而使這(zhe)位(wei)(wei)清代(dai)(dai)杰出(chu)女詞人(ren)(ren)的(de)(de)(de)生平(ping)事(shi)跡(ji)和詩(shi)(shi)詞佳(jia)作(zuo)(zuo)長(chang)留(liu)人(ren)(ren)間。現代(dai)(dai)文學家郁達夫在(zai)其(qi)長(chang)兄郁曼陀的(de)(de)(de)推(tui)薦(jian)下,讀(du)了(le)《西(xi)(xi)(xi)青散記(ji)》,曾寫(xie)下詩(shi)(shi)作(zuo)(zuo):“逸(yi)老梧(wu)岡(gang)大有(you)情(qing),一(yi)枝斑管(guan)淚縱橫,西(xi)(xi)(xi)青散記(ji)閑來讀(du),獨替雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)抱不平(ping)。”一(yi)向(xiang)關注女性命(ming)(ming)(ming)運(yun)的(de)(de)(de)周作(zuo)(zuo)人(ren)(ren)先生亦非(fei)常推(tui)崇雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)作(zuo)(zuo)品。徐志摩、舒蕪先生都(dou)寫(xie)過關于(yu)賀雙(shuang)(shuang)(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)文章 。
賀雙卿是一位(wei)普通的(de)(de)農家女子,又是一位(wei)杰出(chu)(chu)(chu)的(de)(de)詩人,她遭受了(le)如此不幸的(de)(de)命運,卻沒有完全向命運低頭,在艱難(nan)中拿起紙筆(bi)抒發自己(ji)的(de)(de)真實感受, 她的(de)(de)詩情在艱難(nan)因(yin)厄中越磨越顯出(chu)(chu)(chu)色,透出(chu)(chu)(chu)一種別樣的(de)(de)艷麗(li),閃爍著震撼人心的(de)(de)的(de)(de)凄美,為(wei)中華詞壇增添了(le)一份奪(duo)目(mu)的(de)(de)光彩。
1、【浣溪沙】
暖雨無晴漏幾絲,牧童斜插嫩花枝。小田(tian)新麥上場時。 汲水(shui)種(zhong)瓜偏怒早,忍煙炊黍又嗔遲(chi)。日長酸(suan)透(tou)軟(ruan)腰肢(zhi)。
據傳,這(zhe)首(shou)詞是(shi)用粉寫在一(yi)(yi)張芍藥葉片(pian)上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)。詞的(de)(de)(de)(de)上(shang)(shang)片(pian)意象很美,你看(kan),初夏(xia)的(de)(de)(de)(de)陣雨飄飛在山谷田(tian)野(ye),已上(shang)(shang)場的(de)(de)(de)(de)新(xin)麥散發著陣破(po)清香,頭(tou)上(shang)(shang)插花的(de)(de)(de)(de)牧童悠然自(zi)得地騎(qi)在牛(niu)背上(shang)(shang)。可是(shi),在這(zhe)樣一(yi)(yi)個(ge)豐收的(de)(de)(de)(de)季節里,詞人卻沒有(you)絲毫(hao)的(de)(de)(de)(de)喜悅(yue)。她干完(wan)了農活,又(you)要回家(jia)做飯,忙得腰酸背疼, 仍(reng)不(bu)免受到挑剔與責罵。怒(nu)早、嗔遲,真(zhen)是(shi)左右(you)為難。夫悍姑惡,一(yi)(yi)切都看(kan)不(bu)順眼。雙卿是(shi)那么(me)的(de)(de)(de)(de)無(wu)(wu)(wu)助,身(shen)體、精神上(shang)(shang)備受煎熬,心(xin)(xin)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)苦悶、憂憤、傷痛無(wu)(wu)(wu)以排(pai)遣,無(wu)(wu)(wu)處表達,唯有(you)借助手中(zhong)的(de)(de)(de)(de)筆,將(jiang)滿(man)腔的(de)(de)(de)(de)幽怨傾訴(su)于紙上(shang)(shang),形成一(yi)(yi)首(shou)首(shou)滴血(xue)含淚的(de)(de)(de)(de)詩篇。詩詞是(shi)她唯一(yi)(yi)的(de)(de)(de)(de)聽眾,唯一(yi)(yi)的(de)(de)(de)(de)寄托,也是(shi)生命中(zhong)唯一(yi)(yi)的(de)(de)(de)(de)閃光(guang)點,夜晚獨(du)自(zi)一(yi)(yi)人,內心(xin)(xin)的(de)(de)(de)(de)思緒如泉(quan)涌流(liu)于筆端,內心(xin)(xin)的(de)(de)(de)(de)痛苦也如泉(quan)水延綿流(liu)長,“此恨綿綿無(wu)(wu)(wu)絕期”,于是(shi)忍痛含悲,寫下了這(zhe)闋《浣溪(xi)沙》。
2、【望江南】
春不(bu)見,尋(xun)過(guo)野(ye)橋(qiao)西。染夢(meng)淡(dan)紅欺粉(fen)蝶,鎖愁(chou)濃綠騙(pian)黃(huang)鸝,幽恨莫重提。
人不見(jian),相見(jian)是還非(fei)?拜月有香(xiang)空惹袖,惜花無淚可沾衣(yi),山遠夕陽低。
