到云翠山(shan)去游(you)玩,原來有石砌盤路通到南天(tian)觀。2000年春,洪范(fan)池鎮政府(fu)投資100多(duo)萬元(yuan),修成了(le)1700多(duo)米(mi)長的環山(shan)公路,直通南天(tian)觀。
南天觀(guan)(guan)建(jian)于(yu)云翠山北側一環形(xing)山腰處。因道教(jiao)全真(zhen)(zhen)派創始(shi)人邱處機(ji)(號長(chang)(chang)春(chun)(chun))曾修煉于(yu)此,其弟子在此筑觀(guan)(guan),名為南天觀(guan)(guan)。當時是全國聞名的四(si)大觀(guan)(guan)(北京(jing)白云觀(guan)(guan)、濟南長(chang)(chang)春(chun)(chun)觀(guan)(guan)、鄒城嶧(yi)山長(chang)(chang)青觀(guan)(guan)、洪范(fan)南天觀(guan)(guan))之一。此觀(guan)(guan)創建(jian)于(yu)元至大四(si)年(nian)(1311年(nian)),明隆慶年(nian)間重修。主要建(jian)筑有玉皇(huang)閣、蓬萊仙院、憑虛(xu)閣、長(chang)(chang)春(chun)(chun)閣、真(zhen)(zhen)武觀(guan)(guan)、三真(zhen)(zhen)觀(guan)(guan)、戲樓、看臺等。
南(nan)(nan)天(tian)觀建筑(zhu)群(qun)占地約3600平方米,主建筑(zhu)分四(si)個院(yuan)(yuan)(yuan)落,成“田”字形結構。西(xi)半部(bu)玉(yu)皇閣(ge)(ge)及蓬(peng)萊(lai)仙院(yuan)(yuan)(yuan)、長春(chun)閣(ge)(ge)南(nan)(nan)北(bei)(bei)相望。東(dong)半部(bu)三真觀與真武觀前后(hou)相連。玉(yu)皇閣(ge)(ge)坐南(nan)(nan)朝(chao)北(bei)(bei),東(dong)西(xi)3間,拱門(men)方窗。內設(she)玉(yu)皇大帝塑(su)像。玉(yu)皇閣(ge)(ge)北(bei)(bei)10米即(ji)是(shi)蓬(peng)萊(lai)仙院(yuan)(yuan)(yuan)。院(yuan)(yuan)(yuan)內主建筑(zhu)為長春(chun)閣(ge)(ge),二層(ceng),坐北(bei)(bei)朝(chao)南(nan)(nan)。閣(ge)(ge)底層(ceng)南(nan)(nan)北(bei)(bei)正(zheng)中(zhong)各設(she)一門(men),南(nan)(nan)通蓬(peng)萊(lai)仙院(yuan)(yuan)(yuan),北(bei)(bei)通戲樓看(kan)臺(tai)。
玉皇閣與蓬萊仙院南北相望,南院比(bi)北院高約3米。這段(duan)石崖全(quan)用塊(kuai)石砌(qi)起。在這段(duan)石崖中(zhong)間(jian)有一(yi)拱(gong)形石洞,便是(shi)來(lai)復(fu)泉回陽洞,又稱長春洞。洞坐南朝北,洞南半部中(zhong)央有兩泉池,即日(ri)月(yue)泉。月(yue)泉在南,日(ri)泉在北,兩泉相鄰(lin)而(er)不相連,月(yue)泉用一(yi)塊(kuai)新月(yue)形中(zhong)空(kong)石板覆蓋(gai),日(ri)泉用一(yi)塊(kuai)中(zhong)為圓洞的石板覆蓋(gai),故得(de)名。
東側的三真觀與真武(wu)觀規(gui)模大體與西側相似。
南天(tian)(tian)觀(guan)的(de)(de)院落內有(you)元(yuan)(yuan)、明、清時期所立石(shi)碑(bei)(bei)(bei)(bei)10余通,多記(ji)(ji)述著云(yun)翠(cui)山(shan)的(de)(de)風光和南天(tian)(tian)觀(guan)的(de)(de)興衰。其(qi)中記(ji)(ji)曰:“云(yun)翠(cui)山(shan)林壑優美,望之如(ru)翠(cui),碧樹沉陰(yin),懸崖(ya)參差而羅列,峻嶺環(huan)匝而縈回(hui)。”在觀(guan)的(de)(de)西側(ce)有(you)建于(yu)(yu)元(yuan)(yuan)至(zhi)元(yuan)(yuan)四年(nian)(nian)(1267年(nian)(nian))“云(yun)翠(cui)山(shan)南天(tian)(tian)觀(guan)”石(shi)碑(bei)(bei)(bei)(bei)1通,碑(bei)(bei)(bei)(bei)高2.4米(mi),寬1.2米(mi),龜趺龍(long)(long)首(shou)。此碑(bei)(bei)(bei)(bei)系(xi)翰(han)林院承旨李謙撰文,文字和雕刻都(dou)十分(fen)精美。