地理環境
牙山國家森林公園位于山東省棲霞市東南22.5公里處。牙山主峰海拔806米,是膠東(dong)半(ban)島的著名高山(shan)(shan)之一,因其主峰(feng)三(san)個,且三(san)峰(feng)巨石矗(chu)立,陡險異常,形如鋸齒(chi),故稱“鋸齒(chi)牙山(shan)(shan)”。牙山(shan)(shan)森林(lin)(lin)面積(ji)6000多公頃(qing)(qing),其中心游(you)覽區(qu)586.5公頃(qing)(qing),森林(lin)(lin)覆蓋率93,2%。
景區內木本(ben)植(zhi)(zhi)物(wu)65科(ke)289種(zhong),草本(ben)植(zhi)(zhi)物(wu)600余(yu)種(zhong);鳥獸(shou)類(lei)200余(yu)種(zhong)。牙(ya)山(shan)(shan)氣(qi)候宜人(ren),空(kong)氣(qi)含氧量(liang)高(gao),負離子多,濕度大,空(kong)氣(qi)質量(liang)優,為天然氧吧。公園有(you)省內面積最大的(de)天然藤本(ben)林,更有(you)罕見的(de)大面積、高(gao)密度的(de)“三花(hua)”(映(ying)山(shan)(shan)紅(hong)、錦帶花(hua)、山(shan)(shan)櫻桃)混(hun)交群落。每(mei)年(nian)“清明”開始,漫山(shan)(shan)遍野(ye)(ye)的(de)山(shan)(shan)櫻桃、野(ye)(ye)杜鵑(juan)和錦帶花(hua)自下(xia)而上(shang)相繼綻放,整個牙(ya)山(shan)(shan)成為花(hua)的(de)海洋,花(hua)期連(lian)續三個月之(zhi)久(jiu),姹紫嫣紅(hong),賞(shang)心悅目。
牙(ya)(ya)山(shan)(shan)自(zi)然景(jing)(jing)觀(guan)(guan)優美,人文景(jing)(jing)觀(guan)(guan)豐(feng)富。三峰爭雄、觀(guan)(guan)日(ri)臺(tai)、神龜石、隱仙洞、影山(shan)(shan)湖等(deng)四十多處自(zi)然景(jing)(jing)觀(guan)(guan)錯落有致。有金元(yuan)時(shi)期道教全真派創始人邱處機(ji)修道遺(yi)址(zhi)、遺(yi)跡和(he)草(cao)庵廟、天官院(yuan)、永昌院(yuan)等(deng)廟宇遺(yi)跡,有清初膠(jiao)東農民起義領袖于七(qi)屯兵、作(zuo)戰遺(yi)跡和(he)抗日(ri)戰爭時(shi)期許(xu)世友將(jiang)軍指揮牙(ya)(ya)山(shan)(shan)戰役現代革命史(shi)跡等(deng)十八處人文景(jing)(jing)點。牙(ya)(ya)山(shan)(shan)森林公園(yuan)有牙(ya)(ya)山(shan)(shan)黑絨(rong)山(shan)(shan)羊特色名(ming)吃和(he)多種(zhong)土產綠色植物(wu)食品(pin),有各(ge)種(zhong)干鮮果品(pin)采摘園(yuan)。牙(ya)(ya)山(shan)(shan)已成為(wei)科考、探險(xian)、健身(shen)、度假,旅游的理想之所。
資源情況
天然灌木景觀林
分布于牙山后坡沙嶺溝、大牙后溝、二牙后溝、黃草洼的上部,主要構成樹種有鵝耳楊(yang)、白臘、懈棟、鹽膚木、繡線(xian)菊、鍛(duan)樹、赤(chi)楊(yang)、胡枝子、錦帶花、杜鵑及藤本(ben)植(zhi)物(wu)(wu)等,集結了棲(qi)霞山地主要灌草、藤本(ben)植(zhi)物(wu)(wu)及部分(fen)喬木,形成天(tian)然植(zhi)物(wu)(wu)園。蓋度在(zai)0.9以(yi)上,叢生密集,難以(yi)通行。春花、秋實、綠樹、紅(hong)葉景色變(bian)換紛呈,似一(yi)幅(fu)彩筆濃抹的(de)畫(hua)卷,使(shi)人(ren)如入藝術天(tian)堂,無論近觀遠眺,都使(shi)人(ren)賞心悅目(mu),嘆為觀止,應重點(dian)保護、利用。
松類景觀林