這是(shi)女詞(ci)人(ren)(ren)傷(shang)春(chun)懷舊之(zhi)作。全(quan)詞(ci)籠罩(zhao)在凄冷欲絕的(de)(de)(de)(de)感(gan)(gan)情基調(diao)中,透露出滿(man)腔的(de)(de)(de)(de)幽恨。詞(ci)人(ren)(ren)也有(you)(you)過(guo)(guo)(guo)美(mei)(mei)好(hao)(hao)的(de)(de)(de)(de)過(guo)(guo)(guo)去(qu),有(you)(you)過(guo)(guo)(guo)情竇初開的(de)(de)(de)(de)青春(chun)年華(hua),她還似乎(hu)曾(ceng)有(you)(you)過(guo)(guo)(guo)美(mei)(mei)好(hao)(hao)而甜蜜的(de)(de)(de)(de)愛情,有(you)(you)過(guo)(guo)(guo)自(zi)己的(de)(de)(de)(de)心(xin)(xin)上(shang)人(ren)(ren),然而吃人(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)封建婚姻制度,無情地(di)拆散了(le)(le)有(you)(you)情人(ren)(ren)。上(shang)片“春(chun)不見(jian)”,暗指自(zi)己美(mei)(mei)好(hao)(hao)的(de)(de)(de)(de)青春(chun)韶華(hua)在自(zi)然的(de)(de)(de)(de)周(zhou)而復(fu)始中一去(qu)不返,感(gan)(gan)嘆往(wang)事(shi)不堪回首。下(xia)片“人(ren)(ren)不見(jian)”,所愛的(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)再(zai)難相見(jian),即使(shi)相見(jian),恐怕(pa)也因時過(guo)(guo)(guo)境遷而今昔非比了(le)(le)。正如蘇東坡所云“縱(zong)使(shi)相逢(feng)應未識,塵(chen)滿(man)面(mian),鬢如霜”啊。當日焚香(xiang)拜月(yue)溫馨(xin)的(de)(de)(de)(de)一幕浮現眼(yan)前(qian),卻(que)已(yi)成過(guo)(guo)(guo)眼(yan)云煙(yan)。看著曾(ceng)嬌艷的(de)(de)(de)(de)花朵也已(yi)漸漸凋(diao)落,感(gan)(gan)嘆逝(shi)者如斯(si),美(mei)(mei)好(hao)(hao)事(shi)物(wu)的(de)(de)(de)(de)不常在,卻(que)無淚沾衣,淚流(liu)盡(jin)了(le)(le),心(xin)(xin)也碎了(le)(le)。往(wang)事(shi)已(yi)隨花逝(shi)去(qu),只留下(xia)淡淡的(de)(de)(de)(de)影子(zi),眼(yan)前(qian)漂泊盡(jin)前(qian)事(shi),恍若(ruo)夢中。不幸的(de)(de)(de)(de)命運,正像眼(yan)前(qian)遠山殘(can)照一樣,令人(ren)(ren)黯然銷魂。
全(quan)詞表情(qing)細(xi)膩婉轉,凄惻動(dong)人,不雕(diao)飾,憑自己感(gan)受,似從心底流出。
3、【濕羅衣】
世間(jian)難吐只幽情,淚珠咽盡還生(sheng)。手捻殘花,無言倚(yi)屏。 鏡里相(xiang)看自驚,瘦亭(ting)亭(ting)。春(chun)容(rong)不是,秋容(rong)不是,可是雙卿!
問世間情為何物?直(zhi)叫(jiao)人生死相許。而最痛(tong)苦(ku)的還(huan)是有(you)情不能訴,有(you)苦(ku)無(wu)處說。痛(tong)苦(ku)的淚(lei)(lei)珠,獨自(zi)吞(tun)進肚(du)里(li)(li),可(ke)是,剛剛咽(yan)下,淚(lei)(lei)水(shui)又盈(ying)滿(man)眼(yan)(yan)眶了(le)。欲(yu)(yu)哭無(wu)淚(lei)(lei),欲(yu)(yu)悲(bei)無(wu)聲(這是以前的賞析原文。這里(li)(li)用的詞(ci)語和前句有(you)些矛盾,淚(lei)(lei)水(shui)又盈(ying)滿(man)眼(yan)(yan)眶了(le),不應再說欲(yu)(yu)哭無(wu)淚(lei)(lei)。因此(ci)建議(yi)改為:傷(shang)悲(bei)難止,欲(yu)(yu)哭無(wu)聲),人如殘花,只有(you)無(wu)言倚屏啊(a)。顧影(ying)自(zi)憐,花容憔悴,自(zi)己也(ye)認不出自(zi)己了(le)。詞(ci)中,雙(shuang)卿(qing)用尋(xun)常的語言表現(xian)所(suo)見、所(suo)聞、所(suo)想(xiang),親身經歷,真實(shi)感(gan)受,透出一(yi)種別樣的風采。
4、【玉京秋】 自題(ti)《種瓜小影(ying)》
眉(mei)半斂,春紅已全(quan)褪,舊愁(chou)還(huan)欠。畫中瘦(shou)影,羞(xiu)人難閃。新病三分未(wei)醒(xing),淡胭脂,空費輕(qing)染。涼生(sheng)夜,月華(hua)如水,素(su)娥無玷。
翠袖(xiu)啼痕堪驗(yan)。海棠邊,曾(ceng)沾萬(wan)點。怪近來,尋常梳裹,酸咸(xian)都(dou)厭。粉汗(han)凝香(xiang)蘸碧水,羅帕時揩冰(bing)簟。有誰念(nian)。原是花神(shen)暫貶(bian)?