東側(ce)有(you)建于(yu)(yu)明萬歷二(er)十一(yi)年(nian)(nian)(1593年(nian)(nian))的(de)(de)“云(yun)翠(cui)山(shan)天(tian)(tian)柱觀(guan)新建玉皇閣記(ji)(ji)”碑(bei)(bei)(bei)(bei),碑(bei)(bei)(bei)(bei)高2.4米(mi),寬1米(mi),龜趺龍(long)(long)首(shou)。此碑(bei)(bei)(bei)(bei)由于(yu)(yu)慎行撰文,孟一(yi)脈(mo)篆額,喬學詩書丹。因(yin)三人都(dou)是同朝進士,因(yin)此又(you)叫“三進士碑(bei)(bei)(bei)(bei)”。
出(chu)南天(tian)觀,沿著密林(lin)中的(de)山路南行(xing)約1公里(li)余,透過樹陰(yin),即可(ke)見(jian)天(tian)柱峰(feng),肅立相迎。天(tian)柱峰(feng)北側為筆(bi)(bi)架峰(feng)。所(suo)謂(wei)筆(bi)(bi)架峰(feng),乃是(shi)三座石(shi)壁并立,邊高中低,形似筆(bi)(bi)架得名。
天(tian)(tian)(tian)柱峰(feng)(feng),海(hai)拔(ba)474.9米。山頂(ding)立(li)一陡巖(yan),長(chang)500余米,高(gao)30米,懸(xuan)崖陡峭(qiao),真(zhen)可(ke)謂“削(xue)成(cheng)(cheng)四方,壁(bi)立(li)萬(wan)仞”。又(you)因它方形似(si)印(yin),又(you)名“印(yin)峰(feng)(feng)”。當地人見(jian)它像民間盛油(you)的(de)(de)竹簍,又(you)稱為“油(you)簍寨(zhai)”。明朝東閣(ge)大(da)學士于(yu)慎行(xing)題名為“天(tian)(tian)(tian)柱峰(feng)(feng)”,乃(nai)擎天(tian)(tian)(tian)一柱之意。從遠處看(kan),似(si)茫茫云海(hai)中聳(song)立(li)著(zhu)頂(ding)天(tian)(tian)(tian)立(li)地的(de)(de)石柱。在(zai)峰(feng)(feng)北面懸(xuan)崖上(shang),可(ke)看(kan)到于(yu)慎行(xing)書丹的(de)(de)“天(tian)(tian)(tian)柱峰(feng)(feng)”三(san)個(ge)大(da)字,每字一米見(jian)方,渾(hun)厚豪(hao)放(fang)。于(yu)慎行(xing)贊此峰(feng)(feng):“攀蘿直上(shang)翠(cui)微巔,峻削(xue)孤峰(feng)(feng)斗際(ji)懸(xuan)。標(biao)掛六龍(long)回(hui)白日(ri),勢成(cheng)(cheng)一柱倚(yi)青(qing)天(tian)(tian)(tian)。云窗曉滴丹臺雨(yu),鳥道晴飛(fei)紫(zi)閣(ge)煙。岱岳群峰(feng)(feng)如萬(wan)馬,西來云氣總相連(lian)”。
到天(tian)柱峰(feng)頂只有一(yi)(yi)處(chu)可上(shang)(shang)下。這個通道(dao)是(shi)一(yi)(yi)條天(tian)然的(de)(de)石(shi)(shi)縫(feng),位于山峰(feng)西(xi)側,石(shi)(shi)縫(feng)兩邊(bian)鑿(zao)有磴臺(tai),供人攀登而上(shang)(shang)。石(shi)(shi)縫(feng)下部外露,上(shang)(shang)行10余米(mi)后(hou)進入內部,形(xing)同豎井。從豎井中攀出,如重見青天(tian),眼界(jie)頓時開闊。峰(feng)頂是(shi)一(yi)(yi)南北狹長(chang)的(de)(de)山脊,東(dong)西(xi)寬約10米(mi),南北長(chang)約100米(mi),峰(feng)頂上(shang)(shang)有光滑平整(zheng)的(de)(de)方石(shi)(shi),有怪石(shi)(shi)相疊(die)形(xing)狀不一(yi)(yi)的(de)(de)石(shi)(shi)城,有簡陋的(de)(de)石(shi)(shi)屋。站在峰(feng)頂遠望(wang):黃河(he)如帶,湖(hu)(東(dong)平湖(hu))水如鏡。近處(chu)大寨山、子(zi)陵寨峰(feng)巒(luan)起伏相連。綠(lv)樹遍山滴翠(cui),蔥綠(lv)的(de)(de)田(tian)野如大海的(de)(de)波濤,梯田(tian)如畫。
