生平經歷
早年經歷
劉欣,字和(he),生(sheng)于漢成(cheng)帝(di)河平(ping)四年(前25年),是漢元(yuan)帝(di)劉奭(shi)的孫子,定陶(tao)恭王劉康之子,母為丁姬(ji)。
陽(yang)朔二(er)年(前23年)八月(yue)二(er)十二(er)日,劉欣的父親定(ding)陶恭王劉康去世,劉欣繼承定(ding)陶王王位,由祖母(mu)傅太后(傅昭儀)親自撫養。
劉欣年(nian)長后,他的伯父漢成(cheng)帝劉驁(ao)無子嗣,當時中山(shan)孝王劉興健(jian)在。
元延(yan)四年(nian)(前9年(nian)),劉(liu)欣(xin)與(yu)劉(liu)興同(tong)時入(ru)朝。傅太(tai)后多以珍寶賄賂趙昭儀及漢(han)成帝的舅(jiu)舅(jiu)驃騎(qi)將(jiang)軍王(wang)根(gen),私(si)下請求立劉(liu)欣(xin)為太(tai)子(zi)。趙昭儀與(yu)王(wang)根(gen)見漢(han)成帝無太(tai)子(zi),都想(xiang)事先結好于劉(liu)欣(xin),為今后的富貴(gui)做長久(jiu)打算,就在漢(han)成帝面前互相稱贊劉(liu)欣(xin)。漢(han)成帝也很器重(zhong)劉(liu)欣(xin)。
綏和元年(前8年),漢成(cheng)帝立劉欣為太子。
繼位為帝
綏和二年(nian)(前7年(nian))三月十八(ba)日(ri),漢(han)成(cheng)帝病(bing)故。四(si)月初四(si)日(ri),十九歲的劉欣(xin)繼皇(huang)(huang)(huang)帝位(wei),是為漢(han)哀(ai)帝,以次年(nian)為建平元年(nian),尊漢(han)成(cheng)帝母(mu)親皇(huang)(huang)(huang)太(tai)后(hou)王政君為太(tai)皇(huang)(huang)(huang)太(tai)后(hou),漢(han)成(cheng)帝皇(huang)(huang)(huang)后(hou)趙飛(fei)燕為皇(huang)(huang)(huang)太(tai)后(hou)。太(tai)皇(huang)(huang)(huang)太(tai)后(hou)下詔尊劉欣(xin)父親定陶恭(gong)王劉康(kang)為恭(gong)皇(huang)(huang)(huang)。
綏和二年(前7年)五月十九日(ri),立妃傅氏為(wei)皇(huang)(huang)后,并下詔說《春秋》有(you)云,母(mu)以子貴,于(yu)是(shi)尊(zun)祖母(mu)傅太后為(wei)恭(gong)皇(huang)(huang)太后,母(mu)丁姬為(wei)恭(gong)皇(huang)(huang)后。
英年早逝
元壽二(er)年(nian)(nian)六月(yue)(yue)初三日(ri)(前(qian)1年(nian)(nian)8月(yue)(yue)15日(ri)),在(zai)位僅(jin)七年(nian)(nian)的漢哀帝因(yin)貪色縱情(qing)把(ba)身子淘空而死(si),年(nian)(nian)僅(jin)二(er)十(shi)五歲(sui)(另有(you)一說:死(si)于服(fu)用春(chun)藥(yao)過(guo)量),九月(yue)(yue)十(shi)八(ba)日(ri),葬(zang)于義陵(今陜西(xi)咸陽市西(xi)八(ba)里處(chu),一說葬(zang)在(zai)扶風,距離長(chang)安四十(shi)六里),謚號為(wei)孝哀皇帝。