這首《玉(yu)京秋》是(shi)應段玉(yu)函之請(qing)(qing)而作。段玉(yu)函找畫家張石林為雙(shuang)卿畫了畫像,是(shi)雙(shuang)卿種瓜圖,請(qing)(qing)雙(shuang)卿自題一首詞于(yu)其上,便是(shi)此詞。
5、【二郎神(shen)】菊花
絲(si)絲(si)脆柳(liu),裊破淡煙依舊(jiu)。向落(luo)日秋(qiu)山影(ying)里,還喜花枝未(wei)瘦。苦雨重陽挨(ai)過(guo)了,虧耐到(dao)小春時候。知今(jin)夜,蘸(zhan)微霜,蝶去(qu)自垂首(shou)。
生(sheng)受,新(xin)寒浸骨,病來還又。可是我雙卿薄幸,撇(pie)你黃昏靜后。月(yue)冷闌干人不(bu)寐,鎮幾(ji)夜(ye),未(wei)松金(jin)扣。枉(wang)辜卻、開向貧家,愁處欲澆無(wu)酒。
清代陳廷焯撰(zhuan)《白雨(yu)齋詞(ci)話》評曰(yue):“此類皆忠(zhong)厚纏綿,幽冷欲絕。而措語則(ze)既非(fei)溫、韋,亦不類周、秦、姜、史,是仙是鬼,莫能名其(qi)境矣。”
6、【孤(gu)鸞】病中
午寒偏準,早(zao)瘧意初來,碧衫添襯。宿髻慵(yong)梳,亂裹帕(pa)羅(luo)齊(qi)鬢。忙中素(su)裙未(wei)浣,褶痕邊,斷絲雙(shuang)損。玉(yu)腕(wan)近看如(ru)繭(jian),可香腮(sai)還嫩。
算一生凄楚也(ye)拚忍。便化粉成(cheng)灰(hui),嫁時先(xian)忖。錦(jin)思(si)花情,敢被爨煙薰盡。東(dong)菑(zai)卻嫌餉緩。冷(leng)潮回,熱潮誰(shui)問?歸去將棉曬取,又(you)晚(wan)炊相近。
雙(shuang)卿(qing)(qing)體質(zhi)素弱(ruo),在(zai)(zai)娘家(jia)很(hen)少干(gan)(gan)重體力(li)活(huo),到(dao)周(zhou)(zhou)家(jia)后受盡(jin)折磨(mo)(mo),患上(shang)了嚴重的(de)瘧(nve)疾(ji),婆婆丈夫(fu)不(bu)(bu)(bu)(bu)但不(bu)(bu)(bu)(bu)治,而且絲毫(hao)不(bu)(bu)(bu)(bu)體貼(tie)她(ta)(ta),重活(huo)臟(zang)活(huo)全要她(ta)(ta)承擔(dan)。因為瘧(nve)疾(ji)忽冷忽熱經(jing)常發(fa)作,雙(shuang)卿(qing)(qing)被(bei)折磨(mo)(mo)得面黃肌瘦,憔悴不(bu)(bu)(bu)(bu)堪。有一(yi)(yi)(yi)次(ci)她(ta)(ta)提著竹(zhu)籃去給(gei)田地(di)(di)干(gan)(gan)活(huo)的(de)丈夫(fu)送(song)飯,路上(shang)突然(ran)(ran)瘧(nve)疾(ji)發(fa)作,倒在(zai)(zai)地(di)(di)上(shang)不(bu)(bu)(bu)(bu)停的(de)寒(han)戰(zhan),好(hao)不(bu)(bu)(bu)(bu)容易挨了過去,她(ta)(ta)又(you)跌(die)跌(die)撞(zhuang)撞(zhuang)向自家(jia)的(de)田頭(tou)走去。周(zhou)(zhou)大旺干(gan)(gan)活(huo)干(gan)(gan)得有些(xie)餓了,左等右等不(bu)(bu)(bu)(bu)見妻(qi)子送(song)飯來(lai),窩(wo)下了一(yi)(yi)(yi)肚子火(huo)(huo)。終于(yu)看(kan)見了妻(qi)子的(de)身影,又(you)是(shi)一(yi)(yi)(yi)副要死不(bu)(bu)(bu)(bu)活(huo)的(de)子,頓(dun)時來(lai)了火(huo)(huo)氣,順手摸起(qi)身邊的(de)鋤頭(tou)便向雙(shuang)卿(qing)(qing)砸來(lai)。賀雙(shuang)卿(qing)(qing)大吃(chi)一(yi)(yi)(yi)驚,連忙丟下飯籃就往回(hui)跑(pao)去,腳下輕輕飄飄,頭(tou)卻昏昏沉沉。一(yi)(yi)(yi)路摔倒了好(hao)多(duo)次(ci),才(cai)勉強摸進了家(jia)門。“算一(yi)(yi)(yi)生(sheng)凄楚也拚(pan)忍(ren)。便化粉(fen)成(cheng)灰,嫁時先忖(cun)。”這(zhe)是(shi)詞人(ren)(ren)在(zai)(zai)心底悲憤的(de)控(kong)訴,可(ke)是(shi),既(ji)然(ran)(ran)命中(zhong)如(ru)此(ci),雙(shuang)卿(qing)(qing)又(you)有什么辦法呢(ni)?“冷潮回(hui),熱潮誰問?”這(zhe)是(shi)詞人(ren)(ren)無(wu)助的(de)嘆(tan)息。在(zai)(zai)《孤鸞(病中(zhong))》中(zhong),她(ta)(ta)以巧妙地(di)(di)比喻和(he)生(sheng)動的(de)細節描寫(xie),既(ji)通俗自然(ran)(ran)又(you)十分含蓄地(di)(di)表達了自己的(de)悲慘命運,引(yin)起(qi)人(ren)(ren)們對弱(ruo)女子的(de)無(wu)限同情和(he)對悍夫(fu)惡姑的(de)異常憎恨。
7、【惜黃花慢】孤雁
碧盡(jin)遙天,但暮霞(xia)散綺(qi),碎(sui)剪(jian)紅鮮。聽時愁(chou)近,望時怕遠,孤鴻(hong)一個,去向誰邊?素霜已(yi)冷蘆(lu)花渚,更休倩(qian)、鷗鷺相憐。暗自眠,鳳凰縱好,寧(ning)是(shi)姻緣!