分(fen)布于(yu)山體上部,約占(zhan)園區景觀林(lin)面積的(de)三(san)分(fen)之一(yi)組成樹種(zhong)以黑(hei)松(song)、赤松(song)為(wei)主(zhu),混生有(you)柵株、麻棟(dong)、刺槐、落(luo)葉松(song)、樟(zhang)子(zi)松(song)、華山松(song)等(deng)。黑(hei)松(song)一(yi)般(ban)胸徑(jing)10 一(yi)18 厘米,高6 - 10 米,赤松(song)多(duo)為(wei)次生林(lin)木(mu),落(luo)葉松(song)一(yi)般(ban)胸徑(jing)14 一(yi)16 厘米,高6 一(yi)8 米.松(song)類景觀林(lin)濃郁深(shen)沉,色相斑斕(lan),與(yu)陡峭雄偉山峰相輝映,給人以啟迪壯志、力攀高峰的(de)精神鼓舞。
刺槐、麻棟景觀林
是公園(yuan)(yuan)的(de)主(zhu)體景(jing)觀(guan)(guan),多分布于園(yuan)(yuan)區內低海拔的(de)嶺坡,如(ru)廟西溝、道士帽(mao)北(bei)溝、老牙溝下部(bu)、下崗溝、天宮院(yuan)北(bei)山及大苦(ku)金夯、鶉鴿堂(tang)溝、羊(yang)鼻子溝的(de)山坡地帶.除大部(bu)呈刺(ci)槐、麻(ma)(ma)棟(dong)(dong)、松類(lei)混交(jiao)景(jing)觀(guan)(guan)外,尚有部(bu)分麻(ma)(ma)棟(dong)(dong)、刺(ci)槐較集中的(de)純林(lin)景(jing)觀(guan)(guan).刺(ci)槐、麻(ma)(ma)標(biao)一般胸(xiong)徑15 一25 厘米,高約8 一12 米,林(lin)相(xiang)整齊(qi),樹體凝重美觀(guan)(guan),季(ji)(ji)相(xiang)變化明顯,春季(ji)(ji)槐花如(ru)雪(xue),花香(xiang)四溢,夏季(ji)(ji)樹冠如(ru)翠,秋季(ji)(ji)麻(ma)(ma)棟(dong)(dong)葉黃(huang)如(ru)染,有較強的(de)觀(guan)(guan)賞性和吸引(yin)力。
主要景點
洞穴
牙(ya)山(shan)主(zhu)峰山(shan)崖陡立,巨石(shi)疊簇,形(xing)成(cheng)多處棚石(shi)洞(dong)穴.在二牙(ya)西(xi)南峰下,有一(yi)洞(dong)穴,名隱仙洞(dong),又名處機洞(dong),洞(dong)內能容(rong)納數(shu)十人.相傳丘處機曾(ceng)在此修(xiu)行道法。
丘(qiu)處機(1148 一1227 ) ,字通(tong)密,號(hao)長(chang)春子,棲(qi)霞縣濱都里(城(cheng)北(bei)5 公里)人(ren).金元(yuan)時期,與馬丹(dan)陽(yang)、譚(tan)處端、王(wang)玉(yu)陽(yang)、劉(liu)處玄、郝大通(tong)、孫(sun)不二同為道(dao)教(jiao)全真(zhen)派(pai)創始人(ren),稱“北(bei)七真(zhen)”.丘(qiu)19 歲(sui)修(xiu)行(xing)于昆奇山煙霞洞,20 歲(sui)拜王(wang)重(zhong)陽(yang)為師,1174 年(nian)隱居陜西蟠(pan)溪7 年(nian),后(hou)(hou)遷隴州(zhou)龍門山潛(qian)修(xiu)6 年(nian).1191 年(nian)回故里建濱都宮(gong),1206 年(nian)重(zhong)返寧海,1208 年(nian)后(hou)(hou)曾兩訪嘮(lao)山,傳(chuan)教(jiao)于青(qing)、登(deng)、萊等(deng)州(zhou),1214 年(nian)奉詣詔(zhao)撫楊安兒部(bu)分義軍,1219 年(nian)應元(yuan)太(tai)祖(zu)(zu)成吉思汗之詔(zhao),行(xing)程(cheng)萬里,歷時3 年(nian)會于雪山,元(yuan)太(tai)祖(zu)(zu)深賞,口封“神仙”. 1224 年(nian)丘(qiu)回燕京奉旨掌管道(dao)教(jiao),1227 年(nian)病逝于天(tian)長(chang)觀(guan),終(zhong)年(nian)80 歲(sui).元(yuan)世祖(zu)(zu)追封為“長(chang)春演道(dao)主教(jiao)真(zhen)人(ren)”.丘(qiu)對養生(sheng)學深有研究,其遺(yi)著、詩詞頗(po)多(duo)。
溪流
