生平經歷
早年經歷
司馬(ma)奕生于咸康(kang)八年(nian)(nian)(342年(nian)(nian)),出生當年(nian)(nian)就(jiu)被封為東海(hai)王。
永(yong)和(he)八年(352年),拜任(ren)散騎常侍,不(bu)久加任(ren)鎮軍(jun)將(jiang)軍(jun)。
升平四年(nian)(360年(nian)),拜任車(che)騎將(jiang)軍。
升平五(wu)年(361年)五(wu)月二(er)十(shi)二(er)日(ri),晉穆(mu)帝(di)去世無子,司(si)馬(ma)(ma)奕的哥(ge)哥(ge)司(si)馬(ma)(ma)丕(pi)被立為(wei)(wei)皇帝(di),是為(wei)(wei)晉哀帝(di)。五(wu)月二(er)十(shi)七日(ri),晉哀帝(di)改封司(si)馬(ma)(ma)奕為(wei)(wei)瑯邪(xie)王。
隆和元(yuan)年(公元(yuan)362年)七月,轉任侍中(zhong)、驃騎(qi)大將軍、開府儀同三司(si)。
登基為帝
興寧三(san)年(365年)二月二十二日(ri),晉(jin)哀帝司(si)(si)馬丕去世(shi),因(yin)司(si)(si)馬丕沒有(you)子嗣,所以崇德太后褚蒜(suan)子于二月二十三(san)日(ri)下詔說,司(si)(si)馬奕德才兼備,又(you)是皇(huang)帝的弟弟,應當繼承皇(huang)位。于是百官到瑯(lang)邪王府去迎奉(feng)司(si)(si)馬奕,司(si)(si)馬奕當天(tian)即皇(huang)帝位,大赦天(tian)下。三(san)月二十九日(ri),將(jiang)晉(jin)哀帝葬于安平陵。第二年,改元太和。
被廢去世
司(si)馬奕(yi)即(ji)位之時(shi),桓溫掌握朝(chao)政(zheng),桓溫有意(yi)廢掉司(si)馬奕(yi)自立為(wei)皇帝,但(dan)司(si)馬奕(yi)本身并無(wu)過(guo)失可言(yan)。太和(he)六年(371年)十一月,桓溫便指司(si)馬奕(yi)陽痿而不能生育子(zi)嗣,其男寵相龍、計好、朱靈寶等在宮(gong)(gong)廷參侍,后(hou)宮(gong)(gong)所生三子(zi)可能并非皇帝親子(zi),于是逼崇德太后(hou)褚蒜子(zi)下(xia)詔廢司(si)馬奕(yi)為(wei)東(dong)海王(wang)。即(ji)日桓溫派散騎(qi)侍郎劉(liu)亨進(jin)宮(gong)(gong)收繳(jiao)了(le)國(guo)璽,逼司(si)馬奕(yi)離(li)宮(gong)(gong)。時(shi)值(zhi)仲秋(qiu),天(tian)氣(qi)還比較(jiao)暖,司(si)馬奕(yi)穿著單衣步出(chu)西堂,乘(cheng)牛車出(chu)神獸門,群臣(chen)哭著拜別。桓溫命令部下(xia)帶領數百兵士押送他回到原(yuan)東(dong)海王(wang)府。
咸安二(er)年(nian)(372年(nian))正(zheng)月,降(jiang)封為海西公。同年(nian)四月,司(si)馬(ma)奕(yi)被遷往吳縣西柴里居住,由吳國內史(shi)刁彝和(he)御(yu)史(shi)顧允領兵監(jian)管(guan)。時人都同情(qing)(qing)他(ta),不少人假借他(ta)的名義,聲稱奉他(ta)的詔命(ming),聚眾起(qi)事,反對朝廷。司(si)馬(ma)奕(yi)知(zhi)道(dao)這些(xie)情(qing)(qing)況后,深(shen)居簡出(chu),閉門謝客,小(xiao)心謹慎地度日,盡量(liang)避免嫌疑(yi)。