凄涼勸你無(wu)言(yan)。趁一沙半水,且度(du)流年。稻(dao)梁初盡,網(wang)羅(luo)正苦(ku),夢魂易(yi)警,幾處寒煙。斷(duan)腸(chang)可似嬋娟意(yi),寸(cun)心(xin)里,多少(shao)纏綿!夜未閑,倦飛誤宿平田。
一日(ri)黃(huang)昏,將近(jin)晚炊時,病中的(de)雙卿攜著畚箕(ji)從打(da)谷場上(shang)歸來(lai),聽見一只孤雁在(zai)(zai)遠方的(de)蘆葦叢中無(wu)助的(de)哀鳴(ming),她(ta)西立而(er)望,呆立半天,聯想起自己凄涼(liang)的(de)身世,不由潸然淚(lei)下。正好給她(ta)婆婆看見了,在(zai)(zai)背后大聲(sheng)呵斥,雙卿素來(lai)膽小易(yi)驚,且久病體虛,被嚇得(de)畚箕(ji)落地,后來(lai)她(ta)越(yue)發心(xin)神不寧,從此又染(ran)上(shang)了易(yi)受驚嚇的(de)毛病,情動于中,數日(ri)后和淚(lei)寫成這首(shou)詞。
詞托詠孤雁,寄意遙深,情(qing)悲聲苦(ku),凄婉欲絕,實乃(nai)自抒身世之(zhi)感(gan)(gan)。詞中孤雁漂(piao)泊無依,分明是(shi)(shi)女(nv)詞人自己(ji)一(yi)(yi)生孤苦(ku)凄涼的(de)(de)(de)形(xing)象概括。作(zuo)者(zhe)以(yi)(yi)憐憫之(zhi)心關(guan)懷著孤雁,似乎可(ke)以(yi)(yi)體(ti)會(hui)到它(ta)的(de)(de)(de)孤獨、它(ta)的(de)(de)(de)無助,“暮霞散綺(qi)”,一(yi)(yi)只大雁孤獨地飛翔于(yu)廣(guang)袤的(de)(de)(de)天際(ji)之(zhi)中,“聽(ting)時愁近(jin),望時怕遠;孤鴻一(yi)(yi)個,去向誰邊?”作(zuo)者(zhe)以(yi)(yi)一(yi)(yi)顆(ke)細膩敏感(gan)(gan)而(er)善良多情(qing)的(de)(de)(de)心設想著孤雁的(de)(de)(de)感(gan)(gan)受,對孤雁關(guan)懷備至(zhi),一(yi)(yi)往情(qing)深。作(zuo)者(zhe)怕聽(ting)愁聲,又同(tong)情(qing)孤雁飛得太遠。而(er)這孤雁離開最喜(xi)歡蘆(lu)蘆(lu)花渚,原(yuan)來是(shi)(shi)素(su)霜已冷,又不愿成(cheng)雙成(cheng)對的(de)(de)(de)鷗鷺相(xiang)憐,雖然(ran)鳳(feng)凰這同(tong)伴(ban)還不錯(cuo),卻也(ye)不可(ke)能結成(cheng)姻緣,此(ci)地多留無益。
尤(you)其下片(pian)殷(yin)勤寄(ji)語,無一不是(shi)發(fa)自(zi)肺(fei)腑,仿(fang)佛與一位“同(tong)是(shi)天涯淪落(luo)人(ren)”的(de)(de)知己共(gong)訴衷(zhong)腸。篇(pian)中句句寫孤(gu)雁(yan)(yan),句句不離人(ren)。落(luo)墨雖在(zai)(zai)雁(yan)(yan),意旨卻(que)在(zai)(zai)人(ren),人(ren)雁(yan)(yan)相通,渾(hun)然一體。結語“夜未閑,倦飛誤(wu)(wu)宿(su)平(ping)田”,正是(shi)女詞(ci)人(ren)明珠暗投,誤(wu)(wu)落(luo)田家(jia)不幸命運的(de)(de)真實寫照。哀哉孤(gu)雁(yan)(yan),悲哉雙卿!下片(pian)是(shi)先由作(zuo)者觀望孤(gu)雁(yan)(yan),現(xian)在(zai)(zai)田里也沒有野食,獵(lie)人(ren)又伺機(ji)而動,還不如隨邊便找個“一沙(sha)半水”先棲息下來。不過,這孤(gu)雁(yan)(yan)自(zi)有它的(de)(de)傷心之處,終究夜半誤(wu)(wu)宿(su)了(le)荒野的(de)(de)平(ping)田,饑寒已(yi)是(shi)無法避免的(de)(de)了(le)。
如陳(chen)廷焯所言:“此詞悲怨而(er)忠厚,讀竟令(ling)人泣數行下。”
8、【鳳凰臺上憶吹簫】殘(can)燈
已暗忘吹,欲明誰剔?向儂無焰如螢。聽土階寒雨,滴破三(san)更。獨自懨(yan)懨(yan)耿耿,難(nan)斷處、也忒(te)多(duo)情。香(xiang)膏盡,芳(fang)心未冷,且伴雙卿。
星星。漸(jian)微不動,還望你淹煎(jian),有個花(hua)生(sheng)!勝(sheng)野塘風(feng)亂,搖曳漁燈。辛苦秋蛾散后,人已病(bing)、病(bing)減何曾?相看久,朦朧成睡(shui),睡(shui)去空(kong)驚。
這(zhe)是有一(yi)次,因勸諫(jian)丈(zhang)(zhang)夫,反給丈(zhang)(zhang)夫禁(jin)閉在廚房里,只有一(yi)盞(zhan)半(ban)明不(bu)滅的殘燈作著她,引起了她的幽怨,寫下了這(zhe)心弦的哀音,人(ren)是凄(qi)涼(liang),景是凄(qi)涼(liang),事是凄(qi)涼(liang),詞(ci)是凄(qi)涼(liang),讀(du)來讓(rang)(rang)人(ren)一(yi)掬同情之淚,讓(rang)(rang)人(ren)唏(xi)噓不(bu)止(zhi)。
作者通過對殘(can)(can)(can)燈(deng)(deng)(deng)(deng)的(de)(de)(de)(de)觀(guan)察(cha)、描(miao)繪,創造出凄(qi)涼的(de)(de)(de)(de)氛圍。夜晚,萬(wan)籟寂無(wu)聲,暮色中(zhong)(zhong)一(yi)盞殘(can)(can)(can)燈(deng)(deng)(deng)(deng)搖曳閃爍微弱(ruo)的(de)(de)(de)(de)燈(deng)(deng)(deng)(deng)光,孤(gu)獨凄(qi)冷,“獨自(zi)懨懨耿耿”的(de)(de)(de)(de)殘(can)(can)(can)燈(deng)(deng)(deng)(deng),如同燈(deng)(deng)(deng)(deng)下(xia)柔弱(ruo)孤(gu)寂的(de)(de)(de)(de)作者,“香(xiang)膏盡(jin),芳心未(wei)冷,且伴(ban)雙(shuang)(shuang)卿(qing)”,無(wu)人陪伴(ban)的(de)(de)(de)(de)夜晚,有(you)了殘(can)(can)(can)燈(deng)(deng)(deng)(deng)的(de)(de)(de)(de)相隨,亦可聊以自(zi)慰。只(zhi)是(shi)(shi)(shi),他們的(de)(de)(de)(de)命(ming)運(yun)是(shi)(shi)(shi)那么(me)的(de)(de)(de)(de)相似,一(yi)個(ge)是(shi)(shi)(shi)即將熄滅的(de)(de)(de)(de)殘(can)(can)(can)燈(deng)(deng)(deng)(deng),一(yi)個(ge)是(shi)(shi)(shi)被(bei)折(zhe)磨、被(bei)傷(shang)害(hai)的(de)(de)(de)(de)雙(shuang)(shuang)卿(qing)。看(kan)(kan)燈(deng)(deng)(deng)(deng),也是(shi)(shi)(shi)在看(kan)(kan)自(zi)己,哀悼(dao)殘(can)(can)(can)燈(deng)(deng)(deng)(deng)的(de)(de)(de)(de)命(ming)運(yun),也是(shi)(shi)(shi)在感嘆自(zi)身(shen)的(de)(de)(de)(de)不幸,詞中(zhong)(zhong)雖沒有(you)直言控訴壓迫她的(de)(de)(de)(de)惡勢力(li),然而字里行間,都浸(jin)透著一(yi)個(ge)封建(jian)社會(hui)中(zhong)(zhong)受(shou)盡(jin)侮(wu)辱、欺凌(ling)的(de)(de)(de)(de)女子的(de)(de)(de)(de)血和淚。