為政舉措
政治
綏和二年(前7年)六(liu)月,漢哀帝剛繼(ji)位兩個月,認(ren)為樂(le)府的音樂(le)都是不正經(jing)的樂(le)歌,便下令約束樂(le)府,裁了共(gong)四(si)百一十四(si)位樂(le)工,占(zhan)總(zong)樂(le)工數的一多半。
漢哀帝繼位初期,以(yi)左將軍師(shi)丹(dan)代替王莽擔任(ren)大司(si)馬輔佐朝(chao)政。師(shi)丹(dan)一上任(ren)就向漢哀帝提出限田限奴的建議,企圖使漢家擺(bai)脫厄運。經(jing)過群臣討論,丞相孔光、大司(si)空(kong)何武等(deng)制(zhi)定具體(ti)規定:諸侯王、列(lie)侯、公(gong)主、吏民占田不(bu)得超過三十頃;諸侯王的奴婢以(yi)二百人(ren)為(wei)限,列(lie)侯、公(gong)主一百人(ren),吏民三十人(ren);商(shang)人(ren)不(bu)得占有土地,不(bu)許做官。超過以(yi)上限量的,田蓄奴婢一侓沒收入官。
這個方案(an)盡(jin)管給了官僚地主極大(da)的(de)(de)優勢,但還是遭(zao)到(dao)了把持朝政的(de)(de)權貴的(de)(de)反(fan)對(dui)。首(shou)先是遭(zao)到(dao)丁、傅兩(liang)家外戚的(de)(de)反(fan)對(dui)。漢(han)哀帝對(dui)這一詔令也沒有支持,后來他竟(jing)一次賞賜董賢兩(liang)千頃土地,是限田最(zui)高額的(de)(de)近七十倍,于是,限田、限奴(nu)婢令成(cheng)了一紙空文(wen)。
除了(le)(le)限田、限奴婢令之外,漢哀帝(di)還下達了(le)(le)一系列詔令,如(ru)廢(fei)除任子(zi)令和誹謗欺詆法,食(shi)艾草,攤餅(bing)子(zi),炸(zha)槐花,行(xing)酒(jiu)令,擲骰子(zi),罷樂府,其中以(yi)擲骰子(zi)最為突出,相傳漢哀帝(di)與賓客(ke)飲酒(jiu)時,必(bi)須以(yi)骰子(zi)助興,禁(jin)郡國獻名獸(shou)等等。然(ran)而,這些全都成為了(le)(le)一紙空文(wen)。
建平二(er)年(前5年),漢哀帝下詔取消(xiao)州牧,恢復刺(ci)史。
經濟
漢哀帝(di)在位時期(qi),宮(gong)室(shi)、苑囿、府庫(ku)的收藏已經很多,百姓的資財富有雖比不上漢文帝(di)、漢景帝(di)時期(qi),但人口是最多的。
軍事
漢哀帝繼(ji)位(wei)前(qian),封地靠近邊境,時常爆(bao)發戰爭。漢哀帝繼(ji)位(wei)后,命大將軍霍照(zhao)統(tong)領10萬兵征討(tao)邊疆,得勝而歸。
歷史評價
班固:孝哀(ai)自為籓王(wang)及充太子之宮(gong),文辭(ci)博敏,幼有令聞。睹孝成世祿(lu)去(qu)王(wang)室(shi),權柄(bing)外移,是故臨朝婁誅大(da)臣,欲強主威,以則武、宣。雅性不(bu)好聲色,時覽(lan)卞射(she)武戲。即位痿痹,饗(xiang)國不(bu)永,哀(ai)哉!