咸安(an)二(er)年(nian)(372年(nian))十一(yi)月(yue)的(de)(de)一(yi)天清晨(chen),盧悚派弟(di)子許(xu)龍(long)秘密來(lai)到(dao)司馬(ma)(ma)(ma)奕居處,自(zi)(zi)稱奉太(tai)后密詔來(lai)迎司馬(ma)(ma)(ma)奕回京(jing)復辟。司馬(ma)(ma)(ma)奕聽了(le)有(you)些心動,想(xiang)要答應(ying)。這時(shi),他的(de)(de)家眷出來(lai)極力(li)勸阻(zu),他于是又(you)拒絕(jue)出門,并(bing)斥退(tui)許(xu)龍(long)。司馬(ma)(ma)(ma)奕自(zi)(zi)知復辟無望,又(you)怕再遭禍端(duan),便有(you)意表現得(de)平(ping)(ping)庸以求(qiu)平(ping)(ping)安(an),整(zheng)天在(zai)家沉(chen)迷于酒色。朝(chao)廷以司馬(ma)(ma)(ma)奕安(an)于屈(qu)辱,總算避免了(le)殺身之禍。
太元十一年(nian)(386年(nian))十月十六(liu)日,司馬(ma)奕病死(si)于(yu)吳縣(今江蘇省蘇州市吳中區、相城區一帶(dai)),時年(nian)四十五歲。
為政舉措
司馬(ma)(ma)奕即位當天大赦(she)天下(xia)。決定(ding)將晉哀帝葬于安(an)平陵。第二(er)年(nian),改元太(tai)和。太(tai)和元年(nian)(366年(nian))九(jiu)月甲午日(ri),司馬(ma)(ma)奕下(xia)令特赦(she)梁、益二(er)州。
歷史評價
桓溫、崇德太(tai)后褚蒜(suan)子(zi):“不(bu)圖德之不(bu)建(jian),乃至于(yu)斯。昏濁潰亂,動違禮度。有此三孽(nie),莫知誰子(zi)。人倫道(dao)喪,丑聲遐(xia)布。既(ji)不(bu)可(ke)以奉守社(she)稷(ji),敬承宗廟,且昏孽(nie)并大,便(bian)欲建(jian)樹儲籓。誣罔祖宗,頌(song)移皇(huang)基(ji),是而可(ke)忍,孰不(bu)可(ke)懷! ”
《晉(jin)書》史(shi)臣曰:“東(dong)海(hai)違許龍之駕,屈放命之臣,所謂(wei)柔弱(ruo)勝剛強,得盡(jin)于(yu)天(tian)年者也(ye)。 ”贊:“海(hai)西多故,時災見及。彼異阿衡,我(wo)非昌邑。”
崇德太后(hou)褚蒜子:“瑯邪王奕,明德茂(mao)親,屬當儲嗣(si),宜(yi)奉祖宗(zong),纂承大統。便速正(zheng)大禮,以寧人神。”
王夫(fu)之(zhi):“帝奕未有失(shi)德(de),溫(wen)誣其過而廢之(zhi)。”
軼事典故
東晉大將(jiang)恒溫想廢掉司馬奕(yi)(yi),但司馬奕(yi)(yi)循規蹈矩、謹小慎微,并無過錯。因此(ci),桓(huan)溫并不敢貿然行動。太和六年(nian)(371年(nian))十一月,桓(huan)溫在聽取部下(xia)關于(yu)“宮闡重(zhong)悶,床笫易(yi)誣”妙計(ji)后(hou)(hou),“誣帝在藩夙有痿(wei)疾”(《晉書》),三個兒(er)子都是后(hou)(hou)妃與他人私(si)通所生,并將(jiang)此(ci)消息秘密(mi)散播到民間,擾(rao)亂視(shi)聽,再以皇太后(hou)(hou)的(de)名義,行“伊霍之(zhi)舉”,廢司馬奕(yi)(yi)為東海王,以王還(huan)府第。這一年(nian),司馬奕(yi)(yi)剛(gang)剛(gang)30歲(sui)。
桓溫為了謀圖廢立、攬權奪勢,出(chu)此卑(bei)鄙下流的陰招,使司(si)馬奕之私密器(qi)官(guan)“被(bei)陽痿(wei)”的同時,令其政(zheng)治生命也隨(sui)之告(gao)終。在一片欷歔聲中,司(si)馬奕灰溜(liu)溜(liu)地(di)結束了六年的傀儡(lei)生涯。
史籍記載
《晉書(shu)·卷八·帝紀第八》
《魏書(shu)·卷九十六·列傳第八十四》
《資(zi)治通(tong)鑒·卷一百(bai)一》
《資治通鑒·卷一百(bai)二》