雙(shuang)卿(qing)是(shi)善良的(de)(de),她的(de)(de)感情(qing)是(shi)細膩的(de)(de),常常借詠物來抒發自己(ji)的(de)(de)感慨。善于(yu)運用孤獨、衰殘、暗(an)淡(dan)、凄冷的(de)(de)意象,來抒寫(xie)絕(jue)望的(de)(de)情(qing)懷,實為自己(ji)不幸的(de)(de)遭遇和(he)悲涼的(de)(de)心境的(de)(de)寫(xie)照。
9、【薄(bo)幸】詠瘧
依(yi)(yi)依(yi)(yi)孤影(ying),渾(hun)似夢(meng)、憑(ping)誰喚醒(xing)!受多少(shao)、蝶嗔蜂怒,有藥難醫花癥。最忙時,那得功夫,凄涼自整紅爐(lu)等。總訴盡濃愁,滴干清淚,冤煞(sha)娥眉不省。
去過酉、來先午(wu),偏放卻、更深(shen)宵永。正千回萬轉,欲(yu)眠仍起,斷鴻叫(jiao)破殘陽冷。晚山如鏡,小柴扉煙鎖(suo),佳人翠袖懨懨病。春(chun)歸望早,只恐(kong)東風未肯。
一(yi)(yi)(yi)(yi)天,賀雙(shuang)卿(qing)(qing)清掃(sao)了(le)(le)(le)(le)屋里(li)(li)屋外(wai),洗完一(yi)(yi)(yi)(yi)大盆衣服,又(you)喂完雞豬,剛(gang)想坐(zuo)(zuo)下(xia)來(lai)稍(shao)事(shi)歇息,婆(po)(po)婆(po)(po)又(you)在(zai)院子(zi)里(li)(li)催她(ta)舂(chong)谷(gu)(gu)了(le)(le)(le)(le),雙(shuang)卿(qing)(qing)從不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)違抗婆(po)(po)婆(po)(po)的(de)(de)(de)(de)(de)指令,趕(gan)緊走(zou)到院子(zi)里(li)(li)開始舂(chong)谷(gu)(gu)。舂(chong)谷(gu)(gu)的(de)(de)(de)(de)(de)石(shi)(shi)杵又(you)大又(you)重(zhong),她(ta)舂(chong)了(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)會兒,已累得(de)(de)汗流(liu)浹背(bei),氣(qi)(qi)喘吁(yu)吁(yu),只好(hao)抱(bao)著杵休息片刻(ke)。正在(zai)這時(shi),周(zhou)大旺從地(di)(di)里(li)(li)回來(lai)。一(yi)(yi)(yi)(yi)進(jin)門見妻子(zi)無力(li)地(di)(di)站(zhan)在(zai)石(shi)(shi)臼邊(bian),抱(bao)著石(shi)(shi)杵一(yi)(yi)(yi)(yi)動也(ye)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)動,便以為是(shi)(shi)她(ta)偷懶怠工(gong),問也(ye)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)問,就一(yi)(yi)(yi)(yi)把把她(ta)推(tui)倒在(zai)石(shi)(shi)臼旁。石(shi)(shi)杵正壓(ya)在(zai)了(le)(le)(le)(le)她(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)腰(yao)上(shang)(shang),雙(shuang)卿(qing)(qing)痛(tong)(tong)得(de)(de)好(hao)半天都(dou)爬不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)起來(lai),痛(tong)(tong)苦屈辱的(de)(de)(de)(de)(de)眼(yan)(yan)淚還不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)當(dang)著丈(zhang)(zhang)夫(fu)的(de)(de)(de)(de)(de)面流(liu)出來(lai)。好(hao)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)容(rong)易掙(zheng)扎(zha)著舂(chong)完谷(gu)(gu),又(you)到了(le)(le)(le)(le)做(zuo)午(wu)飯(fan)的(de)(de)(de)(de)(de)時(shi)間(jian),雙(shuang)卿(qing)(qing)來(lai)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)及喘口(kou)氣(qi)(qi),又(you)去廚房煮(zhu)粥(zhou)(zhou)。粥(zhou)(zhou)鍋坐(zuo)(zuo)在(zai)灶(zao)上(shang)(shang),她(ta)則坐(zuo)(zuo)在(zai)灶(zao)坑前添柴燒火。濃煙一(yi)(yi)(yi)(yi)熏,加上(shang)(shang)過度的(de)(de)(de)(de)(de)疲(pi)勞,頭(tou)(tou)暈(yun)的(de)(de)(de)(de)(de)老毛病(bing)又(you)犯了(le)(le)(le)(le),她(ta)只好(hao)閉上(shang)(shang)眼(yan)(yan)靠在(zai)灶(zao)臺上(shang)(shang)。就在(zai)這工(gong)夫(fu),鍋里(li)(li)煮(zhu)著的(de)(de)(de)(de)(de)粥(zhou)(zhou)開了(le)(le)(le)(le),溢出鍋沿,弄得(de)(de)灶(zao)臺上(shang)(shang)一(yi)(yi)(yi)(yi)片狼藉(jie),還有幾點(dian)熱粥(zhou)(zhou)濺到賀雙(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)脖(bo)子(zi)上(shang)(shang),把她(ta)燙醒,睜眼(yan)(yan)一(yi)(yi)(yi)(yi)看(kan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)由得(de)(de)低低地(di)(di)驚叫了(le)(le)(le)(le)一(yi)(yi)(yi)(yi)聲(sheng)。婆(po)(po)婆(po)(po)聞聲(sheng)探進(jin)頭(tou)(tou)來(lai)一(yi)(yi)(yi)(yi)看(kan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)禁火冒三丈(zhang)(zhang),又(you)是(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi)頓(dun)吼(hou)罵。賀雙(shuang)卿(qing)(qing)早已聽慣了(le)(le)(le)(le)她(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)呵叱(chi),只是(shi)(shi)埋頭(tou)(tou)清理灶(zao)臺。