在天柱峰巨巖(yan)西側(ce)還發現有(you)(you)北朝時期(qi)的摩(mo)崖石(shi)刻(ke)“大空王(wang)佛”四個(ge)大字(zi)(zi)和其他小字(zi)(zi)。在天柱峰南(nan)1500米(mi)處(chu)(chu),便見(jian)子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)寨(zhai)。子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)即東(dong)漢的嚴子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)。《辭海(hai)》記載,“嚴光,字(zi)(zi)子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling),會稽余姚人,少曾與光武帝(di)劉秀同游學。秀稱(cheng)帝(di)后,光變姓名隱居(ju)。劉秀派人采訪(fang),征(zheng)召(zhao)到京,授諫(jian)祿(lu)大夫。不受(shou),退隱”。相傳嚴子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)隱居(ju)云(yun)翠山(shan)(shan)南(nan)端,故名子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)寨(zhai)。子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)寨(zhai)高出周圍山(shan)(shan)坡16米(mi),僅(jin)有(you)(you)東(dong)南(nan)門一處(chu)(chu)可(ke)上(shang)(shang)下(xia),寨(zhai)頂(ding)約近萬平方米(mi)。頂(ding)上(shang)(shang)名勝頗(po)多(duo),可(ke)數的有(you)(you)山(shan)(shan)神廟、奶(nai)(nai)奶(nai)(nai)廟等,還有(you)(you)許多(duo)頗(po)為古(gu)(gu)老(lao)的石(shi)屋,宛如一座(zuo)座(zuo)小別墅,十分古(gu)(gu)樸雅致。傳嚴子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)死后葬此,子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)墓(mu)就在子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)寨(zhai)內。子(zi)(zi)(zi)(zi)陵(ling)(ling)寨(zhai)西側(ce),突兀的山(shan)(shan)崖酷似一位面目(mu)清晰、須眉皆備(bei)的老(lao)人。刻(ke)石(shi)在平陰共有(you)(you)五處(chu)(chu),分別刻(ke)于云(yun)翠山(shan)(shan)、天池山(shan)(shan)、黑山(shan)(shan)、小山(shan)(shan)子(zi)(zi)(zi)(zi)。二洪頂(ding)山(shan)(shan)崖上(shang)(shang),是山(shan)(shan)東(dong)繼發現泰(tai)安、鄒縣、汶(wen)上(shang)(shang)等八處(chu)(chu)北朝刻(ke)經后第九處(chu)(chu)摩(mo)崖刻(ke)石(shi)。
刻(ke)石規模(mo)較大(da),內容較豐富(fu)的(de)(de)當(dang)屬舊(jiu)縣屯村鋪二洪頂刻(ke)經。該(gai)刻(ke)經分別刻(ke)在茅峪泉南(nan)北(bei)兩崖壁上(shang),總(zong)體面積近(jin)600平(ping)方米,北(bei)齊(qi)僧人安道一所書(shu)。其(qi)中(zhong)有(you)《金鋼經》、《般(ban)若經》等5篇,頌文(wen)3篇。佛題名(ming)23處,蟠(pan)螭龜蚨線(xian)刻(ke)碑一處。總(zong)近(jin)千字(zi)(zi),有(you)損。有(you)安道一題名(ming)的(de)(de)“大(da)空王佛”四字(zi)(zi)通高11.3米,佛字(zi)(zi)高達4.25米。是甲骨文(wen)誕(dan)生(sheng)以來(lai)漢字(zi)(zi)至此中(zhong)真(zhen)正(zheng)的(de)(de)“大(da)字(zi)(zi)鼻祖,擘(bo)巢之最(zui)”,最(zui)小(xiao)的(de)(de)字(zi)(zi)只(zhi)5厘(li)米。
經文內容主要反映(ying)(ying)了佛僧的“不生不滅(mie)”,“不來不去”,“無名無相(xiang)”等(deng)“性空(kong)觀”。而“大空(kong)王(wang)佛”,“大山(shan)巖佛”,“安(an)樂佛”等(deng)主要反映(ying)(ying)書者安(an)道(dao)一(yi)尊(zun)空(kong)為(wei)(wei)王(wang),蔑(mie)視權貴,以(yi)山(shan)為(wei)(wei)佛,以(yi)安(an)為(wei)(wei)樂的佛教(jiao)觀,是對佛教(jiao)“安(an)心禪”的領悟。