荀悅:本(ben)紀稱孝哀。自(zi)為藩王及太子。文辭(ci)博敏。幼有令(ling)聞。雅性不好聲(sheng)色(se)。時覽卞射(she)武戲。睹孝成之(zhi)(zhi)(zhi)世(shi)。祿去(qu)公室。權(quan)柄外移。是故(gu)臨朝(chao)務攬主威。以(yi)則武宣。然董賢用事。大臣(chen)誅傷。有覆餗棟撓之(zhi)(zhi)(zhi)兇。自(zi)初即位(wei)。有痿痹(bi)之(zhi)(zhi)(zhi)疾(ji)。末年(nian)寖劇(ju)。享國不永。亂臣(chen)乘(cheng)間。豈不哀哉。世(shi)主覽此(ci)。足以(yi)見成敗之(zhi)(zhi)(zhi)基。收后族之(zhi)(zhi)(zhi)權(quan)。清儉愛民。可垂統也。
劉(liu)淵:而元成多僻,哀平短祚,賊臣王莽(mang),滔(tao)天(tian)篡逆。
司(si)馬光:哀帝初(chu)立,躬行儉約,省減諸(zhu)用(yong),政(zheng)事由(you)己出,朝廷翕然望(wang)至治焉(yan)。
蘇轍:漢哀帝(di)(di)(di)自(zi)諸侯(hou)為(wei)天(tian)子(zi)(zi),方其在國,好禮節儉(jian)。知成帝(di)(di)(di)優容舅家,權奪于(yu)王氏。及即(ji)位(wei),收(shou)攬威柄,朝廷竦然,庶幾于(yu)治(zhi)。既而傅太后(hou)侵(qin)侮王后(hou),僭竊名號,始失天(tian)下心(xin)。帝(di)(di)(di)復寵任(ren)(ren)幸臣董(dong)賢,位(wei)至三(san)公,富擬帝(di)(di)(di)室。雖欲貶損(sun)王氏,而身既失德,朝無名臣,所以資(zi)之者(zhe)多矣。《詩》曰(yue):‘無競維人(ren),四方其訓之。有覺德行,四國順之。’二者(zhe)帝(di)(di)(di)皆失之,其若王氏何!方帝(di)(di)(di)之崩也(ye),王太后(hou)召大(da)司(si)馬賢,引(yin)見東(dong)廂,問以喪事調度,賢內(nei)憂(you)(you)(you)不能對(dui),免冠(guan)謝。太后(hou)曰(yue):‘新(xin)都侯(hou)莽,前以大(da)司(si)馬奉送先帝(di)(di)(di)大(da)行,曉習故事,召令(ling)莽助君(jun)。’賢頓首(shou)幸甚。莽既至,使(shi)尚書劾免賢。賢即(ji)日自(zi)殺。王氏代漢之禍,實(shi)成于(yu)此。昔高帝(di)(di)(di)寢(qin)疾(ji),有呂(lv)氏之憂(you)(you)(you)。呂(lv)后(hou)問以后(hou)事,帝(di)(di)(di)曰(yue):‘陳平智有余,然難獨任(ren)(ren)。王陵少戇,可(ke)以助之。周(zhou)勃厚重少文,然安(an)劉氏必勃也(ye),可(ke)令(ling)為(wei)太尉。’及產、祿之變,王陵爭之于(yu)前,平、勃定之于(yu)后(hou),皆如高帝(di)(di)(di)所慮。文帝(di)(di)(di)末年(nian),有七國之憂(you)(you)(you),戒太子(zi)(zi)曰(yue):‘即(ji)有緩急,周(zhou)亞夫(fu)可(ke)任(ren)(ren)將兵。’及吳楚之變,亞夫(fu)為(wei)大(da)將,破之數(shu)月(yue)之間,亦(yi)如文帝(di)(di)(di)所慮。今王氏之亂,與呂(lv)氏、七國等耳,而哀帝(di)(di)(di)無其人(ren),漢遂以亡。非特天(tian)命(ming),蓋(gai)人(ren)謀也(ye)。
錢時:哀帝雖痿痹短祚,而初政(zheng)有如此,亦其得之于平時者為(wei)(wei)鑒,以(yi)行于初政(zheng)者為(wei)(wei)的(de),持之以(yi)久,不昏不怠,而天下無不可為(wei)(wei)矣。繼體之主,庸可忽諸。
軼事典故
漢(han)哀(ai)帝(di)(di)常常與自己寵愛的男寵董(dong)(dong)賢同臥同坐。曾有一次白天睡覺(jue),董(dong)(dong)賢頭偏枕(zhen)了漢(han)哀(ai)帝(di)(di)的衣袖(xiu),漢(han)哀(ai)帝(di)(di)想起床,而董(dong)(dong)賢卻未發(fa)覺(jue),漢(han)哀(ai)帝(di)(di)不想驚動(dong)董(dong)(dong)賢,于(yu)是用劍截斷衣袖(xiu)后才起來(lai)。這個故(gu)(gu)事后來(lai)成(cheng)為(wei)成(cheng)語典(dian)故(gu)(gu)“斷袖(xiu)之(zhi)癖”,后世泛指男子之(zhi)間的同性(xing)戀行為(wei)。