楊(yang)氏(shi)一(yi)(yi)(yi)(yi)見媳婦(fu)那種對她(ta)要理不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)理的(de)(de)(de)(de)(de)樣子(zi),更加氣(qi)(qi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)打一(yi)(yi)(yi)(yi)處(chu)來(lai)。沖上(shang)(shang)前一(yi)(yi)(yi)(yi)把抓住雙(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)耳環,用(yong)力(li)一(yi)(yi)(yi)(yi)扯,把她(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)耳垂撕裂開來(lai),鮮血流(liu)滿了(le)(le)(le)(le)肩頭(tou)(tou)。雙(shuang)卿(qing)(qing)仍(reng)然不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)敢(gan)反抗,卻默(mo)(mo)默(mo)(mo)地(di)(di)咬牙忍住疼痛(tong)(tong),擦干鮮血后,照常(chang)乖(guai)乖(guai)地(di)(di)把飯(fan)食送給婆(po)(po)婆(po)(po)和(he)丈(zhang)(zhang)夫(fu),婆(po)(po)婆(po)(po)和(he)丈(zhang)(zhang)夫(fu)看(kan)都(dou)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)看(kan)她(ta)一(yi)(yi)(yi)(yi)眼(yan)(yan),坐(zuo)(zuo)下(xia)就大吃大嚼起來(lai)。雙(shuang)卿(qing)(qing)的(de)(de)(de)(de)(de)淚水這才敢(gan)默(mo)(mo)默(mo)(mo)地(di)(di)流(liu)了(le)(le)(le)(le)下(xia)來(lai)。于是(shi)(shi)寫下(xia)這首哀傷(shang)欲絕的(de)(de)(de)(de)(de)《薄幸(詠瘧)》。作者把自(zi)(zi)己比(bi)作花(hua),把壓(ya)制(zhi)她(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)人比(bi)作蝶和(he)蜂。“有藥(yao)難(nan)醫花(hua)癥(zheng)”,是(shi)(shi)因為“受(shou)多少、蝶嗔(chen)蜂怒”。終日無端的(de)(de)(de)(de)(de)“嗔(chen)”和(he)“怒”,即使有藥(yao)可以醫治好(hao)她(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)身體(ti)上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)疾(ji)病(bing),也(ye)難(nan)以醫治她(ta)心靈上(shang)(shang)的(de)(de)(de)(de)(de)傷(shang)痛(tong)(tong)。這首詞寫得(de)(de)很巧妙(miao),借寫自(zi)(zi)己的(de)(de)(de)(de)(de)病(bing),來(lai)寫封建(jian)勢力(li)對自(zi)(zi)己的(de)(de)(de)(de)(de)壓(ya)迫,含蓄地(di)(di)表達(da)了(le)(le)(le)(le)自(zi)(zi)己對封建(jian)勢力(li)的(de)(de)(de)(de)(de)憎恨(hen)與(yu)控訴(su)。
10、【一(yi)剪梅】
寒熱(re)如潮勢未平,病起無言,自掃前庭(ting)。瓊花(hua)魂斷(duan)碧天(tian)愁,推下凄涼,一個雙卿。
夜(ye)冷荒雞懶不鳴,擬(ni)雪猜霜(shuang),怕雨(yu)貪晴。最閑時候(hou)妾偏忙,才喜雙卿,又怒雙卿。
11、【摸(mo)魚兒】謝鄰(lin)女韓西饋食(shi)
喜初(chu)晴(qing),晚霞西現,寒山煙外青淺。苔紋干處容香履(lv),尖印紫泥猶軟(ruan)。人語亂,忙去倚、柴扉空負深深愿。相(xiang)思一線,向新(xin)月搓圓(yuan);穿愁貫(guan)恨,珠淚總成串。
黃昏后,殘熱猶(you)憐細喘。小窗風(feng)射如(ru)箭。春(chun)紅(hong)秋白無情艷,一朵似儂難選。重見(jian)遠,聽說道,傷(shang)心已(yi)受殷勤餞(jian)。斜陽刺眼,休(xiu)更望天涯(ya),天涯(ya)只是,幾片冷云(yun)展(zhan)。
她(ta)的(de)(de)鄰(lin)居(ju)韓(han)(han)西(xi)(xi)是她(ta)女伴,不(bu)(bu)識字,卻愛(ai)雙(shuang)(shuang)卿(qing)的(de)(de)作品,這樣的(de)(de)女伴,幾乎(hu)已是雙(shuang)(shuang)卿(qing)婚后生活的(de)(de)唯(wei)一精神寄托,可是不(bu)(bu)久,韓(han)(han)西(xi)(xi)就嫁人了。一次,韓(han)(han)西(xi)(xi)回娘家(jia)小住后即將返回婆(po)家(jia),父母為之送(song)行,韓(han)(han)西(xi)(xi)邀(yao)請雙(shuang)(shuang)卿(qing)參加,可雙(shuang)(shuang)卿(qing)瘧疾(ji)犯了,不(bu)(bu)能前往,韓(han)(han)西(xi)(xi)就前去(qu)探望,并送(song)去(qu)食物。饑寒交迫的(de)(de)雙(shuang)(shuang)卿(qing)非常感動(dong),于是和淚(lei)寫下了這首(shou)《摸魚兒(er)(謝鄰(lin)女韓(han)(han)西(xi)(xi)饋食)》。
據《西(xi)青散記(ji)》記(ji)載:“鄰女韓西(xi),新嫁而(er)歸,性頗慧,見雙(shuang)卿(qing)獨舂汲(ji),恒(heng)助之。瘧(nve)時,坐于(yu)床為雙(shuang)卿(qing)泣。不識字,然愛雙(shuang)卿(qing)書(shu)。乞雙(shuang)卿(qing)寫(xie)心經(jing),且教之誦。是時將返其(qi)夫家,父母得餞之。召(zhao)雙(shuang)卿(qing),瘧(nve)弗能往,韓西(xi)亦諸食。乃分其(qi)所食自裹(guo)之遺(yi)雙(shuang)卿(qing)。雙(shuang)卿(qing)泣為此詞,以(yi)淡墨(mo)細書(shu)蘆葉。”
12、【鳳凰臺上憶(yi)吹簫】贈鄰女韓西
寸寸微云,絲絲殘(can)照,有無明滅難消。正(zheng)斷(duan)魂魂斷(duan),閃閃搖搖。望(wang)望(wang)山(shan)山(shan)水水,人去去,隱(yin)隱(yin)迢(tiao)迢(tiao)。從(cong)今后,酸(suan)酸(suan)楚楚,只似今宵。
青遙,問天不應,看小小雙卿,裊裊無(wu)聊。更見(jian)誰(shui)(shui)(shui)誰(shui)(shui)(shui)見(jian),誰(shui)(shui)(shui)痛花嬌(jiao)?誰(shui)(shui)(shui)望歡歡喜喜,偷素粉,寫寫描描?誰(shui)(shui)(shui)還管,生生世世,夜夜朝(chao)朝(chao)?