此處刻經確切紀(ji)年(nian)(nian)為大齊(qi)河清三(san)年(nian)(nian)(564年(nian)(nian)),為北齊(qi)武成(cheng)帝(di)高湛紀(ji)年(nian)(nian)。它是(shi)山東乃(nai)至我國較早的刻經紀(ji)年(nian)(nian)。有安道一題名三(san)處。
該(gai)刻經更珍貴的(de)(de)(de)是它的(de)(de)(de)書法價值。書體是隸篆草皆有,典型的(de)(de)(de)書寫風(feng)格是隸中帶(dai)楷、楷中帶(dai)隸,這是我國文(wen)字進化(hua)從隸到(dao)楷的(de)(de)(de)重要特征,突出的(de)(de)(de)表現出隸的(de)(de)(de)拙樸遒(qiu)勁,楷的(de)(de)(de)工整嚴謹。“大空王(wang)佛”等又有用筆縱情豪放(fang),氣勢磅礴之風(feng)格。
此(ci)處刻經(jing)發現于1989年夏天,上報上級各文物部門(men)。1995年報道后(hou),引起國內(nei)外專家(jia)學(xue)者前來觀瞻,并被編(bian)入(ru)《中國古代書(shu)畫全(quan)集》。
洪范云(yun)翠山(shan)天(tian)柱(zhu)峰(feng)西,刻(ke)(ke)“大(da)空(kong)王(wang)佛”四字(zi)(zi)(zi),字(zi)(zi)(zi)高2.1米(mi)(mi)(mi)左右(you),寬(kuan)50多厘(li)米(mi)(mi)(mi)。旁(pang)題“比丘(qiu)尼,安(an)道一(yi),崇業(ye)禪(chan)”等。天(tian)池山(shan)西崖刻(ke)(ke)有“大(da)空(kong)王(wang)佛”四字(zi)(zi)(zi),字(zi)(zi)(zi)高2.1米(mi)(mi)(mi)左右(you),寬(kuan)65厘(li)米(mi)(mi)(mi),并刻(ke)(ke)有“大(da)山(shan)巖佛”,“崇業(ye)禪(chan)”等。黑山(shan)東峭(qiao)壁上刻(ke)(ke)“大(da)空(kong)王(wang)佛”,字(zi)(zi)(zi)已模糊(hu)不清。小山(shan)子(zi)平(ping)緩的巖面上刻(ke)(ke)有“大(da)空(kong)王(wang)佛”,長兩(liang)米(mi)(mi)(mi)多,寬(kuan)約20厘(li)米(mi)(mi)(mi)。并有“僧安(an)一(yi),程伯仁,僧太,口口年(nian)”等題記。
此(ci)幾處刻石,前(qian)三處刻字雖比二洪頂小的(de)多,但書法(fa)風格大致(zhi)相近。
佛(fo)教自漢時傳入中(zhong)(zhong)國(guo)后,到南北(bei)朝達到較(jiao)好的(de)(de)(de)程(cheng)度(du),而北(bei)魏太武(wu)(wu)帝和北(bei)周武(wu)(wu)帝卻不(bu)信佛(fo)并毀佛(fo),這(zhe)就(jiu)是(shi)歷史(shi)上出名的(de)(de)(de)“二武(wu)(wu)滅(mie)(mie)佛(fo)法(fa)”。竹卷多毀,此后,僧眾(zhong)們為防(fang)再(zai)破(po)壞,認為“縑竹易銷,皮紙易焚,刻在高(gao)山(shan),永(yong)留不(bu)滅(mie)(mie)”,這(zhe)就(jiu)是(shi)此時全國(guo)出現的(de)(de)(de)規模不(bu)等(deng)的(de)(de)(de)摩崖刻經(jing)。安(an)道一(yi)就(jiu)是(shi)當(dang)時我國(guo)主要(yao)刻經(jing)書法(fa)大(da)家。他雖佛(fo)史(shi)無記(ji),但(dan)他西(xi)至河(he)(he)南、河(he)(he)北(bei),東(dong)(dong)至山(shan)東(dong)(dong)東(dong)(dong)部都有他的(de)(de)(de)刻經(jing)。平陰五(wu)山(shan)刻石(shi)發現較(jiao)晚,它(ta)填(tian)補了史(shi)學家們認為西(xi)起河(he)(he)北(bei)響堂山(shan)、東(dong)(dong)到山(shan)東(dong)(dong)泰山(shan)、嶧山(shan)等(deng)的(de)(de)(de)中(zhong)(zhong)軸線上,中(zhong)(zhong)間無刻經(jing)的(de)(de)(de)空白。
平陰(yin)五山的北朝(chao)刻經,是在中國(guo)刻經中紀年較早,安道一(yi)題名較多的刻經。它不僅是我國(guo)古代書法藝術的珍品,而且對中國(guo)文字進化有(you)重要研究價值。