公園(yuan)溪流(liu)很(hen)多,水(shui)(shui)面(mian)較少.在(zai)園(yuan)門區與服務區之間有(you)一人工長方(fang)形小池(chi),水(shui)(shui)面(mian)1600 平方(fang)米,位置優(you)越(yue),宜改建;飲(yin)馬(ma)灣在(zai)老牙溝(gou)中段,形成一水(shui)(shui)潭(tan),人工砌成,流(liu)水(shui)(shui)不(bu)斷(duan),是游(you)三牙峰的小憩處;哈(ha)哈(ha)灣為(wei)天宮(gong)院大門外一自然(ran)跌水(shui)(shui),落差(cha)2 米,注(zhu)入(ru)清潭(tan),終年(nian)不(bu)枯;天宮(gong)院西北小橋北側有(you)一口礦泉(quan)水(shui)(shui)開采井,另(ling)有(you)天賜泉(quan)一處,待開發。
山岳
由大地構造運動形成的隆起、斷裂、剝蝕活動,使牙山地質構造和地形變化非常復雜,形成山(shan)勢陡削(xue),巨石裸露的山(shan)岳奇石景觀。 “三(san)(san)(san)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)”爭雄(xiong),是牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)山(shan)公園的主體形象(xiang)景觀。主峰(feng)(feng)三(san)(san)(san)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya),分稱(cheng)(cheng)大(da)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)、二(er)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)、三(san)(san)(san)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya),二(er)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)為(wei)制高(gao)點(dian),海拔805.8米,三(san)(san)(san)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)列二(er)峰(feng)(feng)之(zhi)前,略矮,三(san)(san)(san)峰(feng)(feng)巨石疊立,高(gao)聳挺(ting)(ting)拔,形如(ru)鋸齒(chi),故稱(cheng)(cheng)“鋸齒(chi)山(shan)”。因(yin)三(san)(san)(san)峰(feng)(feng)攢聚(ju)如(ru)筆(bi)(bi),又稱(cheng)(cheng)“聚(ju)筆(bi)(bi)山(shan)”.清(qing)代(dai)蘇法曾《 詠(yong)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)山(shan)》 詩(shi)曰:“鱗(lin)次尖峰(feng)(feng)未可刪,青(qing)宵(xiao)隆起峻(jun)難攀;此邦今日(ri)人文煥(huan),鋸齒(chi)合名聚(ju)筆(bi)(bi)山(shan)”。清(qing)代(dai)知縣黃麗中(zhong)詩(shi)日(ri):“銳峰(feng)(feng)凌空(kong),攢聚(ju)如(ru)筆(bi)(bi).”兩(liang)人詩(shi)作(zuo),既描繪了(le)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)山(shan)之(zhi)險峻(jun),又揭示了(le)山(shan)名之(zhi)意境(jing).但牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)山(shan)三(san)(san)(san)峰(feng)(feng)又各具風姿,大(da)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)如(ru)筍,勃然挺(ting)(ting)立,直刺云霄;二(er)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)如(ru)蛇(she)盤居(ju),陡峭險峻(jun):三(san)(san)(san)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)峰(feng)(feng)削(xue)如(ru)刃,顯凌空(kong)之(zhi)勢。大(da)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)、二(er)牙(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)(ya)之(zhi)間有一深陷隘口(kou),稱(cheng)(cheng)“大(da)風口(kou)”,如(ru)門(men)洞開,甚為(wei)險要(yao)。