這首(shou)詞(ci)(ci)是為別女友韓西而作,細膩地表(biao)現了她內(nei)心(xin)抑郁的情緒,再(zai)現與(yu)女友分別使她墮入(ru)深淵的情景。巧用疊(die)字抒情寫(xie)(xie)意,堪與(yu)詞(ci)(ci)作大家李清(qing)照的“尋尋覓(mi)覓(mi),冷(leng)冷(leng)清(qing)清(qing),凄凄慘(can)(can)慘(can)(can)戚戚”之(zhi)句媲美(mei),將雙(shuang)卿(qing)后(hou)半生的酸(suan)楚盡(jin)相傾訴。“偷素(su)粉(fen)、寫(xie)(xie)寫(xie)(xie)描(miao)描(miao)。誰還管(guan),生生世世,夜(ye)(ye)夜(ye)(ye)朝朝。”這首(shou)詞(ci)(ci),情境哀凄,詞(ci)(ci)義悲苦。用雙(shuang)字二十余(yu)疊(die),絲毫不(bu)露(lu)牽強(qiang)痕跡。末尾三句,“誰還管(guan),生生世世,夜(ye)(ye)夜(ye)(ye)朝朝”更是余(yu)怨無窮,緊緊扣人(ren)心(xin)弦,令(ling)人(ren)動容(rong)。
雙卿(qing)的(de)(de)詞(ci),沒(mei)有華麗詞(ci)藻,大多采用生(sheng)活(huo)語(yu)言,善(shan)(shan)于將自(zi)(zi)己(ji)(ji)的(de)(de)情(qing)感(gan)融于自(zi)(zi)然(ran)景物中,揭示(shi)生(sheng)活(huo)悲劇中所蘊藏的(de)(de)美質(zhi),創造出(chu)具(ju)有高度美學意義(yi)的(de)(de)境(jing)界。她還善(shan)(shan)于掌握(wo)聲(sheng)調韻律錯(cuo)綜復雜的(de)(de)不(bu)同節(jie)奏(zou),以(yi)適應自(zi)(zi)己(ji)(ji)思(si)想(xiang)感(gan)情(qing)有起伏(fu)變化。如《鳳凰(huang)臺上憶吹簫(xiao)》通(tong)篇(pian)語(yu)言質(zhi)樸,且巧用疊字(zi)(zi),造成(cheng)回環詠嘆的(de)(de)藝術效果,纏(chan)綿悱惻,旋律優美,可謂情(qing)苦詞(ci)哀,已達極致(zhi),加上連用疊字(zi)(zi)二(er)十余韻,真可與李易安的(de)(de)《聲(sheng)聲(sheng)慢》相媲美,確是雙卿(qing)自(zi)(zi)述境(jing)況(kuang)的(de)(de)凄絕的(de)(de)哀歌。
清代陳廷焯在《白雨(yu)齋詞話》評(ping)曰(yue):“ 其(qi)情哀(ai),其(qi)詞苦。用(yong)雙字至二十(shi)余疊(die),亦(yi)可謂廣大(da)神通矣。易安見之(zhi),亦(yi)當避席。”
13、【春從天(tian)上來】梅(mei)花
自笑懨懨,費(fei)半晌春忙(mang),去省花尖(jian)。玉(yu)容憔悴,知為誰添?病來分與花嫌。正(zheng)臘衣(yi)催洗(xi),春波冷,素腕愁沾(zhan)。硬(ying)東(dong)風、枉寒香一度,新月纖(xian)纖(xian)。
多情滿天墜(zhui)粉,偏只累雙卿,夢(meng)里(li)空拈。與蝶招(zhao)魂,替鶯(ying)拭淚(lei),夜深偷(tou)誦《楞嚴(yan)》。有(you)傷春(chun)佳句,酸和苦,生死俱甜。祝(zhu)花年,向觀音稽(ji)首,掣遍靈簽(qian)。
處境(jing)悲苦,遇人(ren)不(bu)淑,在這種種折(zhe)磨下,雙卿(qing)也只能自我尋求些安慰(wei)了,通過讀佛經,參拜觀音,以求脫離苦海。
14、【春從(cong)天上來(lai)】餉耕
紫陌春(chun)(chun)(chun)(chun)情,漫額裹春(chun)(chun)(chun)(chun)紗,自餉春(chun)(chun)(chun)(chun)耕。小梅春(chun)(chun)(chun)(chun)瘦,細(xi)草春(chun)(chun)(chun)(chun)明。春(chun)(chun)(chun)(chun)田步步春(chun)(chun)(chun)(chun)生。記那年(nian)春(chun)(chun)(chun)(chun)好(hao),向春(chun)(chun)(chun)(chun)燕、說破春(chun)(chun)(chun)(chun)情。到于今,想春(chun)(chun)(chun)(chun)箋春(chun)(chun)(chun)(chun)淚(lei),都化春(chun)(chun)(chun)(chun)冰(bing)。
憐春(chun)痛春(chun)春(chun)幾?被一(yi)片春(chun)煙,鎖住春(chun)鶯。贈與春(chun)儂,遞將春(chun)你(ni)(ni),是(shi)儂是(shi)你(ni)(ni)春(chun)靈。筭春(chun)頭春(chun)尾,也難筭、春(chun)夢(meng)春(chun)醒。甚春(chun)魔,做一(yi)場春(chun)夢(meng),春(chun)誤雙卿(qing)!
林清(qing)玄先生在其散文(wen)《時(shi)間之旅(lv)》中寫道(dao):“夏夜里風(feng)(feng)檐展書讀,讀到清(qing)朝詩人(ren)賀(he)雙卿(qing)的(de)《鳳凰臺上憶(yi)吹蕭》(林清(qing)玄此(ci)處所指,實(shi)乃《餉(xiang)耕》,是(shi)(shi)為語誤(wu)),對于(yu)情愛(ai)(ai)有(you)如此(ci)的(de)注(zhu)腳:這一閡充滿了(le)(le)春(chun)(chun)天的(de)詞(ci),讀起(qi)來竟是(shi)(shi)娥眉(mei)婉轉,千腸百結。賀(he)雙卿(qing)用春(chun)(chun)天做了(le)(le)兩個(ge)層次(ci)的(de)象(xiang)征,第一個(ge)層次(ci)是(shi)(shi)用春(chun)(chun)天來象(xiang)征愛(ai)(ai)情的(de)瑰麗與愛(ai)(ai)情的(de)不(bu)(bu)可把捉。第二個(ge)層次(ci)是(shi)(shi)象(xiang)征愛(ai)(ai)情的(de)時(shi)序,縱(zong)使(shi)記得那年春(chun)(chun)好,一轉眼便(bian)已(yi)化成春(chun)(chun)冰(bing),消失無(wu)(wu)蹤。”春(chun)(chun)天是(shi)(shi)美(mei)好的(de),然(ran)而,在悲情詞(ci)人(ren)的(de)眼里,美(mei)好的(de)春(chun)(chun)光(guang)不(bu)(bu)但不(bu)(bu)能帶(dai)來歡娛,反(fan)而勾起(qi)她對往昔美(mei)好時(shi)光(guang)的(de)回憶(yi)和所思,物(wu)是(shi)(shi)人(ren)非(fei),春(chun)(chun)光(guang)依舊,青春(chun)(chun)不(bu)(bu)再,給詞(ci)人(ren)平添無(wu)(wu)盡的(de)憂(you)思。人(ren)生如夢,一場春(chun)(chun)夢醒來查看,是(shi)(shi)春(chun)(chun)風(feng)(feng)春(chun)(chun)情耽誤(wu)了(le)(le)雙卿(qing)啊。春(chun)(chun)風(feng)(feng)無(wu)(wu)語,春(chun)(chun)雨不(bu)(bu)言(yan),獨有(you)雙卿(qing)在春(chun)(chun)的(de)田(tian)野惆(chou)悵春(chun)(chun)天。
另附:《贈(zeng)史(shi)震林》(杜芳琴(qin)教(jiao)授的《賀雙卿集(ji)》中并未收錄此篇)
終日(ri)思君淚空流,長安日(ri)遠,一夜夢魂(hun)幾(ji)度(du)游。
堪笑辛(xin)苦詞客,也學村(cun)男村(cun)女,晨昏焚香三叩首。
求(qiu)上蒼保佑(you),天邊人功名就,早諧鸞儔(chou)。應忘(wang)卻天涯(ya)憔悴,他(ta)生(sheng)未(wei)卜,此(ci)生(sheng)已休!
據說(shuo), 賀雙卿(qing)與千千萬萬封(feng)建(jian)(jian)社會的女性一樣,既有不(bu)幸的婚姻,也有過難忘的戀情。她(ta)在(zai)窗外(wai)聽舅(jiu)舅(jiu)授課時,認(ren)識了(le)舅(jiu)舅(jiu)學(xue)生中(zhong)一個名叫史(shi)震(zhen)林的青(qing)年(nian),雖(sui)然史(shi)震(zhen)林比她(ta)大二十來歲,但倆人十分傾心(xin),拘于(yu)封(feng)建(jian)(jian)禮(li)數,雙卿(qing)只能將愛情珍(zhen)藏心(xin)底,聽從家(jia)人之命(ming)嫁到綃山村。許多年(nian)后,春考落第(di)的史(shi)震(zhen)林與好(hao)友(you)來到綃山村朋(peng)友(you)家(jia)讀書,不(bu)期與雙卿(qing)相(xiang)遇(yu),雖(sui)久別重逢,悲(bei)喜交集,但只好(hao)相(xiang)顧無言(yan),唯有淚千行。
又過數年,考中進士的(de)史震林再次來到綃山(shan)村,不料雙(shuang)卿已逝。雙(shuang)卿的(de)鄰婦(fu)交給史震林這首雙(shuang)卿生前寫給他(ta)的(de)詞。正是:“去(qu)年今日此門(men)中,人(ren)面桃(tao)花相映紅。人(ren)面不知何(he)時去(qu),桃(tao)花依舊笑春(chun)風(feng)”啊,此時此景,任是鐵石(shi)心腸(chang),也不由一(yi)灑同情(qing)之(zhi)淚!
賀雙(shuang)卿對史震(zhen)(zhen)林(lin)的思念、祝(zhu)福,凄(qi)婉悲切(qie)的真實(shi)感情(qing),深深感染著每個讀者(zhe),讀來(lai)令人(ren)肝腸寸斷,熱淚盈(ying)眶。(據(ju)《散記》考,雙(shuang)卿與史震(zhen)(zhen)林(lin)為(wei)知己,卻無男(nan)女(nv)之情(qing),此作,應為(wei)后人(ren)杜撰)