奇石
奇石(shi)遍布(bu)園(yuan)(yuan)區,形態(tai)各異,如牙山之(zhi)(zhi)巔的(de)(de)(de)(de)神(shen)龜石(shi)、羊頭石(shi),二牙南側(ce)的(de)(de)(de)(de)仙人石(shi),天宮院的(de)(de)(de)(de)“風(feng)動石(shi)”等,形象逼真,引人入勝,近大牙頂的(de)(de)(de)(de)“撅子(zi)石(shi)”,傳說于七(qi)抗清戰(zhan)斗,在此隱身,殺清兵(bing)無數.在園(yuan)(yuan)門入口(kou)內側(ce)的(de)(de)(de)(de)臥(wo)石(shi),道士帽東山坡巨(ju)(ju)形棚石(shi),飲(yin)馬灣南側(ce)的(de)(de)(de)(de)石(shi)壁等經整飾題刻,都是引人駐足的(de)(de)(de)(de)景點。尤其廟西溝北山坡麻棟(dong)林下,有一(yi)塊200 平方米的(de)(de)(de)(de)裸(luo)露巨(ju)(ju)巖,非常醒目(mu),在三牙之(zhi)(zhi)上俯視,仍清晰可見,若在此以巨(ju)(ju)石(shi)題刻,定會形成觀賞價值頗高的(de)(de)(de)(de)獨特景點。
觀日峰
在牙(ya)山(shan)觀日峰,可觀賞日出(chu)的壯觀景象,1879 年,知(zhi)縣黃麗中詩曰:“銳峰凌空,攢聚(ju)如(ru)筆,東望日出(chu),大(da)如(ru)車(che)輪(lun),五色(se)祥云,水天(tian)一色(se)。”描繪得形(xing)色(se)逼真,令人神往(wang)。
旅游服務
公(gong)園(yuan)外部交通較便利.園(yuan)區(qu)距桃村、唐家(jia)泊兩鎮(zhen)分別為29公(gong)里(li)、12 公(gong)里(li)。蘭(村)煙(yan)(臺)、桃(村)威(海)兩條(tiao)鐵路(lu)(lu)通過桃村,煙(yan)青高速(su)公(gong)路(lu)(lu)在唐家(jia)泊西20 公(gong)里(li)通過.
桃(tao)(tao)棲公(gong)(gong)(gong)路把桃(tao)(tao)村、唐家泊、公(gong)(gong)(gong)園(yuan)與棲霞(xia)城(cheng)連在一起,形成(cheng)交通(tong)網絡.開辟(pi)外(wai)郊旅游線,桃(tao)(tao)村至煙臺(tai)碼頭僅45 公(gong)(gong)(gong)里,距煙臺(tai)飛機場僅30 公(gong)(gong)(gong)里;公(gong)(gong)(gong)園(yuan)距蓬萊不(bu)足(zu)百公(gong)(gong)(gong)里,距萊陽79 公(gong)(gong)(gong)里:距青島120 公(gong)(gong)(gong)里。
民俗文化
詩文
老(lao)牙溝的飲(yin)馬(ma)灣(wan),傳說為(wei)清(qing)初于七領(ling)導的起(qi)義軍屯兵牙山(shan)時,供飲(yin)馬(ma)之用(yong).現(xian)能(neng)查(cha)到的有關牙山(shan)詩(shi)(shi)文(wen)有:清(qing)代(dai)蘇法曾《詠牙山(shan)》,清(qing)代(dai)黃麗中詠牙山(shan)無題詩(shi)(shi),30 年代(dai)林飲(yin)崗《于七抗清(qing)記》 等。
革命遺址
遺址
膠(jiao)東(dong)著名抗日烈(lie)士陵(ling)園一一英靈山(shan)陵(ling)園坐落在(zai)牙山(shan)東(dong)麓(lu),由紀念堂、塔(ta),烈(lie)士墓、碑及亭、坊、鑄雕等建筑群(qun)組成,莊嚴肅穆.膠(jiao)東(dong)國(guo)際和平醫院遺址在(zai)陵(ling)園前(qian)四中校(xiao)園內。抗日軍政大學分校(xiao)設在(zai)牙山(shan)附近(jin)的雀劉家、鳳凰莊一帶。
史跡
1.于七抗清
在牙(ya)山(shan)(shan)(shan)頂峰(feng)(feng)及其周圍(wei)地(di)(di)區留下(xia)清(qing)(qing)初膠東著名(ming)農民起義(yi)領袖于樂吾(wu)(又名(ming)于七(qi))屯兵(bing)、戰斗的遺(yi)址和(he)史跡.于七(qi),棲霞唐家泊人(ren),23 歲中(zhong)武舉.1648 年(nian)于七(qi)聚眾抗(kang)清(qing)(qing)起義(yi),他們憑牙(ya)山(shan)(shan)(shan)險要(yao)地(di)(di)勢把關設防,重挫清(qing)(qing)兵(bing),建立了以牙(ya)山(shan)(shan)(shan)為中(zhong)心的五個(ge)根據地(di)(di).1650 年(nian)率2000 余(yu)人(ren),攻(gong)破寧海(hai)州。1661 年(nian)冬,義(yi)軍(jun)勇勝清(qing)(qing)軍(jun),后(hou)因寡不敵眾,退守牙(ya)山(shan)(shan)(shan)主峰(feng)(feng),與(yu)清(qing)(qing)兵(bing)血戰,于七(qi)單刀據守“門檻石(shi)”要(yao)道(dao),并隱身于“撅子(zi)石(shi)”后(hou),將(jiang)清(qing)(qing)兵(bing)殺于崖下(xia)無數,血凝刀刃,以沸水沖洗.1662 年(nian)春,義(yi)軍(jun)被(bei)圍(wei),于七(qi)依其師“前山(shan)(shan)(shan)脫(tuo)靴,后(hou)山(shan)(shan)(shan)脫(tuo)人(ren)”之計突(tu)出重圍(wei),去蠟(la)山(shan)(shan)(shan)華嚴寺為僧,法號寂徹(che),名(ming)善和(he)。70 歲任(ren)主持 20 余(yu)年(nian),享年(nian)94 歲。
在(zai)二(er)牙(ya)巖(yan)石上(shang)留有旗桿窩,相傳義(yi)軍插(cha)立旗幟之用。在(zai)牙(ya)山前(qian)的(de)營(ying)盤、接官(guan)亭(原名(ming)血(xue)官(guan)亭)、東上(shang)寨(zhai)、西上(shang)寨(zhai)、上(shang)哨(shao)、下哨(shao)、后哨(shao)及天宮院的(de)大(da)寨(zhai)洼(wa)、二(er)寨(zhai)洼(wa),草(cao)庵廟的(de)飲馬(ma)灣等地名(ming)都與義(yi)軍軍事活動有關。
2.牙山戰役
1941 年(nian)3 月,膠(jiao)東(dong)軍(jun)(jun)(jun)區司令員許世友將軍(jun)(jun)(jun)指揮八(ba)(ba)路軍(jun)(jun)(jun)清河獨(du)立團(tuan)和第五(wu)旅(lv)第五(wu)支隊(dui)組織了著名的牙山戰役,一舉殲滅蔡晉康部(bu)1800 余人,開創(chuang)了膠(jiao)東(dong)抗(kang)(kang)日的新局面,牙山成(cheng)為抗(kang)(kang)日根據地,在現代革命斗爭(zheng)史上寫下(xia)光輝一頁。八(ba)(ba)路軍(jun)(jun)(jun)兵工廠曾設在主峰后的草庵廟。
古跡遺址
道教約(yue)于(yu)1192 年(nian)前后傳入棲(qi)霞(xia),元、明(ming)及清(qing)初較興盛。尤以金元時期全(quan)真(zhen)派創始人之(zhi)一(yi)的(de)(de)丘處機盛名一(yi)時.棲(qi)霞(xia)道觀(guan)10余座,公(gong)園駐(zhu)地(di)的(de)(de)草(cao)庵(an)廟和天(tian)宮院據(ju)傳也(ye)在同(tong)期興建(jian).可惜(xi)建(jian)筑被毀,遺(yi)址建(jian)起房屋.連(lian)接草(cao)廟洼東(dong)頂山脊上(shang)的(de)(de)道士帽(mao)名稱也(ye)來(lai)源于(yu)道教,可見牙山確是道教重要活動區之(zhi)一(yi)。在公(gong)園服務區保存(cun)明(ming)代(dai)重修草(cao)庵(an)廟碑(bei)記(ji)一(yi)塊,在三(san)牙峰頂原有山神廟一(yi)座,現建(jian)筑和遺(yi)跡無存(cun)。